Rysunek przedstawia skaliste zbocza górskie w różnych odcieniach brązu. Zbocza tworzą wąwóz. Na skałach z obu stron wąwozu siedzą śpiące sępy. Są brązowe z żółtymi dziobami.
Środki poetyckiego obrazowania - epitet, porównanie, ożywienie i uosobienie
Rysunek przedstawia skaliste zbocza górskie w różnych odcieniach brązu. Zbocza tworzą wąwóz. Na skałach z obu stron wąwozu siedzą śpiące sępy. Są brązowe z żółtymi dziobami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Warto wiedzieć!
Na czym polega moc poezji? Czy jest to sprawność w posługiwaniu się środkami wyrazu artystycznegośrodki wyrazu artystycznegośrodkami wyrazu artystycznego, czy może umiar w ich stosowaniu, bo słowo, gdy zbyteczne, wnet z duszy odpływa?
Starożytny poeta Horacy uważał, że literatura zapewnia autorowi nieśmiertelność, jego życie potwierdziło tę tezę. Jest uważany za najważniejszego poetę swoich czasów, cenionym we wszystkich epokach.
Co zatem należy zrobić, aby dzieło miało wysoką wartość literacką, jakich środków wyrazu artystycznegośrodki wyrazu artystycznegośrodków wyrazu artystycznego należałoby użyć?
Na początek przyjrzyj się epitetowi.
Polecenie 1
Kiedy kończy się dzień, a noc zaprasza do wygodnych łóżek, żegnamy się z najbliższymi i udajemy na spoczynek. Co mówisz domownikom? „Dobrej nocy”, „Słodkich snów”, a może używasz innych słów, by wyrazić swoje życzenia?
Czy wiesz, co oznaczają życzenia: „Dobranoc, pchły na noc, karaluchy pod poduchy…”? Co to znaczy „być w objęciach Morfeusza”? Jakie znasz inne określenia snu?
R1UMp3Ifje4JY
Ćwiczenie 1
RbGIWeojLoneH
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Wybierz trzy określenia z poprzedniego ćwiczenia i ułóż z nimi zdania.
R1Q48HQuJD8Dt
Pamiętaj, że użycie odpowiedniego określenia wiąże się z tym, co chcemy wyrazić - jak mocno ktoś śpi, co mu się śni.
Miałem dziś proroczy sen, że dostaję jedynkę z matematyki. Moja mama uśmiecha się przez sen, kiedy śnią się jej kolorowe sny. Złodziej buszował po jadalni, a domownicy spali kamiennym snem.
Obejrzyj film z recytacją wiersza Stanisława Grochowiaka pt. „Snów dobrych życzenia” lub przeczytaj utwór. Zastanów się, o czym opowiada.
RNjlkyJXTdD9H
Nagranie video. Wyświetla się plansza z napisem: Stanisław Grochowiak „Snów dobrych życzenia”. Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędem bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Nagranie video. Wyświetla się plansza z napisem: Stanisław Grochowiak „Snów dobrych życzenia”. Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędem bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Wiersz Snów dobrych życzenia czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Wiersz Snów dobrych życzenia czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Nagranie video. Wyświetla się plansza z napisem: Stanisław Grochowiak „Snów dobrych życzenia”. Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędem bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Snów dobrych życzenia
Stanisław GrochowiakSnów dobrych życzenia
Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Białe jaśminy... Księżniczka z koszykiem zbiera jeżyny To tam, to tu.
Jeżyn są grona czarne jak noce, Niebieskie kwiaty stoją przy drodze, Lis ścieżkę omiata płomienną kitą, Nad trawą bocian stoi obmytą Rosą czy deszczem? Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią...
Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Potężny zamek, Zamknięty na tysiąc tajemnych klamek, Przeciwko złu.
Straże was strzegą na strzelistych wieżach, Konie dyszące w żelaznych pancerzach, Książę choć dobry dzieciom dobrotliwy, Któremu służą potworki i dziwy: Jakie? pytacie. Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią...
e_1 Źródło: Stanisław Grochowiak, Snów dobrych życzenia, [w:] tegoż, Biały bażant, Warszawa 1977, s. 8–9.
R9IihCtpVp5xU
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Pamiętaj! Poeta, ukazując świat widziany swoimi oczami, opisuje różne fragmenty rzeczywistości tak, jakby patrzył kolejno w różne strony (czasem bliżej, dalej, w lewo, w prawo itp.). Każdy z takich opisów nazywany jest obrazem poetyckim.
Obraz poetycki
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ćwiczenie 3
Co widać za „złotą furtką snu”? Jakie obrazy poetyckie „widzisz”? Zatytułuj je.
R1K3lhXcnPWRm
Zwróć uwagę, jaki obraz wyłania się po otworzeniu kolejnych furtek. Jakie elementy krajobrazu, jakie postacie można umieścić na pierwszym planie, jakie w tle.
Pierwszy obraz: Księżniczka na łące. Drugi obraz: Czarodziejski zamek.
Polecenie 2
R11Qj4vfwgEY7
Co widać, kiedy otwiera się „złota furtka snu”? Narysuj obrazy z wiersza. Zadbaj o kolorystykę.
Co widać, kiedy otwiera się „złota furtka snu”? Narysuj obrazy z wiersza. Zadbaj o kolorystykę.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
Na podstawie wiersza napisz, co się dzieje, kiedy otwiera się „złota furtka snu”.
R1WfKRjdThFO1
Ćwiczenie 4
R9f4NQlgQIcxM1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Do cytatów z wiersza Grochowiaka dopasuj podane zdania.
RYUONlpS0Kq0I
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
R1ULGJufDFmhN
Rysunek: Rozmowa Epitetu z Porównaniem. Dwie postacie. Jedna szaro‑czarna, w spodniach na szelkach i kapeluszu. Druga kolorowa, ubrana w brązowy frak, fioletową koszulę w grochy, granatowe porwane spodnie, różne skarpetki w kolorowe paski. Postać ta wypowiada umieszczone w dymku słowa: Hej, kolego, co zrobisz z kolorami, których nazwy ci dostarczę? Czarno‑biała postać odpowiada w dymku: Zrobię się czarny jak kot albo czerwony jak burak.
Rozmowa Epitetu z Porównaniem
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Epitet to wyraz, który w tekście pełni funkcję określenia rzeczownika. Jest on najczęściej wyrażony przymiotnikiem, np. czerwony burak, czarny kot. Za pomocą epitetu można podkreślić lub uwypuklić wybraną cechę rzeczownika, nadać mu odcień emocjonalny, wyrazić uczucia, uplastycznić opis zjawiska, przedmiotu, osoby itp.
Ćwiczenie 5
ReWr82xC6632m
Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Białe jaśminy... Księżniczka z koszykiem zbiera jeżyny To tam, to tu. Jeżyn są grona czarne jak noce, Niebieskie kwiaty stoją przy drodze, Lis ścieżkę omiata płomienną kitą, Nad trawą bocian stoi obmytą Rosą czy deszczem? Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią... Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Potężny zamek, Zamknięty na tysiąc tajemnych klamek, Przeciwko złu. Straże was strzegą na strzelistych wieżach, Konie dyszące w żelaznych pancerzach, Książę choć dobry dzieciom dobrotliwy, Któremu służą potworki i dziwy: Jakie? pytacie. Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią...
Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Białe jaśminy... Księżniczka z koszykiem zbiera jeżyny To tam, to tu. Jeżyn są grona czarne jak noce, Niebieskie kwiaty stoją przy drodze, Lis ścieżkę omiata płomienną kitą, Nad trawą bocian stoi obmytą Rosą czy deszczem? Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią... Otwieram złotą furtkę snu: Cóż za tą furtką? – Potężny zamek, Zamknięty na tysiąc tajemnych klamek, Przeciwko złu. Straże was strzegą na strzelistych wieżach, Konie dyszące w żelaznych pancerzach, Książę choć dobry dzieciom dobrotliwy, Któremu służą potworki i dziwy: Jakie? pytacie. Ja sprawę tą Zostawiam snom, co wam się śnią...
Źródło: Contentplus pl. sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RTpIykgH1e8FS
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka
Człowiek wymyślił obuwie około 5000 lat temu. Od początku miało ono chronić stopy przed ranami związanymi z poruszaniem się po różnych podłożach oraz przed chłodem. Pierwsze buty miały więc funkcję podobną do dzisiejszej, jednak ich wygląd znacznie odbiegał od wyglądu współczesnych butów - wykonane były z twardych skór zwierzęcych. Dziś istnieje mnóstwo rodzajów butów o przeróżnym przeznaczeniu. Oprócz obuwia codziennego produkuje się specjalistyczne buty do pracy, do uprawiania różnego rodzaju sportów, dostosowane do różnych warunków pogodowych, a nawet specjalistyczne obuwie medyczne.
Ćwiczenie 7
R1cbrPp0CiEUC
Zadanie interaktywne polega na podpisaniu wskazanych elementów na ilustracji.
Zadanie interaktywne polega na podpisaniu wskazanych elementów na ilustracji.
Źródło fotografii: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
Wypisz znane ci nazwy części budowy buta.
RXBZS4qOoEA0D
Miejsce na odpowiedź
Możesz skorzystać z dostępnych źródeł informacji, aby wykonać to ćwiczenie.
Np. sznurowadło, nosek, cholewa, zapiętek, język, podeszwa.
RDcpGc52doPWL
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na rozpoznaniu elementów budowy buta i przyporządkowaniu ich do odpowiedniego pola.
Zadanie interaktywne polega na rozpoznaniu elementów budowy buta i przyporządkowaniu ich do odpowiedniego pola.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
Do elementów, z których zbudowany jest but, dopisz po jednym określającym je epitecie, np. wysoka cholewa.
RAOCbDthmYlBC
Ćwiczenie 9
RvmXvwdXj5vZj
Ćwiczenie interaktywne polega na przeciągnięciu podpisów do elementów na ilustracji.
Ćwiczenie interaktywne polega na przeciągnięciu podpisów do elementów na ilustracji.
Źródło fotografii: Pixabay, domena publiczna
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
Wypisz nazwy pięciu znanych ci rodzajów obuwia.
R8ITF3LDykj4a
Miejsce na odpowiedź
Aby poprawnie wykonać to ćwiczenie, możesz skorzystać ze słownika synonimów.
Np. mokasyny, kalosze, sandały, klapki, czółenka, trampki.
Polecenie 4
Do każdej z nazw butów wymienionych w ćwiczeniu powyżej dopisz po jednym określającym je epitecie, np. wygodne trampki.
RIVTG7DQKxllj
R1TkVbxDnelzo
Obraz przedstawia parę starych, bardzo zniszczonych, rozczłapanych butów męskich. Są to trzewiki, sięgające za kostkę. Podeszwy się rozklejają, język jest poszarpany, są niedbale rozsznurowane. Jeden but stoi na podeszwie, drugi leży odwrócony podeszwą do góry. Na podeszwie widać gwoździe, którymi była mocowana do buta. Buty znajdują się pośrodku kadru ich skóra jest matowa i brudna. Tło, przedstawiające krawędź między podłogą a ścianą, jest ciemne, malowane szerokimi pociągnięciami pędzla i miejscami rozświetlone ciepłymi brązami i niebieskim. Buty namalowane zostały za pomocą dużej ilości pozornie niedbale nakładanej farby, co jeszcze wzmacnia emocjonalność tego płótna.
Para butów
Źródło: Vincent van Gogh, 1887, olej na płótnie, Baltimore Museum of Art, domena publiczna.
1
Ćwiczenie 10
Przyjrzyj się zamieszczonemu powyżej obrazowi Vincenta van GoghaVincenta van GoghaVincenta van Gogha przedstawiającemu parę butów. Wypisz określenia, którymi można by scharakteryzować ich właściciela. Uzasadnij swoją odpowiedź.
uzupełnij treść
Zwróć uwagę na stan i sposób ułożenia butów.
Właściciel lub właścicielka butów to niechlujna, niedbała osoba. Nie wiadomo, czy to kobieta czy mężczyzna. Chyba bardzo lubi te buty, bo są zniekształcone od ciągłego chodzenia. Może jest biedna i ma tylko jedną parę obuwia. Ta osoba na pewno jest leniwa, bo nie chce się jej zadbać o swoje buty, wyczyścić, podkleić lub oddać do szewca. Buty przedstawione na obrazie pozostawione są w nieładzie, ta osoba nie ma zamiłowania do porządku. Zachowuje się lekkomyślnie, bo jeśli są to jedyne jej buty, powinna o nie zadbać.
Ćwiczenie 10
Na podstawie opisu obrazu Vincenta van GoghaVincenta van GoghaVincenta van Gogha przedstawiającego parę butów wypisz określenia, którymi można scharakteryzować ich właściciela. Uzasadnij swoją odpowiedź.
RWlN6uZpUz6dG
Miejsce na notatkę
Zwróć uwagę na stan i sposób ułożenia butów.
Właściciel lub właścicielka butów to niechlujna, niedbała osoba. Nie wiadomo, czy to kobieta czy mężczyzna. Chyba bardzo lubi te buty, bo są zniekształcone od ciągłego chodzenia. Może jest biedna i ma tylko jedną parę obuwia. Ta osoba na pewno jest leniwa, bo nie chce się jej zadbać o swoje buty, wyczyścić, podkleić lub oddać do szewca. Buty przedstawione na obrazie pozostawione są w nieładzie, ta osoba nie ma zamiłowania do porządku. Zachowuje się lekkomyślnie, bo jeśli są to jedyne jej buty, powinna o nie zadbać.
Vincenta van Gogha
[czytaj: wincenta wan goga]
BuciczkiMieczysław Jastrun
Mieczysław JastrunBuciczki
Stoją pomięte, zmarszczone, Połatane buciczki chłopczyka. Kiedyś były całe i czerwone, Dziś – prawy skrzelami oddycha, A lewy – jak zwiędły liść klonu, Przez wiatr i słotę rozpruty; Stoją starte, pogięte Siedmiomilowe buty Czteroletniego chłopczyka. A w nich ścieżki zbiegnięte, Gliniasta ziemia, Droga w czerwonych głogach, Nabazgrany zawzięcie poemat, Godny buciorów van GoghaVincenta van Goghavan Gogha.
CART1 Źródło: Mieczysław Jastrun, Buciczki, „Rodzina, tygodnik katolicki” Warszawa 5.08.1979, nr 31 (989), s. 16.
Ćwiczenie 11
RvOTuVaZztTct
Ćwiczenie interaktywne polega na odnalezieniu wyrazów ukrytych w wykreślance.
Ćwiczenie interaktywne polega na odnalezieniu wyrazów ukrytych w wykreślance.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 11
Zgromadź słownictwo do opisu tytułowych buciczków. W tym celu wypisz z wiersza epitety, porównania i przenośnie.
Ro3xWYtjHJSkG
Miejsce na odpowiedź
Pamiętaj, że środki stylistyczne to środki używane w literaturze (zarówno w poezji, jak i w prozie), a czasem również w filmie; mają na celu wywołanie u odbiorcy określonych emocji, pobudzenie jego wyobraźni.
Porównania - „lewy [buciczek] - jak zwiędły liść klonu”. Przenośnie - „prawy [buciczek] skrzelami oddycha”, „w nich ścieżki zbiegnięte”, „w nich [...] nabazgrany zawzięcie poemat”.
1
Ćwiczenie 12
Na podstawie wiersza wyjaśnij, czego w opisanych w wierszu butach doświadczył ich właściciel.
uzupełnij treść
Zastanów się, czego może dowodzić stan i wygląd butów.
W butach czteroletni chłopiec poznawał otaczający go świat. Są zapisem doświadczeń dziecka. Buty te noszą ślady miejsc, w których był chłopiec, w których przeżywał swoje małe przygody - chodził w nich po kałużach, biegał po błocie, przedzierał się przez zarośla, kluczył po leśnych lub parkowych ścieżkach.
1
Ćwiczenie 13
W kilku zdaniach opisz właściciela butów z wiersza Mieczysława Jastruna „Buciczki”.
uzupełnij treść
Zwróć uwagę na wiek właściciela butów oraz ich stan.
Właściciel butów jest czteroletnim chłopcem. Spędza dużo czasu na łonie przyrody, jest bardzo ciekawy świata, lubi się bawić. W zabawach nie przeszkadza mu zła pogoda ani błotniste podłoże. Bardzo lubi swoje buty, bo pewnie są wygodne. Nie przeszkadza mu, że buty są zniszczone.
Polecenie 5
Wyjaśnij, jak rozumiesz metaforę: Nabazgrany zawzięcie poemat, Godny buciorów van GoghaVincenta van Goghavan Gogha.
R1BV9jDL2Bdsb
Sprawdź, czy umiesz!
Polecenie 6
RtpXRk7puj4wz
Co widzisz, kiedy otwierasz „złotą furtkę snu”? Narysuj fragment swojego sennego obrazu.
Co widzisz, kiedy otwierasz „złotą furtkę snu”? Narysuj fragment swojego sennego obrazu.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6
Opisz jeden ze swoich kolorowych, pogodnych snów.
R13GBUBJYlogG
1
Ćwiczenie 14
Wymyśl przepis na udany sen. Postaraj się użyć jak najwięcej epitetów.
uzupełnij treść
Pamiętaj o tytule przepisu, składnikach i sposobie przyrządzania. Zastosuj bezokoliczniki (np. wymieszać, dodać) lub czasowniki w trybie rozkazującym (np. wymieszaj, dodaj).
Polecenie 7
Zapoznaj się ze zdjęciami butów zamieszczonymi w poniższej galerii poniżej lub ich opisem. Wybierz jedną parę i napisz krótkie opowiadanie o drodze, którą przeszły pewnego dnia. Narratorem uczyń wybraną przez ciebie parę butów. W zredagowanym tekście podkreśl wszystkie epitety.
R1BMLdV9IGYfW
(Uzupełnij).
RrEpAnEPxefaj
Zdjęcie przedstawia trzy sandały wykonane z pięknej, błyszczącej, ciemnobrązowej skóry, ale w różnych fasonach. Zrobione są ze skóry i mają cienkie paski. Na podeszwie wytłoczone są niewyraźne, małe napisy. Stoją na kamiennej posadzce. Od lewej: sandały o cienkich paskach, krzyżujących się ze sobą, sandały o nieco grubszych paskach, japonki.
Zdjęcie przedstawia dwie pary skórzanych butów kowbojskich z jasnej skóry na tle drewnianej ściany. Buty są bardzo zniszczone, beżowa skóra marszczy się, a miejscami jest matowa i brudna. Buty stojące z prawej strony mają noski w czub, a na cholewkach ozdobne przeszycia. Buty stojące z lewej strony mają wyższą cholewkę i czubki łagodnie zaokrąglone. Są większe od tych z prawej strony. W tle widać ścianę z drewnianych bali.
Fotografia przedstawia młodzieżowe trampki na gumowej podeszwie, sięgające do kostek na białym tle. Na szarym tle trampek są namalowane wizerunki bohaterów komiksów. Trampki mają czerwone sznurowadła, podeszwa jest biała z wąskimi, czerwonymi paskami.
Fotografia przedstawia dwie pary małych, niemowlęcych butów robionych na drutach, stojących na desce. Para z lewej strony jest koloru biało‑niebieskiego, natomiast buty po prawej stronie są biało‑różowe. Obie pary ułożone są na drewnianej desce. Z przodu mają zawiązane na kokardkę włóczkowe sznureczki.
Zdjęcie przedstawia ustawione w rzędzie, noskami przed lustrzaną ścianą, eleganckie, męskie buty skórzane w różnych odcieniach brązu, beżowe i czarne. Wszystkie są sznurowane. Pierwszy plan jest niewyraźny, wyraźne są buty ukazane w oddali. Każdy but ma swoje odbicie w lustrze.
Zdjęcie przedstawia błyszczące, lakierowane buty damskie koloru czerwonego, na bardzo wysokim, metalowym, cienkim obcasie. Ustawione są naprzeciw siebie. Tło jest szare.
Fotografia przedstawia trzy pojedyncze buty męskie: niebieski, szary i pomarańczowy, które nazywa się mokasynami. Są ozdobione metalową klamrą, znajdującą się w przedniej części. Wykonano je z zamszowej skóry, tłoczonej we wzory, imitujące skórę krokodyla. Stoją oparte o drewniany próg.
Zdjęcie przedstawia dwa zniszczone, dawno nieczyszczone, skórzane buty robocze. Cholewa jest zapinana na metalowe haftki, sięga kostek. Są zasznurowane do połowy. Na języku mają jasnobrązową etykietę z wytłoczonym napisem Max i nieczytelnym rysunkiem. Tło jest brązowe.
