Cechy języka propagandy na przykładzie wiersza Stanisława Barańczaka Określona epoka
Warto wiedzieć!
Przy użyciu słowa można kogoś pocieszyć, doradzić albo opowiedzieć o swych smutkach i radościach. Można też kogoś okłamać, oczernić. Język jest narzędziem, które daje niemal nieograniczone możliwości twórcze, więc używanie go powinno się wiązać z odpowiedzialnością. W czasach PRLPRL w języku komunikacji społecznej słowo „prawda” było odmieniane przez wszystkie przypadki, by ukryć fałsz przekazu. Poeci Nowej Fali, ugrupowania poetyckiego działającego w latach 1968–1976, do którego należał Stanisław Barańczak za cel swojej twórczości obrali przywrócenie temu słowu jego pierwotnego, właściwego znaczenia.
Stanisław Barańczak i jego twórczość
Barańczak w swej poezji podejmował tematykę codziennego życia Polaków, funkcjonowania państwa, w którym żyli, relacji społecznych w komunistycznej Polsce. Wskazywał w swych utworach totalitarnytotalitarny i opresyjnyopresyjny charakter ówczesnego państwa polskiego. Jego poezja w sposób szczególny podejmuje grę z językiem PRL‑owskiej propagandy, językiem władzy z jednej strony nieporadnym i myślowo pustym, z drugiej – wszechwładnym i wszechobecnym, narzucającym Polakom zapisany w swych schematach zideologizowany obraz świata. U Barańczaka celem poezji jest jednak ujawnienie prawdy o stanie polskiego społeczeństwa.
Cechy języka propagandypropagandy politycznej PRL
Wyjaśnij, co może mieć wspólnego zamieszczony powyżej plakat „Twarze‑maski” z tym, czego dowiedziałeś/-aś się o języku propagandy.
Język „słusznie minionej epoki”
Zapoznaj się z wierszem Stanisława Barańczaka Określona epoka i wykonaj ćwiczenia.
Określona epokaŻyjemy w określonej epoce (odchrząknięcie) i z tego
trzeba sobie, nieprawda, zdać z całą jasnością.
Sprawę. Żyjemy w (bulgot
z karafki) określonej, nieprawda,
epoce, w epoce
ciągłych wysiłków na rzecz, w
epoce narastających i zaostrzających się i
tak dalej (siorbnięcie), nieprawda, konfliktów.
Żyjemy w określonej e (brzęk odstawianej
szklanki) poce i ja bym tu podkreślił,
nieprawda, że na tej podstawie zostaną
określone perspektywy, wykreślane będą
zdania, które nie podkreślają dostatecznie, oraz
przekreślone zostaną, nieprawda, rachuby
(odkaszlnięcie) tych, którzy. Kto ma pytania? Nie widzę.
Skoro nie widzę, widzę, że będę wyrazicielem,
wyrażając na zakończenie przeświadczenie, że
żyjemy w określonej epoce, taka
jest prawda, nieprawda,
i innej prawdy nie ma.Źródło: Stanisław Barańczak, Określona epoka, [w:] tegoż, Wiersze zebrane, Kraków, s. 178.
Opisz sytuację komunikacyjną w wierszu Określona epoka Stanisława Barańczaka.
Wyjaśnij, jaka jest funkcja zaimka „nasz” w wierszu Stanisława Barańczaka Określona epoka.
Wymień i zinterpretuj słowa klucze w wierszu Określona epoka.
Opisz sytuację społeczno - polityczną ukazaną w wierszu Określona epoka.
Stanisław Barańczak obnażał fałsz języka komunikacji społecznej. Współczesne media nie są wolne od tak zwanych fake newsówfake newsów - wpisów, wiadomości, w których przekazywane są nieprawdziwe lub przeinaczone informacje, które celowo mają wprowadzać w błąd, szokować i wzbudzać kontrowersje. Podaj przykłady takich medialnych komunikatów.
Zapoznaj się z wykładem doktor Agaty Hąci, a następnie wykonaj polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/ROaY4gcHT1Aew
Nagranie filmu rozpoczyna plansza tytułowa przedstawiająca rozłożoną dużą księgę i napis: O nowomowie w kontekście wiersza Stanisława Barańczaka Określona epoka. Następnie na ekranie na jasnym tle ściany pojawia się młoda kobieta - językoznawczyni, dr Agata Hącia, kobieta siedzi na krześle, w rękach trzyma białe kartki formatu A4, jej postać widoczna jest tylko od pasa. Kobieta ubrana jest w sukienkę koloru brzoskwiniowego z krótkim rękawem i kapturem. W trakcie wykładu językoznawczyni na ekranie pojawiają się zdjęcia Stanisława Barańczaka z żoną oraz informacja o latach życia poety. Film opowiada o nowomowie ukazanej z perspektywy wiersza Stanisława Barańczaka pt. Określona epoka.
Odwołując się do informacji przedstawionych w wykładzie, wymień funkcje nowomowy.
Na podstawie wykładu podaj przykład manipulacji, którą wykorzystuje się w celach propagandowych.
Wyjaśnij, na czym polega szum informacyjny.
Sprawdź, czy umiesz!
Czy dostrzegasz w wierszu Stanisława Barańczaka Określona epoka elementy charakterystyczne dla nowomowy? Zredaguj odpowiedź, poprzyj ją cytatami.
Na podstawie fragmentu tekstu Włodzimierza Boleckiego przyporządkuj podane wyrazy i sformułowania do odpowiednich kategorii.
Język jako świat przedstawiony: o wierszach Stanisława BarańczakaW poezji Barańczaka wyróżnić [...] można co najmniej cztery grupy różnych wyrażeń (...).
Pierwszą grupę stanowią wyrażenia frazeologiczne mowy propagandowej. [...] Drugą grupę stanowią wyrażenia frazeologiczne mowy urzędowej, które związane są z instytucjami życia publicznego. [...] Trzecią grupę stanowią frazeologizmy mowy potocznej, codziennej, konwersacyjnej, i to ona, a nie dwie pierwsze, jest w wierszach Barańczaka najliczniejsza i najbardziej reprezentowana. [...] A wreszcie czwartą grupę wyrażeń wierszotwórczych stanowią słowa pojedyncze, nie połączone w związki frazeologiczne, a jednak wyraźnie nacechowane, bo będące wykładnikami rozpoznawalnych kontekstów społecznych.Źródło: Włodzimierz Bolecki, Język jako świat przedstawiony: o wierszach Stanisława Barańczaka, „Pamiętnik Literacki” 1985, nr LXXVI, s. 156–157.
Słownik
wyraz lub zwrot wprowadzony do wypowiedzi w celu zastąpienia słowa, którego z jakichś względów (obyczajowych, estetycznych, cenzuralnych itp.) nie można lub nie należy użyć
omówienie, zastąpienie danego wyrazu przez grupę innych wyrazów, będących metaforycznym lub opisowym równoważnikiem jego znaczenia, głównie w celu rozszerzenia tematu i osiągnięcia ozdobności stylu
literackie ujęcie stylistyczne przedstawiające w sposób przesadny opisywane zjawisko, wyolbrzymiające jego cechy, znaczenie i działanie
krótkie hasło propagujące lub reklamujące coś