Niezbędne informacje znajdziesz w Internecie, pomocna może być strona internetowa: http://uchodzcy.info/.

Przypomnij sobie, jakie prawa wchodzą w skład praw należących do trzeciej generacji. Zastanów się, jakie trudności mogą wynikać z ich zapewnienia. Dobierz poprawne argumenty do sformułowanego w poleceniu twierdzenia.

Prawa trzeciej generacji nazywane też prawami solidarnościowymi są najtrudniejsze do wyegzekwowania, gdyż wiążą się często z koniecznością nawiązania ścisłej współpracy z wszystkimi państwami i narodami (np. w celu zapewnienia prawa do pokoju), albo są uzależnione od czynników, na które państwa, a nawet grupy państw nie mają wpływu (np. ochrona środowiska). Często też zapewnienie tych praw wymaga ogromnych nakładów finansowych, na które wielu państw na świecie nie stać.

Pojęcie godności wywodzi się z łacińskiego słowa dignitas, które oznacza godność, poważanie, szacunek. Godność można podzielić na godność człowieka (osobową), która przynależy z racji bycia człowiekiem, godność osobowościową, związana z postępowaniem człowieka i jego systemem wartości oraz godność osobistą rozumianą jako poczucie własnej wartości bądź uzyskany tytuł lub stanowisko.

W średniowieczu godność ludzka była powiązana z ideologią chrześcijańską. Chrześcijanie uważali, że człowiek jest imago Dei, a więc został stworzony na obraz i podobieństwo Boga. Innym dowodem na to, że godność człowieka ma związek z jego znaczeniem w decyzjach i planach Boga jest fakt, że Syn Boży - Jezus - stał się człowiekiem, aby sam człowiek mógł dostąpić zbawienia. Św. Tomasz z Akwinu wyjaśnia godność ludzką jako zakaz instrumentalnego traktowania człowieka, gdyż jest on istotą wolną i może realizować samego siebie, a z drugiej strony jako zakaz bycia przez człowieka celem samym dla siebie, ponieważ istnieje on nie tylko dla siebie, ale i dla innych.

Związek polega na tym, że to w epoce oświecenia narodziło się współczesne rozumienie pojęcia “godności” jako wartości przysługującej każdemu człowiekowi z tego powodu, że jest człowiekiem. Nie musi więc człowiek spełniać żadnych warunków, aby posiadać godność. Ponadto w epoce oświecenia ustalono, że godności nie można się pozbyć, utracić ani jej zamienić.

Generacje praw człowieka są pewnego rodzaju zbiorami praw przysługujących każdemu człowiekowi. Do pierwszej generacji należą fundamentalne prawa osobiste i polityczne. Do praw tych należą prawo do życia, równość wobec prawa, nietykalność osobista, wolność słowa, sumienia czy wyznania. Prawa drugiej generacji dotyczą sfery pracy, opieki medycznej i standardu życia. Należą do nich prawo do pracy, wynagrodzenia, wypoczynku czy prawo do nauki. Prawa trzeciej generacji, zwane prawami solidarnościowymi lub zbiorowymi, są efektem procesu globalizacji. Należą do nich prawo do pokoju, prawa narodów do samostanowienia, rozwijania własnej kultury, ochrony środowiska, rozwoju gospodarczego, pomocy humanitarnej czy wspólnego dziedzictwa ludzkości.

Przełomową dla kształtowania się idei praw człowieka była epoka oświecenia. W tej epoce po raz pierwszy bowiem pojawiło się założenie, że istnieją prawa naturalne, jak prawo do życia, do wolności, własności czy równość wobec prawa, które są związane z istotą człowieczeństwa, a także są niezbywalne, niezmienne oraz nienaruszalne. W ślad za tymi poglądami powstały pierwsze dokumenty zawierające spis takich praw, jak Deklaracja niepodległości, będąca efektem walki kolonistów angielskich w Ameryce Północnej, walczących z niesprawiedliwością rządów angielskich. Drugim ważnym dokumentem zawierającym spis praw człowieka była Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, powstała w okresie rewolucji francuskiej. Autorzy obu dokumentów wyrażali przekonanie, że prawa człowieka przysługują każdemu, a władza i państwo istnieją po to, aby pilnować ich przestrzegania.

Wydarzenia II wojny światowej miały największy wpływ na kształtowanie się systemu ochrony praw człowieka, gdyż to właśnie dopiero po tragedii tego konfliktu ten system zaczął powstawać. Jego fundamentem była uchwalona w 1945 r. Karta Narodów Zjednoczonych. W preambule tego dokumentu odwołano się do podstawowych praw człowieka: godności, wolności jednostki, równości kobiet i mężczyzn, a także postępu społecznego oraz poprawy warunków życia. Karta Narodów Zjednoczonych poprzedziła powstanie największego i najważniejszego spośród istniejących dziś katalogów praw człowieka, jakim stała się Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w 1948 r. Dokument ten zapoczątkował proces kodyfikacji i rozwoju międzynarodowego systemu praw człowieka.

Na poziomie uniwersalnym organizacjami tworzącymi system ochrony praw człowieka są: Komitet Praw Człowieka, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka, Międzynarodowy Trybunał Karny.

Na poziomie europejskim system ochrony praw człowieka tworzą trzy ośrodki: Rada Europy, OBWE i Unia Europejska. Filarem systemu ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy jest kilka europejskich konwencji o ochronie praw człowieka (Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Europejska karta socjalna, Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych), a organem kontrolnym jest Europejski Trybunał Praw Człowieka. W ramach OBWE filarem systemu ochrony praw człowieka jest Akt Końcowy KBWE, a organem kontrolnym jest Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Z kolei w ramach Unii Europejskiej filarem jest Karta praw podstawowych, a organem kontrolnym jest Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze.

Przypomnij sobie, w jakich sytuacjach władza może tymczasowo ograniczyć prawa i wolności jednostki. Zastanów się jaki wpływ – pozytywny czy negatywny – ma takie ograniczenie na jednostkę. Sformułuj właściwe argumenty na potwierdzenie swojego stanowiska.

Uważam, że prawo do tymczasowego ograniczania praw i wolności człowieka przez państwo w sytuacjach kryzysowych jest uzasadnione. W sytuacji zagrożenia życia czy pokoju, jednostka nie może i nie powinna korzystać z wszystkich posiadanych praw, gdyż może to ją narazić na niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia. Przykładem może być prawo do zgromadzeń w sytuacji np. prowadzonej wojny. Takie zgromadzenia mogłyby stać się celem ataku i doprowadzić do śmierci wielu ludzi.

Stwierdzenie to oznacza, że prawa człowieka są przynależne każdemu człowiekowi, a zadaniem władzy czy państwa nie jest ich nadawanie, a uznanie faktu, że prawa należą się każdemu człowiekowi tylko z racji bycia przez niego człowiekiem.

Zdaniem autorów impulsem do stworzenia tego dokumentu była zbrodnia ludobójstwa popełniona przez nazistowskie Niemcy w czasie II wojny światowej. Nazistowska machina zagłady doprowadziła na skraj zagłady wiele narodów (w tym żydowski) i grup etnicznych (w tym ludność romską).

Autorzy preambuły wychodzą z założenia, że „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka” powinna być wzorem dla aktów prawnych wydawanych w poszczególnych państwach, których celem jest stworzenie państwowych, wewnętrznych katalogów praw i systemów krajowej ich ochrony. Autorzy preambuły zachęcają ponadto rządy państw na całym świecie do tworzenia aktów prawa, które miały stanowić „zbrojne ramię” Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, a więc umożliwiać egzekwowanie postanowień w niej zawartych na poziomie krajowym. Treść preambuły ma na celu uświadomienie każdemu człowiekowi faktu posiadania przez niego pewnych praw, które władza państwowa ma obowiązek przestrzegać, a on ma prawo domagać się ich respektowania i ochrony.

Analizując treść preambuły, zwróć uwagę na to, jakie globalne problemy dotyczące praw człowieka miały największe znaczenie przy przyjmowaniu Powszechnej deklaracji praw człowieka. Dla ułatwienia możesz je sobie wypisać na kartce.

Poszanowanie prawa każdego człowieka do godnego życia w wolnym i sprawiedliwym świecie, na którym panuje pokój i nie ma wojen; ochrona niezbywalnej godności i równości wszystkich ludzi; chęć zbudowania lepszego świata, gdzie ludzie mogą korzystać z wolności słowa, osobistych przekonań, w wolności od strachu i nędzy; zagwarantowanie praw człowieka za pomocą podstawowych przepisów prawa; wspieranie przyjaznych stosunków pomiędzy narodami.

Uznawanie tego samego katalogu praw człowieka we wszystkich krajach wiąże się z wieloma utrudnieniami. Rozważ, jakie mogą być tego następstwa.

O uniwersalizmie praw człowieka nie można mówić w skali globalnej, gdyż nie da się narzucić respektowania praw człowieka każdemu państwu, a narzucenie takiego katalogu praw człowieka wiązałoby się z koniecznością jego modyfikowania i nawiązywaniem ciągłych porozumień. Ponadto każde państwo może poddawać modyfikacjom poszczególne prawa związane z jego społecznością, a przyjęcie odgórnego katalogu mogłoby prowadzić do podziałów w społeczeństwie i konfliktów na tle etnicznym czy rasowym.

Wskazując na zalety uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka samo sedno tkwi w określeniu „uniwersalny”, mówiąc o wadach tego systemu, warto rozważyć, jakie problemy mogą wynikać z faktu, iż jeden system jest obowiązujący dla tylu różnorodnych państw.

Jako podstawową zaletę uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka należy wskazać jego uniwersalizm (żaden inny system nie ma cech systemu uniwersalnego, co czyni go unikalnym). Daje on możliwość tworzenia norm politycznych, moralnych i prawnych oraz mechanizmów kontrolnych z zakresu praw człowieka, którym poddana jest cała społeczność międzynarodowa.

Wadami uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka są: długi proces tworzenia aktów prawnych, słabe mechanizmy kontrolne czy brak woli państw, aby wymagać przestrzegania praw człowieka wśród osób je naruszających.

Znajdź w zawartości materiału podział na generacje praw człowieka. Porównaj rodzaje praw w każdej generacji. Zastanów się nad charakterem każdego ze zbiorów.

Rozróżnienie na prawa człowieka pierwszej i drugiej generacji polega na przypisaniu do tej pierwszej kategorii praw osobistych i politycznych, zaś do drugiej kategorii praw o charakterze społecznym (praw ekonomicznych, socjalnych oraz kulturowych). Do pierwszej generacji praw człowieka należą te prawa, które muszą być bezwarunkowo wykonywane. Z kolei do drugiej generacji praw człowieka należą te prawa, które gwarantują ludziom środki potrzebne do godnego życia. Prawa trzeciej generacji zostały niedawno wyodrębnione, dlatego podlegają one ciągłemu doprecyzowaniu, należy do nich dążyć. Są kolektywne i postulowane. Do tej kategorii praw człowieka należy prawo do czystego środowiska, prawo o rozwoju, prawo do demokracji.