Rodzaje i gatunki literackie

Skorzystaj z informacji dotyczących rodzajów literackich, które zamieszczone zostały na początku lekcji.

Potop Henryka Sienkiewicza
Rodzaj literacki: epika.
Cechy tekstu: tekst pisany prozą, fabuła - świat przedstawiony, o wydarzeniach opowiada narrator.

Rozłączenie Juliusza Słowackiego
Rodzaj literacki: liryka.
Cechy tekstu: podział na wersy i strofy, występowanie rymów, podmiot liryczny opisuje swoje przeżycia, brak fabuły.

Skąpiec Moliera
Rodzaj literacki: dramat.
Cechy tekstu: występowanie tekstu głównego i pobocznego, podział na role, o przebiegu akcji czytelnik dowiaduje się z dialogów i monologów bohaterów, brak narratora.

Przypomnij sobie dotychczas omawiane przez ciebie lektury. Skorzystaj z informacji w zamieszczonych w  lekcji, aby przyporządkować wybrane utwory do właściwego rodzaju literackiego.

Epika: Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego,
Liryka: Przypowieść o maku Czesława Miłosza,
Dramat: Skąpiec Moliera.

Zwróć uwagę na formę czasowników.

Podmiotem lirycznym jest dorosły mężczyzna, który wydaje polecenia dziecku.

Odnajdź w utworze, do kogo zwraca się podmiot liryczny.

W utworze pojawia się sześcioletni chłopiec oraz dorosły mężczyzna, który jest jednocześnie podmiotem lirycznym.

Przypomnij sobie, co robi podmiot liryczny i chłopiec.

Utwór ukazuje sytuację, w której mężczyzna prosi sześcioletniego chłopca, aby namalował różne rzeczy.

Pamiętaj, że w narracji pierwszoosobowej narrator wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a w trzecioosobowej w trzeciej osobie liczby pojedynczej.

Narracja pierwszoosobowa:
Zauważyłem siedzącego przy stole sześciolatka i postanowiłem się do niego przysiąść. Chłopiec wyjął kredki oraz papier i zaczął zastanawiać się, co powinien narysować.
– Narysuj dom – zaproponowałem.
Chłopiec zabrał się do pracy i już po chwili zauważyłem, że narysował mrówkowiec.
– Narysuj ptaka – poleciłem mu i z ciekawością obserwowałem jego pracę. Narysował samolot.
– Narysuj niedzielę – poprosiłem.
Chłopiec namalował przepełniony stadion piłkarski. 
– A gdzie ty jesteś? – zapytałem.
Chłopiec spojrzał na mnie i odpowiedział:
– Tu – po czym narysował kolejną kropkę.

Wersja trzecioosobowa:
Mężczyzna zauważył siedzącego przy stole sześciolatka i postanowił się do niego przysiąść. Chłopiec wyjął kredki oraz papier i zaczął zastanawiać się, co powinien narysować.
– Narysuj dom – zaproponował dorosły.
Chłopiec zabrał się do pracy i już po chwili na kartce pojawił się mrówkowiec.
– Narysuj ptaka – polecił mu mężczyzna i z ciekawością obserwował pracę dziecka, które narysowało samolot.
– Narysuj niedzielę – poprosił sześciolatka.
Chłopiec namalował przepełniony stadion piłkarski.
– A gdzie ty jesteś? – zapytał dorosły.
Chłopiec spojrzał na niego i odpowiedział:
– Tu – po czym narysował kolejną kropkę.

Pamiętaj, że tekst dramatyczny powinien składać się z tekstu głównego (wypowiedzi postaci) i pobocznego (didaskaliadidaskaliadidaskalia).

Akt I, scena I
BOHATER
(zwraca się do SZEŚCIOLATKA)
Narysuj dom.
SZEŚCIOLATEK
(rysuje mrówkowiec)

Akt II, scena I
BOHATER
(zwraca się do SZEŚCIOLATKA)
Narysuj ptaka.
SZEŚCIOLATEK
(rysuje samolot)

Akt III, scena I
BOHATER
(zwraca się do SZEŚCIOLATKA)
Narysuj niedzielę.
SZEŚCIOLATEK
(rysuje wypełniony po brzegi stadion)
BOHATER
A gdzie ty jesteś?
SZEŚCIOLATEK
Tu.
(stawia jeszcze jedną kropkę)