RUdxiRALPBAqD
Zdjęcie zamkniętego notesu i myszki do komputera. Na czarnym pasku napis - działania na liczbach wymiernych.

Działania na liczbach wymiernych

7. O liczbach wymiernych - podsumowanie

R1eFnGZTytz7p
XVII wieczna holenderska giełda tulipanów
Źródło: Johannes Hinderikus Egenberger, http://hdl.handle.net/11259/collection.38195, domena publiczna.

Czy wiesz, że  siedemnastowieczną Holandię ogarnęła tulipanowa gorączka? Cebulki tulipanów, sprzedawane na specjalnych giełdach,  osiagały ogromne ceny - za jedną cebulkę najbardziej poszukiwanych odmian  można było kupić na przykład 80 świń lub 40 srebrnych pucharów.

Obecnie  największym miejscem, gdzie dokonywane są operacje kupna/sprzedaży jest giełda w Nowym Jorku. Nie sprzedaje się tam jednak cebulek tulipanow, ale papiery wartościowe.

Aby móc dokonywać bezpiecznych transakcji finansowych, trzeba trafnie szacować przewidywane zyski i straty. Pomocne będą w tym umiejętności rachunkowe, których rozwijaniem   zajmiemy się w tym materiale. Dowiesz się też jakie liczby nazywamy wymiernymi  i w jakiej kolejności wykonuje się działania na tych liczbach.  Rozwiążesz zadania  także z kontekstem praktycznym.

Liczby wymierne

Ważne!

Liczby wymierne to liczby, które można zapisać w postaci ilorazu dwóch liczb całkowitych, w którym dzielnik jest różny od zera.

Zauważ, że liczbę wymierną można przedstawić za pomocą ułamka zwykłego.

Zatem liczbami wymiernymi są liczby całkowite (można je zapisać na przykład za pomocą ułamka o mianowniku jeden), ułamki zwykłe oraz  ułamki dziesiętne skończone lub nieskończone okresowe.

Przykład 1
R6VCQh5kPKr7j1
Animacja przedstawia przykładowe liczby wymierne.
RgSTUnoerJKoG
Ćwiczenie 1
Poniżej przedstawione są pewne liczby. Określ, czy podane liczby są naturalne, całkowite, wymierne, ujemne, czy mniejsze od -3. Przeciągnij każdy element do odpowiedniej grupy lub wybierz prawidłowe odpowiedzi z listy rozwijalnej. W żadnym polu nie można wstawić dwóch takich samych liczb. Naturalne Możliwe odpowiedzi: 1. -5, 2. 217, 3. 5, 4. -123, 5. -52, 6. -5, 7. 5, 8. 12, 9. -5, 10. 5, 11. -123, 12. 82, 13. -62, 14. 217, 15. -5, 16. -0,2, 17. 12, 18. 12, 19. 1, 20. -0,2, 21. -10, 22. -10, 23. -123, 24. -10, 25. 82, 26. 82, 27. 1, 28. -62, 29. -52, 30. 03, 31. 1, 32. 03, 33. -10, 34. 1,1, 35. 03, 36. 217, 37. -123, 38. -62 Całkowite Możliwe odpowiedzi: 1. -5, 2. 217, 3. 5, 4. -123, 5. -52, 6. -5, 7. 5, 8. 12, 9. -5, 10. 5, 11. -123, 12. 82, 13. -62, 14. 217, 15. -5, 16. -0,2, 17. 12, 18. 12, 19. 1, 20. -0,2, 21. -10, 22. -10, 23. -123, 24. -10, 25. 82, 26. 82, 27. 1, 28. -62, 29. -52, 30. 03, 31. 1, 32. 03, 33. -10, 34. 1,1, 35. 03, 36. 217, 37. -123, 38. -62 Wymierne Możliwe odpowiedzi: 1. -5, 2. 217, 3. 5, 4. -123, 5. -52, 6. -5, 7. 5, 8. 12, 9. -5, 10. 5, 11. -123, 12. 82, 13. -62, 14. 217, 15. -5, 16. -0,2, 17. 12, 18. 12, 19. 1, 20. -0,2, 21. -10, 22. -10, 23. -123, 24. -10, 25. 82, 26. 82, 27. 1, 28. -62, 29. -52, 30. 03, 31. 1, 32. 03, 33. -10, 34. 1,1, 35. 03, 36. 217, 37. -123, 38. -62 Ujemne Możliwe odpowiedzi: 1. -5, 2. 217, 3. 5, 4. -123, 5. -52, 6. -5, 7. 5, 8. 12, 9. -5, 10. 5, 11. -123, 12. 82, 13. -62, 14. 217, 15. -5, 16. -0,2, 17. 12, 18. 12, 19. 1, 20. -0,2, 21. -10, 22. -10, 23. -123, 24. -10, 25. 82, 26. 82, 27. 1, 28. -62, 29. -52, 30. 03, 31. 1, 32. 03, 33. -10, 34. 1,1, 35. 03, 36. 217, 37. -123, 38. -62 Mniejsze od -3 Możliwe odpowiedzi: 1. -5, 2. 217, 3. 5, 4. -123, 5. -52, 6. -5, 7. 5, 8. 12, 9. -5, 10. 5, 11. -123, 12. 82, 13. -62, 14. 217, 15. -5, 16. -0,2, 17. 12, 18. 12, 19. 1, 20. -0,2, 21. -10, 22. -10, 23. -123, 24. -10, 25. 82, 26. 82, 27. 1, 28. -62, 29. -52, 30. 03, 31. 1, 32. 03, 33. -10, 34. 1,1, 35. 03, 36. 217, 37. -123, 38. -62
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RM79r95q0FenV
Ćwiczenie 2
Wybierz. Każda liczba 1. wymierna, 2. skończone, 3. ujemnej, 4. naturalną, 5. dodatniej, 6. naturalna, 7. dodatnią, 8. nieskończone nieokresowe jest liczbą całkowitą. Liczba przeciwna do liczby całkowitej 1. wymierna, 2. skończone, 3. ujemnej, 4. naturalną, 5. dodatniej, 6. naturalna, 7. dodatnią, 8. nieskończone nieokresowe jest liczbą naturalną. Odwrotność liczby naturalnej różnej od zera jest liczbą 1. wymierna, 2. skończone, 3. ujemnej, 4. naturalną, 5. dodatniej, 6. naturalna, 7. dodatnią, 8. nieskończone nieokresowe. Liczba, która ma rozwinięcie dziesiętne 1. wymierna, 2. skończone, 3. ujemnej, 4. naturalną, 5. dodatniej, 6. naturalna, 7. dodatnią, 8. nieskończone nieokresowe nie jest liczbą wymierną.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RmHWOJLIe6kNX
Ćwiczenie 3
Rozstrzygnij, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Możliwe odpowiedzi: 1. Każda liczba naturalna jest liczbą wymierną., 2. Każda liczba wymierna jest liczbą całkowitą., 3. W zbiorze liczb całkowitych nie ma najmniejszej liczby., 4. 1,4 nie jest liczbą wymierną.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1asONQSgf5dn
Ćwiczenie 4
Wszystkie liczby całkowite wybrane ze zbioru liczb -26, -5, -42, -1, -0,5, 0, 105, 3, 94, 12 to Możliwe odpowiedzi: 1. - 26 ,   - 5 ,   - 1 ,   0 ,   3 ,   12 , 2. 0 ,   3 ,   12 , 3. - 26 ,   - 5 ,   - 4 2 , - 1 , 0 , 10 5 , 3 , 12 , 4. 0 , 10 5 , 3 , 12
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Działania na liczbach wymiernych

Działania na liczbach wymiernych  wykonujemy według ustalonej kolejności:

  • działania w nawiasach,

  • potęgowanie,

  • mnożenie lub dzielenie,

  • dodawanie lub odejmowanie.

Przykład 2

Działania na liczbach wymiernych wykonujemy w takiej samej kolejności jak działania na ułamkach.

R16N8bXKxHS5N1
Animacja przedstawia jak poprawnie obliczać wyniki działań wymiernych, przestrzegając prawidłowej kolejności wykonywania działań.
RBB6iMLGwxfZV
Ćwiczenie 5
Zaznacz wyrażenia, których wartości są dodatnie. Możliwe odpowiedzi: 1. -2-6·12+10, 2. --10+20-40--50, 3. -10414+14·104:-1, 4. 56:-5--3·-5613, 5. -13+15·(62-70)-12-5·2, 6. 16·-234+45-12--312
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RbP1PdSjxCGEl
Ćwiczenie 6
Oblicz wartość wyrażeń arytmetycznych, a następnie połącz je w pary z ich wartościami. -2·-6,2--15+13,4 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1 337·18-18·-6 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1 -623+458·-16 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1 -5,2+6,31:-111 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1 35-1,2·512-6 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1 -2,4:0,3+25·-238 Możliwe odpowiedzi: 1. - 0,01 , 2. - 8 19 20 , 3. 1 5 28 , 4. 14 , 5. - 80 2 3 , 6. 6,1
Dzial IV_M3_Dzialania na liczbach wymiernych_zs_1181
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R5XjPwH1pmx1R
Ćwiczenie 7
Oblicz najprostszym sposobem. Ułamki zapisz w postaci dziesiętnej.
Uzupełnij luki, wpisując poprawne wartości. 23-359+613-49=Tu uzupełnij-2,6-8,35-2,4+1,35=Tu uzupełnij37·-12+-9·37=Tu uzupełnij -613+14·-4--4·-112=Tu uzupełnij -104+-1659+4--59= Tu uzupełnij 313-5:-3+10-213:-3= Tu uzupełnij 38+2,75-34+-518= Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1agrfF7vBQje
Ćwiczenie 8
Uzupełnij poniższe równości, pamiętając o kolejności wykonywania działań. Kliknij w lukę aby rozwinąć listę i wybierz właściwą odpowiedź. -1613+1434·-32=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 -515-313:-1+0,4=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 -1512:0,65+-29·-3=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 -212·113-12+13-22=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 117:237-412+-1=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 -6314·-12+114·-67=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 --511-13·115·625+15=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 5012-12·1825-1927=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 -318-78:-134+556=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039 --813+-6316+214·42:-1+19=1. 1429, 2. -112, 3. 1413, 4. 2328, 5. -32933, 6. 12, 7. 503135, 8. -11629, 9. -8014, 10. 2128, 11. -8024, 12. 503335, 13. -31956, 14. 16, 15. -1212, 16. -33133, 17. -1414, 18. -112, 19. -12039
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RDMLlroUpz6md
Ćwiczenie 9
Wartość wyrażenia ---25+-4·14 :-213·-7:(-1,3) jest równa Możliwe odpowiedzi: 1. - 2 , 2. 2 , 3. 1 2 , 4. - 34 13 , 5. - 169 50
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RQj2MYpEW4XBB
Ćwiczenie 10
Wartość wyrażenia 145 :-335+112·-3,3-6,7:(-1) jest równa Możliwe odpowiedzi: 1. 15 1 2 , 2. - 15 1 2 , 3. 14 1 2 , 4. - 14 1 2
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RR1SRfKzaNNIr
Ćwiczenie 11
Odwrotnością liczby, która jest wartością wyrażenia 437:-615·14--3,6 jest Możliwe odpowiedzi: 1. - 5 32 , 2. 5 32 , 3. - 6,4 , 4. 5 68 , 5. - 10 32
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1MLriAMIYqP6
Ćwiczenie 12
Rozstrzygnij, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Suma sześcianów sześciu liczb ujemnych jest liczbą dodatnią., 2. Suma liczby dodatniej i jej wartości bezwzględnej jest liczbą dodatnią., 3. Iloczyn liczby ujemnej i jej wartości bezwzględnej jest liczbą dodatnią., 4. Suma odwrotności liczb ujemnych jest liczbą ujemną., 5. Suma parzystej liczby składników ujemnych jest liczbą dodatnią.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RCSUZ0JctBnFi
Ćwiczenie 13
Rozstrzygnij, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Iloczyn parzystej liczby liczb ujemnych jest liczbą dodatnią., 2. Iloczyn liczby i jej odwrotności jest równy zero., 3. Iloraz liczby ujemnej przez sumę liczb dodatnich jest liczbą ujemną., 4. Iloczyn kwadratów pięciu liczb ujemnych jest liczbą ujemną., 5. Odwrotność sumy trzech liczb ujemnych jest liczbą ujemną.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RIIFBMQYWobo7
Ćwiczenie 14
Wykonaj poniższe działania, a następnie uporządkuj wyrażenia w kolejności rosnącej. Elementy do uszeregowania: 1. -312+212·6,2-10,4, 2. 56:134-212, 3. 3,2:2215+315·-7,5, 4. --637+912·78, 5. 1516:-34·-8
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R19FC7tjrIt6o1
Ćwiczenie 15
Oblicz wartość wyrażeń arytmetycznych, a następnie połącz je w pary z ich wartościami. --6,24+425·5 Możliwe odpowiedzi: 1. 7, 2. 11 9 , 3. - 13 7 , 4. 1 3 , 5. 9 1 5 - 4 3 7   :   1 21 + 100 Możliwe odpowiedzi: 1. 7, 2. 11 9 , 3. - 13 7 , 4. 1 3 , 5. 9 1 5 2 3 · - 3 4 · 4 5 · - 5 6 Możliwe odpowiedzi: 1. 7, 2. 11 9 , 3. - 13 7 , 4. 1 3 , 5. 9 1 5 167·-123:53 Możliwe odpowiedzi: 1. 7, 2. 11 9 , 3. - 13 7 , 4. 1 3 , 5. 9 1 5 523-23·9-213 Możliwe odpowiedzi: 1. 7, 2. 11 9 , 3. - 13 7 , 4. 1 3 , 5. 9 1 5
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 16
R9CmKZfdJaZtc
Pięcioosobowa rodzina państwa Nowaków zdecydowała się wyjechać na wakacje do Turcji. Całkowity koszt tej wycieczki wynosi 12000 złotych. Po obliczeniu wszystkich wydatków związanych z wyjazdem okazało się, że zabraknie im 38 kwoty, którą muszą wpłacić. W tej sytuacji rodzina Nowaków postanowiła zrezygnować z innej dodatkowej wycieczki zaplanowanej we wrześniu, której koszt wynosi 630  za osobę. Ile złotych państwo Nowakowie będą musieli jeszcze pożyczyć, aby wyjechać na wymarzone wakacje? Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w lukę odpowiednią z podanych liczb. Odpowiedź: Państwo Nowakowie będą musieli jeszcze pożyczyć 1. 1550, 2. 1300, 3. 1250, 4. 1350 .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17
RtP0WW9p0th0g
W związku z kupnem mieszkania Agnieszka postanowiła wziąć kredyt w banku w wysokości 150000 złotych. Według obliczeń bankowych wysokość jednej raty będzie wynosić 658,35 . Roczne wynagrodzenie Agnieszki to 32865,84  miesięcznie. Miesięczne wydatki związane z utrzymaniem domu wynoszą 1554,15 . Ile złotych zabrakłoby Agnieszce, gdyby chciała spłacać ze swego wynagrodzenia miesięcznie dwie raty kredytu? Uzupełnij lukę w zdaniu, wpisując odpowiednią liczbę. Odpowiedź: Agnieszce zabrakłoby Tu uzupełnij .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18
Rmthv6qZEospe
Rodzina państwa Nowaków, w dniu 31 sierpnia, ma na koncie 2038,94  debetu. W dniu 1 września wpłynie na konto wynagrodzenie za pracę pana Nowaka, które wynosi 2659,65 . Natomiast 10 września pani Nowak otrzyma pensję w wysokości 2407,51 . Ile złotych zostanie rodzinie Nowaków po spłaceniu debetu i opłaceniu bieżących rachunków na kwotę 1674,2 ? Uzupełnij lukę w zdaniu, wpisując odpowiednią liczbę. Odpowiedź: Rodzinie Nowaków zostanie Tu uzupełnij .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Notatnik

Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.

R1b8OvSPUG8s3
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.