R1ZUGk5wJ4qNE1
Fotografia przedstawia Witolda Lutosławskiego siedzącego przy stole. Przed nim szklanka z wodą, którą przytrzymuje ręką. Mężczyzna ubrany jest w jasny garnitur, błękitna koszulę i krawat. Ma siwe włosy i spokojną twarz. W pokoju widać również okno,. z widokiem na ogród. Na stole stoi szklana misa, a ściany pokoju są jasne. Na środku napis: Współczesność i tradycja w eksperymentach muzycznych Karola Lutosławskiego

Współczesność i tradycja w eksperymentach muzycznych Karola Lutosławskiego

Źródło: tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.

Przejdźmy do tematu

Witold Lutosławski – jeden z czołowych polskich kompozytorów XX wieku

RWzLV3h1XoxeE1
Na zdjęciu Witold Lutosławski siedzący przy fortepianie. Kompozytor na zdjęciu jest już starszym, siwowłosym mężczyzną. Na twarzy muzyka gości delikatny uśmiech. Po naciśnięciu punktu aktywnego pojawia się napis:
W. Pniewski, L. Kowalski (fot.), Witold Lutosławski, wikimedia.org, CC BY 3.0

Witold Lutosławski jest jednym z najbardziej uznanych polskich kompozytorów. Jego dzieła zdobyły ogromne uznanie na całym świecie. Muzyka, którą tworzył wykazuje cechy awangardowe, czyli odchodzi od zasad kompozycji poprzednich epok, nabierając tym samym oryginalnego charakteru. Już podczas swojego życia otrzymał wiele nagród o prestiżu międzynarodowym. Był zaangażowany w organizację festiwalu Warszawska Jesień, a za swoje zasługi otrzymał Order Orła Białego.

Twórczość Witolda Lutosławskiego

W dorobku Witolda Lutosławskiego znajdziemy utwory instrumentalne, a także wokalno‑instrumentalne. Bogata polifoniaPolifoniapolifonia i mnogość głosów są charakterystycznymi cechami stylu kompozytora.

Polecenie 1

Obejrzyj film o Witoldzie Lutosławskim.

RT3LVk2cSJEjQ
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Panteon kompozytorów - Witold Lutosławski”
R13JkYpCvcq1i
Ćwiczenie 1
Wskaż wszystkie prawdziwe informacje o Witoldzie Lutosławskim.
Polecenie 2
R1QLQZxg2SsY6
Wyszukaj informacje na temat instytucji kultury, z którymi współpracował Lutosławski. Opisz przynajmniej jednym zdaniem na czym polegała ta współpraca. Sprawdź czy te instytucje działają obecnie i czy prowadzą podobną działalność.

W twórczości kompozytora odnaleźć można inspiracje folkloremFolklorfolklorem. Mała suita powstała na zamówienie kameralnej orkiestry radiowej wykonującej folklorystyczną muzykę popularną.  Utwór został również wykonany podczas koncertu na Festiwalu Muzyki Polskiej w 1951 roku.

Polecenie 3
R11NJvZGI9wTn
Mała suita jest stylizacją polskiego folkloru. Napisz jakie słyszysz tańce. Wyszukaj informacje na temat wątków folklorystycznych zawartych w Małej suicie.
R16OzN4YaydAm
Nagranie utworu „Mała suita” Witolda Lutosławskiego. Utwór składa się z czterech części. Wykonywany jest przez orkiestrę symfoniczną. Wstępem do całości jest „Fujarka". Utwór rozpoczyna flet piccolo, który powtarza tu lekkimi odmianami prostą, sielankową melodię; dyskretnie towarzyszą mu tremolo werbla i akordy smyczków. Muzyka wzmacnia się, smyczki wykonują bardzo energiczne powtarzające się akordy. Trąbka gra motywy zaczerpnięte z głównej melodii. Po tym głośniejszym fragmencie swoje solo znów gra flet. Potem orkiestra gra już łagodniej. Druga część suity to „Hurra polka”. Ten fragment jest bardzo dynamiczny, szybki, głośny. Instrumenty dęte drewniane grają prostą melodię, smyczki: motoryczny, szybki akompaniament. Trzecia część to sentymentalna, spokojna „Piosenka”. Najspokojniejszy fragment całego utworu. Zmieniające się instrumenty dęte grają spokojną, sielską, leniwą melodię. Czwarta część utworu zatytułowana jest „Taniec”. Ten oparty jest na dwóch tematach. Jeden jest bardzo energiczny i wesoły, drugi rzewny i spokojny.
Polecenie 3
R17lUpXxfubJ9
Nagranie utworu „Mała suita” Witolda Lutosławskiego. Utwór składa się z czterech części. Wykonywany jest przez orkiestrę symfoniczną. Wstępem do całości jest „Fujarka". Utwór rozpoczyna flet piccolo, który powtarza tu lekkimi odmianami prostą, sielankową melodię; dyskretnie towarzyszą mu tremolo werbla i akordy smyczków. Muzyka wzmacnia się, smyczki wykonują bardzo energiczne powtarzające się akordy. Trąbka gra motywy zaczerpnięte z głównej melodii. Po tym głośniejszym fragmencie swoje solo znów gra flet. Potem orkiestra gra już łagodniej. Druga część suity to „Hurra polka”. Ten fragment jest bardzo dynamiczny, szybki, głośny. Instrumenty dęte drewniane grają prostą melodię, smyczki: motoryczny, szybki akompaniament. Trzecia część to sentymentalna, spokojna „Piosenka”. Najspokojniejszy fragment całego utworu. Zmieniające się instrumenty dęte grają spokojną, sielską, leniwą melodię. Czwarta część utworu zatytułowana jest „Taniec”. Ten oparty jest na dwóch tematach. Jeden jest bardzo energiczny i wesoły, drugi rzewny i spokojny.
R142pfs6YpKgx
Mała suita Witolda Lutosławskiego jest stylizacją polskiego folkloru. Wyszukaj informacje na temat wątków folklorystycznych zawartych w Małej suicie.
Polecenie 4

Lutosławski napisał wiele dzieł fortepianowych. Jednym z nich są słynne Bukoliki. O bogactwie stylu świadczy podzielenie utworu trwającego około pięć minut na pięć części, o innym charakterze, tempie. Podczas słuchania wskaż poprzez podniesieni dłoni początek każdej części.

RpmEqjT28XfCW
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą fotografię Witolda Lutosławskiego grającego na fortepianie. Na zdjęciu ukazany jest mężczyzna w średnim wieku, ubrany w ciemny garnitur, białą koszulę i krawat. Ręce kompozytora ułożone są na klawiaturze, na twarzy rysuje się skupienie. Kadr zdjęcia ukazuje scenę w rzucie z góry. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Bukoliki autorstwa Witolda Lutosławskiego Wykonawca Elżbieta Wiedner - Zając oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Utwór jest wykonywany na fortepianie. Utwór to bardzo ciekawe opracowanie melodii ludowych . Między melodią ludową a dopisanym do nich akompaniamentem występują liczne dysonanse. Bardzo skomplikowany jest też rytm, akompaniament i melodia stwarzają wrażenie jakby się mijały. Takie przesunięcia, w połączeniu z szybkim tempem, dają zaskakujący efekt „iskrzenia” między dźwiękowymi planami.
Autor nieznany, fotografia Witolda Lutosławskiego, 1952-1953, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Witold Lutosławski, „Bukoliki”, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
Polecenie 5
RLrDoZr2MDzjQ
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą fotografię Witolda Lutosławskiego grającego na fortepianie. Na zdjęciu ukazany jest mężczyzna w średnim wieku, ubrany w ciemny garnitur, białą koszulę i krawat. Ręce kompozytora ułożone są na klawiaturze, na twarzy rysuje się skupienie. Kadr zdjęcia ukazuje scenę w rzucie z góry. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Bukoliki autorstwa Witolda Lutosławskiego Wykonawca Elżbieta Wiedner - Zając oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Utwór jest wykonywany na fortepianie. Utwór to bardzo ciekawe opracowanie melodii ludowych . Między melodią ludową a dopisanym do nich akompaniamentem występują liczne dysonanse. Bardzo skomplikowany jest też rytm, akompaniament i melodia stwarzają wrażenie jakby się mijały. Takie przesunięcia, w połączeniu z szybkim tempem, dają zaskakujący efekt „iskrzenia” między dźwiękowymi planami.
Źródło: online-skills; https://www.youtube.com/watch?v=Z3lHaeMhikw.
R9W7Ws1kb1EoR
Lutosławski napisał wiele dzieł fortepianowych. Jednym z nich są słynne Bukoliki. O bogactwie stylu świadczy podzielenie utworu trwającego około pięć minut na pięć części, o innym charakterze, tempie. Wyszukaj informacje na temat tego utworu i zapisz krótką notatkę.
Polecenie 5
R1a2s87rgOZX6
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą fotografię Witolda Lutosławskiego w trakcie dyrygowania. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna o siwych włosach, ubrany w czarny frak oraz białą koszulę z białą muchą. Lewa ręka kompozytora uniesiona jest lekko do góry, natomiast w prawej, opuszczona w dół trzyma batutę. Na twarzy rysuje się delikatny uśmiech. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Symfonia No. 3”, autorstwa Witolda Lutosławskiego. Utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się plamami dźwiękowymi, tworzącymi pozorny chaos. Co jakiś czas pojawia się głośny wyraźny „sygnał”. Później muzyka przypomina rozmowę między sekcjami orkiestry. Swoje zdania - wypowiedzi wygłaszają: smyczki, instrumenty dęte, fortepian.
Witold Lutosławski
Źródło: online-skills; https://www.youtube.com/watch?v=k0aJHZ7LBMc.
RBiYsV9SLfa5d
Kompozytor napisał wiele kompozycji orkiestrowych, które cechują się dużym aparatem wykonawczym. Bogate współbrzmienie orkiestry i harmonia zawarta w dziełach orkiestrowych Lutosławskiego określają charakter jego twórczości. Porównaj symfonię Lutosławskiego z dowolną symfonią okresu klasycyzmu.
Polecenie 5
R1BxPneNCf3bd
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą fotografię Witolda Lutosławskiego w trakcie dyrygowania. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna o siwych włosach, ubrany w czarny frak oraz białą koszulę z białą muchą. Lewa ręka kompozytora uniesiona jest lekko do góry, natomiast w prawej, opuszczona w dół trzyma batutę. Na twarzy rysuje się delikatny uśmiech. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Symfonia No. 3”, autorstwa Witolda Lutosławskiego. Utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się plamami dźwiękowymi, tworzącymi pozorny chaos. Co jakiś czas pojawia się głośny wyraźny „sygnał”. Później muzyka przypomina rozmowę między sekcjami orkiestry. Swoje zdania - wypowiedzi wygłaszają: smyczki, instrumenty dęte, fortepian.
Witold Lutosławski
Źródło: online-skills; https://www.youtube.com/watch?v=k0aJHZ7LBMc.
R1Tor9Mr9hQkt
Lutosławski napisał wiele kompozycji orkiestrowych, które cechują się dużym aparatem wykonawczym. Bogate współbrzmienie orkiestry i harmonia zawarta w dziełach orkiestrowych Lutosławskiego określają charakter jego twórczości. Wyszukaj informacje na temat dowolnego dzieła napisanego na orkiestrę i napisz krótką notatkę na ten temat. Szczególną uwagę zwróć na nowatorstwo dzieła.
Polecenie 6
RiLpBxxxAvwC3
Jedną z najbardziej znanych kompozycji Lutosławskiego jest Lacrimosa, czyli część mszy o charakterze pogrzebowym. Utwór przeznaczony jest na solowy sopran, chór mieszany i orkiestrę. Wskaż 4 podstawowe głosy tego chóru.
RslrLqnkZzDkh
Nagranie utworu Witolda Lutosławskiego „Requiem, Lacrimosa”. W początku utworu na pierwszy plan wysuwa się wysoki głos żeński - sopran. Na początku utworu śpiewaczka śpiewa po łacinie tęskną, melancholijną melodię, towarzyszy jej łagodny akompaniament smyczków i instrumentów dętych drewnianych. Po partii solowej muzyka narasta i zaczyna śpiewać chór. Pojawiają się kotły. Muzyka staje się coraz bardziej dramatyczna. Śpiewa solistka i chór. Muzyka narasta, wznosi się coraz wyżej. Punkt kulminacyjny stanowi głośny, durowy akord. Później muzyka uspokaja się, znów staje się łagodna. Przez chwilę grają cicho instrumenty. Pod koniec na krótką chwilę pojawia się chór.
Polecenie 6
R18mPb0seeqyg
Nagranie utworu Witolda Lutosławskiego „Requiem, Lacrimosa”. W początku utworu na pierwszy plan wysuwa się wysoki głos żeński - sopran. Na początku utworu śpiewaczka śpiewa po łacinie tęskną, melancholijną melodię, towarzyszy jej łagodny akompaniament smyczków i instrumentów dętych drewnianych. Po partii solowej muzyka narasta i zaczyna śpiewać chór. Pojawiają się kotły. Muzyka staje się coraz bardziej dramatyczna. Śpiewa solistka i chór. Muzyka narasta, wznosi się coraz wyżej. Punkt kulminacyjny stanowi głośny, durowy akord. Później muzyka uspokaja się, znów staje się łagodna. Przez chwilę grają cicho instrumenty. Pod koniec na krótką chwilę pojawia się chór.
R12fkv3Ycs0nd
Jedną z najbardziej znanych kompozycji Lutosławskiego jest Lacrimosa, czyli część mszy o charakterze pogrzebowym. Utwór przeznaczony jest na solowy sopran, chór mieszany i orkiestrę. Wskaż 4 podstawowe głosy tego chóru.
Polecenie 7

Kompozytor znany jest z Wariacji na temat Paganiniego, czyli utworu napisanego na podstawie tematów muzycznych dzieła innego słynnego kompozytora. Dzieła Paganiniego napisane są w stylu romantycznym, a wariacje Lutosławskiego nadają im cechy muzyki XX wieku.

RrPCIayvr8kYK
W 1941 Witold Lutosławski stworzył własną wersję 24 kaprysu a-moll N. Paganiniego. Wyszukaj informacje na temat przeznaczenia transkrypcji, które pisał Lutosławski w okresie okupacji.
Rj7mhyoY2f93K
Na nagraniu utwór Wariacje na temat Paganiniego Witolda Lutosławskiego. Dzieło wykonane jest na fortepianie. Utwór jest bardzo energiczny i pełen dysonansowych brzmień. Melodie pochodzące z Kaprysu 24 Paganiniego są zaaranżowane w zdumiewającym stylu, pełne ciekawych, zaskakujących zestawień harmonicznych. Utwór ma formę wariacji, czyli ta sama melodia jest opracowana wielokrotnie na różne sposoby.
Polecenie 7
Ra8TDAawmQazt
Na nagraniu utwór Wariacje na temat Paganiniego Witolda Lutosławskiego. Dzieło wykonane jest na fortepianie. Utwór jest bardzo energiczny i pełen dysonansowych brzmień. Melodie pochodzące z Kaprysu 24 Paganiniego są zaaranżowane w zdumiewającym stylu, pełne ciekawych, zaskakujących zestawień harmonicznych. Utwór ma formę wariacji, czyli ta sama melodia jest opracowana wielokrotnie na różne sposoby.
Ro9swGsru6qBI
Kompozytor znany jest z Wariacji na temat Paganiniego, czyli utworu napisanego na podstawie tematów muzycznych dzieła innego słynnego kompozytora. Dzieła Paganiniego napisane są w stylu romantycznym, a wariacje Lutosławskiego nadają im cechy muzyki XX wieku. W 1941 Witold Lutosławski stworzył własną wersję 24 kaprysu a-moll N. Paganiniego. Wyszukaj informacje na temat przeznaczenia transkrypcji, które pisał Lutosławski w okresie okupacji. Napisz na ten temat krótką notatkę.
Polecenie 8
R1esceG1oUbHN
Utwór muzyczny: Witold Lutosławski, „Gry weneckie”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
RpCNhGl1mpmZa
Wyszukaj informację na temat aleatoryzmu kontrolowanego oraz utworu Lutosławskiego - Gry weneckie. Posłuchaj nagrania i wskaż najważniejsze cechy kompozycji.
Polecenie 8
R1K4e9tb8LgvP
Utwór muzyczny: Witold Lutosławski, „Gry weneckie”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
R1Tf9zddg4IX6
Wyszukaj informację na temat aleatoryzmu kontrolowanego oraz utworu Lutosławskiego - Gry weneckie. Przedstaw ideę aleatoryzmu kontrolowanego za pomocą grafiki. Napisz instrukcję uzasadniającą Twoją koncepcję.
R16VHes9qX83Z
Pytanie otwarte
Ciekawostka

Dobrze zapowiadającą się karierę artystyczną Lutosławskiego przerwała II wojna światowa. Brał on udział w walkach z Niemcami jako dowódca plutonu radiotelegraficznego.

W okresie okupacji pracował zarobkowo jako pianista w kawiarniach warszawskich, grając w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem.

Po wojnie artysta współdziałał w reaktywowaniu działalności Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich.

m6d0c5deb10dd7201_0000000000102
R4dmMupvObhux
Ćwiczenie 2
Przyjrzyj się ilustracjom, wskaż Witolda Lutosławskiego.
RB7RGZGbpks7U
Ćwiczenie 2
Określ czy zdanie jest prawdziwe: Witold Lutosławski mieszkał w Zakopanem w willi Atma, w której obecnie jest muzeum jego imienia.
R1KZo8aj1AZi2
Ćwiczenie 3
Wskaż epokę, w której tworzył Witold Lutosławski. Możliwe odpowiedzi: 1. Klasycyzm, 2. Romantyzm, 3. Muzyka XX wieku.
R1Fi2bDJ0WvFA
Ćwiczenie 4
Który z wymienionych utworów Lutosławskiego jest fortepianowym opracowaniem melodii ludowych? Możliwe odpowiedzi: 1. Bukoliki, 2. Mała Suita, 3. Wariacje na temat Paganiniego.
R1805HqUGk7eO
Na nagraniu utwór, który jest wykonywany na fortepianie. Utwór to bardzo ciekawe opracowanie melodii ludowych. Między melodią ludową a dopisanym do nich akompaniamentem występują liczne dysonanse. Bardzo skomplikowany jest też rytm, akompaniament i melodia stwarzają wrażenie, jakby się mijały. Takie przesunięcia, w połączeniu z szybkim tempem, dają zaskakujący efekt „iskrzenia” między dźwiękowymi planami.
Ćwiczenie 4
R1Nkbsyo5eY8N
Na nagraniu utwór, który jest wykonywany na fortepianie. Utwór to bardzo ciekawe opracowanie melodii ludowych. Między melodią ludową a dopisanym do nich akompaniamentem występują liczne dysonanse. Bardzo skomplikowany jest też rytm, akompaniament i melodia stwarzają wrażenie, jakby się mijały. Takie przesunięcia, w połączeniu z szybkim tempem, dają zaskakujący efekt „iskrzenia” między dźwiękowymi planami.
Rx9VNS3zAgiRo
''Bukoliki'' Witolda Lutosławskiego są inspirowane na melodiami kurpiowskimi ze zbioru ks. W. Skierkowskiego. Wyszukaj i opisz w kilku zdaniach folklor kurpiowski.
RHparsXKFfpdZ
Ćwiczenie 5
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Witold Lutosławski otrzymał Order Orła Białego, 2. Witold Lutosławski był świetnym akordeonistą, 3. Dzieła Lutosławskiego wykazują cechy awangardowe, 4. Witold Lutosławski pisał tylko muzykę instrumentalną.
R4MBtmvYEMVyN
Ćwiczenie 6
Wskaż nazwisko kompozytora dzieła, do którego Witold Lutosławski stworzył wariacje. Możliwe odpowiedzi: 1. Palestrina, 2. Bach, 3. Paganini, 4. Mozart.
Rx9KnCFdGmdYp
Ćwiczenie 7
Wskaż cechy muzyki Witolda Lutosławskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Bogata polifonia, 2. Prosta polifonia, 3. Bogata harmonia, 4. Prosta harmonia, 5. Prosta konstrukcja, 6. Skomplikowana konstrukcja.
R1MRsr2O7xV76
Ćwiczenie 8
Wskaż sekcję wykonawczą, na którą został zapisany utwór Lacrimosa Witolda Lutosławskiego Możliwe odpowiedzi: 1. Chór mieszany, 2. Sopran solo, 3. Tenor solo, 4. Chór dziecięcy, 5. Orkiestra.

Słownik pojęć

Folklor
Folklor

ludowa twórczość artystyczna

Polifonia
Polifonia

[gr.],muz. rodzaj faktury wynikający z występowania w utworze kilku niezależnych, lecz skoordynowanych ze sobą linii melodycznych

Tempo
Tempo

stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego

Pięciolinia
Pięciolinia

pięć równoległych linii poziomych, na których umieszcza się znaki nutowe

Polifonia
Polifonia

muzyka mająca wiele linii melodycznych współbrzmiących ze sobą

Harmonia
Harmonia

sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym