Słownik wyrazów obcych
Warto wiedzieć!
Trudno byłoby znaleźć osobę, która nigdy nie miała wątpliwości związanych z poprawnym użyciem wyrazów w mowie lub w piśmie. Nawet najwspanialsi mówcy oraz najwięksi znawcy języka czasami sięgają do różnych słownikówsłowników, by zyskać pewność, że słowo (lub jego forma), którym zamierzają się posłużyć, jest właściwe.
Dziedzina wiedzy, która zajmuje się opisem słowników, to leksykografialeksykografia.
Słowniki, z których korzystasz na języku polskim, pomagają rozstrzygnąć wątpliwości językowe lub ułatwiają uzupełnienie wiedzy na temat języka.
Słowniki to podstawowe źródło informacji o leksyceleksyce, czyli zbiorze wyrazów danego języka. Istnieją różne typy słowników. Większość można zdobyć w postaci książkowej, ale niektóre, jak Wielki słownik języka polskiego lub Słownik języka polskiego PWN, są dostępne onlineonline. Odpowiednie posługiwanie się słownikami jest ważne nie tylko w nauce, ale też w życiu codziennym.
Pamiętaj!
Warto korzystać z najnowszych wydań słowników znanych wydawnictw naukowych np. Wydawnictwa Naukowego PWN.
O słowniku wyrazów obcych
W języku polskim cały czas pojawia się nowe słownictwo, które pochodzi z języków obcych. Dziś są to zapożyczeniazapożyczenia, głównie z języka angielskiego, natomiast kilka wieków temu pochodziły z łaciny, greki, języka francuskiego, w czasach zaborów z niemieckiego i rosyjskiego. Słownik wyrazów obcych rejestruje powszechnie używane, współczesne słownictwo pochodzenia obcego z różnych dziedzin, takich jak muzyka popularna, informatyka, współczesny sport czy medycyna i genetyka.
Większość słowników ma układ alfabetyczny, to znaczy, że na początku znajdują się wyrazy zaczynające się na literę „a”, zaś na końcu rozpoczynające się na „ż”. Zdarzają się też słowniki, w których hasła uporządkowane są tematycznie. Każdy słownik to zbiór wyrazów hasłowych, których opis nazywamy artykułem hasłowym. Tworzą go najczęściej definicje, czyli opisy znaczeń wyrazu oraz informacje gramatyczne.
Sprawdź, jakie słowniki wyrazów obcych znajdują się w szkolnej bibliotece. Wypisz imię i nazwisko autora, datę wydania i nazwę wydawnictwa.
Zapoznaj się ze wstępem i objaśnieniami skrótów w twoim słowniku wyrazów obcych. Sporządź krótką notatkę na temat budowy artykułu hasłowego i najważniejszych, potrzebnych ci na co dzień skrótów.
Przeanalizuj artykuł hasłowy umieszczony powyżej, wypisz skróty i ich wyjaśnienia. Skorzystaj z wykazu skrótów umieszczonych na pierwszych stronach Wielkiego słownika wyrazów obcych PWN pod redakcją M. Bańko.
Na podstawie artykułu hasłowego amazonka I Wielkiego słownika wyrazów obcych PWN pod redakcją M. Bańko odpowiedz na pytania:
Sięgnij do słownika wyrazów obcych i wyjaśnij znaczenie wyrazu drakoński*.*
Wskaż, które z podanych wyrazów można znaleźć w słowniku wyrazów obcych.Znajdź wybrane wyrazy w słowniku wyrazów obcych i przeczytaj, co znaczą.Sprawdź, czy pozostałe wyrazy na pewno nie znajdują się w słowniku wyrazów obcych.
- baran
- tabu
- eufemistyczny
- miód
- retoryczny
- łagodny
Sięgnij do słownika wyrazów obcych i wyjaśnij znaczenie wyrazów efeb i higiena. Zapisz, z jakiego języka pochodzą.
Podaj po kilka przykładów:
zapożyczeń z języka rosyjskiego (rusycyzmów);
zapożyczeń z języka angielskiego (anglicyzmów), które odnoszą się do wynalazków z ostatnich kilkudziesięciu lat.
Dopasuj polskie słowa do często nadużywanych w polszczyźnie anglicyzmów.
Zapisz poprawną wymowę podanych poniżej nazw potraw i produktów spożywczych. Wymień tytuły słowników, w których znajdziesz informacje na ten temat.
anchois, camembert, tagliatelle, fondue, tortilla, tzatziki
Przeredaguj podane zdania w taki sposób, aby zastąpić w nich wyróżnione wyrazy obcego pochodzenia wyrazami rodzimymi.
Wojtek aplikuje na stanowisko kierownika sklepu.
Kondycja finansowa firm z branży energetycznej polepsza się z roku na rok.
Grecja i Chorwacja to ulubione wakacyjne destynacje polskich turystów.
Sprawdź, czy umiesz!
Wyjaśnij, do czego może służyć uczniowi słownik wyrazów obcych. Jak często z niego korzystasz? Podyskutujcie o tym w klasie. Wymyślcie hasła zachęcające do używania słowników. Wywieście je w klasie, na korytarzu szkolnym lub w bibliotece.
Julian Tuwim w wierszu „Zieleń” napisał, że:
„Nie dość słowo z widzenia znać. Trzeba
Wiedzieć, jaka wydała je gleba,
Jak zalęgło się, jak rosło, pęczniało,
Nie - jak dźwięczy, ale jak dźwięczało,
Nie - jak brzmi, ale jakim nabrzmieniem
Dojrzewało, zanim się imieniem,
Czyli nazwą, wyrazem, rozpękło.
W dziejach wzrostu słowa - jego piękno.”
Źródło: Julian Tuwim, Zieleń, [w:] tegoż, Wiersze wybrane, oprac. M. Głowiński, Kraków 1969, s. 155
Czy podzielasz zdania językoznawcy i poety? Podyskutuj o tym w klasie, przedstaw swoje stanowisko i je uzasadnij.
Słownik
rodzaj zapożyczenia językowego, polegający na dokładnym przetłumaczeniu wyrazu lub zwrotu z języka obcego np. nastolatek jest kalką z języka angielskiego
zbiór wyrazów danego języka
(gr. lexikón - słownik, gr. grapho - piszę) dział językoznawstwa zajmujący się teorią i praktyką tworzenia słowników
(gr. lexikón - słownik, lógos - słowo, nauka) dyscyplina językoznawcza badająca słownictwo
«...» ; znak piśmienniczy i drukarski ograniczający z dwóch stron wyraz, zdanie, cytat
publikacja opisująca zasób słów danego języka, składa się najczęściej ze zbioru definicji lub słów, czy wyrażeń ułożonych w porządku alfabetycznym, rodzaj słownika określa zasadę budowy artykułu hasłowego i sposobu uporządkowania informacji. Zadaniem słowników jest zebranie informacji z danej dziedziny wiedzy, dlatego wyróżnia się ich wiele rodzajów
wyraz lub wyrazy wysunięte na początek pozycji w słowniku, encyklopedii, katalogu, indeksie itp., pełniące funkcję porządkującą; w słownikach wyrazy hasłowe najczęściej są ułożone w kolejności alfabetycznej
wyraz, związek wyrazowy lub struktura składniowa przejęte z języka obcego lub na nim wzorowane