Deklinacja. Temat i końcówka rzeczownika
Warto wiedzieć!
Dzięki przypadkom możemy się precyzyjniej wyrażać. Na przykład mianownik to wykonawca czynności (kto? co?) Marek, chłopiec, żaba. Dopełniacz zaś używany jest w przeczeniach np. (kogo? czego?) nie ma Basi, nie napisał wypracowania. Dzięki narzędnikowi wskazuje się narzędzia (z kim? z czym?) obcęgami, młotkiem, miotłą lub to, kim jesteśmy np. (z kim ? z czym?) dziewczynką, chłopcem, strażakiem. Wołacz stosowany jest w zawołaniach i bezpośrednich zwrotach np. Jurku!, Kasiu!
Nie martw się, że musisz nauczyć się nazw i pytań przypadków, język fiński ma ich 15, a węgierski ponad 20! Język polski ma siedem przypadków, tak jak tydzień ma siedem dni. Przez przypadki odmieniają się, między innymi, rzeczowniki. Są one zmorą cudzoziemców, gdyż, aby poprawnie mówić po polsku, trzeba zapamiętać wiele końcówek wyrazów.
Deklinacja - tym terminem nazywa się odmianę przez przypadki, która polega na przyjmowaniu przez wyrazy określonych końcówek. Deklinują się, czyli odmieniają przez przypadki rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki i zaimki. Wzory deklinacji rzeczowników znajdziesz w słowniku języka polskiego.
Ułóż rzeczowniki w odpowiednich szufladkach.
Ułóż po 3 zdania z wyrazami: zeszyt, książka, pióro.
Przeczytaj nazwy przypadków i odpowiadające im pytania. Zwróć uwagę, jak został odmieniony przez przypadki wyraz „król” w liczbie pojedynczej i mnogiej. Czasowniki w nawiasach pomogą ci poprawnie odmienić wyraz.
Zauważ, że tylko sześć form to odpowiedzi na pytania. Wołacz, to nazwa formy, której używamy, gdy się do kogoś zwracamy.
Naucz się na pamięć nazw przypadków z pytaniami. Zapamiętaj także skróty nazw.
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: wilk, owca.
Z podanych przysłów wypisz rzeczowniki. Zapisz je w formie podstawowej, czyli w mianowniku liczby pojedynczej.
Wilk muchami się nie nasyci.
Czasem deszcz spadnie, choć nie widać chmur.
Ogień gaś wodą, złość – przyjaźnią.
Na miejscu pokrzywy pokrzywa wyrośnie.
Siedzieć cicho jak mysz pod miotłą.
Gniew jest złym doradcą.
Zielsku mróz nie szkodzi.
W polu poniżej lub w zeszycie odmień rzeczownik tęcza przez przypadki. Oddziel kreską tę część wyrazu, która nie zmienia się podczas odmiany, od tej, która jest zmienna, np. tęcz‑y.
W polu poniżej lub w zeszycie odmień rzeczownik „tęcza” przez przypadki. Oddziel kreską tę część wyrazu, która nie zmienia się podczas odmiany od tej, która jest zmienna, np. tęcz - y.
Przyjrzyj się odmianie rzeczowników „król” i „muszla” w liczbie pojedynczej i mnogiej. Zaobserwuj, jak zmieniają się końcówki.
Uwaga! Jeśli wyraz nie ma końcówki, do tematu dopisujemy znak „Ø”.
Przyjrzyj się odmianie rzeczowników „król” i „muszla” w liczbie pojedynczej i mnogiej. Zaobserwuj, jak zmieniają się końcówki.
Uwaga! Jeśli wyraz nie ma końcówki, do tematu dopisujemy znak Ø (przekreśloną literę „o”), który odczytujemy „końcówka zerowa”.
Przypadek | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|---|
Mianownik | król - Ø (końcówka zerowa) | muszla ‑ a | król ‑ owie | muszl ‑ e |
Dopełniacz | król ‑ a | muszl ‑ i | król ‑ ów | muszl ‑ i |
Celownik | król ‑ owi | muszl ‑ i | król ‑ om | muszl ‑ om |
Biernik | król ‑ a | muszl ‑ ę | król ‑ ów | muszl ‑ e |
Narzędnik | król ‑ em | muszl ‑ ą | król ‑ ami | muszl ‑ ami |
Miejscownik | król ‑ u | muszl ‑ i | król ‑ ach | muszl ‑ ach |
Wołacz | król ‑ u | muszl ‑ o | król ‑ owie | muszl ‑ e |
Odmień przez przypadki wyraz jeż, oddzielając temat od końcówki.
| Przypadek | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|---|
| Mianownik | jeż-∅ | jeż-e |
| Dopełniacz | jeż-a | |
| Celownik | ||
| Biernik | ||
| Narzędnik | ||
| Miejscownik | ||
| Wołacz |
Wszystkie rzeczowniki mają w celowniku liczby mnogiej końcówkę – om (nie końcówkę -ą). Mówimy i piszemy:
mówię to wszystkim ludziom,
odpowiadam miłym koleżankom,
przyglądam się dwóm chłopcom,
przekazuję życzenia ulubionym nauczycielom,
daję jeść szarym myszkom,
zerkam ku niebieskim chmurom.
Uzupełnij zdania wyrazami w celowniku liczby mnogiej.
Sprawdź, czy umiesz!
Uzupełnij zdania wyrazami znajdującymi się poniżej. Powstanie notatka podsumowująca.
Uzupełnij zdania rzeczownikami we właściwej formie.
W podanych rzeczownikach oddziel temat od końcówki.
kożuchowi – ......................
kotu – ............
malinom – ................
szafkę – ................
sałatkach – ......................
pudełkiem – ......................
myszy – ............
kobieta – ................
kółko – ................
żyrafom – ..................
komputerowi – ........................
gazu – ............