W świecie baśni. Czarownice

Małgorzata Strzałkowska Cztery jędze spod Swarzędza

Nad rzeczułką pod Swarzędzem
przędąprząśćprzędą przędzeprzędzaprzędze cztery jędze,
przy przędzeniu życie pędzą,
o pieniądzach w kółko ględzą:
– Przyszłość jędzy leży w przędzy!
– Przędźmy przędzę dla pieniędzy!
– Szybciej! Szybciej przędźmy przędzę!
– Więcej! Więcej, drogie jędze!
– Żyć nie warto bez pieniędzy!
– Tylko głupcy żyją w nędzy!
– Szybciej! Szybciej przędźmy przędzę!
– Więcej! Więcej, drogie jędze!
Nad rzeczułką pod Swarzędzem
przędą przędzę cztery jędze,
przy przędzeniu życie pędzą,
o pieniądzach w kółko ględzą...

strza_1 Źródło: Małgorzata Strzałkowska, Cztery jędze spod Swarzędza, dostępny w internecie: https://kultura.onet.pl/fragmenty-ksiazek/wiersze-ze-az-strach/j1r5cbe [dostęp 28.10.2021 r.].

Roal Dahl Jak rozpoznać czarownicę

Następnego wieczoru, wykąpawszy mnie, babcia znów usiadła ze mną w salonie.
– Dziś nauczę cię rozpoznawać czarownice – powiedziała. […] – Po pierwsze, prawdziwe wiedźmy zawsze noszą rękawiczki – ciągnęła.
– Na pewno nie zawsze! A w lecie, jak jest upał?
– Nawet w lecie. Muszą je nosić. Chcesz wiedzieć dlaczego?
– Dlaczego?
– Bo nie mają paznokci, tylko zakrzywione kocie pazury, i noszą rękawiczki, by je ukryć. Ale pamiętaj: wiele normalnych miłych pań również nosi rękawiczki, zwłaszcza zimą, więc łatwo można się pomylić.
– Mama też często nosiła rękawiczki – zauważyłem.
– Ale nie w domu, a czarownice noszą rękawiczki nawet w domu. Zdejmują je tylko do spania.
– Skąd to wszystko wiesz, babuniu?
– Nie przerywaj, tylko słuchaj. Musisz także pamiętać, że prawdziwe czarownice są łyse.
– Łyse?! – zdziwiłem się.
– Łyse jak kolano – potwierdziła poważnie staruszka. […]
– Skoro są łyse, powinny być łatwe do rozpoznania.
– Bynajmniej – zaprzeczyła babcia. – Czarownice zawsze noszą peruki. I to doskonałe peruki, których prawie nie da się odróżnić od normalnych włosów, chyba że się je szarpnie.
– Wobec tego zacznę teraz ciągnąć wszystkie kobiety za włosy.
– Nie bądź niemądry! – skarciła mnie babcia. – Nie możesz ciągnąć za włosy każdej spotkanej pani, nawet jeśli nosi rękawiczki. Tylko spróbuj, a zobaczysz, co będzie!
– Więc to też na nic... – westchnąłem z żalem.
– Nie ma pewnego sposobu rozpoznawania czarownic – pouczyła mnie babcia. – Musisz zwracać uwagę na liczne drobne oznaki. Widzisz – ciągnęła – peruki przysparzają czarownicom wielkich cierpień.
– Dlaczego?
– Strasznie je swędzi skóra na głowie. Aktorki albo normalne kobiety wkładają peruki na własne włosy, a czarownice noszą je na gołej skórze. Spód peruki jest zawsze bardzo szorstki: wywołuje nieprzyjemne swędzenie, otarcia, a nawet rany. Czarownice nazywają to chorobą perukową.
– Po czym jeszcze można poznać wiedźmy, babuniu?
– Zwracaj uwagę na dziurki od nosa. Czarownice mają je trochę większe niż zwykli ludzie. Brzeg każdej dziurki jest różowy i falisty jak krawędź muszli morskiej. […] Dzięki temu mają zadziwiająco dobry węch. Nawet w bezksiężycową noc potrafią wyczuć dziecko po drugiej stronie ulicy.
– Mnie by nie wyczuły. Przed chwilą się kąpałem.
– Wyczułyby, wyczuły! – zaprzeczyła babcia. – Im jesteś czystszy, tym silniejszy zapach czują czarownice.
– To niemożliwe!
– Czarownicom wydaje się, że czyste dzieci okropnie cuchną. Im jesteś brudniejszy, tym mniej dla nich śmierdzisz.
– Przecież to nie ma sensu, babciu!
– Ależ ma, ma! Czarownice nie czują brudu, tylko twój naturalny zapach, który doprowadza je do furii. Wydziela go twoja skóra, a czarownice chwytają go nozdrzami, gdy się rozchodzi w powietrzu. Jest dla nich tak okropny, że dostają mdłości.
– Zaczekaj, babuniu...
– Nie przerywaj! Rzecz w tym, że jeśli się nie myłeś od tygodnia i jesteś cały pokryty brudem, twój zapach staje się siłą rzeczy mniej intensywny.
– Nigdy więcej się nie wykąpię!
– Po prostu nie rób tego za często – stwierdziła staruszka. – Najzupełniej wystarczy raz na miesiąc.
W takich chwilach kochałem babcię z całego serca. […]
– Jeśli więc jakaś kobieta mija cię na ulicy i zatyka nos, nie można wykluczyć, że to czarownica – ciągnęła bezlitośnie starsza pani.
Postanowiłem zmienić temat.
– Na co jeszcze powinienem zwracać uwagę, babuniu? – spytałem.
– Na oczy. Przyglądaj im się uważnie, bo czarownice mają inne oczy niż normalne kobiety. Źrenica przypomina zwykle małą czarną kropeczkę, a u czarownic stale zmienia kolor i w jej środku widać płomyki ognia i lśniące sople lodu. Kiedy człowiek na to patrzy, ciarki chodzą mu po plecach.
Babcia rozparła się w fotelu i z zadowoleniem wydmuchiwała kłęby cuchnącego czarnego dymu. [...] Miała śmiertelnie poważną minę.
– Jest jeszcze coś? – spytałem.
– Mnóstwo rzeczy. Najwyraźniej jeszcze nie rozumiesz, że czarownice w ogóle nie są kobietami. One tylko wyglądają jak kobiety, mówią jak kobiety i mogą się zachowywać jak kobiety. Ale w rzeczywistości są demonami w ludzkiej postaci. Właśnie dlatego mają pazury, łyse czaszki, cudaczne nosy i dziwne oczy, które muszą ukrywać, żeby ich nie poznano.
– Czym jeszcze się różnią od ludzi?
– Stopami. Nie mają palców u nóg.
– Nie mają palców! – zawołałem. – A co w takim razie mają?!
– Nic. Stopy czarownic są kwadratowe i tępo zakończone.
– Nie utrudnia im to chodzenia?
– Nie, ale mają przez to kłopoty z butami. Kobiety chętnie noszą wąskie spiczaste pantofelki, a czarownice, których stopy są szerokie i kwadratowe, przeżywają w takich bucikach straszne męki.
– A dlaczego nie noszą wygodnych szerokich butów z kwadratowymi noskami?
– Boją się. Muszą ukrywać swoje paskudne stopy, podobnie jak łyse czaszki, i dlatego noszą ciasne eleganckie pantofelki.
– Na pewno jest im okropnie niewygodnie?
– Tak, koszmarnie niewygodnie, ale nie mają wyjścia: muszą cierpieć.
– Skoro noszą zwykłe buty, nie można ich rozpoznać po stopach, prawda, babciu?
– Niestety nie. Z bliska mógłbyś prawdopodobnie zauważyć, że nieznacznie kuleją.
– Czy wiedźmy mają jeszcze jakieś cechy szczególne?
– Tylko jedną, ostatnią.
– Co to takiego, babuniu?
– Ich ślina jest granatowa.
– Granatowa?! – zawołałem. – Nie wierzę! Nikt nie ma granatowej śliny!
– Ślina czarownic ma kolor czarnych jagód – upierała się babcia.
– Wykluczone! Ślina nie może być granatowa!
– U czarownic jest.
– Granatowa jak atrament?
– Właśnie. Używają jej nawet do pisania. Posługują się staroświeckimi piórami ze stalówkami, które po prostu liżą.
– Gdybym rozmawiał z czarownicą, babciu, zauważyłbym tę granatową ślinę?
– Tylko gdybyś patrzył bardzo uważnie. Dostrzegłbyś wtedy, że jej zęby mają delikatne fioletowe zabarwienie. Ale to prawie niewidoczne.
– Gdyby czarownica splunęła, zobaczyłbym, że jej ślina jest granatowa?
– Czarownice nie plują. Nigdy by się nie odważyły.
Babcia na pewno nie kłamała. Chodziła co rano do kościoła i odmawiała modlitwę przed każdym posiłkiem: tacy pobożni ludzie nigdy nie kłamią. Zaczynałem wierzyć w każde jej słowo.
– No cóż – rzekła. – To właściwie wszystko, co mogę powiedzieć. Żadna cecha, o której mówiłam, nie ma decydującego znaczenia: nigdy nie możesz być całkowicie pewny, czy jakaś kobieta jest czarownicą. Ale jeśli nosi rękawiczki, jeśli ma duże dziurki od nosa, dziwne migotliwe oczy, perukę i fioletowe zęby – jeśli zauważysz te wszystkie cechy, to uciekaj, gdzie pieprz rośnie!

czar_1 Źródło: Roal Dahl, Jak rozpoznać czarownicę, [w:] Czarownice, tłum. Tomasz Wyżyński, Warszawa 1997, s. 100–108.