Rysunek przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Postać ukazuje prawy profil. Twarz mężczyzny jest owalna. Ma on ciemne brwi, zwężone oczy, haczykowaty nos i sumiaste wąsy. Mężczyzna jest prezentowany od pasa w górę. Ręce zakłada na piersiach. Na głowie ma czapkę obszytą futrem. Jest ubrany w żupan i kontusz.
Rysunek przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Postać ukazuje prawy profil. Twarz mężczyzny jest owalna. Ma on ciemne brwi, zwężone oczy, haczykowaty nos i sumiaste wąsy. Mężczyzna jest prezentowany od pasa w górę. Ręce zakłada na piersiach. Na głowie ma czapkę obszytą futrem. Jest ubrany w żupan i kontusz.
Sędziego nauka o grzeczności i współczesny savoir‑vivre
Projekt kostiumu Sędziego do filmu Pan Tadeusz w reż. Ryszarda Ordyńskiego z 1928 r.
Źródło: domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Zasady dobrego wychowania, savoir‑vivresavoir- vivresavoir‑vivre , etykietaetykietaetykieta, grzeczność - wszystkie te określenia odnoszą się do tego samego zjawiska kulturowego. Niezależnie od czasów ludzie tworzą kodeksy, które określają zasady pomagające funkcjonować w społeczeństwie. Jak sądzisz, po co potrzebujemy norm dotyczących tego, w jaki sposób zachować się w określonych sytuacjach i w stosunku do pewnych osób? Podejmij refleksję nad fragmentem dziewiętnastowiecznej epopeiepopejaepopei i współczesnymi zasadami właściwego zachowania. Zastanów się nad podobieństwami i różnicami między nimi i powodami ich występowania.
Pan Tadeusz, epopejaepopejaepopeja Adama Mickiewicza, jest ważną dla naszego narodu księgą, która pozwoliła pokoleniom przetrwać czasy zaborów, wojen, a także zachować obraz idealnego kraju, który jest ostoją polskości:
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Księga I
Takie były zabawy, spory w one lata Śród cichej wsi litewskiej, kiedy reszta świata We łzach i krwi tonęła...
CART1 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Warszawa 1982, s. 35.
W EpiloguepilogEpilogu do Pana Tadeusza, napisanym znacznie później niż cały utwór, Mickiewicz wyjaśnia genezę swojego dzieła. Jednym z powodów jego powstania było pragnienie odtworzenia idealnego świata, który poeta pamiętał z dzieciństwa:
epilog
końcowa część utworu literackiego
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Epilog
Chciałem pominąć, ptak małego lotu, Pominąć strefy ulewy i grzmotu, I szukać tylko cienia i pogody: Wieki dzieciństwa, domowe zagrody…
CART2 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Epilog, Warszawa 1982, s. 387.
Na owym idealnym obrazie pojawiają się jednak pęknięcia. Bohaterowie zauważają przepaść, jaka dzieli tradycyjne szlacheckie wychowanie, do którego są przyzwyczajeni, i współczesne im społeczeństwo. Według jednego z bohaterów Pana Tadeusza – Sędziego – zapomniano o zasadach grzeczności, zaniedbano etykietęetykietaetykietę i wyzbyto się zasad. Sędzia pragnie przypomnieć innym o podstawowych wartościach. W tym celu wygłasza podczas uczty przemowę na temat grzeczności, która stanowi ocenę młodzieży żyjącej w początku XIX wieku, skontrastowanej z tradycyjnym społeczeństwem szlacheckim.
Sędzia
Sędzia, bohater poematu Mickiewicza, jest właścicielem Soplicowa i stryjem tytułowego Tadeusza. Na prośbę nieobecnego brata, Jacka Soplicy, dba o edukację bratanka, opiekuje się także Zosią. Trzyma również pieczę nad ładem we dworze, pełni funkcję gospodarza.
Przeczytaj uważnie zamieszczone poniżej fragmenty „Pana Tadeusza” i wykonaj ćwiczenie.
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Księga I
I wnet sierpy gromadnie dzwoniące We zbożach, i grabliska suwane po łące, Ucichły i stanęły: tak pan Sędzia każe, U niego ze dniem kończą pracę gospodarze. «Pan świata wie, jak długo pracować potrzeba; Słońce, Jego robotnik, kiedy znijdzie z nieba, Czas i ziemianinowi ustępować z pola». Tak zwykł mawiać pan Sędzia [...].
CART3 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Warszawa 1982, s. 12.
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Księga I
Bo Sędzia w domu dawne obyczaje chował I nigdy nie dozwalał, by chybianochybianochybiano względu Dla wieku, urodzenia, rozumu, urzędu; Tym ładem, mawiał, domy i narody słyną. Z jego upadkiem domy i narody giną.
CART4 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Warszawa 1982, s. 13.
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj krótko Sędziego.
RyISeMuejMpYv
Zastanów się, jakim gospodarzem był Sędzia, zwróć uwagę na jego wypowiedź przy stole, do kogo i w jaki sposób się zwraca. Co jest dla niego ważne?
Sędzia jest dobrym gospodarzem, dba o dom i jego mieszkańców, jest wierny tradycjom. Przy stole, zwracając się do zebranych, mówi grzecznie i nikogo nie chce urazić. Przyjmuje rolę nauczyciela, przypomina modele zachowań, które należy pielęgnować. Wyjaśnia zebranym, jakie pożytki płyną z grzeczności i zachowywania ustalonych tradycją zasad. Daje przykład postępowania choćby tym, jakim jest gospodarzem: jego troskliwość o dom, służbę i domowników staje się wzorem dla innych. Umie zarządzać ludźmi i gospodarstwem, dba o przestrzeganie etykiety.
R1Ml0te4aNToa
Ilustracja przedstawia wnętrze pomieszczenia. Po lewej stronie stoi dość duży prostokątny stół. Jest nakryty białym obrusem. Stoją na nim duże dzbany, półmiski i talerze. Siedzi przy nim kilkunastoosobowa grupa gości. Ukazani po lewej stronie szlachcice wznoszą toasty. Po ich prawej stronie siedzi mnich zajęty ogryzaniem kości kurczaka. Szlachcic stojący za jego plecami wyciera usta kapturem jego habitu. Za nim stoją dwaj oficerowie. Dyskutują z postacią znajdującą się poza obrazem. W głębi ukazany jest służący, który niesie parujący półmisek z jakąś potrawą. Przy ścianie siedzi dama ubrana w wydekoltowaną suknię. Do kobiety umizguje się łysiejący szlachcic. Na ścianie, za ich plecami, wiszą dwa duże portrety.
Uczta u Radziwiłłów
Źródło: Aleksander Orłowski, domena publiczna.
Podczas uczty w zamku Sędzia wygłasza naukę o grzeczności, w której przekazuje Tadeuszowi i młodemu pokoleniu wskazówki, w jaki sposób przestrzegać zasad etykietyetykietaetykiety, by uchodzić za człowieka dobrze wychowanego i tym zyskiwać szacunek innych.
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Księga I
Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą. Niełatwą, bo nie na tym kończy się, jak nogą Zręcznie wierzgnąćwierzgnąćwierzgnąć, z uśmiechem witać lada kogo; Bo taka grzeczność modna, zda mi się kupiecka, Ale nie staropolska, ani też szlachecka. Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna; Bo nie jest bez grzeczności i miłość dziecinna, I wzgląd męża dla żony przy ludziach, i pana Dla sług swoich, a w każdej jest pewna odmiana. Trzeba się długo uczyć, ażeby nie zbłądzić I każdemu powinną uczciwość wyrządzićpowinną uczciwość wyrządzićpowinną uczciwość wyrządzić. I starzy się uczyli; u panów rozmowa, Była to historyja żyjąca krajowahistoryja żyjąca krajowahistoryja żyjąca krajowa, A między szlachtą dzieje domowe powiatu. Dawano przez to poznać szlachcicowi bratu, Że wszyscy o nim wiedzą, lekce go nie ważąlekce go nie ważąlekce go nie ważą; Więc szlachcic obyczaje swe trzymał pod strażą. Dziś człowieka nie pytaj: co zacz? kto go rodzi? Z kim on żył? co porabiał? Każdy gdzie chce wchodzi, Byle nie szpieg rządowy i byle nie w nędzy. Jak ów Wespazyjanus nie wąchał pieniędzyWespazjanus nie wąchał pieniędzyWespazyjanus nie wąchał pieniędzy I nie chciał wiedzieć, skąd są, z jakich rąk i krajów, Tak nie chcą znać człowieka rodu, obyczajów! Dość, że ważny i że się stempelstempelstempel na nim widzi, Więc szanują przyjaciół jak pieniądze Żydzi.
[...] Grzeczność nie jest rzeczą małą: Kiedy się człowiek uczy ważyć, jak przystało, Drugich wiek, urodzenie, cnoty, obyczajeurodzenie, cnoty, obyczajeurodzenie, cnoty, obyczaje Wtenczas i swoją ważność zarazem poznaje: Jak na szalachszalachszalach, żebyśmy nasz ciężar poznali, Musim kogoś posadzić na przeciwnej szali. Zaś godna jest waszmościów uwagi osobnej Grzeczność, którą powinna młódź dla płci nadobnejpłci nadobnejpłci nadobnej; Zwłaszcza gdy zacność domu, fortuny szczodrotyfortuny szczodrotyfortuny szczodroty Objaśniają wrodzone wdzięki i przymioty. Stąd droga do afektówafektówafektów i stąd się kojarzy Wspaniały domów sojusz. Tak myślili starzy. A zatem…
CART5 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Warszawa 1982, s. 18–19.
Ćwiczenie 2
Odmień przez przypadki wyraz „sędzia” w liczbie pojedynczej.
RQaGrtXzOqQzA
Zwróć uwagę, że wyraz ma końcówkę żeńską, choć jest rodzaju męskiego. Możesz skorzystać z wzorów odmiany, znajdujących się we wstępie do słownika języka polskiego.
M. sędzia D. sędzi/sędziego C. sędzi/sędziemu B. sędzię/sędziego N. z sędzią Msc. o sędzi/o sędzim W. sędzio!
RNZa90uOJmj3m
Ćwiczenie 3
Na podstawie zamieszczonego powyżej fragmentu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza wskaż wyznawane przez Sędziego zasady.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4
RzJsIFAUSl1tJ
Na podstawie powyższego fragmentu "Pana Tadeusza" nazwij wartości ważne dla Sędziego.
Każdy człowiek ma jakieś zasady i przekonania, którymi kieruje się w swoim życiu, dzięki, którym odróżnia dobro od zła.
Wartości ważne dla Sędziego to: uprzejmość, sprawiedliwość, szacunek dla innych, uczciwość, przestrzeganie tradycji.
Ćwiczenie 5
Zastanów się, które nauki Sędziego przekonują cię, a z którymi się nie identyfikujesz. Sformułuj odpowiednie argumenty.
RwVR8jjrZU5q0
Argumenty za nauką Sędziego:
(Uzupełnij)
Argumenty przeciw nauce Sędziego:
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że argument to stwierdzenie uzasadniające lub obalające tezę lub przyjęte stanowisko.
Przykładowe argumenty:
za: Należy szanować starszych i to, co nam przekazują – można się wiele od nich nauczyć,
przeciw: Sędzia jest przywiązany do zwyczajów i tradycji jednej grupy społecznej, powołuje się na skostniałe zasady obowiązujące w świecie, który już odchodzi.
Adam MickiewiczPan Tadeusz. Księga I
(...) Dziś nowym zwyczajem, My na naukę młodzież do stolicy dajem I nie przeczymnie przeczymnie przeczym, że nasi synowie i wnuki Mają od starych więcej książkowej nauki; Ale co dzień postrzegam, jak młódź cierpi na tem, Że nie ma szkół uczących żyć z ludźmi i światem. Dawniej na dwory polskie jechał szlachcic młody; Ja sam lat dziesięć byłem dworskim Wojewody, Ojca Podkomorzego, Mościwego Pana (Mówiąc Podkomorzemu uścisnął kolanaMówiąc Podkomorzemu uścisnął kolanaMówiąc Podkomorzemu uścisnął kolana); On mnie radą do usług publicznych sposobiłdo usług publicznych sposobiłdo usług publicznych sposobił, Z opieki nie wypuścił, aż człowiekiem zrobił. W mym domu wiecznie będzie jego pamięć droga, Co dzień za duszę jego proszę Pana Boga. Jeślim tyle na jego nie korzystał dworze Jak drudzy i wróciwszy zimie orzę, Gdy inni, więcej godni Wojewody względówGdy inni, więcej godni Wojewody względów, / Doszli potem najwyższych krajowych urzędówGdy inni, więcej godni Wojewody względów, Doszli potem do najwyższych krajowych urzędówGdy inni, więcej godni Wojewody względów, / Doszli potem najwyższych krajowych urzędówDoszli potem do najwyższych krajowych urzędów, Przynajmniej tom skorzystał, że mi w moim domu Nikt nigdy nie zarzuci, bym uchybił komu W uczciwości, w grzeczności; a ja powiem śmiało (...)
CART6 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz. Księga I, Wrocław 1980, s. 34–36.
Ćwiczenie 6
RYDZZrvrp48h1
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Zwróć uwagę, że Sędzia określa korzyści związane z przyswojeniem sobie zasad grzeczności szlacheckiej, która przydaje się w życiu prywatnym i publicznym.
Sędzia nauczył się grzeczności szlacheckiej, którą uważa za ważniejszą od wiedzy książkowej. Twierdzi, że nauka o stosownym zachowaniu jest praktyczna, przydaje się na co dzień. Co więcej wg Sędziego jest niezbędna w kontaktach towarzyskich. Pomaga wykonywać obowiązki publiczne, piastować ważne urzędy. Bez niej niemożliwe jest zrobienie kariery i awansowanie w hierarchii szlacheckiej. Bohater bardzo dobrze wspomina czasy, kiedy przebywał na dworze Wojewody. Jest dumny z tego, że mógł tam uczyć się właściwego zachowania.
Ćwiczenie 7
Po zapoznaniu się z wypowiedzią Sędziego oceń, czy współczesny młody człowiek chciałby żyć w dawnej Polsce szlacheckiej. Swoją wypowiedź poprzyj argumentami.
RmHJIM5DuIqHK
Zwróć uwagę na zasady, tradycję, ceremoniały towarzyszące codziennemu funkcjonowaniu. Pamiętaj, że argument to stwierdzenie uzasadniające lub obalające tezę lub przyjęte stanowisko, natomiast przykład to fakt lub zdarzenie fikcyjne, ilustrujące argument, pomagające wyjaśnić jego znaczenie oraz wspierające argumentację.
Przykładowy argument za: Hołdowanie zasadom grzeczności wprowadza porządek społeczny, służy zbudowaniu poczucia własnej wartości, służy zrozumieniu drugiego człowieka.
Przykładowy argument przeciw: Współczesny młody człowiek z uwagi na inny model społeczny i wychowawczy nie zaakceptowałby tak wielu ograniczeń i nieprzydatnych w życiu restrykcyjnych zasad.
Rk0wARrEtN8Rv
Ćwiczenie 8
Odszukaj w tekście "Pana Tadeusza" fragmenty dotyczące porządku, w jakim goście Sędziego wracali ze spaceru i zasiadali przy stole. Uzupełnij poniższy tekst właściwymi informacjami.
Odszukaj w tekście "Pana Tadeusza" fragmenty dotyczące porządku, w jakim goście Sędziego wracali ze spaceru i zasiadali przy stole. Uzupełnij poniższy tekst właściwymi informacjami.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 9
R1Exmf3XX88Jf
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Zastanów się , kto przywiązywał szczególną uwagę do zasad dobrego wychowania.
O taką kolejność dbał Sędzia i starsi. Zapewniała ona porządek oraz szacunek należący się z racji urodzenia, płci i piastowanego urzędu.
Ćwiczenie 10
RkuC5Gscb9CiQ
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Zastanów się, co zapewniają tradycje i zwyczaje, które są pielęgnowane w domu. Czemu służą?
Porządek umożliwia sprawne funkcjonowanie społeczeństwa, zapobiega nieporozumieniom, kłótniom, problemom. Każdy wie, co ma robić, jak się zachować w określonej sytuacji. Sprzyja to dobremu porozumieniu ludzi, którzy tego porządku przestrzegają.
R1QWrE0yPVUXU
Ćwiczenie 11
Ułóż puzzle, a dowiesz się, kto tańczył poloneza na weselu Zosi.
Ułóż puzzle, a dowiesz się, kto tańczył poloneza na weselu Zosi.
Elwiro Andrioli, Ilustracja do Księgi XII "Pana Tadeusza"
Źródło: Wikipedia, domena publiczna.
Ćwiczenie 11
ReC0Y0mX0aDgh
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Weź pod uwagę fragment Księgi XII epopei, zaczynający się słowami: Poloneza czas zacząć...
Zosia Horeszkówna zaczyna poloneza z Podkomorzym, w tan ruszają panny i żołnierze Dąbrowskiego. Pannę młodą „odbijają” kolejni mężczyźni, nawet generał Dąbrowski, na koniec tańczy ona z mężem Tadeuszem.
Ćwiczenie 12
RRAu5Zzn9OmiU
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Weź pod uwagę pozycję Podkomorzego w społeczności szlacheckiej. Przypomnij sobie, jaki komentarz narratora pojawia się wtedy, gdy Podkomorzy siada za stołem podczas uczt, np. w Księdze I.
Podkomorzy jest bardzo ważną postacią. Piastuje urząd powołany do rozstrzygania sporów majątkowych szlachty. To człowiek pełen powagi, godności, patriota i tradycjonalista cieszący się powszechnym szacunkiem. Tańczenie z nim w pierwszej parze to wyróżnienie. Cytat potwierdzający wysoką pozycję Podkomorzego: „Podkomorzy najwyższe brał miejsce za stołem / Z wieku mu i z urzędu ten zaszczyt należy. / Idąc kłaniał się damom, starcom i młodzieży”.
Zasady dobrego wychowania
Polecenie 1
Zapoznaj się z tabelą zachowań grzecznościowych, uzupełnij ją własnymi przykładami.
RF0LpPoXmjgga
R6aNDoS5bJfuX1
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Savoir‑vivresavoir- vivreSavoir‑vivre to ogół zasad dobrego zachowania się, norm i zwyczajów towarzyskich obowiązujących w danej społeczności. Tym terminem określa się również znajomość tych reguł. Częścią savoir - vivresavoir- vivresavoir - vivre’u jest etykieta językowa, czyli zestaw wzorów językowych zachowań grzecznościowych, typowych dla danej społeczności. Odmianą etykiety obowiązującej w internecie jest netykietanetykietanetykieta. Komunikacja międzyludzka może mieć charakter oficjalny, kiedy występuje między nieznajomymi lub osobami o różnej pozycji w społeczeństwie (dyrektor - podwładny/uczeń), jak również nieoficjalny między członkami rodziny czy znajomymi.
Zwroty grzecznościowe są wyrazem dobrego wychowania i szacunku do rozmówcy. Wśród nich wyróżniamy:
Zwroty pożegnalne - służą zakończeniu kontaktu, np: Z poważaniem, Z wyrazami szacunku, Łączę ukłony, Pozdrawiam, Przesyłam uściski, Ściskam, Z pozdrowieniami.
Przeprosiny - mają prowadzić do zażegnania konfliktu, np: Przepraszam, Wybacz, Przykro mi.
Prośbę - np: Proszę, Czy mógłbyś, Zwracam się z uprzejmą prośbą.
Podziękowanie - wdzięczność wyrażona w formie ustnej lub pisemnej, np.: Dziękuję, Jestem wdzięczny/a, Składam podziękowania.
Zaproszenie - pisemnie lub ustnie wyrażona prośba o przyjście dokądś i wzięcie udziału w jakimś wydarzeniu.
Gratulacje - wyrazy uznania składane komuś z okazji sukcesu lub szczęśliwego wydarzenia, np.: Gratuluję, Składam gratulacje.
Przestrzeganie zasad etykiety językowej jest świadectwem dobrego wychowania, świadczy o pozytywnym i życzliwym stosunku nadawcy do odbiorcy. Z kolei ich niestosowanie świadczy o nieznajomości zasad dobrego wychowania, może skutkować społecznymi sankcjamisankcjasankcjami (np. rozmowa zakończy się niepowodzeniem, rozmówca poczuje się urażony).
savoir- vivre
(fr.) czytaj: sawuar wiwr
sankcja
kara, grzywna za naruszenie prawa lub zasad obowiązujących w danej społeczności/społeczeństwie
Ćwiczenie 13
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej rzeczownik „savoir‑vivresavoir- vivresavoir‑vivre” . Zwróć szczególną uwagę na pisownię.
RgofeT3OKfUU7
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY-SA 3.0.
W odmianie tego słowa pojawia się apostrof. Są dwa wzorce odmiany tego rzeczownika. Sprawdź wzorce odmiany w słowniku języka polskiego.
M. savoir‑vivre D. savoir‑vivre /savoir‑vivre'u
C. savoir‑vivre/ savoir‑vivre'owi
B. savoir‑vivre
N. savoir‑vivre / savoir‑vivre`em Msc. savoir‑vivre / savoir‑vivrze W. savoir‑vivre / savoir‑vivrze
R1M2sBeLHsP6q
Ćwiczenie 14
Przyporządkuj podane zwroty do poszczególnych kategorii. Możesz skorzystać ze Słownika językowego savoir-vivre’u Małgorzaty Marcjanik. Przeprosiny Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Reakcja na podziękowanie Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Grzecznościowa obudowa wypowiedzi Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Odmowa Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać
Przyporządkuj podane zwroty do poszczególnych kategorii. Możesz skorzystać ze Słownika językowego savoir-vivre’u Małgorzaty Marcjanik. Przeprosiny Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Reakcja na podziękowanie Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Grzecznościowa obudowa wypowiedzi Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać Odmowa Możliwe odpowiedzi: 1. dziękuję, nie, 2. żałuję, ale, 3. bardzo się cieszę, 4. to drobiazg, 5. bez urazy, 6. to ja dziękuję, 7. dziękuję, ale, 8. cieszę się, że, 9. państwo pozwolą, 10. nie chciałbym sprawiać kłopotu, 11. przepraszam za kłopot, 12. uprzejmie informujemy, 13. prawdopodobnie, 14. najmocniej pana/panią przepraszam, 15. nie, dziękuję, 16. proszę mi wybaczyć, 17. jest mi bardzo przykro, 18. mam nadzieję, że, 19. cała przyjemność po mojej stronie, 20. jeśli wolno zapytać
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
RMFW8rSKHjSsK
Ćwiczenie 15
Pogrupuj znane ci zwroty grzecznościowe stosowane w podanych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. Oficjalnie Możliwe odpowiedzi: 1. Dziękuję, że zajęliście się organizacją przyjęcia weselnego., 2. Pragnę podziękować za trud włożony w organizację przyjęcia weselnego., 3. Hej!, 4. Dzień dobry!, 5. Z okazji imienin życzę Ci…., 6. Szanowna Pani, 7. Usiądźcie., 8. Z okazji imienin życzę Pani..., 9. Do widzenia!, 10. Pa!, 11. Najdroższa, 12. Proszę o zajęcie miejsc. Nieoficjalnie Możliwe odpowiedzi: 1. Dziękuję, że zajęliście się organizacją przyjęcia weselnego., 2. Pragnę podziękować za trud włożony w organizację przyjęcia weselnego., 3. Hej!, 4. Dzień dobry!, 5. Z okazji imienin życzę Ci…., 6. Szanowna Pani, 7. Usiądźcie., 8. Z okazji imienin życzę Pani..., 9. Do widzenia!, 10. Pa!, 11. Najdroższa, 12. Proszę o zajęcie miejsc.
Pogrupuj znane ci zwroty grzecznościowe stosowane w podanych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. Oficjalnie Możliwe odpowiedzi: 1. Dziękuję, że zajęliście się organizacją przyjęcia weselnego., 2. Pragnę podziękować za trud włożony w organizację przyjęcia weselnego., 3. Hej!, 4. Dzień dobry!, 5. Z okazji imienin życzę Ci…., 6. Szanowna Pani, 7. Usiądźcie., 8. Z okazji imienin życzę Pani..., 9. Do widzenia!, 10. Pa!, 11. Najdroższa, 12. Proszę o zajęcie miejsc. Nieoficjalnie Możliwe odpowiedzi: 1. Dziękuję, że zajęliście się organizacją przyjęcia weselnego., 2. Pragnę podziękować za trud włożony w organizację przyjęcia weselnego., 3. Hej!, 4. Dzień dobry!, 5. Z okazji imienin życzę Ci…., 6. Szanowna Pani, 7. Usiądźcie., 8. Z okazji imienin życzę Pani..., 9. Do widzenia!, 10. Pa!, 11. Najdroższa, 12. Proszę o zajęcie miejsc.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Strategie grzecznościowe
Małgorzata Marcjanik, językoznawca, badaczka etykiety językowej i retoryki mediów wygłosiła wykład podczas inauguracji roku akademickiego 2015/16 na Uniwersytecie Warszawskim. Nosił on tytuł: Współczesna etykieta językowa – zmierzch wartości?. Przestawiła w nim tezę, że grzeczność jest rodzajem społecznie akceptowanej gry. Grę taką prowadzi się zawsze w jakimś celu, np. by rozmówca dobrze się poczuł, by rozpoznał, że nadawca okazuje mu szacunek. Dzięki temu nadawca ma prawo oczekiwać wzajemności. Wykładowczyni przeanalizowała współczesne zachowania Polaków i przedstawiła wnioski.
Polacy, by osiągnąć cele, w swoich wypowiedziach stosują cztery strategie grzecznościowe:
RUdTwaxGfSWq7
Ilustracja przedstawia tabelę zatytułowaną: Cztery strategie grzecznościowe stosowane przez Polaków. Zawiera dwie kolumny zatytułowane: Strategia i Przykład oraz cztery wiersze. Pierwszy wiersz przedstawia strategię zwaną Umniejszanie własnej wartości. Jej przykładem jest sytuacja, kiedy słyszy się komplement. Wypada wtedy podziękować i zaprzeczyć, np. Świetnie napisany tekst! – Oj, to tylko szkic. Nic niewart.... Drugi wiersz prezentuje strategię zwaną Umniejszanie własnych zasług. Jej przykład to zasada wspaniałomyślności, np. na podziękowania odpowiada się zazwyczaj: nie ma za co, nic wielkiego, drobiazg. Trzeci wiersz to: Wyolbrzymianie własnej winy. Jest to strategia stosowana, gdy zamiast powiedzieć: przepraszam za spóźnienie, spóźniony przypisuje sobie najgorsze cechy: Przepraszam, ale jestem taki nieogarnięty. Nigdy i nigdzie nie jestem w stanie dotrzeć na czas. Czwarty wiersz ukazuje strategię nazwaną Neutralizowanie winy. Jej przykładem jest sytuacja, gdy gość stłucze kieliszek, nie karci się go, tylko przyjmuje przeprosiny, a nawet pociesza słowami: nic się nie stało.
Grafika wykonana na podstawie: Małgorzata Marcjanik, Polska grzeczność językowa, Kielce 1997. Grafika: Englishsquare.pl sp. z o.o.
Polecenie 2
Zapoznaj się z czterema strategiami grzecznościowymi, stosowanymi współcześnie przez Polaków i podyskutuj o nich w klasie. Zastanówcie się, czy stosujecie je na co dzień. Przedstawcie przykłady takich sytuacji z własnego życia. Dokonajcie oceny tych sytuacji.
R1YbRmil4RV34
Polecenie 3
Czy Sędzia z „Pana Tadeusza” stosowałby współczesne strategie grzecznościowe? Zbierz argumenty za i przeciw.
Rb6On9a8MpYhv
Sprawdź, czy umiesz!
R1AnWXRRWlk2R
Ćwiczenie 16
Na podstawie obu fragmentów "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, w których wypowiada się Sędzia, określ, jakie wartości były ważne dla tego bohatera.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4
Porównaj zasady dobrego wychowania wyłożone przez Sędziego we fragmentach „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza ze współczesnym savoir‑vivresavoir- vivresavoir‑vivre'em. Określ, które różnice uważasz za najważniejsze.
RZQ7aSa3eRjOq
Miejsce na odpowiedź.
Polecenie 5
Przeprowadź wywiad z Sędzią - bohaterem „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, który znalazł się we współczesnym świecie. Ułóż co najmniej cztery pytania dotyczące poglądów szlachcica na współczesne zasady savoir‑vivre`savoir- vivresavoir‑vivre`u i wymyśl odpowiedzi postaci.
R1Y2nPnFUa3E8
Miejsce na odpowiedź.
Słownik
epopeja
epopeja
inaczej epos; gatunek epiki obejmujący utwory, zazwyczaj wierszowane, w których przedstawiano mitycznych lub historycznych bohaterów biorących udział w wydarzeniach przełomowych dla określonej społeczności
etykieta
etykieta
określony sposób zachowania się obowiązujący w jakimś środowisku, zwłaszcza dyplomatycznym lub dworskim
chybiano
przeoczono
wierzgnąć
machnąć
lada kogo
byle kogo
powinną uczciwość wyrządzić
taką grzeczność oddać, na którą dana osoba zasługuje
historyja żyjąca krajowa
tradycja
lekce go nie ważą
nie lekceważą go
Wespazjanus nie wąchał pieniędzy
odniesienie do cesarza rzymskiego Wespazjana, któremu przypisuje się słynną łacińską sentencję, czyli „pieniądze nie śmierdzą”, odnoszącą się do podatku, jaki Wespazjan nałożył na toalety publiczne
stempel
pieczątka
urodzenie, cnoty, obyczaje
z jakiego domu pochodzi, jakie ma zalety, jak się zachowuje w stosunku do innych
szalach
odniesienie do szali wagi
płci nadobnej
kobiet
fortuny szczodroty
bogactwo
afektów
uczuć
Mówiąc Podkomorzemu uścisnął kolana
Mówiąc Podkomorzemu uścisnął kolana
zwyczaj dla wyrażenia komuś szczególnego uszanowania dawniej pospolity w stosunkach towarzyskich szlachty
netykieta
netykieta
zwyczajowe zasady korzystania z usług internetu, na przykład: komunikatorów, forów, mediów społecznościowych
nie przeczym
nie zaprzeczamy
do usług publicznych sposobił
przygotowywał do pełnienia funkcji publicznych
Gdy inni, więcej godni Wojewody względów, / Doszli potem najwyższych krajowych urzędów
Na dworze Wojewody Sędzia nabrał przekonania, że osiągnięcie najwyższych krajowych urzędów zależy przede wszystkim od faworyzowania i protekcji, a mniej od zasługi
