RXpkQ4j4w1TLo
Grafika przedstawia kolaż zdjęć twarzy różnych ludzi ukazany pod kątem.

Człowiecza dolina

Portrety
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Odkrycia i wynalazki są wynikiem ciężkiej pracy człowieka, niezachwianej wiary w możliwości ludzkiego rozumu, poświęcenia zdrowia, a nawet życia. Koło, druk, silnik parowy, elektryczność, szczepionki, antybiotyki, Internet to kamienie milowekamień milowykamienie milowe naszej cywilizacji. Warto jednak pamiętać, że wynalazki i odkrycia są z jednej strony szansą na lepsze i wygodniejsze życie, z drugiej zaś zagrożeniem dla człowieka.

Polecenie 1

Zastanów się i podyskutuj w klasie o wadach i zaletach wybranych wynalazków, np. antybiotyków, Internetu, prochu strzelniczego.

R1J7wrDbf7KI4
(Uzupełnij).

Zapoznaj się z treścią filmu pt. „Osiągnięcia i zagrożenia ludzkości”, a następnie odpowiedz na pytania.

R1PGU9ge7271s
Film pt. „Osiągnięcia i zagrożenia ludzkości”, w którym zaprezentowano jedne z najważniejszych osiągnięć ludzkości (pismo obrazkowe, wynalezienie silnika spalinowego czy antybiotyków, lot człowieka w kosmos). Niektóre z nich, poza pozytywnym wpływem na nasze życie, ma również negatywne dla nas skutki.
Polecenie 2

Ułóż własną listę najważniejszych wynalazków ludzkości. Uzasadnij swój wybór.

R1JzhlEDaFmWE
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Zastanów się, jak ludzie wykorzystują wynalazki. Dlaczego niektóre z nich szkodzą ludziom?

R1CVB9SfJP7av
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Czy wynalazki mogą utrudnić ludziom życie? W jaki sposób? Uzasadnij swoją odpowiedź.

RJC2t5tUnbXCg
(Uzupełnij).
Luisa Vera

Maria Skłodowska-CurieMaria Skłodowska‑CurieCurie

Maria Skłodowska‑Curie [czytaj: kiri]19341867
R1Py6NxySq6kJ
Portret Marii Skłodowskiej-Curie[czytaj: kiri]
Źródło: Unknown, Tekniska museet, licencja: CC BY 2.0.

Maria Skłodowska‑Curie [czytaj: kiri]

Światowej sławy uczona polskiego pochodzenia zasłynęła jako odkrywczyni dwóch pierwiastków chemicznych, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla i pierwsza kobieta profesor Uniwersytetu Paryskiego. Pierwszą nagrodę otrzymała wraz z mężem Piotrem Curie [czytaj: kiri]w dziedzinie fizyki za odkrycie zjawiska radioaktywności toru i radonu. Drugą Nagrodę Nobla otrzymała w dziedzinie chemii za odkrycie nowych pierwiastków polonu i radu. Odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie [czytaj: kiri] dały początek radiochemii, która wykorzystywana jest do leczenia nowotworów. Dzięki niej w medycynie upowszechniono także badania prześwietlania ciała promieniami rentgenowskimi. Skłodowska żyła w czasach, kiedy uważano, że kobieta powinna zajmować się jedynie domem i wychowywaniem dzieci. Mimo przeciwności losu udało się jej założyć szczęśliwą rodzinę i odnieść sukces naukowy na arenie międzynarodowej. Jej odkrycia przyniosły sukces i sławę, ale także przyczyniły się do przedwczesnej śmierci. Skłodowska zmarła w wyniku choroby popromiennej.

Nazywam się Maria Skłodowska-Curie [czytaj: kiri]

Promień szkodzi i leczy

Po tylu latach ciężkiej pracy byłam wyczerpana. 

Ja przypisywałam nasze niedomaganianiedomaganieniedomagania nadmiarowi pracy,
ale lekarze zapewniali, że promieniowanie może być szkodliwe dla zdrowia, choć zarazem można było wykorzystać je do celów terapeutycznych, próbując leczyć nim złośliwe guzy i inne choroby.

Wkrótce różne firmy zainteresowały się handlowym zastosowaniem soli radu. Dostarczyły nam surowcówsurowiecsurowców
do dalszych eksperymentów, a także wyposażenia laboratorium i pomocy naukowej. Radioaktywne związki, które uzyskiwaliśmy, wykorzystywano doświadczalnie do celów medycznych. Pierwsze wyniki były bardzo obiecująceobiecującyobiecujące.

Tak narodziła się nowa specjalizacja medyczna (we Francji nazywano ją curieterapią, a w innych krajach radioterapią), dzięki której metodami radioaktywnymi leczono wiele chorób, zwłaszcza raka. W niektórych większych miastach powstały liczące się instytuty medyczne, których zadaniem było leczenie tej straszliwej choroby. Świadomość, że nasza praca przyczyniła się do zmniejszenia cierpień ludzkich, a wielu osobom ratuje nawet życie, przyniosła nam wielką satysfakcję. 

Byłam pierwszą kobietą, która zrobiła doktorat z nauk ścisłych i pierwszą, która otrzymała Nagrodę NoblaNagroda NoblaNagrodę Nobla

W grudniu 1903 roku otrzymaliśmy – Piotr, Henri‑BecquerelHenri BecquerelHenri‑Becquerel i ja – Nagrodę Nobla z fizyki. Uważam, że uwzględniono mnie w wyniku nalegań Piotra i bystrości Mittaga–LeffleraMagnus Mittag‑LefflerMittaga–Lefflera.

W istocie Francuska Akademia Nauk przekazała nominację jedynie dla BecquerelaHenri BecquerelBecquerela i Piotra. Na szczęście szwedzki matematyk Magnus Mittag‑LefflerMagnus Mittag‑LefflerMagnus Mittag‑Leffler który był członkiem komitetu, uprzedził Piotra o zaistniałej sytuacji. Piotr błyskawicznie mu odpisał, podkreślając, że nagroda za radioaktywność, uwzględniająca tylko jego osobę, byłaby parodią. Piotr był bardzo dobrym człowiekiem.

Henri BecquerelHenri BecquerelHenri Becquerel W końcu uwzględniono różne opinie i nagrodę przyznano całej trójce. Sprawiło nam to ogromną satysfakcję. Wspólna praca nad fenomenemfenomenemfenomenem promieniowania odkrytym przez BecquerelaHenri BecquerelBecquerela zyskała międzynarodowe uznanie.

Moja druga Nagroda Nobla i Instytut Radu

W samym środku tego skandalu otrzymałam pewnego dnia telegram, w którym informowano mnie, że Szwedzka Akademia przyznała mi właśnie Nagrodę NoblaNagroda NoblaNagrodę Nobla z chemii za odkrycie polonu i radu. Nie mogłam w to uwierzyć. Starałam się uspokoić, ale naprawdę byłam tym niezwykle podekscytowana. Pojechałam
do Sztokholmu odebrać Nagrodę Nobla.

Byłam bardzo szczęśliwa, bo w podróży towarzyszyły mi siostra Bronia i córka Irena. Następnego dnia, 11 grudnia 1911 roku wygłosiłam mowę noblowską. Starałam się podkreślić, że zawsze traktowałam radioaktywność jako cechę jądra atomów. Mam nadzieję, że przedstawiłam to dość jasno. Mówiłam też o pracach RuthefordaErnest RutherfordRutheforda i innych naukowców, a także o trudnych, wspaniałych latach, które przeżyłam u boku Piotra.

curie_1 Źródło: Lluís Cugota , Luisa Vera , Nazywam się Maria Skłodowska-Curie [czytaj: kiri], tłum. Anna Jęczmyk, Poznań 2005.
Ćwiczenie 1
RqsjtagQBHphZ
Na podstawie fragmentu książki "Nazywam się Maria Skłodowska-Curie [czytaj: kiri] wyjaśnij kim jest narrator.
Rv39186qhWpKf
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu zdań.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Przeczytaj pytania i zaznacz prawidłową odpowiedź.

RYEIegNTYG9d0
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R18sa2kzknyLZ
W jaki sposób wykorzystywano curieterapię? Możliwe odpowiedzi: 1. W leczeniu chorób nowotworowych., 2. W leczeniu złamań kości., 3. W leczeniu chorób psychicznych.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1Z0BECBnOaQl
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
Rol1H8t0QjL7a
Zadanie polega na ułożeniu cech wynalazcy w wybranej kolejności
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6

Z poprzedniego ćwiczenia wybierz trzy, według ciebie, najważniejsze cechy wynalazcy i uzasadnij ich wybór.

R1aeqlGlMl0Pp
Miejsce na odpowiedź
Rtf2BEF6jRcqZ
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polegające na dopasowaniu objaśnień do frazeologizmów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R16i5JAxapixJ
Ćwiczenie 5
Zaznacz, które fragmenty książki „Maria Skłodowska-Curie" [czytaj: kiri] opisują przeżycia wewnętrzne bohaterki, a które odnoszą się do opisu wydarzeń. Wybierz prawidłową odpowiedź w komórkach tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1SUZPACqwMjH
Ćwiczenie 6
Uzupełnij tabelkę, odmieniając rzeczowniki przez przypadki w liczbie pojedynczej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!

Wynalazek, innowacja, patent, kojarzony jest najczęściej z techniką, mianem tym określamy nowe urządzenie do wykonywania czegoś (np. telefon), może też być nowym tworzywem, przewyższającym pod jakimś względem istniejące materiały (teflon na patelniach). Wynalazkami są także pismo, pieniądz, koło, a nawet demokracja. Stanowią one fundamenty naszej cywilizacji.

Odkrycie, to zdobycie wiedzy o czymś dotychczas niezbadanym (odkrycie bakterii, Ameryki), dotarcie do nieznanych obszarów.

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z definicjami wynalazku i odkrycia. Uzupełnij zdania wyrazami pokrewnymi rzeczowników: odkrycie, wynalazek.

RM8xOdmaAoeUT
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 7

Spośród podanych poniżej wynalazków, wybierz dwa, według ciebie, najważniejsze. Uzasadnij swój wybór.

Wynalazki: telefon, żarówka, słuchawki, wycieraczki samochodowe, rakieta, szczepionki przeciw chorobom, antybiotyki, radio, lornetka, pismo, koło, szkło, papier, suwak.

RAjlnIkmU3S6A
Miejsce na odpowiedź ucznia.

„Dobro i zło muszą istnieć obok siebie, a człowiek musi dokonywać wyboru”

Mahatma Gandhi

Ćwiczenie 8

Wyszukaj w słowniku języka polskiego definicję słowa „człowiek”. Przeczytaj ją, a następnie utwórz poniżej własną.

R1U6tewkw8FbD
Miejsce na notatkę
Polecenie 8

Napisz list do istoty, która nie wie, kim jest człowiek. Przedstaw w nim gatunek ludzki i wyjaśnij znaczenie słowa „człowiek”.

R1BMvSZ32HC4E
Miejsce na notatkę
Polecenie 9

Wymień pięć osiągnięć, z których ludzkość możne być dumna, i pięć krzywd, które twoim zdaniem są powodem do wstydu.

R1LwnFRKwz96X
Miejsce na notatki
Ćwiczenie 9
R1crQIgXne4WK
Zadanie interaktywne - dopasowanie wyjaśnień do podanych związków frazeologicznych.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Odszyfruj przysłowia zapisane w poniższych ciągach liter i wyjaśnij, w jakiej sytuacji można je wypowiedzieć.

  • Człowiekczłowiekowiwilkiem.

  • Człowiekrazsięrodziirazumiera.

  • Bardzomałyczłowiekmożerzucaćbardzodużycień.

  • Chcącczłowiekadobrzepoznać,trzebaznimzjeśćbeczkęsoli.

  • Człowieknieznadnianigodziny.

RH13fcvHFKZlp
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 11

Wyszukaj w dostępnych źródłach podane aforyzmyaforyzmyaforyzmy i uzupełnij je brakującymi słowami.

RNaKOVKQqrbzL
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu aforyzmów brakującymi słowami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
aforyzm
R1ZrKU3wdlFyx
Ćwiczenie 12
Zadanie polega na uporządkowaniu wartości w kolejności uznawanej przez ucznia.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13

Do wybranych pięciu wartości z poprzedniego ćwiczenia dopisz antonimyj0000008QCB6v21_000tp001antonimy.

R10x4ElhwOTAb
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 14

W formie kilkuzdaniowej notatki wyjaśnij, z którą wartością wiąże się sentencjaj0000008QCB6v21_000tp002sentencja Helwecjuszaj0000008QCB6v21_000tp003Helwecjusza:
„Nie zgadzam się z tym, co mówisz, ale będę na śmierć bronił twego prawa do mówienia tego”.
Zastanów się i odpowiedz, jak wysoko byłaby ta wartość w twojej piramidzie wartości.

RN5GFKXU8ywLl
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 15

Korzystając ze słownika wyrazów obcych lub innych dostępnych źródeł, wyjaśnij przedstawione poniżej pojęcia.

  • rasizm

  • antysemityzm

  • ksenofobia

  • nacjonalizm

  • antyfeminizm

Wyjaśnij, który z powyższych poglądów jest przeciwieństwem myśli Malcolma XMalcolm XMalcolma X:
„Każdy człowiek – człowiekiem. Nie – białym, czarnym, śniadym czy czerwonym”.

RJhv8np5Hzizy
Miejsce na notatkę
j0000008QCB6v21_000tp001
j0000008QCB6v21_000tp002
j0000008QCB6v21_000tp003
Holokaust
autorytet
suwerenny
Malcolm X
R13TUg0PjLsCm1
Stanisław Jerzy Lec
Źródło: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.

Stanisław Jerzy Lec, właściwie  Stanisław Jerzy de Tusch‑Letzde Tusch‑Letzde Tusch‑Letz to poeta, satyryk i aforysta oraz tłumacz literatury niemieckiej. Urodził się 6 marca 1909 roku we Lwowie, zmarł 7 maja 1966 roku w Warszawie. Jest autorem tomów aforyzmów Myśli nieuczesane (1957) i Myśli nieuczesane nowe (1964), przetłumaczonych na kilkanaście języków. Zasłynął przede wszystkim z ciętego języka, którym posługiwał się. Pisząc swoje teksty, stosował również grę słownągra słownagrę słowną, dzięki czemu tworzył wyjątkowo trafny komentarz do współczesnych zjawisk społecznych i politycznych.

gra słowna
de Tusch‑Letz
Ćwiczenie 16

Wyjaśnij, co oznaczają poniższe aforyzmy Stanisława Jerzego Leca:

„Ci, co łatwo zapominają, lżej zdają egzamin życiowy”.

„ Autor może popełnić samobójstwo, celując w gust publiczności.”

„Ceń słowa. Każde może być twoim ostatnim.”

„Czasem trzeba zamilknąć, żeby zostać wysłuchanym.”

RWM6STyytPtPU

Sprawdź, czy umiesz!

Polecenie 10

Napisz list do kolegi lub koleżanki o tym, kto jest według ciebie autorytetemautorytetautorytetem XXI wieku. Uzasadnij swój wybór.

R1RzDYWx00T9d
Miejsce na notatkę
Polecenie 11

Odszukaj w dostępnych źródłach i zapisz: aforyzmy, sentencje, złote myśli, które spodobały ci się. Możesz skorzystać z cytatów np. ze znanych filmów takich jak: „Rejs” Marka Piwowskiego czy „Miś” Stanisława Barei. Wyjaśnij ich znaczenie.

RWL5xbFIDJSh9
Ernest Rutherford
Henri Becquerel
Lluís Cugota
Magnus Mittag‑Leffler
Maria Skłodowska‑Curie

Słownik

fenomenem
fenomenem

zjawisko fizyczne będące przedmiotem poznania doświadczalnego

kamień milowy
kamień milowy

bardzo ważny, przełomowy moment

Nagroda Nobla
Nagroda Nobla

wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla

niedomaganie
niedomaganie

choroba, brak zdrowia, zasłabnięcie

obiecujący
obiecujący

dobrze się zapowiadający

parodia
parodia

żart, kpina

surowiec
surowiec

materiał