R1DxhOAE2nz65
Grafika przedstawia okrągły zegar z cyframi arabskimi, którego tłem są szare okręgi.

Czas na czasownik. O formach czasu - powtórzenie

Czas na intro
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Gdy myślimy o zjawiskach konkretnych czy abstrakcyjnych, próbujemy je w języku poukładać (skategoryzować). Rzeczowniki nazywają świat, przymiotniki i przysłówki mówią o właściwościach przedmiotów i zdarzeń. Ale najważniejszą częścią mowy, która pojawia się w myśleniu i działaniu jest czasownik.

Kiedy o czymś opowiadasz, mówisz o wydarzeniach, które były, są albo będą, wówczas pomagają ci w tym czasowniki w określonych czasach gramatycznych. Zwróć uwagę na to, czy dana czynność jest wykonywana w chwili obecnej (czas teraźniejszy), czy została już wykonana (czas przeszły), czy dopiero zostanie wykonana (czas przyszły). Zanim utrwalisz wiadomości o czasach czasownika, wykonaj poniższe ćwiczenia.

RvSfGN2oLpRCP
Kartka z kalendarza
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-NC-SA 4.0.
Polecenie 1
R1damxv8F91Sp
Na podstawie opisów dzieł Gauguina wyjaśnij, jak rozumiesz pojęcia syntetyzm i cloisonizm.
Polecenie 2

Wyobraź sobie, że jesteś redaktorem czasopisma. Musisz napisać artykuł pod tytułem: Tydzień w Polsce i na świecie. Przejrzyj kilka portali informacyjnych lub codzienne wydania gazet i wybierz po dwa przykłady wydarzeń. Napisz, co wydarzyło się wczoraj, dziś i co wydarzy się jutro. Sporządź notatki w podanych niżej rubrykach, stosuj odpowiednie formy czasowników w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym.

Ra3IPPxfaEDkH
WCZORAJ
Ćwiczenie 1
Rmlbk7fzanGuh
Wersja alternatywna: Przeciągnij nazwy czasów i czasowniki w odpowiednie miejsca na osi. Propozycje czas przeszły, zrozumiałem, przyszedłem, czas teraźniejszy, piszę, czytam, czas przyszły, rozwiążę, będę pracował, będę jadł
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RyMKMAutnAb8X
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj poniższe czasowniki do grup: czas przeszły Możliwe odpowiedzi: 1. czytam, piszę, 2. przyszedłem, 3. będę jadł, 4. ułożę, 5. będę pracował, 6. zrozumiałem czas teraźniejszy Możliwe odpowiedzi: 1. czytam, piszę, 2. przyszedłem, 3. będę jadł, 4. ułożę, 5. będę pracował, 6. zrozumiałem czas przyszły Możliwe odpowiedzi: 1. czytam, piszę, 2. przyszedłem, 3. będę jadł, 4. ułożę, 5. będę pracował, 6. zrozumiałem
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
RIn2N8LHMZZDj
Zadanie interaktywne. Uporządkuj zbiór czasowników opisujących czynności, które nie muszą być zakończone lub się powtarzają. Umieść je w odpowiedniej kategorii czasowej. Czasowniki do uporządkowania: kupowałem, czytałem, pisaliśmy, budowaliśmy, pisaliście, rysujemy, płacę, mówię, tłumaczysz się, będziesz jechał, będziecie kupowały, będziecie mówić będziecie robiły. Kategorie czasowe: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RjRkx91rFd2pu
Zadanie interaktywne. Uporządkuj zbiór czasowników opisujących czynności, które zostały zakończone lub w przyszłości nastąpi ich koniec. Umieść je w odpowiedniej kategorii czasowej. Czasowniki do uporządkowania: zapłaciłem, kupiłem, przeczytałem, zapisałyśmy, zbudowaliście, kupią, przeczytamy, zapiszecie, zbudujecie, zapłacicie. Kategorie czasowe: przeszłość, przyszłość.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Już wiesz...

RHcFMwRDa2SHo
Czasy czasownika
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Czas teraźniejszy

Liczba pojedyncza i mnoga

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

1. OSOBA – JA

piszę

1. OSOBA – MY

piszemy

2. OSOBA – TY

piszesz

2. OSOBA – WY

piszecie

3. OSOBA – ON / ONA / ONO

pisze

3. OSOBA – ONI / ONE

piszą

Ćwiczenie 4

Odmień przez osoby czasownik „podróżować” w czasie teraźniejszym i wpisz w okienka odpowiednią formę.

R6s3jSel7uYWt
Zadanie interaktywne polega na wpisaniu odpowiednich form czasownika „pisać”.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RFK4VAnuXJ41j
Zadanie interaktywne. Tabela. 4 rubryki. 1. rubryka: osoba – ja, ty, on/ona/ono; 2. rubryka do uzupełnienia: liczba pojedyncza; 3. rubryka: osoba – my, wy, oni/one; 4. rubryka do uzupełnienia: liczba mnoga. Wstaw formy czasownika w czasie teraźniejszym do odpowiednich rubryk. Pamiętaj o zmieniającej się liczbie. Formy czasownika do wstawienia: – widzę, płacę, czytam, noszę, koszę, umiem, – liczysz, myślisz, uważasz, rozumiesz, lubisz, – gotuje, pakuje, wie, sądzi, umie, krzyczy, – czytamy, wołamy, rozumiemy, gramy, nosimy, – wołacie, gotujecie, szyjecie, robicie, myślicie, – piszą, czytają, walczą, cieszą się, rozumieją, lubią.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6

Określ formę podanych czasowników. Połącz osobę i liczbę z odpowiednim czasownikiem.

RPhlOU9OmNXr1
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary czasowników z odpowiadającymi im rodzajom oraz liczbom.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Czas przeszły

Czas przeszły, liczba pojedyncza

męski

żeński

nijaki

1. ja czytałem

2. ty czytałeś

3. on czytał

1. ja czytałam

2. ty czytałaś

3. ona czytała

1. ja -

2. ty -

3. ono czytało

Czas przeszły, liczba mnoga

męskoosobowy

niemęskoosobowy

1. my czytaliśmy

2. wy czytaliście

3. oni czytali

1. my czytałyśmy

2. wy czytałyście

3. one czytały

Ćwiczenie 7
R1cBSFyVWABDK
Podziel czasowniki ze względu na ich rodzaj: męski, żeński, nijaki, męskoosobowy, niemęskoosobowy. Umieść je przy właściwych obrazkach. Zadbaj, aby czasowniki ułożyć zgodnie z ich odmianą przez osoby (ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
R1F6l7d2SjFou
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Aspekt czasownika

Aspekt to słowo oznacza punkt widzenia, z którego coś się rozpatruje. Najczęściej rzeczownika aspekt używa się w książkach naukowych i artykułach prasowych. Na przykład kiedy ktoś pisze o aspekcie edukacyjnym, to ma na myśli różne kwestie związane ze szkołą, nauczycielami, uczniami, podręcznikami, ocenami itp.

Słowo aspekt odnosi się także do czasownika, ale więcej na ten temat dowiesz się, wykonując poniższe ćwiczenia.

Ćwiczenie 8

Sprawdź, jak wyglądają pokoje Ani i Zosi oraz notatki, które dziewczynki zostawiły swoim mamom. Napisz, czyja mama będzie twoim zdaniem bardziej zadowolona. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RYQJMfS1zAmJp
Pokój Ani
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.,, licencja: CC BY 3.0.
R18ryhOBFjSEI
Pokój Zosi
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.,, licencja: CC BY 3.0.
RgKe9aEjbTHh7
Miejsce na odpowiedź ucznia.
1
Ćwiczenie 9

Wypisz wszystkie czasowniki z notatek Ani i Zosi.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 10
Rl6s7mx0udG8n
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu zdania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
Rt02etYGxhLXC
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu zdania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
RyfXuiriDbnJJ
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu zdania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1dmhi1AN593N
Aspekt czasownika
Źródło: ZPE gov.pl, licencja: CC BY 3.0.

Słów kilka o bezokoliczniku

Skryty i tajemniczy: o osobie nic nie powie, o liczbie milczy, o czasie nie przebąkuje nawet. Ot, taki czasownik małomówny, bez którego byłoby trudno nam się… porozumieć. To bezokolicznik!

Polecenie 3

Oto czasownik „słuchać”. Zastanów się i odpowiedz na pytania:

  • Czy na podstawie formy tego czasownika wiadomo, kto ma słuchać?

  • Czy wiadomo, w ile osób słucha?

  • Czy można wskazać płeć osób, które słuchają?

  • Czy wiadomo kiedy odbyła się czynność słuchania?

  • Czy można określić czas, rodzaj i osobę tego czasownika?

R1e3SfRFg8sro
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 13
R1AVMO8dSXmP2
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu tekstu w luki w definicji bezokolicznika.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R19hJX8G3ImNU
Pisownia bezokoliczników
Źródło: a. nn.
R5UsjnqaWT2zB
Ćwiczenie 14
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu bezokolicznikami utworzonymi od form osobowych czasowników oraz na uzupełnieniu wniosku dotyczącego bezokolicznika.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 15
RgCwgShq1w5z51
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu osobowymi formami czasowników we wskazanym w nawiasie czasie.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Czas przyszły

Aspekt czasownika wskazuje czynność trwającą w czasie lub czynność zakończoną. Może być dokonany lub niedokonany. Czasowniki niedokonane wskazują stany, wydarzenia z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, które nie mają zakończenia np.: liczyłem, będę kupował, śpiewam. Czasowniki dokonane wskazują na stany, wydarzenia z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, które mają swój koniec np. odliczyłem, odkupię, zaśpiewam.

Informacje związane z aspektem czasownika są ważne, gdyż przydają się podczas tworzenia form czasu przyszłego.

RN4fpFgDuvPnL
Czasy
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.

Czas przyszły prosty

Czas przyszły prosty, liczba pojedyncza

męski

żeński

nijaki

1. ja przeczytam

2. ty przeczytasz

3. on przeczyta

1. ja przeczytam

2. ty przeczytasz

3. ona przeczyta

1. ja przeczytam

2. ty przeczytasz

3. ono przeczyta

Czas przyszły prosty, liczba mnoga

męskoosobowy

niemęskoosobowy

1. my przeczytamy

2. wy przeczytacie

3. oni przeczytają

1. my przeczytamy

2. wy przeczytacie

3. one przeczytają

Czas przyszły złożony

Czas przyszły złożony, liczba pojedyncza

męski

żeński

nijaki

1. ja będę czytał/czytać

2. ty będziesz czytał/czytać

3. on będzie czytał/czytać

1. ja będę czytała/czytać

2. ty będziesz czytała/czytać

3. ona będzie czytała/czytać

1. ja będę czytało/czytać

2. ty będziesz czytało/czytać

3. ono będzie czytało/czytać

Czas przyszły złożony, liczba mnoga

męskoosobowy

niemęskoosobowy

1. my będziemy czytali/czytać

2. wy będziecie czytali/czytać

3. oni będą czytali/czytać

1. my będziemy czytały/czytać

2. wy będziecie czytały/czytać

3. one będą czytały/czytać

R3VuwIIEwKx3j
Ćwiczenie 16
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu zdań odpowiednimi wyrazami.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17
RS1rj8WIa7Tm7
Zadanie polega na uzupełnieniu tabeli czasownikami we właściwej formie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 18
RUitewKpa19yl1
Zadanie interaktywne. Uzupełnij tabelę z odmianą czasownika „kupować” w liczbie pojedynczej w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim; w liczbie mnogiej w rodzaju męskoosobowym i niemęskoosobowym w czasie przyszłym.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 19
Rofa7nsDvY6W41
Zadanie interaktywne. Uzupełnij tabelę z odmianą czasownika „kupować” w liczbie pojedynczej w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim; w liczbie mnogiej w rodzaju męskoosobowym i niemęskoosobowym w czasie przeszłym.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 20
RFgcN88ubGdS51
Zadanie interaktywne. Odmień wyrazy przez 3 osoby w liczbie pojedynczej i mnogiej w czasie przyszłym prostym. Wyrazy do odmiany: zbudować, zapisać, przeczytać, oddać, napisać.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Sprawdź, czy umiesz!

Ćwiczenie 21
R1Z3zYSGO5nCm
Zadanie interaktywne. Rozpoznaj formy czasownika: czas, osobę, liczbę i rodzaj (pamiętaj, że w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym nie wskazujemy rodzaju). Czasowniki do określenia: przeczytaliście, będziesz pisała, pisałyśmy, liczyłaś, będziemy liczyli, policzą, policzyliście, mówicie, mówiłyście. Wzór: przeczytamy - czas: przyszły prosty, osoba: pierwsza, liczba: mnoga, rodzaj: brak.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 22
R19hE8iatAIdZ
Zadanie interaktywne polega na rozwiązaniu krzyżówki.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 23

W podanych rzeczownikach ukryły się czasowniki w 3. os. lp. Znajdź je i zapisz poniżej lub w zeszycie.

astma, wiek, sałata, magnat, kajet, żmija, Poznań, spoiwo, platan, pokoik

R18MxckxZ4ARV
Ćwiczenie 24

Rozwiąż rebusy. Określ osobę i liczbę otrzymanych czasowników. Zapisz je tutaj lub w zeszycie.

R1KjE9A0ynUnM
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RcDrQ2yUNbFeh
Ćwiczenie 24

Określ osobę i liczbę poniższych czasowników:

  • okupuje

  • witamy

  • mokniesz

  • tropię

  • broicie

Rl7nu23zKuuby
(Uzupełnij).
Polecenie 4
Rxfavp4A9f5HP
Ułóż zdania z czasownikami z poprzedniego ćwiczenia. Zapisz je tutaj lub w zeszycie.
Ćwiczenie 25
RE49C8fpqz2ny
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu definicji czasownika odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.