Nastrój wiersza

Jak określić nastrój w wierszu?

— Cześć Rafale, dzwonię, bo mam jakieś dziwne zadanie z polskiego na jutro.

— No mów, jakie?

— Mam napisać, co to jest nastrój wiersza i znaleźć przykłady wierszy, w których są wyrażone różne nastroje. Nie bardzo wiem, jak to zrobić.

— Spoko! Damy radę. O ile dobrze pamiętam z lekcji, nastrój to stan psychiczny, który utrzymuje się przez jakiś czas, wrażenia i odczucia, które powstają pod wpływem różnych sytuacji. Kiedy poeta pisze wiersz, wyraża w nim swoje uczucia i przeżycia, tworzy określony nastrój.

— W sumie proste, ale jakie mogą być te nastroje. Przychodzi mi tylko do głowy smutny i wesoły. Tyle wystarczy?

— A ty jesteś tylko smutna lub wesoła?

— No nie…jeszcze może przygnębiona.

— Dobrze, wróćmy jednak do wiersza, jego nastrój może być przygnębiający, radosny, refleksyjny, melancholijny…

— To trudne słowa. Co one znaczą?

— Refleksyjny to skłaniający do głębszego zastanowienia się nad czymś, a melancholijny nastrój to połączenie łagodnego smutku i głębokiej zadumy, czasami przygnębienia.

— Może też być nastrój niepokoju, grozy, tajemniczości, tak jak na przykład w filmie o psie Scooby DooScooby DooScooby Doo.

— Chyba wiem już wszystko, zaraz popadnę w stan euforii!

— Widzę, że zrozumiałaś, o co chodzi.

— Chyba tak, ale teraz muszę znaleźć jakieś wiersze.

— Poczekaj. Zrobię ci na koniec test. Słuchaj uważnie:

„Zbrodnia to niesłychana, 

Pani zabija pana:

Zabiwszy grzebie w gaju,

na łączce przy ruczaju…”

[…}

„Zmrok pada, wietrzyk wieje,

Ciemno, wietrzno, ponuro.

Wrona gdzieniegdzie kracze

I puchają puchacze”. 

Jaki to nastrój?

— Niezłe, co to za kryminał?

— To ballada „Lilie” Adama Mickiewicza.

— To on pisał oprócz bajek też kryminały?

— No co ty, ballada to nie kryminał. Znasz odpowiedź czy nie?

— To przecież proste – nastrój grozy.

— No to dobrze cię wyuczyłem!

— Dzięki.

tekst_1 Źródło: Jak określić nastrój w wierszu?, licencja: CC BY 3.0. Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

Danuta Wawiłow Urodzinki

Tak bym chciała, tak bym chciała
żeby były urodzinki!
U chłopczyka czy dziewczynki,
u kucyka czy sardynki –
wszystko jedno, wszystko jedno,
byle były urodzinki!

Żeby było dużo gości,
i Mateusz, i Grażynka,
dla każdego moc pyszności,
wszystkie stoły w upominkach
na tych cudnych, na nienudnych,
na wesołych urodzinkach!

A jak zjemy wszystkie kremy,
czekoladę i rodzynki,
upominki rozwiniemy,
upaćkamy się jak świnki,
to z radości podskoczymy
i powiemy do rodzinki:
„Niech żyjecie, niech żyjemy
I niech żyją urodzinki!”

wawilow Źródło: Urodzinki, [w:] Zapach czekolady. Najpiękniejsze wiersze, Wydawnictwo Greg Kraków 2018, s. 27, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Ludwik Jerzy Kern W ciemnym pokoju

W ciemnym pokoju
W ciemnym pokoju
Dzieci się boją,
Bo różne strachy po kątach stoją.

Groźnie się wtedy robi szalenie,
Po ścianach chodzą okropne cienie,
Zegar w ciemności tyka złowieszczo,
Meble stękają,
Podłogi trzeszczą
Szafa wygląda jak jakieś zwierzę,
Coś groźnie warczy w kaloryferze
I gdyby dłużej
Potrwał ten mrok,
To pewnie zjawiłby się i smok!
By nie dopuścić do tego faktu
Trzeba podskoczyć do kontaktu,
Zrobić malutkie,
Cichutkie Pstryk!

Jak za dotknięciem czarownika
Cała okropna ciemność znika
W mig.

kern Źródło: W ciemnym pokoju, [w:] Wanda Chotomska, Danuta Wawiłow, Ludwik Jerzy Kern, Julian Tuwim, Jan Brzechwa, Aleksander Fredro, Maria Konopnicka, Agnieszka Frączek, Chichotnik, czyli księga śmiechu i uśmiechu, Wydawnictwo Literackie 2016, s. 66–68, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Danuta Wawiłow Jak tu ciemno!

Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Mama, mama,
Posiedź ze mną!

Za firanką ktoś się chowa,
czarne skrzydła ma jak sowa.
Popatrz, popatrz, tam wysoko
świeci w mroku jego oko!
Czy on tutaj nie przyleci?
Czy on nie je małych dzieci?
Mamo, powiedz mu; „A kysz!”
Mamo, śpisz?

Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Tato, tato,
posiedź ze mną!
Za oknami wiatr się gniewa,
krzyczy, gwiżdże, szarpie drzewa.
A jak ścicha, zaraz słychać,
jak coś w rurze głośno wzdycha.
Czy to coś, co mieszka w rurze,
to jest małe? Czy też duże?
Tata, może to jest mysz?
Tata, śpisz?

Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Kto posiedzi
teraz ze mną?
[...]

waw_2 Źródło: Jak tu ciemno!, [w:] Danuta Wawiłow, Czego mi się chce?, Papilon 2012, s. 4, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). Tekst skrócony i zmodyfikowany.

Maria Konopnicka Co dzieci widziały w drodze

Jadą, jadą dzieci drogą...
Siostrzyczka i brat,
I nadziwić się nie mogą,
Jaki piękny świat!
Tu się kryje biała chata
Pod słomiany dach,
Przy niej wierzba rosochatarosochatarosochata,
A w konopiachkonopiekonopiach... strach.
Od łąk mokrych bocian leci,
Żabkę w dziobie ma...
– Bociuś, bociuś – krzyczą dzieci,
A on – kla!... kla!... kla!...
Tam zagania owce siwe
Brysio, kundyskundyskundys zły...
Konik wstrząsa bujną grzywę
I do stajni rży...
Idą żeńceżeniecżeńce, niosą kosy,
Fujareczka gra,
A pastuszek mały, bosy,
Chudą krówkę gna.
Młyn na rzece huczy z dala,
Białe ciągną mgły,
A tam z kuźni, od kowala
Lecą złote skry.
W polu, w sadzie brzmi piosenka
WskrośwskrośWskroś porannych ros,
Siwy dziad pod krzyżem klęka,
Pacierz mówi w głos...
Jadą wioską, jadą drogą...
Siostrzyczka i brat,
I nadziwić się nie mogą,
Jaki piękny świat!

CART1 Źródło: Maria Konopnicka, Co dzieci widziały w drodze, [w:] tejże, Co słonko widziało. Wybór wierszy, Warszawa 1960, s. 73.

Jan Kasprowicz Zasnuły się senne góry

Zasnuły się senne góry
W mgławą jesienną oponę –
Słońce nad nimi się pali,
Wyzłaca pola skoszone.

Kurz osiadł na jasionach,
Na brzozach liść się czerwieni –
O smutna godzino rozłąki,
O smutna, cicha jesieni!

Odchodzę, bo czas mnie woła…
Ślad po mnie czyż tu zostanie?
O góry, o pola skoszone,
O ciche, smutne żegnanie.

CART2 Źródło: Jan Kasprowicz, Zasnuły się senne góry, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. J.J. Lipski, Kraków 1990, s. 337–338.