Monolog podmiotu lirycznego w utworze  Elegia o ... [chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

Zastanów się, czym i co można haftować, wyszywać i malować.

Czasowniki te budzą pozytywne skojarzenia - można malować, wyszywać i haftować dla relaksu, nie każdy potrafi wykonywać te czynności, zazwyczaj haftujemy czy wyszywamy kwiaty, malujemy kolorowe obrazy i, jeśli mamy wprawę i talent, prace takie mogą być „małymi” dziełami sztuki i zachwycać kunsztem wykonania i doborem barw.

Podmiot liryczny to fikcyjna postać w utworze poetyckim wypowiadająca swe przeżycia, doznania, przemyślenia.

Podmiotem lirycznym w wierszu jest osoba dorosła, prawdopodobnie matka, która zwraca się do odbiorcy - „synku”.

Zwróć uwagę na to, w jakiej podmiot liryczny znajduje się sytuacji, jaka rzeczywistość go otacza.

Podmiot liryczny jest zrozpaczony, czuje się bezsilny wobec strasznej rzeczywistości, czuje także żal.

Zwróć uwagę na formę wołacza - synku.

Odbiorcą jest mały chłopiec, wychowany w ciągłym strachu, ktoś, kto pomimo młodego wieku poznał zło, okrucieństwo, ale zna też  pojęcia, słowa, sytuacje z życia przed wojną, które zamiast  kojarzyć mu się z czymś pozytywnym, przywołują jedynie groźne skojarzenia.

Zwróć uwagę na wymowę wiersza, przypomnij sobie, jakie funkcje zazwyczaj pełnią wskazane środki w poezji.

przenośnia - „wyszywali wisielcami” - kontrast, ma na celu ukazanie wdarcia się wojennej rzeczywistości w beztroskie dzieciństwo

epitet - „rudą krwią”  - uplastycznienie, zbrutalizowanie przekazu, kontrast krwi symbolizującej śmierć i rudości, a więc koloru ciepłego

zdrobnienie - „syneczku” - podkreślenie, że wypowiada się matka; podkreślenie jej cierpienia

porównanie - „oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą” - porównanie ukazuje baśniowość snów; adresat tych słów został od nich oddzielony, więc odebrana została mu beztroska

Zwróć uwagę na zaimki i czasowniki. Odpowiedz na pytanie: kto jest podmiotem wykonywanych czynności w poszczególnych strofach? Zastanów się, czego się uczy „chłopiec polski” - jakich umiejętności nabywa, do jakich wniosków dochodzi.

Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi zostały poruszone następujące kwestie:

• w pierwszym etapie „edukacji” adresat liryczny zostaje odarty z niewinności i patrzy na zbrodnie, krew niewinnych ludzi, zniszczenia wojenne,

• drugim etapem było „wyuczenie na pamięć” miłości do ziemi, do ojczyzny; bohater czuje potrzebę walki ze złem, idzie walczyć z bronią w ręku,

• po wykształceniu postawy patriotycznej „chłopiec polski” zostaje wysłany „z czarną bronią w noc”,

• ostatnim etapem wojennej edukacji jest uświadomienie sobie moralnego zła związanego z koniecznością zabijania nawet w imię wyższych wartości; bohater liryczny, patrząc na okrucieństwa, wstydzi się za ludzi, którzy to robią, boi się ich, nie widzi ratunku, zło jest wszechogarniające, ciągle obecne jak chleb codzienny, osacza człowieka.

Przypomnij sobie, co symbolizuje krzyż w chrześcijaństwie. Możesz skorzystać ze słownika symboli.

Krzyż symbolizuje zwycięstwo nad złem, nad śmiercią. Syn‑żołnierz wykonujący ten gest w ostatnim momencie przed śmiercią udowadnia swoją wierność ideałom i fakt, że pozostaje niepokonany, pomimo że umiera.