Zdjęcie przedstawia zeszyt w kratkę, w którym kobieca dłoń zapisuje coś długopisem.
Zdjęcie przedstawia zeszyt w kratkę, w którym kobieca dłoń zapisuje coś długopisem.
Szyk wyrazów w zdaniu
Szyk zdania
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Każda wypowiedź ma swoją strukturę. Oznacza to, że następuje w czasie (mowa) lub przestrzeni (pismo). Kolejność wyrazów w zdaniu, zarówno pisanym, jak i mówionym, nosi nazwę szyku. W języku polskim układ wyrazów w zdaniu jest swobodny, ale nie jest dowolny.
Aby zachować poprawny szyk wypowiedzi, należy pamiętać o kilku zasadach:
1. Wyrazy z grupy podmiotu i orzeczenia nie powinny wzajemnie się przenikać, np. Mała Ania ze smakiem zjadła pyszny obiad, nie - Ze smakiem mała Ania zjadła pyszny obiad.
RiT0iL8Aqr0aH
Ilustracja przedstawia mówiącą głowę. Ma ona zamknięte oczy i otwartą buzię. Obok niej pojawia się dymek o treści: "Zdania składają się z tzw. części. Najważniejszymi częściami zdania są: orzeczenie i podmiot. Orzeczenie to czynność wyrażona najczęściej czasownikiem w formie osobowej, np. Mary zajrzała przez mur do ogrodu. Klucz pasował do zamka w furtce. Podmiot to wykonawca czynności wyrażonej orzeczeniem, np. Mary zajrzała przez mur do ogrodu. Klucz pasował do zamka w furtce".
Podmiot i orzeczenie
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
2. Wyrazy określające powinny znajdować się w najbliższym sąsiedztwie wyrazów określanych, np. Mała Ania ze smakiem zjadła pyszny obiad, nie - Mała Ania ze smakiem pyszny zjadła obiad.
3. Krótkich form zaimków nie należy umieszczać ani na początku, ani na końcu wypowiedzenia, np. Jest mi bardzo zimno, nie - Mi jest bardzo zimno.
4. Wyrazy, których znaczenie chcemy podkreślić, powinny znajdować się na początku lub na końcu wypowiedzenia, np.: Od razu zadzwonię do mamy, Do mamy zadzwonię od razu.
5. Podmiot w zdaniu powinien znajdować się przed dopełnieniem, np. Uczeń poszedł do szkoły, nie - Do szkoły poszedł uczeń.
RahOJj6RV3PUW
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Pamiętaj! Dopełnienie zwykle jest określeniem orzeczenia. Informuje o obiekcie czynności. Odpowiada na pytania przypadków (oprócz mianownika i wołacza): kogo?, czego? (nie mam kota), komu?, czemu? (przyglądam się córce), kogo?, co? (śpiewa piosenkę), z kim?, z czym? (idę z tatą), o kim?, o czym? (mówię o książce). Dopełnienie może być wyrażone rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym, zaimkiem.
Dopełnienie
Źródło: a. nn., domena publiczna.
6. Przydawkę wyrażoną przymiotnikiem umieszczamy zazwyczaj przed rzeczownikiem, np. mądre dziecko, nie - dziecko mądre.
RkabCO8GTTZVw
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Pamiętaj! Przydawka jest określeniem rzeczownika. Odpowiada na pytania: jaki?, który?, czyj?, ile?, czego?, z czego? Informuje o cechach osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk itp. Przydawka może być wyrażona przymiotnikiem, rzeczownikiem, wyrażeniem przyimkowym, liczebnikiem, zaimkiem, np. głośna muzyka (jaka?) szafka z drewna (z czego?)
Przydawka
Źródło: a. nn., domena publiczna.
R1cp61G4WRwN1
Ćwiczenie 1
Ustaw podane elementy zdania w kolejności zgodnej z szykiem neutralnym w języku polskim. 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie
Ustaw podane elementy zdania w kolejności zgodnej z szykiem neutralnym w języku polskim. 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie 1. dopełnienie, 2. podmiot, 3. orzeczenie
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
W poniższych zdaniach zmień szyk wyrazów na poprawny.
Obraz nie podoba się mi.
Mu nie było nic.
Nie było w domu go.
R1Sf6fP4yLpg9
Zwróć uwagę na miejsce poszczególnych wyrazów w zdaniu.
Obraz nie podoba mi się.
Nic mu nie było.
Nie było go w domu.
R1JgI89jWIf5L
Ćwiczenie 3
Ułóż zdanie. Podane wyrazy uporządkuj tak, by odpowiednim szykiem podkreślić okoliczności czynności.
Ułóż zdanie. Podane wyrazy uporządkuj tak, by odpowiednim szykiem podkreślić okoliczności czynności.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Popraw szyk w podanych zdaniach tak, by wyeliminować błędy językowe.
Zatrudnię nianię do dziecka z referencjami.
Słyszałem odgłosy syreny strażackiej podczas spaceru.
Dziecko przygniotło spadające drzewo w parku.
RfufJDar8lJiz
Pamiętaj, że zdanie musi mieć sens.
Zatrudnię do dziecka nianię z referencjami.
Podczas spaceru słyszałem odgłosy syreny strażackiej.
Spadające drzewo w parku dziecko.
Ważne!
Jeżeli przydawka z rzeczownikiem tworzy stały związek wyrazowy, a znajduje się po rzeczowniku, nie należy zmieniać szyku w takim wyrażeniu, np. lekcja polskiego, nie - polskiego lekcja. W niektórych wyrażeniach od miejsca przymiotnika zależy znaczenie danego związku, np. piękna literatura (ładna), literatura piękna (proza fabularna, beletrystyka).
Ćwiczenie 5
RjFIQIjLQNv6b
Zadanie interaktywne polega na przeciągnięciu wyrazów do odpowiednich luk.
Zadanie interaktywne polega na przeciągnięciu wyrazów do odpowiednich luk.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 4.0.
R1yYzrphQaY1Q
Ćwiczenie 6
Wskaż zdania poprawne pod względem szyku. Możliwe odpowiedzi: 1. Kobieta, imienia której nie znam, ma na imię Justyna., 2. Dzień kończy bieg., 3. Mój ojciec jest doktorem filozofii i zajmuje się egzystencjalną filozofią., 4. Zaprzyjaźniłam się z koleżanką, z której matką często widywałam się w sklepie., 5. Nie pyskuj tu mi!, 6. Dach zerwał wiatr., 7. Mnie się nie podoba.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Sprawdź, czy umiesz!
R3FEBDw2Yosle
Ćwiczenie 7
W poniższym tekście zaznacz uzupełnienia realizujące prawidłowy szyk przydawki. Po zdaniu egzaminów wstępnych wstępnych egzaminów Joanna rozpoczęła studia zaoczne zaoczne studia na Warszawskiej Politechnice Politechnice Warszawskiej. Ponieważ nie posiada własnego samochodu samochodu własnego, a od jej mieszkania do wydziału jest droga daleka daleka droga, musi dojeżdżać na zajęcia miejską komunikacją komunikacją miejską. Dlatego kupuje okresowy bilet bilet okresowy, choć z tego powodu musi się liczyć z każdym groszem. Ma dorywczą pracę pracę dorywczą i niewiele zarabia. Najgorzej jest pod koniec miesiąca, wtedy nie pozwala sobie nawet na kawę w kawiarni osiedlowej osiedlowej kawiarni.
W poniższym tekście zaznacz uzupełnienia realizujące prawidłowy szyk przydawki. Po zdaniu egzaminów wstępnych wstępnych egzaminów Joanna rozpoczęła studia zaoczne zaoczne studia na Warszawskiej Politechnice Politechnice Warszawskiej. Ponieważ nie posiada własnego samochodu samochodu własnego, a od jej mieszkania do wydziału jest droga daleka daleka droga, musi dojeżdżać na zajęcia miejską komunikacją komunikacją miejską. Dlatego kupuje okresowy bilet bilet okresowy, choć z tego powodu musi się liczyć z każdym groszem. Ma dorywczą pracę pracę dorywczą i niewiele zarabia. Najgorzej jest pod koniec miesiąca, wtedy nie pozwala sobie nawet na kawę w kawiarni osiedlowej osiedlowej kawiarni.
