Literatura fantasy
Warto wiedzieć!
Literatura (proza, poezja, dramat) w powszechnej opinii jest bardziej kojarzona z fikcją, zmyśleniem niż z prawdą i rzeczywistością. Dzieje się tak zapewne dlatego, że stanowi ona efekt pracy artystycznej jej autora - pisarza, poety, dramaturga. Wśród gatunków literackich wyróżnić możemy jednak również odmiany niefikcjonalne, np. wywiad czy reportaż.
Im więcej w literaturze elementów nieprawdopodobnych i nadnaturalnych, tym bliżej do fikcji fantastycznej. Do literatury fantastycznej można zaliczyć baśnie, legendy lub science fictionscience fiction .
Fikcję fantastyczną, pełną magii reprezentuje fantasyfantasy. Nierealistyczni bohaterowie i wydarzenia, magiczne przedmioty oczarowują i zaskakują czytelnika. Niesamowite, urzekające pięknem lub porażające brzydotą miejsca akcji, światy łączące przeszłość z przyszłością, w których prawa fizyki nie mają racji bytu, mogą zachwycać lub przerażać.
Zastanów się, czy istnieje niesamowite miejsce, które wywarło na tobie wrażenie. Wyjaśnij, na czym polega niezwykłość tego miejsca.
Rękopis znaleziony w smoczej jaskini. Kompendium wiedzy o literaturze fantasyZa początek, za datę historyczną powstania gatunku fantasyfantasy uznaje się (...) rok 1930. W roku tym Robert E. HowardHoward, mając lat dwadzieścia cztery, wymyśla postać Conana z Cimmerii i pisze dla magazynu „Weird TalesWeird Tales” pierwsze opowiadanie o mającym później zdobyć nieśmiertelną sławę osiłku i barbarzyńcy. Opowiadanie nosi tytuł Feniks na mieczu (The Phoenix on the SwordThe Phoenix on the Sword) i ukazuje się w roku 1932. (…) Tymczasem prawdziwa rewolucja szykuje się w Starym Świecie. Krótko po śmierci Howarda, w roku 1937, mało znany pan John Ronald ReuelJohn Ronald Reuel TolkienTolkien, mający lat czterdzieści pięć profesor literatury średniowiecznej w Oksfordzie, publikuje książeczkę dla dzieci zatytułowaną Hobbit, czyli tam i z powrotem. Książeczka odnosi spektakularny sukces. (…) Wydawnictwo George Allen & UnwinGeorge Allen & Unwin prosi Tolkiena o kontynuację, ale na Władcę Pierścieni przyjdzie światu poczekać aż do roku 1954. Tworzenie dzieła, trylogii, która ma wstrząsnąć światem, zajęło Tolkienowi dwanaście lat. Wyprzedził go krajan i kolega Inkling, profesor C.S. Lewis ze swoją Narnią, wydaną w roku 1950, ale mimo tego to nie LewisLewis, ale Tolkien rzucił świat na kolana.
Źródło: Andrzej Sapkowski, Rękopis znaleziony w smoczej jaskini. Kompendium wiedzy o literaturze fantasy, Warszawa 2011, s. 7–8.
Na podstawie zamieszczonego powyżej tekstu Andrzeja Sapkowskiego napisz krótką notatkę w formie równoważników zdań, w której zawrzesz najważniejsze informacje na temat początków powieści fantasy.
Cechy powieści z gatunku fantasy
- Nazwa kategorii: Główne wyróżniki gatunku fantasy
- Nazwa kategorii: występowanie magii i jej elementów w kreowanym świecie przedstawionym utworu
- Nazwa kategorii: usytuowanie akcji utworu w quasi‑średniowiecznej rzeczywistości, mającej swój rodowód w baśni i romansie rycerskim
- Nazwa kategorii: ukształtowanie akcji utworu w wokoło motywów takich jak:
- Nazwa kategorii: przemiana duchowa głównego bohatera bohatera
- Nazwa kategorii: odwieczna walka dobra ze złem
- Nazwa kategorii: bohater łączy magię z umiejętnościami walki
- Nazwa kategorii: zapoczątkowanie nowego etapu życia
- Nazwa kategorii: wędrówki bohaterów, przenikanie światów Koniec elementów należących do kategorii ukształtowanie akcji utworu w wokoło motywów takich jak:
- Elementy należące do kategorii Główne wyróżniki
gatunku fantasy
- Elementy należące do kategorii ukształtowanie
akcji utworu
w wokoło motywów
takich jak:
Wit Szostak Wichry Smoczogór
Wit Szostak
- to pseudonim autora, który w 1990 r. zadebiutował opowiadaniem Kłopoty z błaznem. Utwory Szostaka w różnych proporcjach łączą elementy baśni, fantasyfantasy i realizmu magicznegorealizmu magicznego. Jest on też znawcą i miłośnikiem muzyki folklorystycznej: zapisuje nuty ostatnich skrzypków ludowych, gra na skrzypcach, gęślachgęślach i dudachdudach. Opublikowane w 2003 r. Wichry Smoczogór to powieściowy debiut pisarza.
Nota wydawnicza: część składowa książki, zazwyczaj krótki tekst, umieszczany na początku, autorstwa samego twórcy lub częściej opracowany przez wydawnictwo, jego celem jest wywołanie zainteresowania u potencjalnego czytelnika. Zawiera np. informacje o utworze, okolicznościach jego powstania lub wydania.
Nota wydawniczaStało się raz, że się staremu Smykowi dusza przewróciła.
Wszystkie kłopoty zaczęły się właśnie od tego – a może nawet jeszcze wcześniej. Dość, że rychłorychło później w Smoczogórach jęłyjęły dućduć wichry tak straszliwe, że surowi i od pokoleń hartowani zmienną górską pogodą górale zlękli się, czy przypadkiem czymś nie zawinili Władcy Wichrów. Smoczogórska starszyznastarszyzna uradziła więc, że trzeba tę sprawę starannie zbadać, winowajcę ukarać i przebłagać rozsierdzonego Władcę Wichrów.
Tajemnicę okrutnych wichur mają wyśledzić Berda, gęślarzgęślarz rodu Kościanów, i Wrzosiec, młody uczony z Lacerty, który wyruszył z akademii w poszukiwaniu śladów smoków. [...]
Źródło: Nota wydawnicza, [w:] Wit Szostak, Wichry Smoczogór, Warszawa 2003.
Wichry SmoczogórZnajdowali się na północnych stokach Kruczej Turni, która otwierała jedną z najpiękniejszych dolin Pazdurów. Rozległą, leżącą prawie pod samym niebem, o wiele bliżej przestworzy
niż Rówień, Czartak, Karby i inne znane bakałarzowi zakątki Smoczogór.– No i dotarliśmy do Siedmiu Stawów – zakomunikował Gajda. W jego głosie słychać było nutę dumy, dumy górala z rodzinnych gór. To on pokazywał przyjaciołom piękno otaczających ich stron. Berda, choć krajankrajan, nigdy nie był tak wysoko.
– To samo serce Pazdurów, to serce Smoczogór – dodał Gajda i zamilkł.
[...]
Dolinę Siedmiu Stawów zamykał strzelisty, ostry masyw górski, przewyższający dumne wierchy wyrastające z jej zboczy. Stał jakby obok, panując nad otoczeniem. Był daleko, wędrowców dzieliło od niego kilka godzin marszu. Ale ze stoków Kruczej Turni dało się zobaczyć biały, lśniący w słońcu i migoczący wodospad: Srebrny Beretycz, który wypływał z jaskini na stokach Raroga, gdyż tak górale nazywali dumną górę wzniośle zamykającą widnokrąg. I Wrzosiec, który stał, zachłystując się czystym pięknem, wiedział, że nic wspanialszego nigdy wcześniej nie oglądał i najprawdopodobniej nie zobaczy nigdy potem. I wiedział, że znajdują się w samym sercu otoczonych legendą Smoczogór i że niedługo dotrą do źródeł Srebrnego Beretyczu, do jaskini Władcy Wichrów. Serce zabiło mu mocniej.Powędrowali przed siebie, z każdym krokiem czując, że naruszają nietknięte piękno, że łamiąc pojedyncze źdźbła, niszczą pierwotną doskonałość Siedmiu Stawów. Ale każdy krok wciągał ich w jądro doliny, każdy krok przenosił ich w inny, niedostępny ludziom świat.
Źródło: Wit Szostak, Wichry Smoczogór, Warszawa 2003, s. 196.
Wypisz z tekstu Wichry Smoczogór określenia podanych niżej rzeczowników, a następnie do każdego z nich zaproponuj po dwa własne przykłady przymiotników.
dolina -
masyw -
wierchy -
wodospad -
Podziel cytaty z tekstu w taki sposób, by każdy z nich przyporządkować do odpowiedniej kategorii przestrzennej.
„znajdują się w samym sercu otoczonych legendą Smoczogór”, „o wiele bliżej przestworzy”, „leżącą prawie pod samym niebem”, „To samo serce Pazdurów, to serce Smoczogór”, „nigdy nie był tak wysoko”
| GÓRA | |
|---|---|
| CENTRUM |
Wskaż w tekście Wichry Smoczogór fragment, który wskazuje na pierwotnie nieskalany charakter opisywanej przestrzeni.
Opisz odczucia Berdy i Wrzośca wywołane widokiem Doliny Siedmiu Stawów.
Zdyscyplinowana wyobraźnia i inne światy
Elementy, które w utworze literackim składają się na przedstawienie kreowanego świata, oprócz wartości opisowych, mogą również zawierać dodatkowe znaczenia. Dzięki nim przestrzeń w utworze ulega nacechowaniu, przestaje być po prostu miejscem, staje się miejscem wyróżnionym – znaczącym.
Jacek Dukaj
Należy do grona najpopularniejszych współczesnych polskich autorów powieści fantasy i fantastyki naukowej, pisze również opowiadania, teksty publicystyczne i recenzje. Jego dzieła zostały przetłumaczone na kilka języków, otrzymał wiele wyróżnień i nagród literackich. Na podstawie jego opowiadania „Katedra” Tomasz Bagiński stworzył krótkometrażowy film. Najważniejsze powieści tego autora to: „Perfekcyjna niedoskonałość”, „Wroniec”, „Pamięć aksolotla”, „Lód”.
Arystoteles miał rację (wywiad z J. Dukajem)Dominika Materska: Gdzie w fantastyce jest jeszcze coś do zrobienia i do odkrycia – jaki podgatunek ma pana zdaniem największą przyszłość?
Jacek Dukaj: Bezwzględnie fantasy – do tej pory wszyscy powielali w niej taki sam scenariusz, jedną wersję historii i świata, i nikt nawet nie próbował wyjść poza sztampęsztampę. [...] Fantasy czeka na zagospodarowanie. Wcale nie musi traktować o zdobywaniu zaczarowanych przedmiotów i pokonywaniu złych królestw. Jej istotą jest tworzenie światów opartych o dowolnie nieracjonalne, „magiczne” założenia.Źródło: Dominika Materska, Arystoteles miał rację (wywiad z Jackiem Dukajem), [w:] Stacja kontroli chaosu, „Nowa Fantastyka” Warszawa 2004, nr 4/2003, s. 241–242.
Odwołując się do wypowiedzi Jacka Dukaja, wyjaśnij, co powinno być istotą świata przedstawionego powieści fantasy.
John Ronald Reuel TolkienJohn Ronald Reuel Tolkien Władca Pierścieni. Dwie wieże
John Ronald Reuel Tolkien
- brytyjski pisarz oraz profesor literatury staroangielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim. Międzynarodową sławę zyskał jako autor utworów literackich m.in.: Hobbit (1937), Władca Pierścieni (1954–1955), Silmarillion (1977), których fantastyka wywodzi się ze wczesnośredniowiecznych legend i germańskich mitów. Jego utwory zainspirowały powstanie gatunku literatury popularnej — fantasy.
Nota wydawniczaFantastyczna epopejaepopeja Władca Pierścieni to jedno z największych dzieł literackich XX wieku. TolkienTolkien [...] zbudował jedyną w swoim rodzaju powieść przygodową ze starożytną legendą i prostą ogólnoludzką prawdą moralną [...]. W postaci hobbita Froda przedstawił bowiem uniwersalnego szarego człowieka [...]. Ostatecznie przecież to nie potęga umysłu czy siła fizyczna staje się ratunkiem dla świata, ale zwykły odruch serca, czysto ludzka zdolność do okazania miłosierdzia, która pozwala zwyciężyć zło.
[...]
W zamierzchłych czasach kowale elfów wykuli Pierścienie Mocy. Lecz Sauron, Mroczny Władca, stworzył w tajemnicy Jedyny Pierścień, napełniając go swą potęgą, aby rządził pozostałymi.
Ale Pierścień zniknął i przepadł gdzieś w Śródziemiu. Minęło wiele wieków, zanim się odnalazł i trafił w ręce hobbita, którego przeznaczeniem stała się wędrówka do Krainy Cienia, by w Rozpadlinach Zagłady zniszczyć Jedyny Pierścień...I oto Drużyna Pierścienia wyrusza z ShireShire. Żaden z uczestników wprawy - hobbici Frodo, Sam, Pippin i Merry, czarodziej Gandalf, krasnolud Gimli, elf Legolas, Boromir z Gondoru i tajemniczy Obieżyświat - nie wie, co czeka u kresu podróży. Ale są pewni jednego: jeśli nie wypełnią misji, świat ogarną Ciemności...
Źródło: Nota wydawnicza, [w:] John Ronald Reuel Tolkien , Władca Pierścieni, Warszawa 1990.
Przeczytaj poniższy fragmentu powieści Władca Pierścieni i wykonaj polecenia.
Władca Pierścieni. Dwie wieżeZnaleźli się już w Nan Kurunir – Dolinie Czarodzieja. Dolinę z trzech stron zamykały góry, jedyny wylot z niej otwierał się na południe. Niegdyś zieleniła się pięknie, a przecinająca ją przez środek Isena już tutaj, przed osiągnięciem równiny, była głęboką i potężną rzeką, bo zasilały ją liczne źródła i strumienie spływające ze zlewanych często deszczem gór. Wszędzie też ciągnęły się nad jej brzegami żyzne, pogodne ziemie. Teraz zmieniło się tu wszystko. Pod murami IsengarduIsengardu zostały spłachetki pól, uprawianych przez niewolników SarumanaSarumana, lecz większą część doliny zarastały chwasty i ciernie. Kolczaste pędy rozpełzły się po ziemi albo wspinały na krzaki i skarpy nadrzeczne, splatając się w nastroszone groty, w których gnieździły się drobne zwierzęta. Drzewa tu nie rosły, ale wśród wybujałej trawy sterczały gdzieniegdzie wypalone lub zrąbane pniaki, ślad po dawnym lesie. Smutna to była kraina i cisza panowała w niej zupełna, tylko bystra woda szumiała na kamieniach. Dymy i opary snuły się ciężkimi kłębami i zalegały po rozpadlinach.
Źródło: John Ronald Reuel Tolkien, Władca Pierścieni. Dwie wieże, tłum. Maria Skibniewska, Warszawa 1990, s. 201–202.
Określ, jakie uczucia wywołuje w tobie przeczytany opis Doliny Czarodzieja. Zapisz swoje przemyślenia.
Omów zasadę konstrukcyjną, według której zbudowany został opis Doliny Czarodzieja we fragmencie Władcy Pierścieni. Wyjaśnij cel jej zastosowania.
Anna Borkowska Gar’Ingawi Wyspa Szczęśliwa
Anna Borkowska
- siostra w Zakonie Świętego Benedykta, pisarka i tłumaczka starożytnych tekstów dotyczących życia klasztornego, badaczka dziejów żeńskich wspólnot zakonnych w Polsce, autorka esejów i felietonów o tematyce biblijnej i historyczno‑religijnej, a także opracowań poświęconych życiu polskich mniszek i mnichów oraz historii klasztorów. Wśród jej dokonań literackich znajduje się opublikowana w 1988 roku powieść Gar’Ingawi Wyspa Szczęśliwa, która jest jednym z pierwszych i jednym z najciekawszych utworów w polskiej literaturze fantasyfantasy.
O utworze
Nota wydawniczaO dominację w szczęśliwym wyspiarskim świecie [...] ścierają się żądze i rasy stworzeń. Lud zamieszkujący tytułową wyspę wyczekuje na powrót tajemniczego Ora - Jasnego Brata. Wygnany niegdyś Ciemny Brat dokonuje zbrojnego przewrotu. Rozpoczyna się walka o sumienia i serca wyspiarzy.
W powieści znajdziemy wszystko, czego trzeba w dobrej powieści fantasyfantasy: święte miasta wybijające się ponad gwiezdny firmament, krainy zamieszkane przez wielorękie stworzenia, uroczyska budzące grozę, upadające imperia i powstające na ich gruzach nowe. Pojawiają się epiccy herosi sagi - główny bohater Tagun, tajemniczy bard Łazęga, patriarcha Dejno Imanu, księżniczka Mdan, książę Ungana Nile.
Źródło: Nota wydawnicza, [w:] Anna Borkowska, Gar'lingawi Wyspa szczęśliwa, Kraków 1998.
Gar'Ingawi Wyspa SzczęśliwaSam nawet wygląd ziemi nieco się zmienił – i to, jak można się było spodziewać, na jeszcze gorsze. Tu już prawie nie było swobodnej przyrody, nawet takiej, jaka ośmielała się w ogóle żyć w tym gorącym i suchym kraju. Jak okiem sięgnąć, wszędzie rozciągały się albo uprawy (to znaczy o tej porze roku poszarzałe rżyska), albo jednostajna zabudowa miast i osad. TagunTagun uznał ją za najbrzydszą, jaką dotychczas oglądał. [...] Domy były wszystkie jednakowe, absolutnie wszystkie: wysokie, o płaskich dachach, powielały w nieskończoność kształt pudeł lub skrzyń takich, w jakich kupcy przewożą co delikatniejsze towary. Wszystkie miały też długie rzędy jednakowych małych okien [...].
[...] aż wreszcie weszli w kraj zupełnie już według pojęć Galgal‑pa’asz uporządkowany. Pod wielkimi, równymi prostokątami skał stały małe, równe prostokąty domów. Wszystko szare, szarożółte, szarorude: skały, domy, ziemia. Zapewne i niebo także, ale w niebo Tagun nie patrzył. Ziało wciąż nieprzytomnym skwarem. W ogóle patrzył już wtedy głównie pod nogi, tyleż ze zmęczenia, co i obrzydzenia.
Źródło: Anna Borkowska, Gar'lingawi Wyspa szczęśliwa, Kraków 1998, s. 384–386.
Omów sposób nacechowania przestrzeni przedstawionej w tekście Gar'Ingawi Wyspa Szczęśliwa.
Określ odczucia bohatera wobec przestrzeni, w której się znalazł.
Fritz LeiberFritz Leiber Targ niezwykłości
Fritz Leiber
- amerykański pisarz, autor utworów reprezentujących fantastykę naukową, fantasy oraz fantastykę grozy. Najsłynniejszym jego dziełem jest cykl opowiadań o dwóch awanturnikach, Fafrydzie i Szarym Kocurze.
O utworze
Targ niezwykłości to opowiadanie należące do cyklu przygód o Fafrydzie i Szarym Kocurze. Bohaterowie mają wziąć udział w misji zniszczenia nielegalnego bazaru w mieście LankhmarLankhmar. Działający tam Pożeracze i tajemniczy kupcy posługują się hipnozą do zwabienia klientów i zmuszenia ich do zakupu bezwartościowych towarów.
Po tym jak Szary Kocur wpada w zasadzkę i ulega czarowi Pożeraczy, Fafryd może liczyć wyłącznie na siebie. W pojedynkę stawia czoła nie tylko ożywionym szkieletom
i żywym posągom, przeciwko którym jego broń jest niemal bezużyteczna, ale także zahipnotyzowanemu Szaremu Kocurowi...
Targ niezwykłościOsobliwe gwiazdy świata NehwonNehwon lśniły, rozsiane gęsto nad czarnymi dachami miasta LankhmarLankhmar, gdzie brzęk mieczy słychać prawie równie często, jak brzęk monet. Tej akurat nocy nie było mgły.
Na Placu Mrocznych Uciech – który leży tylko kilka ulic od Wietrznych Bagien i rozciąga się od Fontanny Mrocznej Obfitości do Świątyni Czarnej Dziewicy – światła sklepów na dole nie były wcale jaśniejsze niż gwiazdy w górze. Sprzedawcy narkotyków, handlarze osobliwości i wędrowni kramarze oświetlali stragany i miejsca handlu fosforyzującym próchnem, świetlikami, latarenkami z małymi pojedynczymi szybkami. A swoje interesy załatwiali prawie tak cicho, jak gwiazdy załatwiają swoje.
W nocnym LankhmarzeLankhmarze nie brakuje miejsc hałaśliwych, jasno oświetlonych pochodniami. Jednak odwieczna tradycja nakazywała, by na Placu Mrocznych Uciech panowały ciche szepty i tajemniczy mrok.
Źródło: Fritz Leiber, Targ niezwykłości, [w:] Złota księga fantasy, red. Robert Silverberg , tłum. Anna Dorota Kamińska, 2004, s. 301.
Michael John HarrisonMichael John Harrison ViriconiumViriconium
Michael John Harrison
- brytyjski pisarz fantastycznonaukowy, autor utworów niełatwych w odbiorze, łączących często cechy różnych fantastycznych konwencji (Pastelowe miasto, Skrzydlaty sztorm, Światło).
O utworze
VirconiumVirconium to cykl obejmujący trzy powieści oraz zbiór opowiadań zatytułowanych Noce ViriconiumViriconium. Akcja ich rozgrywa się w tytułowym mieście oraz w jego okolicach. Główny bohater o imieniu CromisCromis bierze udział w misji unicestwienia rasy obcych robotów, które zagrażają nie tylko istnieniu miasta, ale i całemu światu.
ViriconiumDo ViriconiumViriconium wjechał dwunastą bramą, Bramą Nigg. Przy ciężkich wrotach nie spotkał żadnego strażnika, nikogo
kto rzuciłby mu zwyczajowe ostrzegawcze wyzwanie.Tradycyjnie ponury nastrój CromisaCromisa pogorszył się jeszcze bardziej, gdy znalazł się na wielkim, promienistym Obwodzie Protonów. Tutaj droga została wyłożona starożytnym, niezwykle wytrzymałym materiałem, który pochłaniał dźwięk końskich kopyt.
Wokół niego wznosiły się Pastelowe Wieże, wysokie, wdzięcznie uformowane według wyliczonych matematycznie krzywych, zabarwione bladym błękitem, kolorem fuksji lub gołębimi szarościami. Strzelały na setki stóp w górę, wycięte w oryginalne, osobliwe i skomplikowane kształty, które według niektórych stanowiły szczytowe i niepowtarzalne dzieła sztuki. Byli też tacy, którzy twierdzili, że projekt wież stanowi odzwierciedlenie rzeczywistej geometrii czasu.
Kilka z nich znaczyły teraz blizny i czarne, pozostawione
przez szalejące płomienie ślady. Inne zostały wypatroszone i zrujnowane już wcześniej. Oglądając po drodze tak wiele unicestwionego piękna, doszedł do wniosku, że musiała zajść jakaś zmiana w samej osnowie rzeczywistości i że świat nigdy
już nie będzie taki sam jak dawniej.Obwód Protonów unosił się płynnie, przechodził w spiralę, która wiła się ku górze, setki jardówjardów w powietrze, wsparta na smukłych, delikatnych kolumnach z czarnego kamienia. U szczytu tej spirali znajdował się pałac Młodej Królowej, który wcześniej był siedzibą MethvenaMethvena. Budynek był mniejszy niż większość innych w mieście, wybudowany na kształt filigranowej muszli, wyłącznie z czystego, białego metalu, który drżał i śpiewał. Przed jasną, łukowato sklepioną bramą stali strażnicy w grafitowych liberiachliberiach.
Źródło: Michael John Harrison, Viriconium, tłum. Grzegorz Komerski, Warszawa 2009, s. 47.
Zastanów się nad sposobem opisu miejsca, w którym znalazł się bohater cytowanego fragmentu ViriconiumViriconium. Wynotuj elementy, które można uznać za nowatorskie w sposobie kreowania przestrzeni.
Chiny Tom MiévilleChiny Tom Miéville Dworzec Perdido
China Tom Miéville
- angielski pisarz fantastycznonaukowy, znany przede wszystkim jako twórca powieści o świecie Bas‑Lag. Utwór Dworzec Perdido jest powieścią otwierającą ten cykl.
O utworze
Dworzec PerdidoMetropolia Nowe CrobuzonCrobuzon to centralny punkt świata Bas‑Lag. Ludzie, mutanty i niezwykłe obce rasy żyją tu obok siebie, w ponurym labiryncie walących się domów i wysokich kominów,
w widłach rzek niosących tony zanieczyszczeń, pośród fabryk
i hut pracujących dzień i noc. Od ponad tysiąca lat Parlament z pomocą brutalnej milicji sprawuje kontrolę nad społecznością robotników i artystów, szpiegów i żołnierzy, uczonych i magików, a także włóczęgów i prostytutek.Lecz oto w Nowym CrobuzonCrobuzon pojawia się kaleki przybysz z mieszkiem pełnym złota i zleceniem, którego niepodobna wykonać. Za jego sprawą, choć bez jego udziału, miasto dostaje się w szpony niepojętego terroru, a losy milionów obywateli zależą od garstki renegatówrenegatów...
Źródło: China Tom Miéville, Dworzec Perdido, tłum. Maciej Szymański, Poznań 2003.
Dworzec PerdidoNowe CrobuzonCrobuzon było miastem nie do końca przekonanym
do praw grawitacjigrawitacji. AerostatyAerostaty pełzły z chmury na chmurę
jak robaki po główkach kapusty. KapsułyKapsuły milicjimilicji pędziły przez środek miasta ku zewnętrznym dzielnicom, a liny podtrzymujące je w powietrzu na wysokości kilkuset stóp brzęczały przy tym
jak struny gitary. WyrmeniWyrmeni przemierzali przestworza, pozostawiając za sobą nieapetyczne ślady defekacjidefekacji. Gołębie dzieliły niebo z kawkami, jastrzębiami, jaskółkami i zbiegłymi z niewoli papugami. Latające mrówki i osy, pszczoły i muchy, motyle i moskity wiodły powietrzną wojnę przeciwko tysiącom drapieżców, takich jak aspisy i dheriaspisy i dheri. Nieporadne golemygolemy sklecone przez pijanych studentów tłukły się po niebie
na niewydarzonych skrzydłach ze skóry, papieru czy nawet
ze skórek owoców, rozpadając się w locie. Nawet pociągi przewożące co dnia rzesze pasażerów i ogromne masy ładunków między poszczególnymi dzielnicami gnijącego truchła Nowego Crobuzon zazwyczaj poruszały się po napowietrznych torach, ponad domami, jakby bały się zarażenia gangrenągangreną toczącą architekturę.Miasto wzrastało wzwyż, jakby czerpało inspirację z potężnych gór piętrzących się na zachodzie. W niebo wbijały się dziesięcio-, dwudziesto- i trzydziestopiętrowe, kanciaste budynki mieszkalne. Próbowały sięgać chmur niczym wielkie, tłuste paluchy, niczym pięści, niczym kikuty kończyn, chwiejące się niespokojnie ponad rzędami niższych domostw. Tony betonu i smoły składające się na miejską zabudowę już dawno zakryły pradawny rys geograficzny okolicy: pagórki, zagłębienia, równiny – pozostało po nich jedynie minimalne falowanie terenu.[...]
Kominy fabryczne przebijały membranęmembranę oddzielającą ziemię
od przestworzy i wyrzucały tony trującego smogu do wyższego świata – jakby na złość bogom. Niżej, tuż ponad dachami domów, zbierały się gęste i cuchnące chmury dymu z niskich kominów. [...] Ohydne obłoki dymu podobne do duchów spowijały Nowe CrobuzonCrobuzon fetoremfetorem, który dusił jak poczucie winy.Parszywy mikroklimat miasta sprawiał, że niemal bez przerwy kłębiły się nad nim chmury. Wydawało się, jakby pogodę w Nowym Crobuzon kreował wieczny, potężny, pełznący wolno huragan z ośrodkiem nad sercem metropolii, nad gigantyczną budowlą-hybrydąhybrydą stojącą w centrum dzielnicy handlowej zwanej CrowCrow, nad koagulatemkoagulatem wielu mil linii kolejowych i lat przemian w stylach architektonicznych: nad Dworcem Perdido.
Było to industrialneindustrialne zamczysko, najeżone setkami przypadkowo rozmieszczonych gzymsówgzymsów. Jego zachodnim wierzchołkiem był milicyjny Szpikulec, przerastający rozmiarami wszystkie inne wieże w okolicy, uwiązany z siedmiu stron świata mocarnymi linami napowietrznej komunikacji. A jednak, mimo swego ogromu, kwatera milicji była jedynie dodatkiem do olbrzymiego gmachu stacji.
Architekt, który stworzył Dworzec Perdido, człowiek szalony, został wtrącony do więzienia siedem lat po ukończeniu prac konstrukcyjnych. Mówiło się, że był heretykiemheretykiem, że zamierzał zbudować sobie boga.
Źródło: China Tom Miéville, DworzecPerdido, tłum. Maciej Szymański, Poznań 2003, s. 70–71.
Określ emocje, jakie budzi w tobie przestrzeń opisana we fragmencie utworu Dworzec Perdido.
Wskaż w tekście Dworzec Perdido te elementy opisu przestrzeni, które wyróżniają ją spośród znanych ci z innych utworów światów fantasy.
Sprawdź, czy umiesz!
Zredaguj własny opis miejsca (np. miasta, ulicy, krajobrazu). Zdecyduj, czy będzie to przestrzeń nacechowana pozytywnie czy negatywnie.
Przyporządkuj poniższe określenia do właściwych kategorii.
autentyczność, wyobrażenie, realność, prawda, zmyślenie, fantastyka, fakt, rzeczywistość, fikcja
| LITERATURA FIKCJONALNA | |
|---|---|
| LITERATURA REALISTYCZNA |
Uzupełnij mapę myśli, w której zapiszesz najważniejsze informacje na temat cech gatunkowych powieści fantasy. Do mapy dołącz tytuły powieści. Cechy uzasadnij przykładami.
- Nazwa kategorii: POWIEŚĆ FANTASY
- Nazwa kategorii: A
- Nazwa kategorii: A1
- Nazwa kategorii: A2
- Nazwa kategorii: A3 Koniec elementów należących do kategorii A
- Nazwa kategorii: B
- Nazwa kategorii: B1
- Nazwa kategorii: B2 Koniec elementów należących do kategorii B
- Nazwa kategorii: C
- Nazwa kategorii: D
- Nazwa kategorii: D1 Koniec elementów należących do kategorii D
- Nazwa kategorii: E Koniec elementów należących do kategorii POWIEŚĆ FANTASY
- Elementy należące do kategorii POWIEŚĆ FANTASY
- Elementy należące do kategorii A
- Elementy należące do kategorii B
- Elementy należące do kategorii D
Zanotuj najważniejsze cechy gatunkowe powieści fantasy, uzasadnij je przykładami, dodaj tytuły tekstów.