Chemia jest nie tylko przedmiotem szkolnym, ale jest obecna w każdej dziedzinie naszego życia. Jednym ze sposobów poznawania świata chemii jest wykonywanie doświadczeń. Czy znasz nazwy i zastosowania podstawowego szkła i sprzętu laboratoryjnego? Czy wiesz, jakie są zasady bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym? Czy potrafisz wskazać w swoim otoczeniu substancje proste i złożone oraz ich mieszaniny? Jakie czynności wykonasz w celu rozdzielenia mieszaniny wody, soli kuchennej i piasku na składniki? Czy potrafisz wyjaśnić, w jaki sposób można zidentyfikować poszczególne substancje? Czy wiesz, jakie cechy (właściwości) są charakterystyczne dla metali, a jakie dla niemetali?
Czy chemia jest obecna w każdej dziedzinie naszego życia?
Twoja wiedza chemiczna może Ci pomóc znaleźć zatrudnienie w wielu branżach.
R12zuYvvVcKaL
Ilustracja ma postać grafu składającego się z różnobarwnych kół połączonych z czarnym kołem centralnym z napisem Chemia. Kół tych jest jedenaście i licząc od góry, w kierunku ruchu wskazówek zegara, znajdujące się na nich napisy to: przemysł metalurgiczny, edukacja, przemysł rolniczy, przemysł kosmetyczny, przemysł farmaceutyczny, przemysł rafineryjny, gospodarka odpadami niebezpiecznymi, medycyna, przemysł spożywczy, kryminalistyka oraz inżynieria materiałowa.
Wykorzystanie chemii w różnych dziedzinach życia
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
O czym należy pamiętać podczas wykonywania podstawowych czynności laboratoryjnych?
Jednym z ważniejszych sposobów poznawania chemii jest przeprowadzanie doświadczeń. Do ich wykonania niezbędne są szkło laboratoryjne, czasem naczynia porcelanowe lub metalowe oraz sprzęt laboratoryjny. Znajomość zasad stosowania tych urządzeń pozwala na bezpieczne eksperymentowanie.
RxGiLKEX5f7fr
W filmie zaprezentowano zastosowania szkła laboratoryjnego, lektor opowiada do czego służą, między innymi: probówka, zlewka, lejek, krystalizator, cylinder miarowy, chłodnica, wkraplacz, szalka Petriego, pipety miarowe.
W filmie zaprezentowano zastosowania szkła laboratoryjnego, lektor opowiada do czego służą, między innymi: probówka, zlewka, lejek, krystalizator, cylinder miarowy, chłodnica, wkraplacz, szalka Petriego, pipety miarowe.
Film pt. Szkło i naczynia laboratoryjne
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W filmie zaprezentowano zastosowania szkła laboratoryjnego, lektor opowiada do czego służą, między innymi: probówka, zlewka, lejek, krystalizator, cylinder miarowy, chłodnica, wkraplacz, szalka Petriego, pipety miarowe.
Polecenie 1
Dopasuj do nazw szkła laboratoryjnego funkcje, jakie pełnią.
RBrzEIMBZGZtX
Kolba kulista Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Krystalizator Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Pipeta Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Lejek Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Wkraplacz Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Probówka Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji.
Kolba kulista Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Krystalizator Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Pipeta Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Lejek Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Wkraplacz Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji. Probówka Możliwe odpowiedzi: 1. Precyzyjne dozowanie ciekłych substancji podczas przeprowadzania reakcji chemicznych., 2. Przeprowadzanie destylacji., 3. Precyzyjne odmierzanie cieczy., 4. Przelewanie płynów., 5. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 6. Przeprowadzanie reakcji chemicznych., 7. Ogrzewanie małych ilości substancji., 8. Stosowany jako zbiornik wody podczas otrzymywania gazów., 9. Ogrzewanie., 10. Przesypywanie proszków., 11. Przeprowadzanie krystalizacji.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Czym różni się substancja prosta od substancji złożonej?
Chemia to nauka zajmująca się badaniem składu i budowy substancji, ich przemian oraz warunków wpływających na szybkość tych przemian. Substancje możemy podzielić na:
proste (pierwiastki),
złożone (związki chemiczne).
R67nyIoyvshI8
Ilustracja prezentuje podział na substancji na proste i złożone w postaci infografiki. Pierwszym blokiem infografiki jest zielone pole z napisem Podział substancji, po którym następuje podział na dwa pola w kolorze turkusowym: proste i złożone. Następne strzałki prowadzą do dwóch czerwonych bloków z wypisanymi definicjami. Po lewej stronie substancje proste, to substancje, których nie można rozłożyć za pomocą prostych metod na substancje o budowie prostszej. Są to pierwiastki. Następnie poniżej, w niebieskim prostokącie, zapisano przykład tych substancji. Są nimi siarka i złoto. Dalej zapisano, że substancje proste mogą również występować jako cząsteczki homoatomowe, np. , , czy . Poniżej zaprezentowano dwa zdjęcia ukazujące, po lewej stronie ułożone w stos sztabki złota, a po prawej siarkę w postaci żółtych kryształów. Po prawej stronie, w czerwonym polu zapisano, że substancje złożone, to takie, które można rozłożyć na substancje o budowie prostszej, są nimi związki chemiczne. Dalej w niebieskim polu zapisano przykłady: woda, chlorek sodu (sól kamienna). Poniżej dwa zdjęcia. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia kroplę cieczy wpadającą do zbiornika, naruszającą taflę cieczy w tym zbiorniku, po prawej przezroczyste kryształy chlorku sodu.
Podział substancji
Źródło: Dariusz Adryan, Agnico-Eagle , Ben Mills, André Karwath aka Aka, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-NC 3.0.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iqCpOiGGPv_d5e315
Czy znajomość właściwości fizycznych i chemicznych pozwala zidentyfikować dowolną substancję?
Każda substancja ma swoje charakterystyczne cechy – właściwości, które możemy podzielić na:
fizyczne,
chemiczne.
RYGMBjw8okYAU
Ilustracja przedstawia infografikę zatytułowaną Właściwości substancji, składającą się z dwóch nachodzących na siebie kół, zielonego i niebieskiego. W zielonym kole po lewej stronie zatytułowanym fizyczne, wypisano następujące elementy: stan skupienia, barwa, połysk, rozpuszczalność, temperatura topnienia, przewodnictwo elektryczne, gęstość. Prawe koło, zatytułowano chemiczne i poniżej wypisano pięć cech: reaktywność chemiczna, zapach, smak, toksyczność, palność.
Właściwości substancji
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Poniżej przedstawiono opis pewnej substancji chemicznej.
Mocznik jest pewną substancją organiczną. Tworzy bezbarwne kryształy w formie długich igieł, nie ma zapachu, temperatura topnienia to około . Podczas dłuższego ogrzewania, ulega rozkładowi przed osiągnięciem temperatury wrzenia. Jest higroskopijny, łatwo rozpuszczalny w wodzie i etanolu. Charakteryzuje się gęstością równą .
Które wymienione w opisie właściwości należą do fizycznych, a które do chemicznych?
R19j79WLpYdpP
Właściwości chemiczne: Możliwe odpowiedzi: 1. ulega rozkładowi | o temperaturze topnienia ok. 133 °C, 2. |gęstością równą , 3. bez zapachu, 4. ulega rozkładowi, 5. | Właściwości fizyczne, 6. bez zapachu | bezbarwne kryształy, 7. | rozpuszczalny w wodzie i etanolu
Właściwości chemiczne: Możliwe odpowiedzi: 1. ulega rozkładowi | o temperaturze topnienia ok. 133 °C, 2. |gęstością równą , 3. bez zapachu, 4. ulega rozkładowi, 5. | Właściwości fizyczne, 6. bez zapachu | bezbarwne kryształy, 7. | rozpuszczalny w wodzie i etanolu
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iqCpOiGGPv_d5e356
Jakie właściwości substancji stanowią kryteria podziału pierwiastków na metale i niemetale?
Substancje proste można podzielić na:
metale,
niemetale.
RUKzdZmhYJi1F1
Ilustracja przedstawia infografikę prezentującą cechy metali i niemetali. W kolumnie z lewej strony w kolorze szarym, zatytułowanej Metale, wymieniono następujące cechy metali: metaliczny połysk, stały stan skupienia z wyjątkiem rtęci, srebrzystoszarą lub srebrzystobiałą barwę z wyjątkiem miedzi, złota i cezu złocistego, przewodnictwo ciepła i prądu elektrycznego oraz kowalność i ciągliwość. W kolumnie po prawej stronie, niebieskiej, zatytułowanej Niemetale, wymieniono cechy niemetali: stan stały, ciekły lub gazowy, występowanie w różnych barwach oraz najczęściej brak przewodnictwa cieplnego i elektrycznego.
Podział pierwiastków na metale i niemetale
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
Przyporządkuj wymienione metale i niemetale do odpowiednich grup.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iqCpOiGGPv_d5e398
Czym różni się substancja chemiczna od mieszaniny?
W przyrodzie substancje (pierwiastki i związki chemiczne) rzadko występują w postaci „czystej” – o wiele częściej tworzą mieszaniny.
R1MoWyDuXVZ1B1
Rysunek przedstawiający układy cząsteczek w mieszaninach jednorodnych oraz niejednorodnych z podziałem tych ostatnich na kilka rodzajów. Ma postać czterech umieszczonych obok siebie, podpisanych rysunków naczyń z płynami. Pierwsze od lewej reprezentuje mieszaninę jednorodną, której podanym przykładem jest roztwór soli kamiennej. Cząstki narysowane w płynie są takie same i rozłożone równomiernie. Po prawej stronie znajdują się naczynia stanowiące przykłady mieszanin niejednorodnych. Pierwszy z tych rysunków przedstawia wodę z piaskiem. Czerwone cząstki podpisane jako ciało stałe zebrane są w kopczyk na dnie naczynia, a niebieskie cząstki podpisane ciecz wypełniają równomiernie resztę przestrzeni. Rysunek drugi ilustruje mieszaninę wody z olejem, która ma postać warstwową. Równomiernie rozłożone żółte cząstki oleju podpisane jako ciecz zajmują górną część naczynia, a równomiernie rozłożone cząstki wody również podpisane jako ciecz wypełniają dolną część. Pomiędzy tymi obszarami znajduje się wyraźna pozioma granica ułożona z pojedynczej linii ciasno zebranych żółtych cząstek. W trzecim rysunku z grupy, podpisanym piana, pojedynczym niebieskim cząstkom wody towarzyszą luźno rozrzucone niewielkie grupy innych, czerwonych cząstek.
Podział mieszanin
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Sposoby rozdzielania mieszanin
R174zYtVy8MxX
W animacji omówiono metody rozdziału mieszanin takie jak: filtracja, sączenie, działanie magnesem, rozdział za pomocą rozdzielacza, dekantacja, odparowywanie, krystalizacja, destylacja.
W animacji omówiono metody rozdziału mieszanin takie jak: filtracja, sączenie, działanie magnesem, rozdział za pomocą rozdzielacza, dekantacja, odparowywanie, krystalizacja, destylacja.
Animacja pt. Mieszaniny
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W animacji omówiono metody rozdziału mieszanin takie jak: filtracja, sączenie, działanie magnesem, rozdział za pomocą rozdzielacza, dekantacja, odparowywanie, krystalizacja, destylacja.
Polecenie 5
Jakich dwóch metod użyjesz do rozdzielenia mieszaniny piasku i wodnego roztworu soli kuchennej na pojedyncze składniki? Wybierz i zaznacz te metody.
RZdKAKy8X872Q
Możliwe odpowiedzi: 1. Destylacja, 2. Sączenie, 3. Działanie magnesem, 4. Krystalizacja poprzez odparowanie wody, 5. Rozdział za pomocą rozdzielacza
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Piktogramy ostrzegawcze umieszcza się na opakowaniach preparatów zawierających substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka.
RSs3XY4EQYa5d1
Ilustracja przedstawia przykłady sześciu popularnych piktogramów ostrzegawczych w zestawieniu wersji w nowej konwencji ze starymi. W górnej części obrazka zebrano piktogramy w wersji obowiązującej obecnie, a w dolnej ich starsze odpowiedniki. Zaprezentowane piktogramy, licząc od lewej to: produkt toksyczny, szkodliwy, żrący, niebezpieczny dla środowiska, palny oraz wybuchowy. Piktogram prezentujący produkt toksyczny w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca czaszkę ludzką ze skrzyżowanymi piszczelami; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku taka sama grafika. Piktogram prezentujący produkt szkodliwy w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca wykrzyknik; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku czarny znak x. Piktogram prezentujący produkt żrący w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca dwie probówki ustawione poziomo dnem do siebie, z probówki po lewej stronie wylewająca się ciecz powoduje ubytek w materiale, po prawej stanowi zagrożenie dla skóry dłoni; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku taka sama grafika. Piktogram prezentujący produkt niebezpieczny dla środowiska w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca uschnięte drzewo i martwą rybę; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku taka sama grafika. Piktogram prezentujący produkt palny w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca płomień; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku taka sama grafika. Piktogram prezentujący produkt wybuchowy w nowej konwencji: to biały romb z czerwonym obramowaniem, ustawiony na jednym wierzchołku z grafiką przedstawiająca eksplodującą kulę; w starej: pomarańczowy kwadrat z czarnym cienkim obramowaniem, ustawiony na jednej ze ścian, w środku taka sama grafika.
Nowe i stare oznaczenia zagrożeń związanych z odczynnikami chemicznymi
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
mieszanina
mieszanina
składa się z dwóch lub więcej substancji, w przypadku których nie występuje połączenie chemiczne
bg‑gold
Notatnik
R17TY7A3VUjRk
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
