Wybrane pieśni patriotyczne - Rota

Warto wiedzieć!

W czasie zaborów jedyną fortyfikacją broniącą ojczyzny stały się domy Polaków. Zdaniem Marii Konopnickiej prawdziwa walka nie rozgrywała się bowiem na polach bitew, lecz na progu każdego domu. To tam kultywowano polską kulturę, mówiono po polsku i wspominano polską historię. Do „królewskiego szczepu Piastowego” nie należeli już tylko potomkowie dynastii – dziedzicem ojczyzny stawał się każdy, kto bronił polskiej kultury. W takim właśnie duchu patriotycznympatriotyzmpatriotycznym powstał jeden z najbardziej znanych utworów Marii Konopnickiej - Rota.

Rota

Rota początkowo była zwykłym wierszem Marii Konopnickiej. Została napisana w 1908 roku jako protest przeciwko germanizacjigermanizacjagermanizacji ludności polskiej w zaborze pruskim. Posiadała cztery zwrotki. Dość szybko trzy z nich zostały wykorzystane jako tekst polskiej pieśni patriotycznej o tym samym tytule (muzykę skomponował Feliks Nowowiejski). Pierwsze publiczne wykonanie pieśni miało miejsce w 1910 roku, w dzień rocznicy bitwy pod Grunwaldem podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego. Wykonały ją chóry z terenów zaborów (łącznie kilkaset osób), którymi dyrygował kompozytor.

Tekst Roty

Wiersz Marii Konopnickiej składa się z czterech zwrotek, z czego trzy stanowią treść pieśni (przytoczonej poniżej). Poetka swoim utworem chciała wyrazić oburzenie z powodu germanizacji Polaków, a także wzbudzić ducha narodowego oraz wolę walki. Pieśń stała się na tyle popularna, iż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości była jedną z kandydatur do roli hymnu Polskihymn narodowyhymnu Polski.

Przeczytaj zamieszczony poniżej wiersz Marii Konopnickiej lub wysłuchaj jego nagrania.

Okoliczności powstania Roty

R1Z0TKJKNBbsU1

Obraz przedstawia portret dojrzałej kobiety. Jej włosy są zaczesane ku górze, twarz jest pociągła. Kobieta ma na nosie binokle. Siedzi w fotelu.

Maria Konopnicka (1842–1910) wielokrotnie komentowała ważne wydarzenia polityczne, starając się zainteresować losami Polski opinię publiczną we Włoszech czy Francji. W swoich utworach krytycznie odnosiła się do polityki germanizacyjnej prowadzonej na terenie zaboru pruskiego. Działania Prus uderzały w najcenniejsze wartości, które pozwalały zachować narodową tożsamość. W 1901 roku nakazano naukę religii w szkołach w języku niemieckim. Konopnicka w czasie strajku dzieci we Wrześni (1901–1902) napisała wiersz O Wrześni, będący protestem przeciw bezwzględnemu traktowaniu uczniów przez władze zaborcze i sposobowi nauczania, którego celem było wynarodowienie młodych Polaków. W 1904 roku weszła w życie niemiecka ustawa o osadnictwie – w praktyce zabraniała Polakom wznoszenia budynków na własnej ziemi, a w 1908 miała zostać wprowadzona ustawa o przymusowym wykupie ziemi od Polaków (oprotestowała ją jednak międzynarodowa opinia publiczna). Od 1908 roku, na mocy ustawy o stowarzyszeniach i jej tzw. paragrafu kagańcowego, nie wolno było używać języka polskiego w miejscowościach, w których Polacy stanowili mniej niż 60% ludności. Mając w pamięci wszystkie te wydarzenia, Konopnicka stworzyła w 1908 roku Rotę. Po ukazaniu się pierwodruku utwór zaczął szybko zdobywać popularność, z czasem stając się jedną z najbardziej znanych polskich pieśni patriotycznych.

Dwa lata po pierwszym wydaniu Roty muzykę do tekstu Konopnickiej napisał kompozytor Feliks Nowowiejski (1877–1946). Opracowanie powstało przy okazji pięćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Pierwsze wykonanie pieśni miało miejsce 15 lipca 1910 roku w czasie odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, ufundowanego przez kompozytora i pianistę Ignacego Paderewskiego (1860–1941). Rotę zaśpiewał wtedy kilkusetosobowy chór pod batutą Nowowiejskiego, rozpoczynając tradycję wykonywania tej pieśni podczas uroczystości upamiętniających ważne dla Polski wydarzenia historyczne.

RdDS14hetzBvH

Zdjęcie przedstawia duży pomnik. Na wysokim obelisku znajduje się postać króla Władysława Jagiełły siedzącego na rosłym koniu. W połowie wysokości obelisku widoczne są postacie rycerzy i poległych w bitwie pod Grunwaldem. Pod pomnikiem pozuje do zdjęcia duża grupa mężczyzn w garniturach.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w czasie uchwalania konstytucji marcowej w 1921 roku, rozważano uznanie Roty za oficjalny hymn państwowy. Była to kontrowersyjna propozycja ze względu na fragmenty odnoszące się bezpośrednio do narodu niemieckiego: Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz / Ni dzieci nam germanił. Antyniemiecki przekaz pieśni nie był jednak wyrazem nienawiści, lecz odnosił się do konkretnych okoliczności historycznych towarzyszących powstaniu utworu – polityki germanizacyjnej prowadzonej na początku XX wieku i zmierzającej do zatarcia polskiej tożsamości narodowej.

Sprawdź, czy umiesz!

Słownik