Adam Mickiewicz Śmierć Pułkownika
Warto wiedzieć!
W polskiej historii miały miejsce liczne zbrojne powstania narodowe, z których większość zakończyła się klęskami. Do największych możemy zaliczyć: insurekcję kościuszkowską, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, powstanie warszawskie oraz zakończone sukcesem powstanie wielkopolskie.
Każdemu powstaniu towarzyszył ogromny wysiłek kobiet, które zajmowały się zaopatrzeniem powstańczych oddziałów w broń, udzielały pomocy medycznej i opiekowały się rannymi. W XIX wieku te obowiązki przejmowały przede wszystkim przedstawicielki ziemiaństwa, udostępniając dwory na lazaretylazarety i organizując żywność. Arystokratki urządzały kwestykwesty i zbiórki funduszy, aby zapewnić środki na finansowanie działań powstańczych. Walczącym pomagały kobiety reprezentujące wszystkie klasy społeczne.
Bohaterkę powstania listopadowego, hrabiankę Emilię Plater, uwiecznił Adam Mickiewicz w wierszu Śmierć Pułkownika. Emilia była wychowywana z dwoma kuzynami, świetnie jeździła konno, polowała i ćwiczyła fechtunek. Kiedy wybuchło powstanie, obcięła włosy i w męskim stroju przyłączyła się do walczących. Razem z przyjaciółką Marią Prószyńską stworzyła oddział powstańczy, który walczył w okolicach Kowna na Litwie. Cieszyła się szacunkiem i sympatią żołnierzy. Za zasługi na polu walki generał Dezydery Chłapowski przyznał jej honorowy tytuł kapitana. Podczas trudnej przeprawy z Litwy do Warszawy zachorowała. Wycieńczona głodem
i trudami wędrówki zmarła 23 grudnia 1831 roku.
Co wiesz o powstaniu listopadowym? Przedstaw poniżej kilka faktów w formie notatki. Możesz skorzystać z informacji zamieszczonych na powyższej mapie oraz innych dostępnych ci źródeł wiedzy.
Co wiesz o powstaniu listopadowym? Przedstaw kilka faktów w formie notatki. Możesz skorzystać z opisu zamieszczonej powyżej mapy lub innych dostępnych ci źródeł informacji.
Korzystając z powyższej mapy, wypisz miejscowości, pod którymi stoczono bitwy w czasie powstania listopadowego.
Korzystając z opisu mapy, wypisz miejscowości, pod którymi stoczono bitwy
w czasie powstania listopadowego.
Wymień kilka znanych postaci historycznych, np. przywódców, biorących udział w powstaniu listopadowym. Skorzystaj z różnych źródeł informacji na ten temat.
Przeczytaj utwór Adama Mickiewicza pt. Śmierć Pułkownika lub wysłuchaj jego nagrania, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1CqKM9Ui
Utwór Adama Mickiewicza Śmierć Pułkownika czyta Agnieszka Podsiadlik.
Śmierć PułkownikaW głuchej puszczy, przed chatką leśnika,
RotaRota strzelców stanęła zielona;
A u wrót stoi straż Pułkownika,
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.
Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,
Wódz to był wielkiej mocy i sławy,
Kiedy po nim lud prosty tak płacze
I o zdrowie tak pyta ciekawy.Kazał konia Pułkownik kulbaczyćkulbaczyć,
Konia w każdej sławnego potrzebie;
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
Kazał przywieść do izby – do siebie.
Kazał przynieść swój mundur strzelecki,
Swój kordelaskordelas i pas, i ładunki;
Stary żołnierz – on chce jak CzarnieckiCzarniecki,
Umierając, swe żegnać rynsztunkirynsztunki.A gdy konia już z izby wywiedli,
Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;
I żołnierze od żalu pobledli.
A lud modlił się, klęcząc przed progiem.
Nawet starzy KościuszkiKościuszki żołnierze,
Tyle krwi swej i cudzej wylali,
Łzy ni jednej – a teraz płakali
I mówili z księżami pacierze.Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;
Już przed chatą nie było żołnierza,
Bo już MoskalMoskal był w tej okolicy.
Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,
Na pastuszym tapczanie on leży –
W ręku krzyż, w głowach siodło i burkaburka,
A u boku kordelas, dwururkadwururka.Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Jaką pierś? – Ach, to była dziewica,
To Litwinka, dziewica‑bohater,
Wódz Powstańców – Emilija Plater!Źródło: Adam Mickiewicz, Śmierć Pułkownika, [w:] tegoż, To lubię, Warszawa 1984, s. 12.
Korzystając z encyklopedii, zredaguj kilkuzdaniową notatkę o głównej bohaterce wiersza Adama Mickiewicza.
Na podstawie wiersza Adama Mickiewicza Śmierć Pułkownika opisz, co wydarzyło się w głuchej puszczy, przed chatką leśnika.
Określ, kiedy pojawia się w wierszu imię i nazwisko tytułowej bohaterki. Wyjaśnij, czemu służy taki zabieg poety.
Wymień elementy wojskowego rynsztunku, z którym chciała się pożegnać bohaterka wiersza.
Określ, kto i w jaki sposób reagował na zbliżającą się śmierć Pułkownika. Wpisz do tabeli właściwe informacje i cytaty.
Określ, kto i w jaki sposób reagował na zbliżającą się śmierć Pułkownika. Wypisz stosowne cytaty.
Wypisz z wiersza określenia, którymi nazwano tytułową bohaterkę.
Wyjaśnij, na czym polega wyjątkowość przedstawionego w utworze Pułkownika.
- (gr. heros - bohater) - to nadawanie postaci literackiej cech wyjątkowego bohaterstwa i męstwa
Rozważ, czy Emilia Plater została ukazana w wierszu jako postać heroiczna i wyidealizowana. Uzasadnij swoją odpowiedź, odwołując się do treści utworu.
W wielu polskich powstaniach narodowych oddziały powstańcze składały się głównie z mężczyzn, a w ich cieniu pozostawała niewielka grupa uczestniczących w tych wydarzeniach kobiet. W powstaniu kościuszkowskim wykazała się odwagą, jako wywiadowczyni, Magdalena Granasowa. W powstaniu listopadowym walczyły: Emilia Plater, Antonina Tomaszewska i trzy kobiety podające się za mężczyzn: Zofia Kodrębska, Barbara Bronisława Czarnowska, Józefa Rostkowska. Każda została odznaczona orderem Virtuti MilitariVirtuti Militari. W powstaniu styczniowym wyróżniły się, walcząc ramię w ramię z mężczyznami Maria Piotrowiczowa i Anna (Henryka) Pustowójtówna. W powstaniu warszawskim na uwagę zasługują, m.in.: Wanda Gertz ps.ps. „Lena”, „Kazik”, Maria Stanisława Wittek, ps. „Mira”, „Pani Maria”, Elżbieta Zawacka, ps. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”, Grażyna Władysława Lipińska ps. „Danuta”.
Sprawdź, czy umiesz!
Określ, które cechy utworu Mickiewicza pomagają w nauce wiersza na pamięć. Zwróć uwagę na liczbę sylab w wierszu i rymy.
Naucz się na pamięć wiersza Śmierć Pułkownika i przygotuj jego recytację. Możesz poszukać odpowiedniego podkładu muzycznego, aby wzbogacić swój występ.