Jak rozmawiać ze zwierzętami? Jak zrozumieć człowieka?

Aby opisać sytuację liryczną w wierszu, należy określić, kim jest bohater wiersza, podmiot liryczny i adresat liryczny, o czym jest wiersz, jakie są okoliczności przedstawionej sytuacji i jak jest ukazana. Zwróć uwagę na ostatnią zwrotkę wiersza.

Bohaterem lirycznym wiersza jest święty Franciszek, który zamierza wygłosić kazanie do ptaków, ale przed tym, zwraca się do nich, aby usiadły na drzewie obok, modliły się za niego i wysłuchały go. Podmiot liryczny nie ujawnia się w wierszu - przedstawia tylko sytuację, opisuje też reakcję ptaków na osobę i słowa świętego Franciszka.

Odszukaj fragmenty wiersza, w których święty Franciszek zwraca się do ptaków jak do ludzi.

Cytaty:

• „O ptasie, skrzydlate zebranie,
  rodzeństwo me młodsze, ptaki!”

• „Siądź bliżej mnie, siostro wrono”.

• „Brat drozd niech sikor nie spycha”.

Zwróć uwagę na czasowniki określające zachowanie ptaków.

Ptaki siedzą na drzewach, są radosne, przepychają się, trącają, pchają. Kiedy Franciszek zaczyna do nich przemawiać, gromadzą się, słuchają, wstrzymują oddech, cichną.

Pamiętaj, że święty Franciszek jest bardzo skromnym człowiekiem i przygotowuje się do wygłoszenia kazania.

Święty Franciszek prosi ptaki o modlitwę do Boga. Uważa, że to one znajdują się najbliżej Stwórcy i mogą wyprosić dla niego natchnienie. Pragnie, by słowa przygotowywanego kazania trafiały do każdego, by wskazywały drogę do Boga.

Podmiot liryczny, to osoba mówiąca w wierszu.  Zwróć uwagę na początkowe wersy wiersza.

Podmiotem lirycznym wiersza jest człowiek, baczny obserwator przyrody.

Zwróć uwagę na tytuł wiersza  oraz jego pierwszy i drugi wers.

Tytuł wiersza i początek wiersza sugerują, że podmiot liryczny kieruje swoje słowa do świętego Franciszka: „Święty Franciszku patronie zoologów i ornitologów /
dlaczego [...]”
Zwraca się on bezpośrednio do świętego, zadając mu pytania.

Wróć do biografii świętego Franciszka i jego miłości do przyrody.

Poeta kieruje swoje pytanie do świętego Franciszka, który związany był z naturą, podziwiał jej piękno, przebywał w jej bliskości, wiele uwagi poświęcał zwierzętom, które nazywał „braćmi mniejszymi”.

Zwróć uwagę na ostatnie cztery wersy wiersza.

Człowiek mówi, śpiewa i wyje.  Zwierzętom można przypisać wycie, jest to głośny, zawodzący, przeraźliwy dźwięk wydawany najczęściej przez psy, wilki, także niektóre małpy.

Wyrazy naśladujące dźwięki to np. miau, ćwir oraz miauczeć, ćwierkać.

Wyrazy naśladujące dźwięki: jęczy, pryska, beczy, skomli, gwiżdże, szczeka, pili, wykrzykuje, chrapi, dzwoni, bębni, grucha, piska, skrzypi, plegoce, piskocze, struka, ksyka, śpiewa, wyje. Są to onomatopeje, czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Przeanalizuj uważnie poprzednie ćwiczenia. Teraz należy samodzielnie wyciągnąć wnioski. W razie potrzeby wróć do tekstu. Zwróć uwagę na symbolikę gołębia.

Człowiek jest istotą, która posługuje się mową, potrafi się komunikować z innymi, posiada wiedzę i wiele umie. Czasownik wyje, wskazuje, że jest on też częścią natury. Gołąb został wyróżniony dwoma odgłosami, ponieważ w symbolice biblijnej zajmuje szczególne miejsce. Świętego Franciszka często przedstawiano z gołębiami. Motyl pojawia się na końcu wiersza i nie przypisano mu żadnego odgłosu, gdyż na zadane pytania podmiot liryczny nie uzyska odpowiedzi, motyl nie wydaje żadnego dźwięku.

Przesłanie, to inaczej ważna myśl, idea wiersza. Spróbuj określić, czym jest milczenie. Co może powodować, że podmiot liryczny czuje się zaniepokojony?

Milczenie nazwano „przeraźliwym”, bo w świecie pełnym dźwięków może wydawać się nienaturalne, oznacza brak kontaktu, brak odpowiedzi lub tajemnicę.
Przesłanie wiersza można rozumieć na kilka sposobów, np.:

• warto szukać odpowiedzi na ważne pytania (np. o naturę świata) w inny sposób, nie tylko za pomocą słów i dźwięków, ale także poprzez obserwację, interpretację gestów, zachowania;

• warto spróbować poznać świat także poprzez ciszę;

• świat jest pełen różnorodności, warto to zaakceptować, nie czuć strachu przed tym, co wydaje się nienaturalne, inne.

Powołaj się na własne obserwacje (zwierzę domowe lub np. leśne) lub skorzystaj z dostępnych źródeł.

Człowiek może rozpoznawać potrzeby zwierząt. Na przykład pies czekający po drzwiami sygnalizuje, że chce wyjść na spacer. Kot mruczy z zadowoleniem, kiedy się go głaszcze i przytula. Pies szczeka na nieznajomych, macha ogonem, kiedy widzi bliskie mu osoby. Krowy ryczą, kiedy są głodne. Świnka morska piszczy, kiedy słyszy głosy domowników.