O blogach popularyzujących kulturę języka i nie tylko...

Bartek Chaciński Blogerzy. Największe i najbardziej nieoczekiwane masowe szaleństwa świata internetu

Dawno, dawno temu, czyli jeszcze w połowie lat 90., kiedy internet dostępny był dla nielicznych, a wiedza, gdzie można znaleźć daną informację, była jeszcze cenniejsza niż teraz – bo samo połączenie było na wagę złota, a jego czas odmierzany zwykle słonymi opłatami – narodziły się logi (log to po angielsku rejestr). Czy raczej weblogi – ale nikomu nie chciało się nigdy używać pełnej nazwy. Zalogowani, połączeni z internetem użytkownicy przygotowali zestawy ciekawych linków do odwiedzanych w ciągu dnia stron i informacji, które udało im się odnaleźć w czasie cennej sesji (niektóre z tych pionierskich weblogów działają i wciąż są dostępne […]).
Z czasem weblogi skrócono – tak że został z tego blog. Jednocześnie forma uległa mocnemu udoskonaleniu i nabrała cech wyjątkowej twórczości internetowej, a zarazem stała się rodzajem pamiętnika człowieka ery Web 2.0.
[…]
Blogi stały się krzyżówką trzech rzeczy: dziennika, formy działalności dziennikarskiej/publicystycznej i osobistej strony, wizytówki internetowej. Bardzo szybko strony domowe, które zakładali sobie poszczególni internauci jeszcze w latach 90., ustąpiły miejsca łatwiejszym w redagowaniu i bardziej użytecznym prywatnym stronom blogowym […].
Charakterystyczną cechą blogów – w stosunku do pamiętników – jest odwrócona chronologia, w jakiej dostajemy treści. Nie jak w kronice Jana Długosza, gdzie pierwsze było pierwsze, a ostatnie na ostatku, tylko tak jak wszystko w internecie: najnowsze na początku. Zakłada się bowiem, że inni śledzą nasz blog na bieżąco. Sama czynność tworzenia wpisów (wpis, inaczej notka, to podstawowa jednostka blogowa) w połączeniu z odpowiadaniem na pojawiające się pod wpisem komentarze (komenty, komcie) internautów nazywa się blogowaniem. A ponieważ blogi są zlinkowane z podobnymi tematycznie blogami (świadczy o tym lista ulubionych zamieszczana na blogu) albo pamiętnikami znajomych osób i mają stałych odbiorców, poszczególne notki są dodatkowo podzielone na kategorie i opatrzone tagami (czyli powiązane ze słowami kluczowymi, dzięki którym łatwiej znaleźć informacje na dany temat), całość tworzy mocno splątaną sieć zależności, internet w internecie, który opisuje się mianem blogosfery.

j0000007VWB2v27_00000_BIB_001 Źródło: Blogerzy. Największe i najbardziej nieoczekiwane masowe szaleństwa świata internetu, [w:] Bartek Chaciński, Wyż nisz. Od alterglobalistów do zośkarzy. 55 małych kultur, red. Bartek Chaciński, Kraków 2010, s. 35–36.

Irena Bajerowa Wstyd nie odmieniać nazwisk

[...] Oto w różnych specjalnych, ważnych tekstach, jak nadawanie godności, tytułów, nagród, a także w półoficjalnych tekstach klepsydrklepsydraklepsydr i zwrotów kondolencyjnychkondolencjekondolencyjnych autorzy nie odmieniają nazwiska osoby wymienionej w tekście, zachowując formę mianownikową nazwiska zamiast dopełniacza, celownika czy innego tu potrzebnego przypadka. Słyszy się też błędy w ogłoszeniach kościelnych czy w obwieszczeniach ustnych różnych władz. Dotyczy to nie tylko nazwisk, których odmiana istotnie nastręcza pewne trudności (choć przepisy poprawnościowe są jasno sformułowane!), np. Pawłowi Kreczko (zamiast Kreczce), Jana Tyszko (zam.zam.zam. Tyszki), Andrzeja Sitko (zam. Sitki); też żeńskie – panią Marię Klima (zam. Klimę), pani Stefanii Słota (zam. Słocie).
Zupełnie zdumiewające jest nieodmienianie nazwisk o postaci nie przedstawiającej żadnych trudności w odmianie. Oto czytamy w pewnym dzienniku: panu Janowi Feil (zam. Feilowi), panu Kazimierzowi Klott (zam. Klottowi), a nawet (horror!) panu Edwardowi Wąsowicz, od pana Stefana Muzyk! Też nie uznaje się liczby mnogiej: koleżance i koledze Marii i Zenonowi Jarosz lub za rodziców Anny i Zdzisława Rumian! [...] Odmiana rzeczowników jest prastarą właściwością języka polskiego – nie zubożajmy go przez zanik tej cechy.

j0000007VWB2v27_00000_BIB_004 Źródło: Irena Bajerowa, Wstyd nie odmieniać nazwisk, dostępny w internecie: http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/artykuly/IB_wstyd.pdf [dostęp 2.12.2021].

Rzeczpospolita

[...]

Mam przed sobą Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego wydany w 2008 roku, strona 1014: „rzeczpospolita (nie: rzeczypospolita)”. Na Waszej stronie czytam, że obie formy są poprawne. To jak jest naprawdę z tą Rzeczpospolitą?

Odpowiedź profesora Bańki:

Mam nadzieję, że na naszej stronie nie przeczytała Pani, że obie formy są poprawne. W mianowniku dopuszczalna jest tylko jedna: Rzeczpospolita, oboczność pojawia się w dalszych przypadkach: DCMs. Rzeczypospolitej (oficjalnie, dla innych podniośle) lub Rzeczpospolitej (potocznie, dla innych neutralnie), N. Rzecząpospolitą lub Rzeczpospolitą, W. Rzeczypospolita lub Rzeczpospolita (tylko w wołaczu Rzeczypospolita jest poprawna). Jeśli używać tego słowa w funkcji nazwy pospolitej, a więc jako synonimu republiki (której nb. odpowiada strukturalnie, gdyż jest tłumaczeniem łac. Respublica), to w lm pojawiają się następne oboczności: MBW. rzeczypospolite lub rzeczpospolite, D. rzeczypospolitych lub rzeczpospolitych, C. rzeczompospolitym lub rzeczpospolitym, N. rzeczamipospolitymi lub rzeczpospolitymi, rzeczachpospolitych lub rzeczpospolitych. Formy liczby mnogiej są rzadkie, ale niektóre utrwalone w tradycji, por. „Zawsze takie Rzeczypospolite będą, jakie ich młodzieży chowanie” (Jan Zamoyski).

Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski

j0000007VWB2v27_00000_BIB_002 Źródło: Rzeczpospolita, dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Rzeczpospolita;16154.html [dostęp 2.12.2021].

mc/asz "Grzeczny", czyli "do rzeczy". Etykieta językowa wczoraj i dziś

– Dawniej określenie „grzeczny” znaczyło „odpowiedni, zdatny do czegoś” i odnosiło się także do przedmiotów. W dzisiejszym znaczeniu słowo to zaczęło się pojawiać w osiemnastym wieku – mówił w Dwójce prof. Radosław Pawelec, wprowadzając nas do rozmowy o grzeczności językowej. – „Grzeczność” jest rzeczownikiem pochodzącym od przymiotnika „grzeczny”, który dziś w odniesieniu do osoby dorosłej znaczy „uprzejmy, umiejący się zachować”, a w odniesieniu do dziecka „posłuszny” – powiedział prof. Andrzej Markowski. – Gdy matka mówi do synka „bądź grzeczny”, znaczy to „nie rozrabiaj”. Gdy zaś mówi tak dziewczyna do chłopaka, znaczy to oczywiście coś zupełnie innego. Jeszcze co innego mamy na myśli, gdy mówimy o kimś, że jest grzecznym człowiekiem – dodał.

W dawnych dziejach polszczyzny słowo „grzeczny” miało jednak inne znaczenie, o czym przypomniał prof. Radosław Pawelec. – „Grzeczny” to twór złożony z dwóch wyrazów: „k” i „rzeczy”. „K'rzeczy”, czyli „ku rzeczy”, przełożone na dzisiejsze pojęcia znaczy „do rzeczy”, „odpowiedni, zdatny do czegoś” – opowiadał językoznawca. – Dawniej używano tego sformułowania w bardzo wielu kontekstach. Mówiono tak nie tylko o człowieku, lecz także o przedmiotach, np. „twierdza do obrony grzeczna” czy „szabla grzeczna”. Gdy zaś panna mówiła do kawalera, że jest on grzeczny, miała na myśli właśnie to, że jest do rzeczy, odpowiedni dla niej – powiedział. [...]

Bez wątpienia ciągłej zmianie podlega także to, co nazywa się grzecznością językową, czyli zbiorem zasad odnoszących się do komunikacji w różnych oficjalnych sytuacjach. [...]

j0000007VWB2v27_00000_BIB_003 Źródło: mc/asz, "Grzeczny", czyli do "rzeczy". Etykieta językowa wczoraj i dziś, dostępny w internecie: https://www.polskieradio.pl/8/402/Artykul/1085259/ [dostęp 2.12.2021].

Paweł Rodak Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku...

Dziennik osobisty może być zasadniczo postrzegany na dwa sposoby: jako tekst bądź dyskursdyskursdyskurs oraz jako codzienna praktyka piśmienna. W pierwszym przypadku dziennik to – według Słownika terminów literackich – rodzaj „wypowiedzi powstałej w obrębie określonego systemu językowego, stanowiącej zamkniętą i skończoną całość z punktu widzenia treściowego”. Przy tym podejściu najważniejsza jest treść dziennikowych zapisów i ich struktura językowo‑kompozycyjna (to, w jaki sposób dziennik jest skonstruowany jako pewien model tekstu czy typ narracji). W drugim przypadku dziennik to rodzaj indywidualnej praktyki, pewien sposób działania słowem […]
Dzienniki osobiste zaczynają wychodzić drukiem od drugiej połowy XIX wieku. Wcześniej ogłaszano przede wszystkim dzienniki podróży, dzienniki‑kroniki, czasami księgi domowe […] jako dokumenty historyczne, zwykle wiele lat po śmierci ich autorów. Teraz drukuje się dzienniki osobiste, a moment ich publikacji dzieli od śmierci autora niewielki okres bądź też wydawane są one jeszcze za jego życia. […]

W ten sposób dzienniki zostają włączone w przestrzeń kultury druku, stają się książkami. I w związku z tym zaczynają być poddawane wszystkim operacjom, jakie są właściwe dla książek – redaktorskim, edytorskimedytorstwoedytorskim i drukarskim. Dzienniki są skracane, cenzurowanecenzurowaćcenzurowane, zmieniane, redagowane; często dodaje się do nich tytuły i spisy treści, noty i przypisy, przedmowy i posłowiaposłowieposłowia […].
Poza tym druk powoduje, że w świadomości czytelniczej dzienniki są coraz bardziej postrzegane jako przynależne pisarzom, artystom czy myślicielom, a nie jako powszechne praktyki piśmienne. Tę powszechność widać dzisiaj wyraźnie w praktyce prowadzenia dzienników internetowych (blogów). [...]

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że publikuje się jedynie ułamek procenta wszystkich prowadzonych dzienników (np. we Francji ukazuje się rocznie około 50 dzienników, a pisze dzienniki około 3 milionów osób). Poza tym drukowane dzienniki nie są reprezentatywne w stosunku do całości tej praktyki: wydaje się głównie dzienniki pisarzy, artystów, polityków, podczas gdy dzienniki prowadzone są na co dzień przez miliony osób niepublicznych […] wydaje się bardzo dużo dzienników dotyczących wydarzeń niezwykłych, wyjątkowych (dzienniki wojenne, dzienniki pisane w więzieniu, dzienniki podróży), choć domeną dziennika jest nade wszystko zwykłe, codzienne życie; wreszcie prawie w ogóle nie ukazują się dzienniki nastolatków, a przecież jest to okres najintensywniejszego prowadzenia osobistych zapisków.
Za sprawą druku dzienniki wkraczają w przestrzeń literatury. Dokonuje się to na dwa sposoby. Z jednej strony, dziennik, który pojawia się w kulturze europejskiej jako gatunek użytkowy (księgi handlowe, księgi domowe, dzienniki pokładowe, diariuszediariuszdiariusze wypraw, kalendarze), a następnie zyskuje coraz to bardziej intymny charakter, zaczyna z czasem nabierać charakteru literackiego, by ostatecznie jego prowadzenie stało się praktyką niemal tożsamą z tą, jaka towarzyszy powstawaniu i publikowaniu dzieł literackich. […] Z drugiej strony, literaturoznawczy sposób odczytywania i analizowania tekstów, zagarniający coraz większe obszary piśmiennictwa (m.in. historiografię, etnografię, filozofię), nie omija również dzienników osobistych. Badacze pokazują, jak są one skonstruowane, jakiego rodzaju tropytroptropy, formy, style czy zabiegi retoryczne wykorzystują i jak przez to upodabniają się do tego, co literackie. Dotyczy to zwłaszcza dzienników pisarzy, które niemal bez zastrzeżeń włączane są w obręb literatury i analizowane przy użyciu narzędzi wypracowanych na gruncie współczesnej teorii literatury i filozofii. Dzienniki zyskują przy tym na randze i wartości, tracą zaś na swej specyfice, stając się tekstami w otoczeniu innych tekstów.

CART1 Źródło: Paweł Rodak, Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku, Warszawa 2011, s. 29–32.

Aleksy Krysztofiak Książki na czacie

„Roboty” Paweł Kłudkiewicz, wydawnictwo Babaryba, 14 stron, 23,5cmx31,5cmx1cm, kartonówka.

„Halo, Ziemia! Tu roboty! Właśnie lądujemy!” – właśnie taki sygnał odebrali niczego nie spodziewający się Ziemianie. Chwilę później na naszej planecie pojawiło się 18 robotów o niezwykłych osobowościach, jak choćby cybernetyczny malarz Robonardo, produkujący słodycze na każdą okazję Cuksomat czy wszędzie dosięgający Robołapa. Roboty czują się u  nas świetnie, zarówno w wodzie, na plaży, czy placu zabaw. Nawet na dyskotece.
Nie jestem tylko przekonany, czy to Roboty, które u nas mieszkały i po kosmicznej wyprawie wróciły, czy przyleciały z robotowej planety.

Książka to tradycyjna wyszukiwanka, z kartonowymi kartkami i masą szczegółów. Tekstu pojawia się w niej niewiele i są to najczęściej dźwięki typu „uff, pstryk, chrup, pfff, bul, pyr” itd.

Bardzo ciekawy pomysł na książkę obrazkową, a do tego wyjątkowo udane obie okładki.
Po‑le‑ca wiel‑bi‑cie‑lom ro‑bo‑tów (wyobraźcie sobie, że mówię to mechanicznie przy akompaniamencie zgrzytów i trzasków).

CART2 Źródło: Aleksy Krysztofiak, Książki na czacie, dostępny w internecie: https://ksiazkinaczacie.pl/2016/04/30/roboty/ [dostęp 5.08.2022].