Spotkanie z czartem - Adam Mickiewicz Pani Twardowska
Warto wiedzieć!
Postać diabła została uwieczniona w literaturze, dziełach plastycznych i filmowych, w potocznym języku. Jest symbolemsymbolem zła, upadku i wciąż zmienia swoje oblicze.
Podobno wspierał czarownice w ich niecnych uczynkach. Mistrz Twardowski podpisał z nim cyrograf. FaustFaust zaprzedał mu duszę, aby zaznać pełni szczęścia. Niccolo PaganiniNiccolo Paganini, genialny skrzypek, miał mu zawdzięczać swój niezwykły talent...
W codziennym życiu mamy „diablo mało czasu”, ktoś jest „diabelskim nasieniem”, a komuś, kto nas denerwuje, każemy „iść do diabła”...
Jak wyobrażasz sobie diabła? Co wiesz na temat tej postaci? Uzupełnij poniższą mapę myśli do hasła „diabeł”.
Odpowiedz na pytania:
Jak wyobrażasz sobie diabła?
Jak wygląda?
Jakie przedmioty/ są jego znakami rozpoznawczymi?
Jak może zachować się wobec człowieka?
Przyjrzyj się obrazom zamieszczonym w poniższej galerii, zwróć uwagę na sposób przedstawienia postaci diabła przez artystów. Czy twoje wyobrażenia są podobne?
Zastanów się, czy znasz filmy, teksty literackie, dzieła malarskie itp. przedstawiające wyobrażenia diabła. Wymień tytuły tych utworów.
Podaj pięć synonimów słowa „diabeł”.
Utwórz i zapisz w polu poniżej:
dwa wyrazy pokrewne do słowa „diabeł”,
wyraz bliskoznaczny do słowa „pieklić się”,
wyraz przeciwstawny do słowa „diabeł”,
wyraz pokrewne do słowa „czart”,
wyraz pokrewny do słowa „piekło”.
RRIL3ff0eERPs
Wyobraź sobie, że wbijasz gwoździe w makowe ziarenko. Jak myślisz, jakich efektów możesz się spodziewać? Zapisz swoje wnioski.
Obejrzyj film z recytacją balladyballady pt. „Pani Twardowska”, a potem przeczytaj jej tekst. Zwróć uwagę na kolejność wydarzeń przedstawionych w utworze.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1QH7VJddxxjm
Nagranie video. Na początku wyświetla się animacja z czarnymi napisami na białym. Następnie pojawia się plansza z napisem: „Pani Twardowska”, a pod nią logotypy: Programu Kapitał Ludzki, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Scholaris, Unii Europejskiej. Poniżej napis: materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu "Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli" współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Następnie pojawia się szpakowaty mężczyzna ubrany w fioletową, ozdobną szatę. Napis: „Jan Blecki czyta balladę „Pani Twardowska” Adama Mickiewicza”. W tle ściana imitująca mur. Na końcu pojawia się plansza z tymi samymi logotypami i napisem co na początku filmu.
Pani TwardowskaBALLADA
[1] Jedzą, piją, lulkilulki palą,
Tańce, hulanka, swawola;
Ledwie karczmy nie rozwalą,
Cha cha, chi chi, hejże, hola![5] Twardowski siadł w końcu stoła,
Podparł się w boki jak baszabasza;
„Hulaj dusza! hulaj!” – woła,
Śmieszy, tumani, przestrasza.Żołnierzowi, co grał zucha,
[10] Wszystkich łajełaje i potrąca,
Świsnął szablą koło ucha,
Już z żołnierza masz zająca.Na patrona z trybunałutrybunału,
Co milczkiem wypróżniał rondel,
[15] Zadzwonił kieskąkieską pomału,
Z patrona robi się kondelkondel.Szewcu w nos wyciął trzy szczutkiszczutki,
Do łba przymknął trzy rureczki,
Cmoknął, cmok, i gdańskiej wódki
[20] Wytoczył ze łba pół beczki.Wtem gdy wódkę pił z kielicha,
Kielich zaświstał, zazgrzytał;
Patrzy na dno: „Co u licha?
Po coś tu, kumiekumie, zawitał?”[25] Diablik to był w wódce na dnie,
Istny Niemiec, sztuczka kusasztuczka kusa;
Skłonił się gościom układnie,
Zdjął kapelusz i dał susa.Z kielicha aż na podłogę
[30] Pada, rośnie na dwa łokcie,
Nos jak haczyk, kurzą nogę
I krogulczekrogulcze ma paznokcie.„A! Twardowski; witam, bracie!”
To mówiąc, bieży obcesemobcesem:
[35] „Cóż to, czyliż mię nie znacie?
Jestem MefistofelesemMefistofelesem.Wszak ze mnąś na Łysej Górze
Robił o duszę zapisy;
CyrografCyrograf na byczej skórze
[40] Podpisałeś ty, i bisybisyMiały słuchać twego rymurymu;
Ty, jak dwa lata przebiegą,
Miałeś pojechać do Rzymu,
By cię tam porwać jak swego.[45] Już i siedem lat uciekło,
Cyrograf nadal nie służy;
Ty, czarami dręcząc piekło,
Ani myślisz o podróży.Ale zemsta, choć leniwa,
[50] Nagnała cię w nasze sieci;
Ta karczma Rzym się nazywa,
Kładę areszt na waszeciwaszeci”.Twardowski ku drzwiom się kwapił
Na takie dictum acerbumdictum acerbum,
[55] Diabeł za kuntuszkuntusz ułapił:
„A gdzie jest nobile verbumnobile verbum?”Co tu począć? – kusa radakusa rada,
Przyjdzie już nałożyć głową.
Twardowski na konceptkoncept wpada
[60] I zadaje trudność nową.„Patrz w kontraktkontrakt, Mefistofilu,
Tam warunki takie stoją:
Po latach tylu a tylu,
Gdy przyjdziesz brać duszę moją,[65] Będę miał prawo trzy razy
Zaprząc ciebie do roboty,
A ty najtwardsze rozkazy
Musisz spełnić co do joty.Patrz, oto jest karczmy godło,
[70] Koń malowany na płótnie;
Ja chcę mu wskoczyć na siodło,
A koń niech z kopyta utnie.Skręć mi przy tym biczyk z piasku,
Żebym miał czym konia chłostać,
[75] I wymuruj gmach w tym lasku,
Bym miał gdzie na popaspopas zostać.Gmach będzie z ziarnek orzecha,
Wysoki pod szczyt KrępakuKrępaku,
Z bród żydowskich ma być strzecha,
[80] Pobita nasieniem z maku.Patrz, oto na miarę ćwieczekćwieczek,
CalCal gruby, długi trzy cale,
W każde z makowych ziareczek
Wbij mi takie trzy bratnalebratnale”.[85] Mefistofil duchem skoczy,
Konia czyści, karmi, poi,
Potem bicz z piasku utoczy
I już w gotowości stoi.Twardowski dosiadł biegusabiegusa,
[90] Probuje podskoków, zwrotów,
StępaStępa, galopujegalopuje, kłusakłusa,
Patrzy, aż i gmach już gotów.„No! wygrałeś, panie bisiebisie;
Lecz druga rzecz nie skończona,
[95] Trzeba skąpać się w tej misie,
A to jest woda święcona”.Diabeł kurczy się i krztusi,
Aż zimny pot na nim bije;
Lecz pan każe, sługa musi,
[100] Skąpał się biedak po szyję.Wyleciał potem jak z procy,
Otrząsł się, dbrum! parsknął raźnie.
„Teraz jużeś w naszej mocy,
Najgorętsząm odbył łaźnię”.[105] „Jeszcze jedno, będzie kwita,
Zaraz pęknie moc czartowska;
Patrzaj, oto jest kobiétakobiéta,
Moja żoneczka Twardowska.Ja na rok u BelzebubaBelzebuba
[110] Przyjmę za ciebie mieszkanie,
Niech przez ten rok moja luba
Z tobą jak z mężem zostanie.Przysiąż jej miłość, szacunek
I posłuszeństwo bez granic;
[115] Złamiesz choć jeden warunek,
Już cała ugoda za nic”.Diabeł do niego pół ucha,
Pół oka zwrócił do samkisamki,
Niby patrzy, niby słucha,
[120] Tymczasem już blisko klamki.Gdy mu Twardowski dokucza,
Od drzwi, od okien odpycha,
Czmychnąwszy dziurką od klucza,
Dotąd jak czmycha, tak czmycha.Źródło: Adam Mickiewicz, Pani Twardowska, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ballady-i-romanse-pani-twardowska.html [dostęp 2022], domena publiczna.
Uporządkuj plan wydarzeń przedstawionych w utworze „Pani Twardowska”.
Uporządkuj plan wydarzeń w utworze „Pani Twardowska".
- Twardowski rozkazuje diabłu wykąpać się w wodzie święconej.
- Twardowski przedstawia warunki umowy: diabeł musi wykonać trzy zadania.
- Szlachcic próbuje uciec z karczmy, ale zostaje zatrzymany przez diabła.
- Diabeł spełnia pierwszy rozkaz.
- Mefistofeles aresztuje Twardowskiego.
- Trzecie życzenie Twardowskiego: diabeł ma przez rok żyć z żoną Twardowskiego.
- W kielichu wódki pojawia się diabeł.
- Straszenie żołnierza szablą, kuszenie adwokata sakiewką pieniędzy, pstrykanie w nos szewcowi – Twardowski dokucza innym gościom.
- Mefisto zażywa nieprzyjemnej dlań kąpieli.
- Pierwszy rozkaz Twardowskiego: diabeł ma ożywić konia z godła tarczy, ukręcić bicz z piasku i zbudować gmach z nietypowych materiałów.
- Mefistofeles rezygnuje z aresztowania szlachcica i ucieka z karczmy.
- Mefistofeles wita się z Twardowskim i przedstawia się innym gościom.
- Diabeł przypomina szlachcicowi o ich umowie na Łysej Górze.
- Twardowski bawi się w karczmie.
Dopasuj informacje o zachowaniu Twardowskiego w karczmie do wskazanych osób.
W jaki sposób Twardowski dokuczał innym gościom karczmy? Dopasuj jego zachowanie do odpowiednich osób.
świsnął mu szablą koło ucha, zadzwonił przed nim sakiewką z pieniędzmi, pstryknął go trzykrotnie w nos
| żołnierz | |
| patron z trybunału | |
| szewc |
Wybierz postać pana Twardowskiego lub Mefistofelesa i opisz ją, korzystając z poniższych wskazówek i pytań.
Sprawdź w encyklopedii, kim był pan Twardowski. Przedstaw tę postać. Na podstawie ballady odpowiedz na pytania: Jaki ma charakter? Jak się zachowuje? Odszukaj wybrane fragmenty tekstu: w. 5.−9., w. 21.−24., w. 53, w. 56.−57., w. 91., w. 119. i nazwij uczucia, jakie przeżywa Twardowski w karczmie Rzym.
Sprawdź w słowniku wyrazów obcych, kim jest Mefistofeles. Przedstaw tę postać. Na podstawie ballady odpowiedz na pytania: Jaki ma charakter? Jak się zachowuje? Odszukaj wybrane fragmenty tekstu: w. 49.−52., w. 83.−86., w. 95.−98., w. 99.−102., w. 115.−118., w. 119.−122. i nazwij uczucia, jakie przeżywa Mefistofeles.
R1F9cOIuHV2c1
Wyjaśnij, jakie zadania dał Mefistofelesowi pan Twardowski.
Narysuj ziarenko maku i duży gwóźdź - możesz skorzystać z poniższego szkicownika. Wyjaśnij, jak Mefistofilowi mogło udać się wbicie trzech gwoździ w ziarenko maku.
Wytłumacz, jak udało się Mefistofilowi wbić trzy gwoździe w ziarenko maku.
Narysuj panią Twardowską tak, jak ją sobie wyobrażasz. Możesz skorzystać z poniższego szkicownika.
Opisz, jak wyobrażasz sobie panią Twardowską.
Zastanów się, dlaczego diabeł tak bardzo przestraszył się pani Twardowskiej. Jaką kobietą mogła być? Wymień jej cechy?
Odpowiedz na pytania:
Czy utwór rzeczywiście opowiada o tym, czego można się było spodziewać po jego tytule?
Dlaczego ballada nosi tytuł „Pani Twardowska”?
Jakie inne tytuły mógłby mieć ten utwór? Podaj propozycje.
Sprawdź, czy umiesz!
Naucz się recytować wybrany fragment ballady „Pani Twardowska”. Pamiętaj o właściwej interpretacji: oddaniu sensu utworu, emocji, zmianie tempa, odpowiedniej intonacji (zwróć uwagę na znaki interpunkcyjne) itp.
Opisz, jak wyobrażasz sobie wzorcową recytację utworu „Pani Twardowska”. Pamiętaj, by zwrócić uwagę na właściwą interpretację tego teksu: oddaniu sensu utworu, emocji, zmianie tempa, odpowiedniej intonacji (zwróć uwagę na znaki interpunkcyjne) itp.
Słownik
przedmiot o charakterze symbolicznym, ściśle związany z życiem lub działalnością jakiejś postaci; cecha jakiejś rzeczy, osoby lub zjawiska wyróżniająca je spośród innych
wierszowany utwór o niezwykłej, często fantastycznej tematyce, zazwyczaj zaczerpniętej z ludowych opowieści; charakteryzuje ją tajemniczy nastrój, obecność narratora
dostojnik turecki
zły duch, diabeł
długi gwóźdź z dużym łebkiem do zbijania desek
własnoręczne zobowiązanie na piśmie
bohater dramatu niemieckiego pisarza - Goethego, który oddaje duszę diabłu
pisemna umowa między stronami, określająca warunki i zobowiązania
sprytny pomysł
staropolski strój męski, rodzaj długiej sukni z rozciętymi rękawami
postać, idea, wątek utrwalone w kulturze, powtarzające się w utworach literackich różnych epok