Miłość i śmierć w wierszu Jana Lechonia [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...]
Warto wiedzieć!
Liryka to jeden z trzech rodzajów literackich obok dramatu i epiki. Utwory liryczne pisane są językiem poetyckim, w których bardzo często wykorzystywane są środki wyrazu artystycznego. Zaliczamy do niej dzieła o różnej tematyce na przykład: miłosnej, filozoficznej, egzystencjalnejegzystencjalnej, religijnej, patriotycznej. Warto zapamiętać, że w utworze lirycznym mówi podmiot liryczny (osoba mówiąca w wierszu). Wypowiedź podmiotu lirycznego nazywana jest natomiast monologiem lirycznym.
Rodzaje literackie:
liryka
podmiot liryczny,
opis przeżyć, refleksji, zachwytów,
utwór wierszowany (podział na wersy i strofy),
język poetycki (np.: metafory, porównania, epitety),
gatunki: fraszka, hymn, oda, pieśń, sonet, tren,
przykładowe utwory: Na lipę Jana Kochanowskiego, Muzeum Wisławy Szymborskiej.
epika
narrator,
opis świata przedstawionego (czas, miejsce, wydarzenia, postaci),
narracja może być pierwszo– lub trzecioosobowa,
najczęściej pisane prozą,
gatunki: baśń, epopeja, legenda, mit, nowela, opowiadanie, pamiętnik, powieść,
przykładowe teksty: Katarynka Bolesława Prusa, W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza.
dramat
brak narratora,
dialogi i monologi postaci,
utwór jest przeznaczony do wystawienia na scenie,
dzieli się na tekst główny (wypowiedzi postaci) oraz poboczny (didaskalia),
gatunki: komedia, tragedia,
przykładowe utwory: Zemsta Aleksandra Fredry, Dziady Adama Mickiewicza.
O autorze
Jan Lechoń to pseudonim twórczy, tak naprawdę poeta nazywał się Leszek Serafinowicz. Tworzył w latach międzywojennych, wchodził razem z Julianem Tuwimem, Kazimierzem Wierzyńskim, Antonim Słonimskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem w skład grupy SkamanderSkamander.
Zastanów się, co jest dla ciebie w życiu najważniejsze. Wpisz nazwy dwóch wartości i uzasadnij swój wybór. Wypełnij i przeciągnij pola tekstowe w dowolne miejsca. Na środku wpisz nazwy wartości.
Zastanów się, co jest dla ciebie w życiu najważniejsze. Wpisz nazwy dwóch wartości i uzasadnij swój wybór.
Przed zapoznaniem się z wierszem Jana Lechonia [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...] koniecznie przeczytaj informacje zawarte w Ważne!.
Podmiot i zarazem bohater wiersza [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...] staje naprzeciw pytań ostatecznych, które wywołują smutek i zwątpienie. Lechoń posłużył się klasyczną formą wiersza. Zawarł w nim dwa ważne motywy literackie i kulturowe – miłość i śmierć.
W formie przeciwstawionej sobie często występowały one w literaturze baroku, np. w utworze Do trupa Jana Andrzeja Morsztyna, w którym podmiot liryczny porównuje śmierć z nieszczęśliwą miłością. U Lechonia podobnie – są to dwie wielkie siły, podstawowe dla doświadczania świata.
Konstrukcja wiersza oraz użyte środki powodują, że mamy do czynienia z utworem kunsztownymkunsztownym.
[Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...]Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną,
Powiem ci: śmierć i miłość – obydwie zarówno.
Jednej oczu się czarnych, drugiej – modrychmodrych boję.
Te dwie są me miłości i dwie śmierci moje.Przez niebo rozgwieżdżone, wpośród nocy czarnej,
To one pędzą wicher międzyplanetarny,
Ten wicher, co dął w ziemię, aż ludzkość wydała,
Na wieczny smutek duszy, wieczną rozkosz ciała.Na żarnachżarnach dni się miele, dno życia się wierci,
By prawdy się najgłębszej dokopać istnienia –
I jedno wiemy tylko. I nic się nic zmienia.
Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci.przypisane Wacławowi Zyndramowi‑KościałkowskiemuWacławowi Zyndramowi‑Kościałkowskiemu
(Srebrne i czarne, 1924)Źródło: Jan Lechoń, [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...], [w:] tegoż, Srebrne i czarne, Warszawa 1928.
Określ, kim jest podmiot liryczny wiersza Jana Lechonia.
Uzupełnij tabelę. Do nazw środków stylistycznych dobierz cytaty z wiersza Jana Lechonia [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...].
Rozpoznaj, na jakich zasadach kompozycyjnych Jan Lechoń zbudował wiersz [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...] . Wybierz poprawne odpowiedzi spośród podanych.
Jak ci się wydaje, dlaczego poeta boi się miłości i śmierci? Napisz swoje przemyślenia.
Wyjaśnij, jak rozumiesz puentę, kończącą wiersz Jana Lechonia: Śmierć chroni od miłości, a miłość od śmierci.
Sprawdź, czy umiesz!
Dokończ zdanie. Zaznacz PRAWDA, jeśli informacja w tabeli jest zgodna z wymową wiersza, lub FAŁSZ, jeśli nie.
W wierszu Jana Lechonia [Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...] śmierć i miłość mimo przeciwieństw wykazują podobieństwa, ponieważ:
Słownik
dotyczący istnienia
intensywnie niebieski
wykonany z artyzmem i precyzją; efektowny literacki obraz czegoś
(gr. parallēlismós – zestawienie, porównanie) tożsamość lub podobieństwo treściowe, kompozycyjne lub składniowe kilku części utworu, zdań, wersów
wyraz lub wyrażenie niedbałe, używane w języku potocznym; kolokwializm
(antyczna nazwa rzeki Menderes, dziś na terenie Turcji) grupa poetycka uformowana w 1919 roku działała do lat 30. XX wieku; jej członkowie postulowali zachowanie ścisłego związku pomiędzy poezją a teraźniejszością, zmniejszenie dystansu pomiędzy poetą a społeczeństwem (uprawiano tzw. poetyką codzienności, wyrażającą się w tematyce i języku wierszy) oraz pokazywanie różnorodności i bujności życia
dawny przyrząd do mielenia ziarna
pisarz, przyjaciel Jana Lechonia
wyraz nieprzyzwoity, ordynarny