Człowiecza dolina
Warto wiedzieć!
Odkrycia i wynalazki są wynikiem ciężkiej pracy człowieka, niezachwianej wiary w możliwości ludzkiego rozumu, poświęcenia zdrowia, a nawet życia. Koło, druk, silnik parowy, elektryczność, szczepionki, antybiotyki, Internet to kamienie milowekamienie milowe naszej cywilizacji. Warto jednak pamiętać, że wynalazki i odkrycia są z jednej strony szansą na lepsze i wygodniejsze życie, z drugiej zaś zagrożeniem dla człowieka.
Zastanów się i podyskutuj w klasie o wadach i zaletach wybranych wynalazków, np. antybiotyków, Internetu, prochu strzelniczego.
Zapoznaj się z treścią filmu pt. „Osiągnięcia i zagrożenia ludzkości”, a następnie odpowiedz na pytania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1PGU9ge7271s
Film pt. „Osiągnięcia i zagrożenia ludzkości”, w którym zaprezentowano jedne z najważniejszych osiągnięć ludzkości (pismo obrazkowe, wynalezienie silnika spalinowego czy antybiotyków, lot człowieka w kosmos). Niektóre z nich, poza pozytywnym wpływem na nasze życie, ma również negatywne dla nas skutki.
Ułóż własną listę najważniejszych wynalazków ludzkości. Uzasadnij swój wybór.
Zastanów się, jak ludzie wykorzystują wynalazki. Dlaczego niektóre z nich szkodzą ludziom?
Czy wynalazki mogą utrudnić ludziom życie? W jaki sposób? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Maria Skłodowska-CurieCurie

Maria Skłodowska‑Curie [czytaj: kiri]
Światowej sławy uczona polskiego pochodzenia zasłynęła jako odkrywczyni dwóch pierwiastków chemicznych, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla i pierwsza kobieta profesor Uniwersytetu Paryskiego. Pierwszą nagrodę otrzymała wraz z mężem Piotrem Curie [czytaj: kiri]w dziedzinie fizyki za odkrycie zjawiska radioaktywności toru i radonu. Drugą Nagrodę Nobla otrzymała w dziedzinie chemii za odkrycie nowych pierwiastków polonu i radu. Odkrycia Marii Skłodowskiej-Curie [czytaj: kiri] dały początek radiochemii, która wykorzystywana jest do leczenia nowotworów. Dzięki niej w medycynie upowszechniono także badania prześwietlania ciała promieniami rentgenowskimi. Skłodowska żyła w czasach, kiedy uważano, że kobieta powinna zajmować się jedynie domem i wychowywaniem dzieci. Mimo przeciwności losu udało się jej założyć szczęśliwą rodzinę i odnieść sukces naukowy na arenie międzynarodowej. Jej odkrycia przyniosły sukces i sławę, ale także przyczyniły się do przedwczesnej śmierci. Skłodowska zmarła w wyniku choroby popromiennej.
Nazywam się Maria Skłodowska-Curie [czytaj: kiri]Promień szkodzi i leczy
Po tylu latach ciężkiej pracy byłam wyczerpana.
Ja przypisywałam nasze niedomaganianiedomagania nadmiarowi pracy,
ale lekarze zapewniali, że promieniowanie może być szkodliwe dla zdrowia, choć zarazem można było wykorzystać je do celów terapeutycznych, próbując leczyć nim złośliwe guzy i inne choroby.Wkrótce różne firmy zainteresowały się handlowym zastosowaniem soli radu. Dostarczyły nam surowcówsurowców
do dalszych eksperymentów, a także wyposażenia laboratorium i pomocy naukowej. Radioaktywne związki, które uzyskiwaliśmy, wykorzystywano doświadczalnie do celów medycznych. Pierwsze wyniki były bardzo obiecująceobiecujące.Tak narodziła się nowa specjalizacja medyczna (we Francji nazywano ją curieterapią, a w innych krajach radioterapią), dzięki której metodami radioaktywnymi leczono wiele chorób, zwłaszcza raka. W niektórych większych miastach powstały liczące się instytuty medyczne, których zadaniem było leczenie tej straszliwej choroby. Świadomość, że nasza praca przyczyniła się do zmniejszenia cierpień ludzkich, a wielu osobom ratuje nawet życie, przyniosła nam wielką satysfakcję.
Byłam pierwszą kobietą, która zrobiła doktorat z nauk ścisłych i pierwszą, która otrzymała Nagrodę NoblaNagrodę Nobla
W grudniu 1903 roku otrzymaliśmy – Piotr, Henri‑BecquerelHenri‑Becquerel i ja – Nagrodę Nobla z fizyki. Uważam, że uwzględniono mnie w wyniku nalegań Piotra i bystrości Mittaga–LeffleraMittaga–Lefflera.
W istocie Francuska Akademia Nauk przekazała nominację jedynie dla BecquerelaBecquerela i Piotra. Na szczęście szwedzki matematyk Magnus Mittag‑LefflerMagnus Mittag‑Leffler który był członkiem komitetu, uprzedził Piotra o zaistniałej sytuacji. Piotr błyskawicznie mu odpisał, podkreślając, że nagroda za radioaktywność, uwzględniająca tylko jego osobę, byłaby parodią. Piotr był bardzo dobrym człowiekiem.
Henri BecquerelHenri Becquerel W końcu uwzględniono różne opinie i nagrodę przyznano całej trójce. Sprawiło nam to ogromną satysfakcję. Wspólna praca nad fenomenemfenomenem promieniowania odkrytym przez BecquerelaBecquerela zyskała międzynarodowe uznanie.
Moja druga Nagroda Nobla i Instytut Radu
W samym środku tego skandalu otrzymałam pewnego dnia telegram, w którym informowano mnie, że Szwedzka Akademia przyznała mi właśnie Nagrodę NoblaNagrodę Nobla z chemii za odkrycie polonu i radu. Nie mogłam w to uwierzyć. Starałam się uspokoić, ale naprawdę byłam tym niezwykle podekscytowana. Pojechałam
do Sztokholmu odebrać Nagrodę Nobla.Byłam bardzo szczęśliwa, bo w podróży towarzyszyły mi siostra Bronia i córka Irena. Następnego dnia, 11 grudnia 1911 roku wygłosiłam mowę noblowską. Starałam się podkreślić, że zawsze traktowałam radioaktywność jako cechę jądra atomów. Mam nadzieję, że przedstawiłam to dość jasno. Mówiłam też o pracach RuthefordaRutheforda i innych naukowców, a także o trudnych, wspaniałych latach, które przeżyłam u boku Piotra.
Źródło: Lluís Cugota , Luisa Vera , Nazywam się Maria Skłodowska-Curie [czytaj: kiri], tłum. Anna Jęczmyk, Poznań 2005.
Przeczytaj pytania i zaznacz prawidłową odpowiedź.
Z poprzedniego ćwiczenia wybierz trzy, według ciebie, najważniejsze cechy wynalazcy i uzasadnij ich wybór.
Wynalazek, innowacja, patent, kojarzony jest najczęściej z techniką, mianem tym określamy nowe urządzenie do wykonywania czegoś (np. telefon), może też być nowym tworzywem, przewyższającym pod jakimś względem istniejące materiały (teflon na patelniach). Wynalazkami są także pismo, pieniądz, koło, a nawet demokracja. Stanowią one fundamenty naszej cywilizacji.
Odkrycie, to zdobycie wiedzy o czymś dotychczas niezbadanym (odkrycie bakterii, Ameryki), dotarcie do nieznanych obszarów.
Zapoznaj się z definicjami wynalazku i odkrycia. Uzupełnij zdania wyrazami pokrewnymi rzeczowników: odkrycie, wynalazek.
Spośród podanych poniżej wynalazków, wybierz dwa, według ciebie, najważniejsze. Uzasadnij swój wybór.
Wynalazki: telefon, żarówka, słuchawki, wycieraczki samochodowe, rakieta, szczepionki przeciw chorobom, antybiotyki, radio, lornetka, pismo, koło, szkło, papier, suwak.
„Dobro i zło muszą istnieć obok siebie, a człowiek musi dokonywać wyboru”
Mahatma Gandhi
Wyszukaj w słowniku języka polskiego definicję słowa „człowiek”. Przeczytaj ją, a następnie utwórz poniżej własną.
Napisz list do istoty, która nie wie, kim jest człowiek. Przedstaw w nim gatunek ludzki i wyjaśnij znaczenie słowa „człowiek”.
Wymień pięć osiągnięć, z których ludzkość możne być dumna, i pięć krzywd, które twoim zdaniem są powodem do wstydu.
Odszyfruj przysłowia zapisane w poniższych ciągach liter i wyjaśnij, w jakiej sytuacji można je wypowiedzieć.
Człowiekczłowiekowiwilkiem.
Człowiekrazsięrodziirazumiera.
Bardzomałyczłowiekmożerzucaćbardzodużycień.
Chcącczłowiekadobrzepoznać,trzebaznimzjeśćbeczkęsoli.
Człowieknieznadnianigodziny.
Wyszukaj w dostępnych źródłach podane aforyzmyaforyzmy i uzupełnij je brakującymi słowami.
Wyszukaj podane aforyzmy w internecie i uzupełnij je o brakujące słowa. Wybierz dwa z nich i opowiedz, jak je rozumiesz.
Człowiek jest jak .............. – najsłabsza rzecz w naturze, ale to .............. myśląca. Blaise Pascal
........................ jest niezmienną cechą każdego z nas. Tomasz Kaczmarzyk
Człowiek to jedyne ................, które się rumieni. I jedyne, które ma za co. Mark Twain
Człowiekiem jestem; nic co .............. nie jest mi ............. Terencjusz
Ludzie są jak ............ – cztery miliardy ................... Urszula Zybura
Do wybranych pięciu wartości z poprzedniego ćwiczenia dopisz antonimyantonimy.
W formie kilkuzdaniowej notatki wyjaśnij, z którą wartością wiąże się sentencjasentencja HelwecjuszaHelwecjusza:
„Nie zgadzam się z tym, co mówisz, ale będę na śmierć bronił twego prawa do mówienia tego”.
Zastanów się i odpowiedz, jak wysoko byłaby ta wartość w twojej piramidzie wartości.
Korzystając ze słownika wyrazów obcych lub innych dostępnych źródeł, wyjaśnij przedstawione poniżej pojęcia.
rasizm
antysemityzm
ksenofobia
nacjonalizm
antyfeminizm
Wyjaśnij, który z powyższych poglądów jest przeciwieństwem myśli Malcolma XMalcolma X:
„Każdy człowiek – człowiekiem. Nie – białym, czarnym, śniadym czy czerwonym”.

Stanisław Jerzy Lec, właściwie Stanisław Jerzy de Tusch‑Letzde Tusch‑Letz to poeta, satyryk i aforysta oraz tłumacz literatury niemieckiej. Urodził się 6 marca 1909 roku we Lwowie, zmarł 7 maja 1966 roku w Warszawie. Jest autorem tomów aforyzmów Myśli nieuczesane (1957) i Myśli nieuczesane nowe (1964), przetłumaczonych na kilkanaście języków. Zasłynął przede wszystkim z ciętego języka, którym posługiwał się. Pisząc swoje teksty, stosował również grę słownągrę słowną, dzięki czemu tworzył wyjątkowo trafny komentarz do współczesnych zjawisk społecznych i politycznych.
Wyjaśnij, co oznaczają poniższe aforyzmy Stanisława Jerzego Leca:
„Ci, co łatwo zapominają, lżej zdają egzamin życiowy”.
„ Autor może popełnić samobójstwo, celując w gust publiczności.”
„Ceń słowa. Każde może być twoim ostatnim.”
„Czasem trzeba zamilknąć, żeby zostać wysłuchanym.”
Sprawdź, czy umiesz!
Napisz list do kolegi lub koleżanki o tym, kto jest według ciebie autorytetemautorytetem XXI wieku. Uzasadnij swój wybór.
Odszukaj w dostępnych źródłach i zapisz: aforyzmy, sentencje, złote myśli, które spodobały ci się. Możesz skorzystać z cytatów np. ze znanych filmów takich jak: „Rejs” Marka Piwowskiego czy „Miś” Stanisława Barei. Wyjaśnij ich znaczenie.
Słownik
zjawisko fizyczne będące przedmiotem poznania doświadczalnego
bardzo ważny, przełomowy moment
wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla
choroba, brak zdrowia, zasłabnięcie
dobrze się zapowiadający
żart, kpina
materiał