Opis przyrody w Panu Tadeuszu

Umiejętność opisywania przedmiotów, zjawisk, miejsc, dzieł sztuki i krajobrazów przydaje się w wielu sytuacjach życiowych. Głównym celem opisu jest oddziaływanie na wyobraźnię odbiorcy.

Trzeba wykorzystać zmysł obserwacji, zwrócić uwagę na detale, dostrzec podobieństwa i różnice. Odpowiedni dobór słownictwa powoduje, że opis jest plastyczny - opisując, warto użyć przymiotników, rzeczowników, słownictwa określającego relacje przestrzenne, zaskakujących porównań czy wyszukanych metafor.

W literaturze opis zapoznaje czytelnika ze składnikami świata przedstawionego, obrazuje tło zdarzeń, portretuje bohaterów, odtwarza miejsce akcji. Literackie opisy są kunsztowne, rozbudowane, a przede wszystkim odznaczają się wyjątkowymi walorami estetycznymi. Artyści opisywać mogą wszystko, od rzeczy trywialnych po wzniosłe i piękne: wygląd postaci z epoki, drogocenną zastawę stołową, zachód słońca, a nawet grzyby...

Wysłuchaj lub zapoznaj się z poszczególnymi częściami zamieszczonego poniżej audiobooka i wykonaj  ćwiczenia.

RRXI8a0siY4kv1

Obraz przedstawia młodą dziewczynę z warkoczami i wiankiem na głowie. Dziewczyna jest w skromnym stroju (kaftanie, kamizelce i spódnicy). Obok niej stoi młody mężczyzna w stroju ułana i wysokiej czapce na głowie, z szablą przypiętą do lewego boku. Mężczyzna ma prawą rękę na temblaku. Lewą ręką trzyma lewą dłoń dziewczyny. Wokół młodych ogród pełen kwitnących kwiatów. W tle krzewy i wysokie drzewa. Pod ilustracją fragment "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza: "Wśród pączków barwistego maku / Stał ułan, jak słonecznik, w błyszczącym kołpaku / Strojnym blachą złocistą i piórem koguta; / Przy nim dziewczę w zielonej sukience jak ruta". Księga XI.

Adam Mickiewicz w swoim utworze wyraźnie podkreśla, że przedstawia Litwę i jej przyrodę z perspektywy emigranta tęskniącego za domem. Motyw małej ojczyzny porównanej do kwietnej łąki przywodzi skojarzenia z rajem i krainą szczęśliwości. Epitety „święty” i „czysty” świadczą o sakralizacjisakralizacjasakralizacji przestrzeni. Litwę ukazuje Mickiewicz jako arkadięarkadiaarkadię, a jej idyllicznyidealizacjaidylliczny charakter najpełniej oddaje obraz natury: pięknej, bogatej i niezwykle hojnej dla człowieka.

Przyroda jest w poemacie wszechobecna – widzimy ją w wielu odsłonach i ujęciach. Krajobrazy łąk, pól i lasów zostały uchwycone o różnych porach: o poranku, w ciągu dnia i gdy zapada zmrok. Świat przyrody zachwyca tu swoją zmiennością, obfitością i intensywnością przedstawienia. Poeta opisuje krajobraz z oddalenia, ale też w perspektywie szczegółu. Stara się uchwycić wszystko: od największych do najmniejszych elementów. Przedstawia puszcze, stawy, pagórki, drzewa, a także grzyby, muchy, mrówki i wiatr. Każdy składnik przyrody ma swoje ważne miejsce i nawet najdrobniejszy detal jest godzien opisu.

R1bOJWCoYgy1p

Obraz przedstawia niewielką leśną polanę. Znajduje się na niej leżąca na kocu kobieta w długiej sukni, siedzący na głazie mężczyzna w spodniach, płaszczu i kapeluszu na głowie oraz zbierający grzyby pod jednym z drzew mężczyzna w kontuszu. Na drugim planie kilka rozproszonych ludzkich postaci i liczne drzewa.

Mickiewicz sięga przede wszystkim po te elementy natury, które kojarzą się z rodzimym krajobrazem. Niczym skrupulatny botanik kataloguje nadniemeńskie gatunki i odmiany, wymienia nazwy roślin i drobiazgowo opisuje ich wygląd. Pisze o złotej pszenicy, srebrnym życie, białej gryce czy cichych gruszach. Czytelnika uderza przy tym drobiazgowość opisu. Poeta maluje słowem, starając się uchwycić nawet najsubtelniejsze różnice w półkolorach roślin, zjawisk świetlnych czy chmur.

Obok drobiazgowych, realistycznych opisów widzimy zabiegi odrealniające przyrodę. Mickiewicz wprowadza do litewskiego krajobrazu swoistą baśniowość: łączy choćby w całość różne pory roku, wybierając z każdej to, co najpiękniejsze. W Soplicowie w jednym czasie kwitną wiosenne fiołki i jesienne astry, na grządkach zaś widzimy czerwcowy bób, a tuż obok gotowe do zbioru jesienią wielkie głowy kapusty.

R1PBpr5yjczy51

Pocztówka przedstawia scenę rodzajową. Na polu znajduje się piękna, jasnowłosa dziewczyna. Wokół niej zgromadzona jest grupka czworga dzieci. Dzieci bawią się ze sobą. Dziewczyna trzyma w prawej dłoni pęk łąkowych kwiatów. W pobliżu grupki widać barwne ptaki. Na drugim planie, zza pola kukurydzy wyłania się postać młodego mężczyzny. Sprawia on wrażenie, jakby kogoś szukał. Pod ilustracją znajduje się podpis: Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz": "Dziewczyna powiewała podniesioną w ręku / Szarą kitką, podobną do piór strusich pęku; / Nią zdała się oganiać główki niemowlęce / Od złotego motylów deszczu". Księga III.

Natura ma swoje tajemnice, a jednocześnie w niewyjaśnialny sposób współgra z działaniami bohaterów. W świecie poematu ludzi i przyrodę łączy niezwykła więź. Krajobrazy dostrajają się do nastrojów i uczuć postaci, a nierzadko je zapowiadają. W noc zajazdu szlachty zaściankowej pojawia się nad dworem Sopliców kometa, która wróży zbliżające się nieszczęście; po napadzie Moskali słońce wschodzi symboliczną czerwienią. Natura i los ludzki tworzą tu jedność.

Z jednej strony w Panu Tadeuszu zachwyca więc realizm przedstawienia, z drugiej zaś cudowna baśniowość. To przenikanie różnych planów i swego rodzaju kumulowanie elementów opisu wynika z faktu, że poeta przedstawia pejzaż komponowany ze wspomnienia i marzenia o arkadii, w której może się schronić zmęczony życiem emigrant.

R13StgrVIvVu2

Obraz przedstawia pejzaż. Na pierwszym planie znajduje się łąka na urwisku. Pasą się tu dwie krowy. W ich pobliżu znajdują się kamienie, fragmenty skał, połamany konar drzewa. Po lewej stronie obrazu, na części urwiska obok pola znajdują się wysokie drzewa. Między drzewami biegnie droga. Poniżej urwiska znajduje się piaszczysty brzeg, graniczy on z rzeką. Na piasku są kolejne cztery krowy. Na drugim brzegu rzeki znajdują się gęste, zielone zarośla. Ciągną się one aż po horyzont.

Sprawdź, czy umiesz!

Słownik