Wyrazy poza zdaniem
Warto wiedzieć!
W zdaniu wyrazy układają się w porządku nadrzędno‑podrzędnym. Taki układ nazywamy związkiem składniowym, np. ciekawa gazeta. Wyraz podrzędny określa wyraz nadrzędny.
Pojedyncze słowa nie wystarczają, by wyrazić myśli lub przekazać komuś informacje. Jedne mogą występować samodzielnie i przekazywać skończone myśli. Drugie służą do tego, aby uzupełniać ich treść. Nie każdy wyraz w wypowiedzeniu jest częścią zdania.


W zdaniu mogą występować wyrazy, które nie tworzą związków składniowych - są to tzw. wyrazy poza związkami składniowymi. Należą do nich:
bezpośrednie zwroty do adresata w wołaczu, np. Mirku, czy mnie słyszysz?
wykrzykniki, np. Oj, boli!
wyrazy lub wyrażenia wyrażające stosunek mówiącego do wypowiadanych treści, np. Bez wątpienia, to najlepszy uczeń w klasie!
wyrazy lub wyrażenia wzmacniające lub modyfikujące całość wypowiedzi, np. No cóż, trudna rada.
Ułóż zdanie, które będzie zawierało wyrazy poza związkami składniowymi.
Wyrazy wtrącone wydzielamy obustronnymi przecinkami lub przecinkiem i dwukropkiem.
Czekałam, niestety, bardzo długo.
Mamo, usmażysz dziś naleśniki?
Zjadłam dziś kilkanaście pierogów, ściśle: siedemnaście.
Przepisz podane zdania i wstaw przecinki, wydzielając wyrazy lub wyrażenia niebędące częściami zdania.
Pani dyrektor czy koniecznie musimy się spotkać?
Czy mogłabyś kochana kupić mi cytryny?
Cykl filmów o hobbicie należy niewiątpliwie do gatunku fantasyfantasy.
Jest to w moim przekonaniu najciekawsza powieść roku.
Ten dywan według mnie nie nadaje się do tego pokoju ze względu na pstrokaty wzór.
Mój brat nie umie niestety spojrzeć krytycznie na swoją garderobę.
Ona moim zdaniem od jakiegoś czasu bezczelnie kłamie.
Sprawdź, czy umiesz!
Ułóż krótki dialog, w którym użyjesz co najmniej pięciu wyrazów (innych niż te, które pojawiły się w lekcji) występujących poza związkami składniowymi zdania. Pamiętaj o zastosowaniu prawidłowej interpunkcji.