RHxjoYDzWxCaZ
Fotografia przedstawia drewnianą listwę, na której ułożone są elementy czcionki drukarskiej z wypukłymi literami: W, e, g. Litery W i e ułożone są odwrotnie. Powyżej leży metalowa linijka. Wokół rozrzucone są elementy czcionki drukarskiej z wypukłymi literami. Tło jest białe.

Twórcza moc słowa

Czcionka drukarska
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Od czasów starożytnych zastanawiano się, co jest źródłem poetyckiego natchnienia. Niektórzy uważali, że to Bóg obdarza człowieka talentem literackim i pozwala mu tworzyć światy na podobieństwo tego stworzonego przez Niego. Czy tak jest naprawdę? W czym pisarz podobny jest do Stwórcy? Czy słowa poety mają w sobie moc tworzenia obrazów, przywoływania wspomnień, budzenia uczuć? Czy istnieją wyrazy, które pachną lub brzmią? Warto się nad tym zastanowić i spróbować odpowiedzieć na te pytania.

Polecenie 1

Dopisz po kilka skojarzeń do każdego z podanych wyrazów. Mogą to być określenia, nazwy lub czynności.

  • słońce

  • ziemia

  • morze

  • góry

  • pole

  • koniec

RLrqr9LH1C3Ue
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 1
R8CJPGjvYvxj31
Zadanie interaktywne polega na połączeniu związków frazeologicznych z ich objaśnieniami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RQnX92YGlytGk
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu kilku prawidłowych odpowiedzi będących synonimami słowa "pisać".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Wysłuchaj nagrania lub zapoznaj się z wierszem Marcina Brykczyńskiego Słowa.

R1LFNUJqHkNyn
recytacja wiersza "Słowa" - nagranie audio
SłowaMarcin Brykczyński
Marcin Brykczyński Słowa

Na początku był papier, czysty, śnieżnobiały,
Potem zjawił się Pisarz z piórem doskonałym.
Zręcznie w papier wymierzył zaostrzonym końcem
I napisał leciutko pierwsze słowo: SŁOŃCE.
I zrobiło się jaśniej jakoś i weselej,
A on dalej wciąż pisał liter i słów wiele;
Słowo ZIEMIA, co pięknie zapachniało ziemią,
Słowo MORZE, gdzie fale w ciche noce drzemią,
Słowo GÓRY, gdzie rzeka źródło znaleźć może,
Słowo POLE, co w lecie tak się złoci zbożem,
Każde inne i to jest właśnie niepojęte,
Bo wszystkie napisane czarnym atramentem.
A on czernią na bieli pisał nowe słowa
I pod wieczór historia była już gotowa.
Więc przeczytał ją jeszcze, rozprostował dłonie
I na końcu napisał nowe słowo – KONIEC.
Schował pióro i zniknął, choć to dziwna sprawa,
Ale przedtem litery strzepnął do rękawa
I na białym papierze nic nie pozostało
Tak jak było, tak znowu czysto jest i biało.

CART1 Źródło: Marcin Brykczyński, Słowa, [w:] tegoż, Czarno na białym, Warszawa 1988, s. 18–22.
RSNzAw3ejapIq
Animacja przedstawia wiersz Marcina Brykczyńskiego „Słowa”.
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, kim jest bohater liryczny wiersza? Opisz go w kilku zdaniach.

Rne0LYL8d0IRV
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 4

Napisz, kim jest podmiot liryczny wiersza M. Brykczyńskiego „Słowa”.

RCDFKDP2H1Eff
Miejsce na notatkę
R11EXvyHv5R5y
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu opisów do słów z wiersza.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6

Na podstawie poprzedniego ćwiczenia napisz, na jakie zmysły działają opisy poszczególnych elementów krajobrazu.

R1G0Y2TqxiTTd
Miejsce na odpowiedź
Polecenie 2

Stwórz metaforyczne opisy poniższych słów. Zadbaj, aby działały na różne zmysły.

LAS
KSIĘŻYC
MIASTO
TĘCZA

RgQDvbT6JNuHS
Miejsce na odpowiedź
Ćwiczenie 7

Przedstaw sytuację opisaną w wierszu  pt.  „Słowa”.

R8yY9BH9cU4RD
Miejsce na odpowiedź
Polecenie 3

Rozważ, czy przedstawienie treści wiersza za pomocą obrazu pomaga w jego zrozumieniu. Uzasadnij swoją opinię, odwołując się do animacji utworu Marcina Brykczyńskiego.

RcEcewoSUJVde
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Opisz, jakie obrazy w wyobraźni zobaczyłeś w trakcie lektury wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego.

R1IuYHczTNEdA
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Stwórz własną ilustrację do wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego. Posłuż się poniższym szkicownikiem.

R1P0Na5iEkC9M
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4

Wymyśl i opisz projekt ilustracji do wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego.

R7R2zJ3FwGsW3
(Uzupełnij).

Zapoznaj się z fragmentem Księgi Rodzaju, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Świat stworzony przez Boga
Świat stworzony przez Boga

Rozdział I

(1) Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. (2) Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. (3) Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. (4) Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. (5) I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy.

(6) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» (7) Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, (8) Bóg nazwał to sklepienie niebem. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi.

(9) A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» A gdy tak się stało, (10) Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, (11) rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». I stało się tak. (12) Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre. (13) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci.

(14) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; (15) aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią». I stało się tak. (16) Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. (17) I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; (18) aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre. (19) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty.

(20) Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zarojązaroićzaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» (21) Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, (22) Pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi». (23) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty.

(24) Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. (25) Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre. (26) A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» (27) Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastęniewiastaniewiastę. (28) Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». (29) I rzekł Bóg: «Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. (30) A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona». I stało się tak. (31) A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty.

Rozdział II

(1) W ten sposób zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie jej zastępy [stworzeń]. (2) A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. (3) Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał, stwarzając. (4) Oto są dzieje początków po stworzeniu nieba i ziemi. 

CART2 Źródło: Księga Rodzaju, [w:] Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1999.
Ćwiczenie 8

Zaznacz w tekstach czynności, które wykonują Bóg w Księdze Rodzaju i Pisarz w wierszu Marcina Brykczyńskiego, aby stworzyć świat.

RLZ58PqSEcgjI
Zadanie interaktywne polegające na zaznaczaniu kolorem tekstu.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9

Zapisz, w jaki sposób świat stworzył Bóg, a w jaki sposób wykreowałkreowaćwykreował go Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego.

R1BeyMl9iCnwL
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 10

Do podanych wyrazów dopisz antonimy zawarte w Księdze Rodzaju.

R1EWyptisUwcX
Zadanie interaktywne polega na dopisaniu wyrazów przeciwstawnych do podanych słów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 11

Ustal, które elementy świata stworzone przez Boga pominął Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego.  Wskaż poprawne odpowiedzi spośród podanych poniżej.

RpSFn9hRs0srV
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu poprawnych odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 12
Rdjtw9xGQFyZw
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu przysłówkami z wiersza - działania oraz na wpisaniu efektów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13

Przyporządkuj poniższe określenia dotyczące świata stworzonego przez Boga i świata wykreowanego przez Pisarza do odpowiednich kategorii.

R1BqplaXBKvmO
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu określeń do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 14
R1AJAbIMhc5hb
Zadanie interaktywne polegające na wstawieniu wyrazu w lukę.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 15
RilpliooylQBJ
Zadanie interaktywne polega na przeciągnięciu wyrazów do odpowiednich luk.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 16

Wyjaśnij, dlaczego Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego „strzepnął litery do rękawa i zniknął”.

R1QzitKy3FzJD
(Uzupełnij).
R7x4LfJ7akrbk
Ćwiczenie 17
Zadanie interaktywne polega na wpisaniu wyrazów według wzoru.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5

Stwórz własny obraz poetycki, wykorzystując wyrazy zawarte w poprzednim ćwiczeniu oraz wybrane przez siebie rzeczowniki podane poniżej.

Pamiętaj, że obraz poetycki to obrazek, scenka, świat stworzony w utworze i wyraźnie przedstawiony w danym fragmencie tak, żeby czytelnik mógł sobie wyobrazić jego wygląd. W tworzeniu obrazu poetyckiego wykorzystuje się środki stylistyczne, np. epitety, porównania, metafory.

Rzeczowniki: śnieg, niebo, kruk, jabłko.

Rmclo1Zhd6yMV
Miejsce na odpowiedź

Sprawdź, czy umiesz!

Ćwiczenie 18

Na podstawie fragmentu  „Księgi Rodzaju” opisz podobieństwa i różnice między biblijnym Bogiem Stwórcą a Pisarzem z wiersza „Słowa”.

R17OtklWyAF8I
Miejsce na odpowiedź
R18bPIWksmgCx
Ćwiczenie 19
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu podanymi sformułowaniami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1VFSLFwdMzLR
Ćwiczenie 20
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu kilku prawidłowych odpowiedzi dotyczących bohatera lirycznego w wierszu "Słowa"
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 21

Łacińska sentencja Finis coronat opusFinis coronat opusFinis coronat opus oznacza „Koniec wieńczy dzieło”. Czy, twoim zdaniem, sentencja ta łączy się z treścią wiersza? Uzasadnij odpowiedź.

RoOSa3IOPFZsf
Miejsce na odpowiedź
Finis coronat opus
Polecenie 6

O słowach mówi się na przykład, że mogą ranić bardziej niż nóż i że od słowa do czynu droga daleka, Pan Bóg zaś Słowem stwarzał świat. Wyjaśnij, na czym polega twórcza moc poetyckiego słowa.

RvEizC721iM5G
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 22

W wyrazach mogą 'ukrywać się' inne słowa. Utwórz jak najwięcej wyrazów z liter słowa KOBRA i zapisz je tutaj lub w zeszycie.

R1NEyXjDhtt1d
(Uzupełnij).

Słownik

niewiasta
niewiasta

kobieta

zaroić
zaroić

zapełnić się dużą liczbą zwierząt

kreować
kreować

tworzyć, doprowadzić do powstania czegoś