Baner to część znaczka pocztowego poświęconego Karolowi Szymanowskiemu. Tło jest białe ze złotymi elementami zapisu nutowego. Zapis ten jest nieczytelny ponieważ wiele pięciolinii i wiele nut zachodzi na siebie. Na tym tle duża i wyraźna grafika wbudowana w wielką nutę - ósemkę. Na tej grafice twarz Szymanowskiego. Na środku napis: Ewolucja stylu Karola Szymanowskiego
Baner to część znaczka pocztowego poświęconego Karolowi Szymanowskiemu. Tło jest białe ze złotymi elementami zapisu nutowego. Zapis ten jest nieczytelny ponieważ wiele pięciolinii i wiele nut zachodzi na siebie. Na tym tle duża i wyraźna grafika wbudowana w wielką nutę - ósemkę. Na tej grafice twarz Szymanowskiego. Na środku napis: Ewolucja stylu Karola Szymanowskiego
Ewolucja stylu Karola Szymanowskiego
Źródło: online-skills, źródło:.
Przejdźmy do tematu
Podróże Karola Szymanowskiego
W 1914 roku odbył podróż do Włoch, zwiedził Sycylię oraz Afrykę Północną. Bardzo silne emocje i wzruszenia odcisnęły swoje piętno na muzyce Szymanowskiego, który skierował swe zainteresowania w stronę orientalizmuOrientalizmorientalizmu i impresjonizmuImpresjonizmimpresjonizmu. Efektem tej podróży stały się m.in. Pieśni muezina szalonego op. 42 z 1918 roku. Utwór mimo upływu czasu cały czas brzmi świeżo i nowocześnie. Równie dobrze mógłby powstać w czasach współczesnych.
RtCZKfw8kiFuZ
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno-instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno-instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
Karol Szymanowski, „Allah, Akbar”, online-skills, CC BY 3.0
Karol Szymanowski, „Allah, Akbar”, online-skills, CC BY 3.0
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno-instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
RzVGytcBqCzIN
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno‑instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno‑instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
Źródło: online skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=KPpjxg2eyFc, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: online skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=KPpjxg2eyFc, licencja: CC BY 3.0.
Utwór: Karol Szymanowski, Allah Akbar. Allah Akbar jest utworem przeznaczonym na sopran i fortepian. Posiada umiarkowane tempo (Moderato assai) i wokalno‑instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się przeraźliwym, tajemnicznym charakterem.
Pierwiastki narodowe w muzyce
Polecenie 1
RLPn3J4jGKL7P
Wyszukaj informacje na temat tego czym jest i jak jest rozumiana definicja pierwiastka w nauce, sztuce i innych obszarach wiedzy?
Na samym początku warto zadać pytanie, czym są pierwiastki narodowe w muzyce? Ponieważ definicji pierwiastka można doszukać się w wielu często skrajnych dziedzinach nauki, jak np. w chemii, filozofii, literaturze, matematyce, ale także w muzyce. Zapoznaj się zatem z tekstem źródłowym i zastanów się nad istotą tego związku. Następnie wyjaśnij, o jakich elementach możemy mówić jako o pierwiastkach narodowych w muzyce.
Źródło: red. Mieczysław Szymczak, Słownik języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979
R1aJxW8K0b5li
Ćwiczenie 1
Wskaż wszystkie elementy, które możemy określić jako pierwiastki narodowe w polskiej muzyce artystycznej. Możliwe odpowiedzi: 1. Inspiracje folklorem polskim w muzyce, 2. Komponowanie utworów w rytmach polskich tańców narodowych, 3. Przetwarzanie polskiego folkloru muzycznego, 4. Nawiązywanie do brzmienia polskich kapel ludowych, 5. Przedstawianie w treściach utworów polskich obrzędów i obyczajów ludowych, 6. Przedstawianie w treściach wydarzeń dotyczących historii Polski, 7. Inspiracje folklorem innych narodów, 8. Komponowanie utworów w rytmach tańców narodowych innych państw, 9. Przedstawianie w treściach wydarzeń z mitologii i religii, 10. Nawiązywanie w treściach do legend innych narodów
Wskaż wszystkie elementy, które możemy określić jako pierwiastki narodowe w polskiej muzyce artystycznej.
Inspiracje folklorem polskim w muzyce
Komponowanie utworów w rytmach polskich tańców narodowych
Przetwarzanie polskiego folkloru muzycznego
Nawiązywanie do brzmienia polskich kapel ludowych
Przedstawianie w treściach utworów polskich obrzędów i obyczajów ludowych
Przedstawianie w treściach wydarzeń dotyczących historii Polski
Inspiracje folklorem innych narodów
Komponowanie utworów w rytmach tańców narodowych innych państw
Przedstawianie w treściach wydarzeń z mitologii i religii
Nawiązywanie w treściach do legend innych narodów
Pierwiastki narodowe w muzyce Karola Szymanowskiego
RlxwYAxzrxHS4
Ilustracja przedstawia Karola Szymanowskiego, polskiego kompozytora i pianistę. Mężczyzna ma na sobie marynarkę oraz jasną koszulę z przepasaną muszką pod szyją. Postać ukazana jest w pozycji frontalnej.
Karol Szymanowski, polona.pl, domena publiczna
Inspiracje polskim folkloremFolkloryzmfolklorem to jeden z bardzo wyrazistych okresów w twórczości Karola Szymanowskiego. Mimo tego, że Szymanowski urodził się na Ukrainie i od dzieciństwa stykał się z jej folklorem, nigdy w swojej twórczości z niego nie czerpał. Natomiast jako wielki patriota, zdawał sobie sprawę, jakim spoiwem dla narodu może być sztuka. Już w wolnej Polsce z pełną świadomością zadań stojących przed twórcami zaangażował się w budowanie podstaw nowego programu artystycznego. Stworzył w tym okresie własną koncepcję stylu narodowego, inspirowanego folklorem. Od dziecka odwiedzał Zakopane, z czasem zaś przyjaciele zaczęli namawiać go do wykorzystania folkloru Podhala w muzyce artystycznej. Szymanowski odwiedzał Muzeum Tatrzańskie. Oglądał pierwsze zapisy śpiewanych i granych melodii Podhala dokonywane wtedy przez muzykologów i sam próbował to czynić. Odwiedził teatr regionalny prowadzony przez Helenę Rojównę, gdzie grano widowisko ludowe Góralskie wesele.
Polecenie 2
Przeczytaj tekst źródłowy, z którego dowiesz się, w jaki sposób przyszły kompozytor baletu Harnasie związał się z Zakopanem.
Rozwój Zakopanego jako uzdrowiska datuje się od około 1860 roku, kiedy to malarz Walery Eljasz i warszawski lekarz Tytus Chałubiński odkryli jego walory. Wśród kuracjuszy znaleźli się m.in. H. Sienkiewicz, S. Żeromski, M. Karłowicz, W. Żeleński, Z. Noskowski i wielu innych przedstawicieli polskiej elity, którzy ulegli panującej ówcześnie modzie na Zakopane.
Wieść o zaletach Zakopanego dotarła także do państwa Szymanowskich, zamieszkałych w Tymoszówce na Ukrainie. Matka Szymanowskiego – Dominika Teodora Anna – bardzo lubiła podróże. Zapewne uległa też reklamie leczniczych zalet klimatycznych i postanowiła podkurować małego Karola, który od wczesnego dzieciństwa chorował na gruźlicę. W swoją pierwszą daleką, kilkudniową podróż do Zakopanego wyruszył Karol wraz z rodzeństwem i matką w 1894 roku […].
O następnych śladach pobytu kompozytora w Zakopanem dowiadujemy się z pamiętników wielkiego pianisty Artura Rubinsteina. Pobyt Szymanowskiego na Podhalu w 1904 roku był znaczący i ważny dla młodego kompozytora: zaprzyjaźnił się z wybitnym pianistą, zawarł bliższą znajomość z Żeromskim […] mocno emocjonalnie związał się z Witkiewiczem. Zakopane stało się więc miejscem debiutu Szymanowskiego jako pianisty i kompozytora.
Lata 1922 – 1927 to czas, kiedy Szymanowski wielokrotnie przyjeżdżał do Zakopanego z zamiarem poświęcenia się pracy twórczej. O rozrywki dbali jego zakopiańscy przyjaciele. Razem z nimi aktywnie uczestniczył niemal we wszystkich góralskich weselach i chrzcinach. Na weselach, mimo swej niesprawności, tańczył z panną młodą, a także pełnił zaszczytne obowiązki „pytaca” i drużby. W wolnych chwilach zapisywał melodie wygrywane przez kapelę Bartusia Obrochty. To właśnie dzięki niemu poznał tajniki góralskiego grania, obrzędową przynależność przyśpiewek i rytmiczność podhalańskich tańców. Wpłynęło to na fascynację kompozytora oryginalnością i niezwykłą ekspresją muzyki górali.
Szymanowski, jako jeden z pierwszych analizował muzykę góralską pod względem formalnym, wydobywał z niej idiom, dzięki któremu otrzymywał brzmienie podhalańskie. Na różne sposoby artystyczne przetwarzał folklor, na przykład wykorzystywał w harmonii zdwojenia tercji i kwint, w instrumentacji nawiązywał do brzmienia kapel góralskich, w treści przedstawiał obrzędy i obyczaje. Dłuższe cytaty z muzyki góralskiej można odnaleźć tylko w planie melodycznym w Harnasiach. Denerwował się, gdy przypisywano mu sięganie do pieśni ludowej. Mówił, że w takich twierdzeniach jest „zbyt dużo przesady, bo folklor jest dla niego jedynie czynnikiem inspirującym”.
Szymanowski z czasem zameldował się w Atmie […]. W Atmie przede wszystkim pracował. To tam zakończył kilkuletnią pracę nad baletem Harnasie, skomponował 12 pieśni kurpiowskich, IV Symfonię na fortepian i orkiestrę, którą poświęcił Rubinsteinowi.
5 listopada 1935 roku wyjechał do Paryża na premierę Harnasiów. Do Atmy nigdy już nie powrócił. Kilkakrotnie przebywał na leczeniu w sanatoriach. W końcu pogarszający się stan zdrowia sprawił, że Szymanowski udał się na leczenie do kliniki w Lozannie. Tam zmarł 29 marca 1937 roku, tęskniąc do zakopiańskich przyjaciół i do widoku ukochanego Giewontu.
red. Magdalena Janik, Karol Szymanowski – edukacyjne inspiracje, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2008
Rypb6A2oGRsVd
Ilustracja składa się z dwóch zdjęć. Pierwsze przedstawia Bartusia Obrochtę, sławnego skrzypka góralskiego, drugie kapelę góralską Obrochtów - w składzie dwóch skrzypków i basista. Wszyscy mężczyźni ubrani są w tradycyjne stroje podhalańskie: białe koszule, kamizelki lub kurtki, białe spodnie, na głowach mają kapelusze ozdobione sznurkiem muszelek, na nogach kierpce.
Bartuś Obrochta, - sławny skrzypek góralski, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0 (po lewej), Kapela góralska Obrochtów, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0 (po prawej)
RutqQvcg6wGPp
Ćwiczenie 2
Wskaż wszystkie odpowiedzi, które wskazują, w jaki sposób Szymanowski bezpośrednio stykał się z folklorem podhalańskim. Możliwe odpowiedzi: 1. Razem z przyjaciółmi z Zakopanego uczestniczył w góralskich weselach i chrzcinach. Poprawna, 2. Na weselach tańczył z panną młodą, a także pełnił obowiązki „pytaca” i drużby. Poprawna, 3. W wolnych chwilach zapisywał melodie wygrywane przez kapelę Bartusia Obrochty. Poprawna, 4. Wyjeżdżał do Włoch, Afryki, Londynu., 5. Wyjeżdżał z Zakopanego do Warszawy, do Akademii Muzycznej, którą kierował jako rektor., 6. Wyjeżdżał na koncerty do Europejskich miast, aby podreperować domowy budżet.
Wskaż wszystkie odpowiedzi, które wskazują, w jaki sposób Szymanowski bezpośrednio stykał się z folklorem podhalańskim.
Razem z przyjaciółmi z Zakopanego uczestniczył w góralskich weselach i chrzcinach.
Na weselach tańczył z panną młodą, a także pełnił obowiązki „pytaca” i drużby.
W wolnych chwilach zapisywał melodie wygrywane przez kapelę Bartusia Obrochty.
Wyjeżdżał do Włoch, Afryki, Londynu.
Wyjeżdżał z Zakopanego do Warszawy, do Akademii Muzycznej, którą kierował jako rektor.
Wyjeżdżał na koncerty do Europejskich miast, aby podreperować domowy budżet.
Balet Harnasie
R161FZjvYmA2f
Ilustracja przedstawia „Harnasie” Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Fotografia ukazuje damskie i męskie postacie ubrane w stroje podhalańskie.
J. Puciński (fot.), Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu, 1938, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
Muzyka podhalańska była ważnym źródłem inspiracji dla Karola Szymanowskiego, zwłaszcza w balecieBaletbalecieHarnasie skomponowanym na orkiestrę, chórChórchór mieszany i tenorTenortenorsoloSolosolo. Fabuła baletu ma kontekst mitologiczny, nawiązuje do porwania Persefony przez Hadesa.
Akt I. Balet rozpoczyna redyk, czyli pędzenie owiec na górskie pastwiska. Na hali tańczą juhasi i młode góralki. Jest też młody góral i góralka, którzy mają się pobrać, ale jest również nieznajomy mężczyzna, który budzi niepokój w sercu przyszłej panny młodej. Nieznajomy znika i niebawem pojawiają się zbójnicy, a w Harnasiu dziewczyna rozpoznaje nieznajomego. Między Harnasiem a dziewczyną rodzi się miłość. Scena kończy się tańcem zbójników przy ognisku.
Akt II. W góralskiej chacie odbywa się wesele. Narzeczona niechętnie przyjmuje czepiec od Narzeczonego, rozpoczyna się porywający góralski taniec przerwany wtargnięciem zbójników i walką. Harnaś porywa pannę młodą. Jeden ze zbójników strzałem z pistoletu gasi światło i chata pogrąża się w ciemnościach.
Epilog. Na tle gór Harnaś i porwana dziewczyna ukazani są jako szczęśliwa para.
W balecie Harnasie ukazana jest poetycka metafora góralszczyzny, obrzędy, obyczaje, muzyka i taniec. Niektóre z melodii góralskich Szymanowski cytuje dosłownie, inne przetwarza a jeszcze inne tworzy na ich wzór. Największym wyzwaniem dla realizacji scenicznej jest bogactwo oryginalnego materiału folklorystycznego wyrażonego poprzez taniec. Na początku i końcu ukazana jest również postać Starego Grajka nawiązującego do Sabałowego bajania.
Polecenie 3
R1WIHEs0n20SC1
Ilustracja interaktywna przedstawia kolarz archiwalnych zdjęć i ilustracji dotyczących „Harnasi”. Na poszczególnych częściach kolarzu punkty interaktywne pod którymi, kryją się wyjaśnienia dotyczące poszczególnych grafik Punkt 1. Irena Lorentowicz - projekt kostiumu do baletu Harnasie. Paryż 1936 (ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie), karolszymanowski.pl, Punkt, 2 umieszczony jest na nutach. 4 pięciolinie nad nimi oznaczenia wykonawcze: andante tranquillo i dolce imprevisando. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie. Balet-pantomima w 3 obrazach na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę op. 55, obraz 1, karolszymanowski.pl, Punkt 3 znajduje się na plakacie. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Afisz zapowiadający Harnasie Karola Szymanowskiego w Paryżu. Autor plakatu: Z.Czermański. Autor fot.: J. Makowsky. Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, Punkt 4 znajduje się na czarno białym zdjęciu z przedstawienia Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego. Scena zbiorowa (Obraz II, Scena 8). Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, Punkt 5. znajduje się na czarno białym zdjęciu scenografii do przedstawienia. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, Punkt 6. znajduje się na fotografii przedstawiającej zamyśloną dziewczynę i leżącego wyżej od niej zbójnika. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, Punkt 7. znajduje się na zdjęciu, gdzie na scenie ze scenografią izby znajduje się jeden zbójnik. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, Punkt 8 znajduje się na zdjęciu kadru z filmu, u podnóża skały stoi zbójnik. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie op. 55, Jacek Schmidt - scenariusz, reżyseria, Witold Gruca - choreografia, Krystyna Szczepańska-May - scenografia, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej w Warszawie, Balet Teatru Wielkiego w Łodzi, Witold Rowicki - dyrygent, 1987
Ilustracja interaktywna przedstawia kolarz archiwalnych zdjęć i ilustracji dotyczących „Harnasi”. Na poszczególnych częściach kolarzu punkty interaktywne pod którymi, kryją się wyjaśnienia dotyczące poszczególnych grafik Punkt 1. Irena Lorentowicz - projekt kostiumu do baletu Harnasie. Paryż 1936 (ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie), karolszymanowski.pl, Punkt, 2 umieszczony jest na nutach. 4 pięciolinie nad nimi oznaczenia wykonawcze: andante tranquillo i dolce imprevisando. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie. Balet-pantomima w 3 obrazach na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę op. 55, obraz 1, karolszymanowski.pl, Punkt 3 znajduje się na plakacie. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Afisz zapowiadający Harnasie Karola Szymanowskiego w Paryżu. Autor plakatu: Z.Czermański. Autor fot.: J. Makowsky. Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, Punkt 4 znajduje się na czarno białym zdjęciu z przedstawienia Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego. Scena zbiorowa (Obraz II, Scena 8). Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, Punkt 5. znajduje się na czarno białym zdjęciu scenografii do przedstawienia. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, Punkt 6. znajduje się na fotografii przedstawiającej zamyśloną dziewczynę i leżącego wyżej od niej zbójnika. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, Punkt 7. znajduje się na zdjęciu, gdzie na scenie ze scenografią izby znajduje się jeden zbójnik. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, Punkt 8 znajduje się na zdjęciu kadru z filmu, u podnóża skały stoi zbójnik. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: Harnasie op. 55, Jacek Schmidt - scenariusz, reżyseria, Witold Gruca - choreografia, Krystyna Szczepańska-May - scenografia, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej w Warszawie, Balet Teatru Wielkiego w Łodzi, Witold Rowicki - dyrygent, 1987
1
2
3
4
5
6
7
8
1. Irena Lorentowicz - projekt kostiumu do baletu Harnasie. Paryż 1936 (ze zbiorów Muzeum Teatralnego w Warszawie), karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
2. Harnasie. Balet-pantomima w 3 obrazach na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę op. 55, obraz 1, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
3. Afisz zapowiadający Harnasie Karola Szymanowskiego w Paryżu. Autor plakatu: Z.Czermański. Autor fot.: J. Makowsky. Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
4. Harnasie Karola Szymanowskiego. Scena zbiorowa (Obraz II, Scena 8). Paryż, 1936, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
5. Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
6. Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947
7. Harnasie Karola Szymanowskiego na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu. Barbara Bittnerówna w roli Dziewczyny, Jerzy Kapliński jako Harnaś. Autor fot.: Maksymowicz. Poznań, 1947, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
8. Harnasie op. 55, Jacek Schmidt - scenariusz, reżyseria, Witold Gruca - choreografia, Krystyna Szczepańska-May - scenografia, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej w Warszawie, Balet Teatru Wielkiego w Łodzi, Witold Rowicki - dyrygent, 1987, karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
Archiwalne fotografie i ilustracje dot. „Harnasi”, na podstawie: karolszymanowski.pl, CC BY 3.0
Obejrzyj grafikę interaktywną przedstawiającą archiwalne fotografie i zdobądź dodatkowe informacje na temat historii baletu.
Polecenie 4
Posłuchaj kilku epizodów z baletu Harnasie, zwróć uwagę na opisy, które pomogą ci w odbiorze dzieła.
Marsz zbójnicki – rozpoczyna go śpiew tenora Hej, idę w las. Mocnym akcentem jest tu różnorodna barwa instrumentów oraz wielość rytmów.
RDYfMC8uD7tmF
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się zaśpiewem mężczyzny: Hej, idę w las. Później muzyka jest marszowa, pełna zaskakujących plam dźwiękowych, łączących brzmienie muzyki współczesnej i folkloru góralskiego.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się zaśpiewem mężczyzny: Hej, idę w las. Później muzyka jest marszowa, pełna zaskakujących plam dźwiękowych, łączących brzmienie muzyki współczesnej i folkloru góralskiego.
Karol Szymanowski, balet Harnasie op. 55, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, online-skills, CC BY 3.0
Taniec zbójnicki – oparty na motywach melodii góralskiej W murowanej piwnicy, w którym dominuje rytmika.
RxjRuEIvMcvHp
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się szybkimi przebiegami dźwięków w wykonaniu smyczków, później pojawiają się trąbki, które jakby wzywały na alarm, później puzony powtarzają kilkukrotnie jeden motyw, później smyczki pełnym swoim brzmieniem grają melodię “W murowanej piwnicy” w wyjątkowej harmonizacji.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się szybkimi przebiegami dźwięków w wykonaniu smyczków, później pojawiają się trąbki, które jakby wzywały na alarm, później puzony powtarzają kilkukrotnie jeden motyw, później smyczki pełnym swoim brzmieniem grają melodię “W murowanej piwnicy” w wyjątkowej harmonizacji.
Karol Szymanowski, balet Harnasie op. 55, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, online-skills, CC BY 3.0
Wesele – chór wykonuje autentyczną pieśń góralską Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto
R2QNBL8humnH6
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna kotłami, potem chór bardzo głośno śpiewa: Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto. Trąbki grają tryumfalną frazę. Wejście chóru i trąbek powtarza się 3 razy.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna kotłami, potem chór bardzo głośno śpiewa: Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto. Trąbki grają tryumfalną frazę. Wejście chóru i trąbek powtarza się 3 razy.
Karol Szymanowski, balet Harnasie op. 55, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, online-skills, CC BY 3.0
Cepiny – słychać tu najstarszą polską pieśń Oj chmielu, chmielu.
R1VXQgsNYZwfp
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się rzewną melodią, graną przez flet. Potem smyczki cichutko, legato, powoli grają połowę melodii Oj chmielu, chmielu. Później obój gra drugą połowę melodii. Melodia powtarza się jeszcze raz ale wykonana jest bardziej dramatycznie, a instrumentom smyczkowym towarzyszą groźne pomrukiwania instrumentów dętych.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się rzewną melodią, graną przez flet. Potem smyczki cichutko, legato, powoli grają połowę melodii Oj chmielu, chmielu. Później obój gra drugą połowę melodii. Melodia powtarza się jeszcze raz ale wykonana jest bardziej dramatycznie, a instrumentom smyczkowym towarzyszą groźne pomrukiwania instrumentów dętych.
Karol Szymanowski, balet Harnasie op. 55, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, online‑skills, CC BY 3.0
Popod turnie – pieśń zbójnicka w wykonaniu chóru pochodząca z najbardziej dramatycznej części baletu, w którym następuje napad zbójników i porwanie panny młodej. W dalszej części chór wykonuje jeszcze inne pieśni zbójnickie: Poćciez chłopcy, poćciez zbijać i Spotkołek cie w lesie, widziołek cie w polu.
RRYRT6KY5TXGX
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu chór, głośno, przy głośnym akompaniamencie śpiewa: Pocież chłopcy, pocież zbijać, bo nie mamy za co pijać.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: balet „Harnasie” op. 55, wykonawca Filharmonia Narodowa oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu chór, głośno, przy głośnym akompaniamencie śpiewa: Pocież chłopcy, pocież zbijać, bo nie mamy za co pijać.
Karol Szymanowski, balet Harnasie op. 55, Orkiestra i Chór Filharmonii Narodowej, online‑skills, CC BY 3.0
Polecenie 4
W balecie Harnasie występuje kilka epizodów. 1. Marsz zbójnicki – rozpoczyna go śpiew tenora Hej, idę w las. Mocnym akcentem jest tu różnorodna barwa instrumentów oraz wielość rytmów. 2. Taniec zbójnicki – oparty na motywach melodii góralskiej W murowanej piwnicy, w którym dominuje rytmika. 3. Wesele – chór wykonuje autentyczną pieśń góralską Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto 4. Cepiny – słychać tu najstarszą polską pieśń Oj chmielu, chmielu. 5. Popod turnie – pieśń zbójnicka w wykonaniu chóru pochodząca z najbardziej dramatycznej części baletu, w którym następuje napad zbójników i porwanie panny młodej. 6. W dalszej części chór wykonuje jeszcze inne pieśni zbójnickie: Poćciez chłopcy, poćciez zbijać i Spotkołek cie w lesie, widziołek cie w polu.
R1SbBkTVNCwYu
Na podstawie przeczytanego tekstu zilustruj dowolny z epizodów.
Na podstawie przeczytanego tekstu zilustruj dowolny z epizodów.
Polecenie 5
Przygotuj flet, a następnie spróbuj zagrać prostą melodię utworu W murowanej piwnicy.
RlCswta4Nmtus
Zapis nutowy składa się z 2 pięciolinii - 8 taktów. Poszczególne dźwięki w zapisie to c2, g, g,f, e, f, g, c2, g, g, f, e, d, c. c,d,e,d,e,f,g,e,g,g,f,e,d,c.
Zapis nutowy utworu „W murowanej piwnicy”, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 5
RVN3OQ2BEE5G5
Wyjaśnij kim jest harnaś.
Informacje na tene temat znajdziesz powyżej w opisie baletu Harnasie.
Harnaś to tradycyjny przywódca zbójników, czyli grupy góralskich bandytów, którzy w dawnych czasach działali na terenach górskich, głównie w Karpatach. Był często postacią romantyzowaną w ludowych opowieściach jako obrońca biednych i gnębionych, choć historycznie zajmował się napadami i rabunkami. Harnasie, jak i sam harnaś, są ważnymi postaciami w folklorze Podhala, Tatr i Beskidów.
RFr4OR5UrZxzN
Ćwiczenie 3
Wskaż tytuł najstarszej polskiej pieśni obrzędowej, której motywy pojawiają się w balecie Harnasie. Możliwe odpowiedzi: 1. Oj chmielu, chmielu poprawna, 2. Hej, idę w las, 3. W murowanej piwnicy, 4. Popod turnie
Wskaż tytuł najstarszej polskiej pieśni obrzędowej, której motywy pojawiają się w balecie Harnasie.
Oj chmielu, chmielu
Hej, idę w las
W murowanej piwnicy
Popod turnie
Sześć pieśni kurpiowskich
RHFboq4TwXmlJ
Ilustracja przedstawia Zespół Pieśni i Tańca „Kurpie Zielone” w czasie występu. Kobiety ubrane są w tradycyjny strój kurpiowski. Mają na sobie wzorzyste spódnice. czarne pantofle, gorsety oraz ozdobne koszule z szerokimi rękawami.
Zespół Pieśni i Tańca „Kurpie Zielone” w czasie występu, wrotapodlasia.pl, CC BY 3.0
Innym regionem, z którego czerpał Karol Szymanowski były Kurpie. Inspirowany folklorem tego regionu Szymanowski skomponował cykl „Sześciu pieśni kurpiowskich”. Było to zupełnie nowe potraktowanie aparatu wykonawczego, jakim jest chór mieszany a cappellaA cappellaa cappella [czytaj: a kapella] dające początki XX - wiecznej literaturze chóralnej. Szymanowski w swym indywidualnym stylu przetworzył pieśni, czerpiąc melodie ze zbioru „Puszcza kurpiowska w pieśni” ks. Władysława Skierkowskiego. Kompozytor wybrał 6 ze 115 pieśni weselnych.
Panie muzykancie, ostatnia z cyklu pieśni to apoteozaApoteozaapoteoza ludowego tańca. Szymanowski nawiązuje w niej do stylistyki kapeliKapelakapeli ludowej: burczybasaBurczybasburczybasa, burdonuBurdonburdonu, trójdzielnego metrumMetrummetrum. W trzeciej części pieśni słychać oberkaOberekoberka.
R1Yg4hGDrz6C5
Ilustracja przedstawia wzór kurpiowski. Na białym tle znajduje się pomarańczowy wzór, który prawdopodobnie jest wycinanką. Na wycinance drzewo i dwa ptaszki. Pod spodem pomarańczowy napis Kurpie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Chór Polskiego Radia w Krakowie, Tadeusz Dobrzański, Alojzy Kluczniok oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór wykonany jest przez chór i solistów. Rozpoczyna się rytmicznym śpiewem mężczyzn, potem kobiety szybko i wyraźnie śpiewają “Panie muzykancie prosim grać do tańca…” Na tym tle solistka, wysoki głos żeński śpiewa swoją wokalizę. W drugiej części niskie męskie głosy śpiewają słowa “Panie muzykańcie” na tle tego rytmicznego parlando śpiewa swoją solówkę kobieta. W ostatniej części pojawiają się motywy podobne do tych z pierwszej części. Cały utwór kończy się okrzykiem.
Ilustracja przedstawia wzór kurpiowski. Na białym tle znajduje się pomarańczowy wzór, który prawdopodobnie jest wycinanką. Na wycinance drzewo i dwa ptaszki. Pod spodem pomarańczowy napis Kurpie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Chór Polskiego Radia w Krakowie, Tadeusz Dobrzański, Alojzy Kluczniok oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór wykonany jest przez chór i solistów. Rozpoczyna się rytmicznym śpiewem mężczyzn, potem kobiety szybko i wyraźnie śpiewają “Panie muzykancie prosim grać do tańca…” Na tym tle solistka, wysoki głos żeński śpiewa swoją wokalizę. W drugiej części niskie męskie głosy śpiewają słowa “Panie muzykańcie” na tle tego rytmicznego parlando śpiewa swoją solówkę kobieta. W ostatniej części pojawiają się motywy podobne do tych z pierwszej części. Cały utwór kończy się okrzykiem.
Karol Szymanowski, Panie muzykancie z cyklu Sześciu pieśni kurpiowskich, online-skills, CC BY 3.0
RuZg0QIwgXdFu
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się specyficzna mowa danego regionu, w której zapisane są teksty Sześciu pieśni kurpiowskich?
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się specyficzna mowa danego regionu, w której zapisane są teksty Sześciu pieśni kurpiowskich?
Jak nazywa się specyficzna mowa danego regionu, w której zapisane są teksty Sześciu pieśni kurpiowskich?
Odpowiedź:
............
Mazurki
Mazurki Szymanowskiego z rytmami muzyki ludowej Mazowsza i Kujaw owiane są duchem muzyki tatrzańskiej. Te utwory na fortepian są na wskroś modernistyczneModernizmmodernistyczne. Warto przy tej okazji podkreślić, że Szymanowski był współzałożycielem Młodej PolskiMłoda PolskaMłodej Polski w muzyce, czyli grupy kompozytorów, których celem było wskrzeszenie muzyki polskiej na tle muzyki europejskiej.
Posłuchaj Mazurka nr 1, zwróć uwagę na echa muzyki podhalańskiej.
R1N5u7llE6eh6
Ilustracja przedstawia wzór kurpiowski. Na białym tle znajduje się pomarańczowy wzór, który prawdopodobnie jest wycinanką. Na wycinance drzewo i dwa ptaszki. Pod spodem pomarańczowy napis Kurpie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Karol Szymanowski, Mazurek nr 1 op. 50, wykonawca: muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu Mazurek wykonywany na fortepianie. Rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, imitującym grę kapeli podhalańskiej. Później pianista wykonuje melodie oparte na skali góralskiej. Muzyka zmienia swój charakter czasami jest nostalgiczna, czasami żywa, taneczna.
Ilustracja przedstawia wzór kurpiowski. Na białym tle znajduje się pomarańczowy wzór, który prawdopodobnie jest wycinanką. Na wycinance drzewo i dwa ptaszki. Pod spodem pomarańczowy napis Kurpie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Karol Szymanowski, Mazurek nr 1 op. 50, wykonawca: muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu Mazurek wykonywany na fortepianie. Rozpoczyna się rytmicznym akompaniamentem, imitującym grę kapeli podhalańskiej. Później pianista wykonuje melodie oparte na skali góralskiej. Muzyka zmienia swój charakter czasami jest nostalgiczna, czasami żywa, taneczna.
Karol Szymanowski, Mazurek nr 1 op. 50, AMFN, CC BY 3.0
Rq5bYCmsFdx9L
Ćwiczenie 5
Wskaż nazwę grupy kompozytorów, której współzałożycielem był Karol Szymanowski. Możliwe odpowiedzi: 1. Młoda Polska, 2. Kocham Cię Polsko, 3. Polska Białoczerwoni, 4. Popod turnie
Tańce polskie na fortepian
Z cyklu Tańce polskie na fortepian wysłuchasz KrakowiakaKrakowiakKrakowiaka. Jest to utwór będący stylizacją tego tańca. Podczas słuchania zwróć uwagę na trzyczęściową budowę utworu, z kontrastową liryczną środkową częścią oraz charakterystyczną dla tego tańca synkopąSynkopasynkopą.
RyuUKrL8zAiZy
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek ozdobiony kolorowymi tasiemkami .Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Karol Szymanowski, Krakowiak z cyklu Tańce na fortepian wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu krakowiak wykonany na fortepianie. Muzyka jest wesoła, w rytmie charakterystycznym dla krakowiaka.
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek ozdobiony kolorowymi tasiemkami .Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Karol Szymanowski, Krakowiak z cyklu Tańce na fortepian wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu krakowiak wykonany na fortepianie. Muzyka jest wesoła, w rytmie charakterystycznym dla krakowiaka.
Zofia Stryjeńska, Krakowiak z cyklu Tańce Polskie, Źródło: zpe.gov.pl
R1RjqyzHmX0zC
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się zjawisko rytmiczne, które polega na przesunięciu akcentu w takcie na dźwięk nieakcentowany, czyli z mocnej na słabą część taktu, poprzez przedłużenie dźwięku nieakcentowanego?
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się zjawisko rytmiczne, które polega na przesunięciu akcentu w takcie na dźwięk nieakcentowany, czyli z mocnej na słabą część taktu, poprzez przedłużenie dźwięku nieakcentowanego?
Jak nazywa się zjawisko rytmiczne, które polega na przesunięciu akcentu w takcie na dźwięk nieakcentowany, czyli z mocnej na słabą część taktu, poprzez przedłużenie dźwięku nieakcentowanego?
Odpowiedź:
..............
Folklor w twórczości Szymanowskiego
Karol Szymanowski operował folklorem na tyle odrębnym (np. góralski, kurpiowski), że przez ten fakt jego muzyka jest do dziś niezwykle oryginalna. Kompozytor podkreślał swoją obojętność wobec wierności cytatu ludowego i uważał, że dosłowne przytaczanie autentycznych melodii ludowych w kompozycji nie jest aż tak istotne.
Zainteresowanie folklorem i wiążące się z tym konsekwencje artystyczne można w muzyce Szymanowskiego zaobserwować o wiele później niż u innych twórców europejskich. Impulsów bardziej bezpośrednich dostarczyło mu zetknięcie się z folklorem góralskim (balet Harnasie, fortepianowe Mazurki) […] Szymanowski potrafił stworzyć oryginalne stylizacje folkloru. Wartość ich jest tym większa, im bardziej oddalają się one od schematów ludowych i im bardziej widoczne są w nich elementy własnego, odrębnego języka muzycznego kompozytora.
Źródło: Bogusław Schaeffer, Dzieje muzyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1983
Polecenie 6
R1dH0UXAHzgh3
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę folklorystyczną Polski. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje. Na południu oznaczone nr 1 Podhale. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Folklor podhalański, słynna jest snycerka podhalańska, którą to techniką, oprócz mebli, zdobione były ściany domów. Łyżnik podhalański jest wyrazem najwyższego kunsztu snycerskiego. Charakterystyczny dla regionu jest męski taniec - zbójnicki. Na północy oznaczone nr 2 Kaszuby. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Folklor kaszubski - Kaszubów wyróżnia język, który nie jest tylko gwarą, ale oddzielnym językiem regionalnym, w którym wydawane są książki i czasopisama, emitowane są programy radiowe i telewizyjne, uczniowie w szkołach uczą się tego języka, a nawet mogą zdawać z niego maturę. W okolicach Krakowa, punkt 3. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Z Krakowa i okolic wywodzi się krakowiak - polski taniec narodowy. Kraków słynie również z budowy szopek bożonarodzeniowych. W centrum zaznaczono punkt 4 Kujawy i punkt 5 Kurpie. Po naciśnięciu punktu 4 wyświetli się napis: Folklor kujawski - na Kujawiach malowano sprzęty domowe, z których najbardziej charakterystyczną jest skrzynia kujawska. Po naciśnięciu punktu 5 wyświetli się napis: Folklor kurpiowski. Kurpie słyną z wycinanek, rozróżniamy dzięki podziałowi: te pochodzące z Puszczy Białej (miasto Pułtusk) i z terenu puszczy zielonej. Wycinanki obok tkaniny, były główną ozdobą izby Kurpiowskiej. Kurpie to również tereny licznie występujących drewnianych kapliczek. Najbardziej znane są te z okolic miejscowości Kadzidło. W kapliczkach najczęściej umieszczona jest figurka św. Jana Nepomucena.
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę folklorystyczną Polski. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje. Na południu oznaczone nr 1 Podhale. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Folklor podhalański, słynna jest snycerka podhalańska, którą to techniką, oprócz mebli, zdobione były ściany domów. Łyżnik podhalański jest wyrazem najwyższego kunsztu snycerskiego. Charakterystyczny dla regionu jest męski taniec - zbójnicki. Na północy oznaczone nr 2 Kaszuby. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Folklor kaszubski - Kaszubów wyróżnia język, który nie jest tylko gwarą, ale oddzielnym językiem regionalnym, w którym wydawane są książki i czasopisama, emitowane są programy radiowe i telewizyjne, uczniowie w szkołach uczą się tego języka, a nawet mogą zdawać z niego maturę. W okolicach Krakowa, punkt 3. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się informacja: Z Krakowa i okolic wywodzi się krakowiak - polski taniec narodowy. Kraków słynie również z budowy szopek bożonarodzeniowych. W centrum zaznaczono punkt 4 Kujawy i punkt 5 Kurpie. Po naciśnięciu punktu 4 wyświetli się napis: Folklor kujawski - na Kujawiach malowano sprzęty domowe, z których najbardziej charakterystyczną jest skrzynia kujawska. Po naciśnięciu punktu 5 wyświetli się napis: Folklor kurpiowski. Kurpie słyną z wycinanek, rozróżniamy dzięki podziałowi: te pochodzące z Puszczy Białej (miasto Pułtusk) i z terenu puszczy zielonej. Wycinanki obok tkaniny, były główną ozdobą izby Kurpiowskiej. Kurpie to również tereny licznie występujących drewnianych kapliczek. Najbardziej znane są te z okolic miejscowości Kadzidło. W kapliczkach najczęściej umieszczona jest figurka św. Jana Nepomucena.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1. Folklor podhalański słynna jest snycerka podhalańska, którą to techniką, oprócz mebli, zdobione były ściany domów. Łyżnik podhalański jest wyrazem najwyższego kunsztu snycerskiego. Charakterystyczny dla regionu jest męski taniec – zbójnicki.
2. Folklor kaszubski Kaszubów wyróżnia język, który jest nie tylko gwarą, ale oddzielnym językiem regionalnym, w którym wydawane są książki i czasopisma, emitowane są programy radiowe i telewizyjne, uczniowie w szkołach uczą się tego języka, a nawet mogą zdawać z niego maturę.
3. Folklor krakowski z Krakowa i okolic wywodzi się krakowiak – polski taniec narodowy. Kraków słynie również z budowy szopek bożenarodzeniowych.
4. Folklor kujawski na Kujawach malowano sprzęty domowe, z których najbardziej charakterystyczną jest skrzynia kujawska.
5. Folklor kurpiowski Kurpie słyną z wycinanek, rozróżniamy dzięki podziałowi: na te pochodzące z Puszczy Białej (miasto Pułtusk) i z terenu puszczy zielonej. Wycinanki, obok tkaniny, były główną ozdobą izby Kurpiowskiej. Kurpie to również tereny licznie występujących drewnianych kapliczek. Najbardziej znane są te z okolic miejscowości Kadzidło. W kapliczkach najczęściej umieszczona jest figurka Św. Jana Nepomucena
6. Folklor Mazowsza z Mazowsza wywodzi się mazur – polski taniec narodowy. Łowicz znany jest z wycinanek z motywami kwiatów i ptaków oraz strojów ludowych w kolorowe pasy.
7. Folklor lubelski Lubelszczyzna jest regionem, w którym krzyżowało się kilka kultur ludowych. W regionie tym powstają piękne pisanki, zdobione gorącym pszczelim woskiem, a następnie barwione.
8. Folklor śląski Śląsk jako region Polski, najczęściej dzielony jest na odrębne części: Dolny Śląsk, Górny Śląsk i Śląsk Opolski. Ślązacy posługują się również gwarą uznaną za dialekt języka polskiego.
9. Folklor wielkopolski obecnie Wielkopolskę zamieszkuje kilka grup etnograficznych: Bambrzy, Biskupianie, Olędrzy, Chazacy, Krajniacy, Pałuczanie, Mazurzy Wieleńscy i Tośtoki. Z Wielkopolską związane są legendy o powstaniu państwa Polskiego.
Mapa folklorystyczna Polski, online‑skills, CC BY 3.0
Odszukaj na mapie regiony, z których czerpał Szymanowski i dowiedz się więcej na temat ich folkloru. Będą to: Podhale, Kurpie, Mazowsze i Kujawy. Zapoznaj się również z informacjami na temat folkloru innych regionów.
Ciekawostka
Z okazji 125. rocznicy urodzin oraz 70. rocznicy śmierci kompozytora, uchwałą z 16 listopada 2006 Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2007 Rokiem Karola Szymanowskiego.
W Zakopanem w willi Atma, w której mieszkał Karol Szymanowski, znajduje się muzeum jego imienia.
RlIlY1ZMBW2j4
Ilustracja przedstawia Willę Atma w Zakopanem. Widoczna jest podhalańska chatka, w której znajduje się muzeum Karola Szymanowskiego.
Willa Atma w Zakopanem - muzeum Karola Szymanowskiego, szlakstyluzakopianskiego.pl, CC BY 3.0
Ra7fG8TItvNDi
Ćwiczenie 7
Spośród wymienionych regionów wybierz te, których folklorem inspirował się Karol Szymanowski 1. Kurpie 2. Śląsk 3. Podhale 4. Kaszuby.
Spośród wymienionych regionów wybierz te, których folklorem inspirował się Karol Szymanowski 1. Kurpie 2. Śląsk 3. Podhale 4. Kaszuby.
R1QRBtuLy9xnL
Ćwiczenie 7
Określ czy zdanie jest prawdziwe: W Zakopanem w willi Atma, w której mieszkał Karol Szymanowski, znajduje się muzeum jego imienia.
Ćwiczenie 8
Odpowiedz na pytania
RiYuwu4TE5zTc
Wskaż aparat wykonawczy, na który został napisany cykl Sześć pieśni kurpiowskich Możliwe odpowiedzi: 1. Chór mieszany a cappella, 2. Orkiestra, chór mieszany i tenor solo, 3. Sopran i fortepian, 4. Chór i orkiestrę
R1XHrKGHaCfjK
Wskaż nazwę willi w Zakopanem, w której mieści muzeum Karola Szymanowskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Atma, 2. Atena, 3. Ataman, 4. Arka
R5c1B3vTgiwb8
Wskaż głos solo, na który został napisany balet Harnasie Możliwe odpowiedzi: 1. Tenor, 2. Bas, 3. Sopran, 4. Alt
R59BAWMQdXgi3
Co to jest redyk? Możliwe odpowiedzi: 1. Pędzenie owiec na górskie pastwiska, 2. Taniec zbójników, 3. Weselny obrzęd podhalański, 4. Przywódca zbójników
RLc4IrHvH4Z68
Wskaż kompozytora, który nie należał do grupy Młoda Polska. Możliwe odpowiedzi: 1. Ignacy Jan Paderewski, 2. Grzegorz Fitelberg, 3. Ludomir Różycki, 4. Apolinary Szeluto
RJnQSzu7OhQnZ
Ćwiczenie 9
Uporządkuj chronologicznie czterech polskich kompozytorów A. Fryderyk Chopin, B. Karol Szymanowski C. Witold Lutosławski D. Jan Ignacy Paderewski.
Uporządkuj chronologicznie czterech polskich kompozytorów A. Fryderyk Chopin, B. Karol Szymanowski C. Witold Lutosławski D. Jan Ignacy Paderewski.
RbbFfAzeecZQ5
Ćwiczenie 9
Uporządkuj kompozytorów w kolejności chronologicznej.
Uporządkuj kompozytorów w kolejności chronologicznej.
Ćwiczenie 10
Wysłuchaj fragment utworu i przyporządkuj do tytułu, z którego pochodzi.
RnrmQTo2QEXIX
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: utwór do ćwiczenia 11 oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się kotłami, potem chór bardzo głośno śpiewa: Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto. Trąbki grają tryumfalną frazę. Wejście chóru i trąbek powtarza się 3 razy.
Ilustracja interaktywna przedstawia harnasi. Po naciśnięciu punktu wyświetla się napis: utwór do ćwiczenia 11 oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się kotłami, potem chór bardzo głośno śpiewa: Ani mi cie nie zol, ani mi cie luto. Trąbki grają tryumfalną frazę. Wejście chóru i trąbek powtarza się 3 razy.
R10zTivedEu4S
Podaj tytuł baletu Szymanowskiego inspirowanego folklorem Podhala.
Balet Harnasie
Sześć pieśni kurpiowskich
Tance polskie na fortepian
Mazurki op. 50
Ćwiczenie 10
R1b9vcPWwSpdL
Opowiedz w kilku zdaniach treść baletu "Harnasie".
RZWW3NDSnZqiF
Ćwiczenie 11
Podaj nazwę cyklu pieśni na chór a capella Karola Szymanowskiego inspirowanych folklorem kurpiowskim.
Podaj nazwę cyklu pieśni na chór a capella Karola Szymanowskiego inspirowanych folklorem kurpiowskim.
Podaj nazwę cyklu pieśni na chór a cappella Karola Szymanowskiego inspirowanych folklorem kurpiowskim.
Wskaż miasto, w którym znajduje się willa Atma. Możliwe odpowiedzi: 1. Zakopane, 2. Warszawa, 3. Tymoszówka, 4. Lozanna
Polecenie 7
Rt09b9klys1xg1
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Karol Szymanowski, „Mity, cz. I. Źródło Aretuzy”, AMFN, CC BY 3.0
Karol Szymanowski, „Mity, cz. I. Źródło Aretuzy”, AMFN, CC BY 3.0
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
RC0VEsuwddnnJ
Stwórz dowolne dzieło inspirowane utworem muzycznym "Mity. Źródło Aretuzy". Możesz rysować, malować, ułożyć tekst poetycki do muzyki. Nie zapomnij o swoich emocjach i uczuciach, które możesz wyrazić w tym momencie. Możesz również opisać cechy i charakter słuchanych utworów.
RQ0BJuE11UYnu
RkdyyQSw75S5E
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Utwór: „Źródło Aretuzy”, autorstwa: Karol Szymanowski, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
R1XiiHj7FtG5p
Stwórz dowolne dzieło inspirowane utworem muzycznym "Mity. Źródło Aretuzy". Możesz rysować, malować, ułożyć tekst poetycki do muzyki. Nie zapomnij o swoich emocjach i uczuciach, które możesz wyrazić w tym momencie. Możesz również opisać cechy i charakter słuchanych utworów. Możesz wyszukać informacje na temat tego utworu.
Rnod3TFcyk6ec
Słownik pojęć
A cappella
A cappella
[wł., ‘jak w kaplicy’, ‘w stylu kaplicowym’], śpiew bez akompaniamentu instrumentów, rodzaj muzyki przeznaczonej do wykonania chóralnego; powstał na gruncie muzyki kościelnej (rozkwit w XVI w.); ogólnie — muzyka chóralna bez udziału instrumentów; można śpiewać solo a cappella
Apoteoza
Apoteoza
przedstawienie postaci, idei lub wydarzenia w sposób wyidealizowany
Balet
Balet
widowisko teatralne, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec
Chór
Chór
zespół śpiewaków wykonujących wspólnie utwór muzyczny
Deklamacja
Deklamacja
wygłaszanie utworu literackiego wyraziście i z ekspresją, wypowiedź pełna nieszczerego patosu i przesady
Eklektyzm
Eklektyzm
w sztuce, literaturze, filozofii lub badaniach naukowych: łączenie w jedną całość niejednorodnych elementów mających swe źródło w różnych stylach lub doktrynach
Folklor
Folklor
Folklor w przeszłości był nierozdzielnie związany z życiem wsi. Przez wieki przekaz ustny stanowił wyłączne źródło informacji o czasach minionych, tradycji, obyczajach i obrzędach. Podobne treści zawierały również pieśni, muzyka i taniec. Mieszały się w nich treści pogańskie, ludowe i chrześcijańskie. Materialnym przejawem odrębności jest strój i instrumenty ludowe
Folkloryzm
Folkloryzm
tendencja w twórczości artystycznej i kulturze masowej polegająca na odwoływaniu się do folkloru
Harmonia
Harmonia
sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym; dział teorii muzyki o zasadach budowy akordów i ich następstw
Kapela
Kapela
zespół muzyczny wykonujący muzykę ludową
Krakowiak
Krakowiak
Jeden z pięciu polskich tańców narodowych i jednocześnie jest najstarszym, pochodzącym z końcówki XIV wieku, był popularny wśród szlachty w całej Polsce. Krakowiak to dynamiczny i skoczny taniec w metrum parzystym (zwykle 2/4)
Kwinta
Kwinta
interwał między I a V stopniem. Przykładem może być czysta np. (c‑g); w kwintach czystych stroi się wiele instrumentów strunowych
Mazurek
Mazurek
ogólna nazwa szeregu polskich trójmiarowych tańców ludowych z akcentami na drugą i trzecia miarę. Nazwa mazurka podobnie jak mazura są pochodnymi nazwy regionu – Mazowsza. W etnografii muzycznej wyróżnia się tzw. rytmy mazurkowe charakterystyczne dla różnych tańców i pieśni nietanecznych. Z tego względu mazurki mogą mieć charakter mazura, oberka, kujawiaka, ksebki, odsibki, okrągłego, owczarka i innych tańców ludowych. Różnorodność takich rytmów występuje w stylizowanych mazurkach Fryderyka Chopina
Mazurek stylizowany posiada duże zróżnicowanie tempa oraz charakteru. W okresie romantyzmu mazurki nabrały melancholijnego charakteru, co często nie pozwalało na wykorzystanie go jako muzyki nadającej się do tańca - w tego typu utworach tempo i dynamika często zmieniały się diametralnie
Metrum
Metrum
podstawowy schemat określający czas trwania nut oraz układ akcentów w obrębie taktu w utworze muzycznym
Młoda Polska
Młoda Polska
nazwą Młoda Polska w muzyce określa się grupę kompozytorów działających na przełomie XIX i XX w. (K. Szymanowski, L. Różycki, G. Fitelberg, A. Szeluto oraz zbliżony do grupy Młodej Polski ok. 1906 M. Karłowicz). Łączyli się oni w nowe nurty muzyki europejskiej, nawiązali do osiągnięć neoromantyzmu muzycznego, zwłaszcza do twórczości R. Wagnera, R. Straussa oraz kompozytorów Potężnej Gromadki; kompozytorzy Młodej Polski współdziałali organizacyjnie (m.in. wspólne koncerty i publikacje utworów) do I wojny światowej
Modernizm
Modernizm
kierunek w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX w. eksponujący rolę indywidualizmu, symbolizmu i estetyzmu
Muzykologia
Muzykologia
[gr.], dyscyplina nauk, której przedmiotem jest muzyka we wszystkich swych przejawach. Rozróżnia się 3 podstawowe działy muzykologii: historię muzyki, teorię muzyki (muzykologia systematyczna), obejmującą teorię elementów konstrukcji dzieła muz., akustykę, fizjologię, psychologię, estetykę, socjologię muzyki i instrumentologię, oraz etnografię (etnologię) muzyczną. W Polsce pierwszą katedrę muzykologii założono Uniwersytecie Jagiellońskim (1911).
Muzykolog bada historię muzyki, zbiera i wydaje zabytki, bada prawa rządzące rozwojem muzyki; interesuje się jej stroną fizyczną, nie zaniedbując strony psychologicznej.
Neoromantyzm niemiecki
Neoromantyzm niemiecki
kierunek w muzyce powstały w Niemczech w drugiej połowie XIX w., polegający na odrzuceniu schematów i kanonów klasycznych
Przyśpiewka
Przyśpiewka
krótka piosenka ludowa, śpiewana na zabawach wiejskich lub w czasie obrzędów weselnych, dożynkowych itp.
Oberek
Oberek
polski taniec ludowy, wyróżniający się wśród tańców 3‑miarowych o rytmach mazurkowych (kujawiak, mazur) szybkim tempem i wirowym ruchem par tancerzy
Orkiestra
Orkiestra
wieloosobowy zespół instrumentalny, grający pod kierownictwem dyrygenta
Pieśń
Pieśń
utwór wokalny do tekstu poetyckiego
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
jednoczęściowy utwór na orkiestrę symfoniczną przedstawiający treści wskazane w tytule
Solo
Solo
utwór albo jego część przeznaczone do wykonywania przez jednego artystę
Synkopa
Synkopa
nieprawidłowość metro‑rytmicznego w toku utworu, wykorzystywany jako środek stylistyczny; przesunięcie naturalnego akcentu metrycznego na dźwięk nieakcentowany przez wydłużenie wartości rytmicznej nuty nieakcentowanej, charakterystyczny dla niektórych tańców np. krakowiaka
Tenor
Tenor
najwyższy głos męski; też: śpiewak o takim głosie
Tercja
Tercja
interwał między I a III stopniem. Tercja głównym interwałem w akordach systemu dur‑moll
