Zdjęcie przedstawia pomarańczowy liść, który leży na środku pustego otwartego notesu. W tle widoczny jest blat stołu i fragmenty leżących na nim liści.
Zdjęcie przedstawia pomarańczowy liść, który leży na środku pustego otwartego notesu. W tle widoczny jest blat stołu i fragmenty leżących na nim liści.
Interpunkcja to zbiór znaków przestankowychznaki przestankoweznaków przestankowych oraz zasad używania ich w piśmie. W języku polskim wyróżniamy 10 znaków interpunkcyjnych: kropkę, średnik, przecinek, myślnik (pauzę), dwukropek, wielokropek, znak zapytania (pytajnik), znak wykrzyknienia (wykrzyknik), nawias i cudzysłów.
Tak jak znaki drogowe regulują ruch i poprawne zachowania na jezdni, tak znaki interpunkcyjne (przestankowe) pomagają „poruszać się” po zdaniach. Ułatwiają ich zapisywanie i odczytywanie. Dzięki nim wiadomo, w którym miejscu wziąć oddech w czasie czytania, zmienić intonacjęintonacjaintonację lub zrobić dłuższą pauzę.
W zdaniach pojedynczych (zawierających jedno orzeczenie) znaki interpunkcyjne są szczególnie ważne, gdyż często wpływają na sens wypowiedzenia.
Znaki interpunkcyjne w różnych typach zdań
W zależności od celu wypowiedzi rozróżniamy trzy rodzaje wypowiedzeń (zdań i równoważników zdań):
oznajmujące – kiedy kogoś o czymś informujemy, np. Czekam na łące.
rozkazujące – kiedy rozkazujemy komuś, prosimy o coś, np. Przyjrzyj się biedronce.
pytające – kiedy pytamy o coś lub o kogoś, np. Czy widzisz kwitnące drzewa?
Jeśli chcemy wyrazić silne emocje, każde wypowiedzenie możemy zakończyć wykrzyknikiem. Nazywamy je wtedy wykrzyknikowym. Oto przykłady:
Przyporządkuj podane zdania pojedyncze do właściwych kategorii. Zwróć uwagę na kończące je znaki interpunkcyjne.
Przyporządkuj podane zdania pojedyncze do właściwych kategorii. Zwróć uwagę na kończące je znaki interpunkcyjne.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
R6sCtCKFw3w44
Do podanych zdań pojedynczych dopasuj ich opisy.
Do podanych zdań pojedynczych dopasuj ich opisy.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Ułóż i zapisz poniżej lub w zeszycie zdania pojedyncze: pytające, rozkazujące i oznajmujące. W każdym z zaproponowanych zdań wykorzystaj podane niżej wyrazy.
turysta, góra, oblodzona
R17pnWlr4L7fz
Możesz zmienić formę podanych wyrazów (np. liczbę, przypadek) oraz rozwinąć zdania o dowolne wyrazy. Pamiętaj, aby zdanie rozpoczynać wielką literą, a kończyć kropką, znakiem zapytania lub wykrzyknikiem.
Przykładowe rozwiązanie: a) zdanie pytające - Czy turysta wspiął się na oblodzoną górę? b) zdanie rozkazujące - Niech turyści wspinają się na oblodzoną górę. c) zdanie oznajmujące - Turysta wspiął się na oblodzoną górę.
RodPv2QWvb9iz
Ćwiczenie 5
Dopasuj zasady użycia wykrzyknika w podanych zdaniach pojedynczych.
Dopasuj zasady użycia wykrzyknika w podanych zdaniach pojedynczych.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1F1D0CTag5ID
Ćwiczenie 6
Połącz w pary zdania z zasadami interpunkcyjnymi dotyczącymi znaków zapytania użytych w tych zdaniach.
Połącz w pary zdania z zasadami interpunkcyjnymi dotyczącymi znaków zapytania użytych w tych zdaniach.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Przecinek w zdaniu pojedynczym
Ważne!
W zdaniu pojedynczym ważną rolę odgrywa przecinek, którym oddzielamy:
równorzędne części zdania, np. W salonie leżał duży, okrągły, kolorowy dywan.
elementy wyliczenia, np. W ogrodzie rosły: róże, tulipany, pelargonie i bratki.
dopowiedzenia i wyjaśnienia, np. Lubię ubierać się na sportowo, czyli w dresy.
wtrącenia, np. To jest, według mnie, bardzo ciekawy film.
zwroty do adresata, np. Aniu, przyjdź dziś do mnie.
wykrzykniki, czyli wyrazy wyrażające emocje, np. Ach, jaki dziś piękny dzień.
Zapoznaj się z poniższą grafiką i zwróć uwagę na zawarte w niej zasady interpunkcyjne oraz przykłady zastosowania przecinków.
R19qbjEb1ZAjs
Grafika przedstawia zasady stosowania przecinka, tabela została podzielona na kilka wersów: 1. wiersz: przecinek stawiamy, gdy w wypowiedzeniu: 2. wiersz: występuje wyraz w wołaczu, np. gdy się do kogoś zwracamy: Aniu, twój rysunek jest piękny; 3. wiersz: występuje wyliczenie, np. W księgarni Oliwier kupił książkę, zeszyt, ołówki. W kolejnym wersie: wyrazy powtarzają się, np.: Dawno, dawno temu żył sobie krasnal. W wersie poniżej tekst: występują słowa oznaczające okrzyk, np.: Ach, jakie to miłe z twojej strony. W poniższym wersie tekst: występują wtrącenia lub wyrażenia mające charakter dopowiedzenia, np.: Książką, którą mi poleciłeś, była bardzo ciekawa. Uwielbiam tę autorkę, naprawdę.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
Z podanych poniżej wyrazów ułóż zdania i zapisz je. Pamiętaj o uzupełnieniu znaków interpunkcyjnych.
jest, Żelazko, przyrządem, ale, niewielkim, pożytecznym
w, Rolnictwo, Japonii, ważne, nie mniej, jest, niż, produkcja, czy, samochodów, komputerów, elektroniki
dzieci, W, wszystkie, Japonii, do, chodzą, szkoły, w, jednakowo, czarne, ubrane, buty, garnitury, skarpetki, białe, i, skórzane
Rkc1g8NWeA9Ny
Zwróć uwagę na to, aby utworzone zdania miały sens. Uzupełnij w nich brakujące przecinki oraz kropki na końcu.
Żelazko jest przyrządem niewielkim, ale pożytecznym.
Młode, urocze Japonki z wielką dokładnością sadzą ryż.
Rolnictwo w Japonii jest nie mniej ważne niż produkcja samochodów, komputerów czy elektroniki.
W Japonii wszystkie dzieci chodzą do szkoły jednakowo ubrane w czarne garnitury, białe skarpetki i skórzane buty.
Ćwiczenie 8
Dopasuj do podanych zdań pojedynczych brakujące wyrazy, wybierając je spośród podanych poniżej. Następnie uzupełnij zasadę interpunkcyjną.
R9j3gKDKw017q
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!
Przecinki pełnią ważną funkcję w interpunkcji polskiej. Brak przecinka we właściwym miejscu w zdaniu może spowodować, że komunikat staje się niejednoznaczny albo niezrozumiały.
RTCEZ4uWpSccG
Rysunek przedstawia dwoje dzieci narysowanych w bardzo prosty sposób - za pomocą kresek (ręce), prostokątów (tułowia) i kółek (głowy). Dzieci trzymają w wyciągniętych w górę rękach plakat z napisem: Zjedzmy dzieci! Zjedzmy, dzieci. Powyżej ramki znajduje się tekst: Przecinki są ważne!
Przecinki
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
Na postawie powyższej grafiki wyjaśnij, jaki jest sens pierwszego i drugiego zdania.
R13ciikgKCB9z
(Uzupełnij).
Przecinkiem oddzielamy zwroty do adresata.
Treść pierwszego zdania nakłania do jedzenia dzieci. Treść drugiego zdania stanowi zachętę do jedzenia skierowaną do dzieci.
Ważne!
Przecinki stawiamy przed spójnikami współrzędnymi: ale, lecz, jednak, natomiast, więc, zatem, toteż, dlatego, np. Sprawdzian nie był łatwy, lecz trudny.
Nie stawiamy przecinków przed spójnikami współrzędnymi: i, oraz, ani, ni, lub, albo, bądź, czy, np. W sklepie kupię chleb albo bułki. Jeśli natomiast powyższe spójniki powtarzają się w zdaniu po raz drugi i kolejny, należy przed nimi postawić przecinek, np. W bibliotece wypożyczę książkę lub komiks, lub czasopismo.
Zapoznaj się z poniższą grafiką zawierającą zasady użycia przecinków przed spójnikami współrzędnymi i podrzędnymi.
R1Q1swsuksvgE
Rysunek przedstawia schemat opisujący zasady stawiania przecinków. W pierwszym wierszu napis: PRZECINEK, poniżej dwie kolumny: pierwsza: stawiamy przed: ale, jednak, lecz, natomiast, więc, dlatego, toteż, zatem, aby, bowiem, chociaż, dlatego, gdy, gdzie, że, kiedy, który, ponieważ, póki, żeby; w drugiej kolumnie: nie stawiamy przed: i, oraz, tudzież, lub, albo, bądź, czy, ani, ni. Poniżej wers z napisem: WYJĄTEK: Przecinek stawiamy przed powtórzonym w wypowiedzeniu spójnikiem, np. Kupię i lody, i czekoladę. Albo pójdę na spacer, albo zostanę w domu.
Przecinek
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 10
Przepisz podane zdania, uzupełniając je brakującymi przecinkami.
Na stole i na krzesłach i na półkach i na podłodze rozciągała się pajęczyna.
Będę pisała wiersze bądź pamiętniki bądź opowiadania.
Nie przyniosłeś ani ołówka ani zeszytu ani nawet brudnopisu.
W kolejce czekały całe stosy papierów i dokumentów i zdjęć do posegregowania.
Ludzie pracowali na polu lub w oborze lub w stodole.
Na stole leżały pomidory i ogórki i papryka.
Albo zjem pizzę albo makaron z sosem pomidorowym.
W lodówce nie ma ani śmietany ani jogurtu.
R1GucxRnXrJvn
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że przecinek stawiamy przed powtórzonym w wypowiedzeniu spójnikiem.
Na stole i na krzesłach, i na półkach, i na podłodze rozciągała się pajęczyna.
Będę pisała wiersze bądź pamiętniki, bądź opowiadania.
Nie przyniosłeś ani ołówka, ani zeszytu, ani nawet brudnopisu.
W kolejce czekały całe stosy papierów i dokumentów, i zdjęć do posegregowania.
Ludzie pracowali na polu lub w oborze, lub w stodole.
Na stole leżały pomidory i ogórki, i papryka.
Albo zjem pizzę, albo makaron z sosem pomidorowym.
W lodówce nie ma ani śmietany, ani jogurtu.
R1b02MIsZMSyr
Ćwiczenie 11
Zaznacz zdania, w których niepoprawnie zastosowano zasady interpunkcyjne dotyczące przecinka.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Sprawdź, czy umiesz!
Ćwiczenie 12
RX7oiYm65P2Wd
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu do ilustracji przedstawiających znaki interpunkcyjne objaśnień ich użycia.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu do ilustracji przedstawiających znaki interpunkcyjne objaśnień ich użycia.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
Napisz, jakie znaki przestankowe pasują do poniższych objaśnień: a) wskazuje na pytanie - b) kończy zdanie - c) poprzedza wyliczenie lub cytat - d) wydziela cytat lub tytuł -
RxfKDNFo3Jm27
Miejsce na notatkę ucznia.
Zwróć uwagę na znaki interpunkcyjne stosowane zarówno w środku, jak i na końcu zdań, np.: kropka, przecinek, znak zapytania, nawias, średnik, wykrzyknik, cudzysłów, dwukropek.
Rozwiązanie:
a) znak zapytania, b) kropka, c) dwukropek, d) cudzysłów.
RaFg6uVjEB8iL
Ćwiczenie 13
Zaznacz właściwe odpowiedzi tak, by odpowiadały na pytanie, jakich znaków możemy używać na końcu wypowiedzeń. Możliwe odpowiedzi: 1. kropki, 2. przecinka, 3. znaku zapytania, 4. wykrzyknienia, 5. myślnika
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1Q6Z4r8VryX8
Ćwiczenie 14
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu znaków interpunkcyjnych, które służą do oddzielania części zdania.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu znaków interpunkcyjnych, które służą do oddzielania części zdania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RrrPbIBQikO2s
Ćwiczenie 14
Spośród podanych znaków przestankowych wskaż te, które oddzielają od siebie części zdania.
Ćwiczenie 15
R1MeODtZtNg9G
Przeczytaj opisy funkcji, jakie pełnią znaki przestankowe, i dopisz do nich odpowiednie nazwy znaków.
Przeczytaj opisy funkcji, jakie pełnią znaki przestankowe, i dopisz do nich odpowiednie nazwy znaków.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 16
RunO2vRki60Rc
Przeczytaj uważnie podane związki frazeologiczne, a następnie dopasuj do nich wyjaśnienia.
Przeczytaj uważnie podane związki frazeologiczne, a następnie dopasuj do nich wyjaśnienia.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
znaki przestankowe
znaki przestankowe - znaki interpunkcyjne; znaki graficzne wskazujące w tekście granice zdań lub rozdzielające części zdań
