Zdjęcie przedstawia zbombardowane miasto. Widać ruiny budynków.
Zdjęcie przedstawia zbombardowane miasto. Widać ruiny budynków.
Życie po wojennej traumie w wierszu Tadeusza Różewicza Jak dobrze
Ruiny kamienicy przy ulicy Twardej 22 w Warszawie, w której 31 grudnia 1943 r. powołano Krajową Radę Narodową
Źródło: domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Ludzie, którzy doświadczyli okrucieństwa wojny, zmieniają się na zawsze. Szczęście związane z ocaleniem życia miesza się z traumątraumatraumą, wywołaną cierpieniem, ciągłym poczuciem zagrożenia oraz rozpaczą po stracie najbliższych. Powrót do normalnego życia sprzed wojny czasem jest niemożliwy...
trauma
- uraz psychiczny, w którego rezultacie następuje trwała zmiana w psychicznym funkcjonowaniu człowieka, „rana psychiczna”; najczęściej trauma spowodowana jest przez gwałtowne i wyjątkowo przykre przeżycie, w którego trakcie życie lub zdrowie konkretnej osoby albo jej bliskich zostaje zagrożone
O autorze
Rd5QBLtfcmNf61
Zdjęcie przedstawia twarz młodego mężczyzny. Jest ona pociągła, nos wydatny, brwi wyraziste, oczy głęboko osadzone. Mężczyzna ma krótkie, falujące, zaczesane ku górze włosy.
W 1942 roku Tadeusz Różewicz został zaprzysiężony w Armii Krajowej. Otrzymał pseudonim Satyr. Od czerwca 1943 do listopada 1944 roku walczył w partyzanckich oddziałach leśnych.
Źródło: Portret Tadeusza Różewicza z 1948, dostępny w internecie: polona.pl, tylko do użytku edukacyjnego. Publikacja udostępniona za zgodą spadkobierców autora. Całość ani żadna z jej części nie może być przetwarzana ani wykorzystywana w celach komercyjnych.
Tadeusz Różewicz podczas wojny był partyzantem. W wieku 24 lat udało mu się uniknąć śmierci. Twierdził, że te doświadczenia i czas wojny pozostawiły w nim głęboką pustkę. Wybuch II wojny światowej zmusił go do porzucenia marzeń i planów oraz sprawił, że młody Tadeusz musiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Należał do pokolenia ludzipokolenie Kolumbówpokolenia ludzi, którzy przelewali krew i ginęli, zanim prawdziwie dorośli. Ci ludzie przeżywali swoją młodość, nie doświadczając zalet życia w pokoju. Przyszło im dojrzewać w zniszczonych miastach lub kryjąc się w lasach. Wojna spowodowała, że zamiast doświadczać radości bycia młodym, uczyli się używać broni i obcować ze śmiercią. Takie doświadczenia sprawiły, że postrzegali świat jako doszczętnie zrujnowany.
Różewicz opisywał wojnę jako zjawisko straszliwe i niewyobrażalne dla człowieka. Sądził, że jej okropieństw nie da się literacko przedstawić. To założenie stało się podstawą refleksji twórcy, że nawet język poezji nie jest w stanie opisać zdarzeń i doświadczeń, z którymi człowiek mierzy się podczas wojny.
R9OSp3IhKlwN8
Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn, powstańców podczas walki. Mężczyźni ubrani w mundury moro znajdują się na gruzach budynku. Jeden z nich celuje przed siebie z karabinu. Drugi trzyma w prawej dłoni pistolet.
Rówieśnicy Tadeusza Różewicza nazywani są pokoleniem Kolumbów lub pokoleniem apokalipsy spełnionej – czyli ludzi, których młodość przypadła na lata wojny.
Źródło: Wiesław Chrzanowski, Żołnierze Armii Krajowej w powstaniu warszawskim Ppor. Henryk Ożarek „Henio” (po lewej) i Tadeusz Przybyszewski „Roma” (po prawej) z kompanii „Anna” Batalionu „Gustaw” w rejonie ulicy Kredytowej–Królewskiej, dostępny w internecie: wikimedia.org, domena publiczna.
Przeczytaj zamieszczony poniżej wiersz Tadeusza Różewicza Jak dobrze i wykonaj ćwiczenia.
Tadeusz RóżewiczJak dobrze
Jak dobrze Mogę zbierać jagody w lesie myślałem nie ma lasu i jagód.
Jak dobrze Mogę leżeć w cieniu drzewa myślałem drzewa już nie dają cienia.
Jak dobrze Jestem z tobą tak mi serce bije myślałem człowiek nie ma serca.
r_1 Źródło: Tadeusz Różewicz, Jak dobrze, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Kraków 1994, s. 16.
Polecenie 1
Napisz kilka zdań, w których przedstawisz emocje towarzyszące ci podczas lektury wiersza.
R2aMp1j5H5yvJ
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj podmiot liryczny z wiersza Tadeusza Różewicza.
Rp17EGSVqlpLW
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że podmiot liryczny to osoba mówiąca w wierszu, opowiada on o swoich uczuciach, przeżyciach.
Czytelnik może się domyślać, że podmiot liryczny doświadczył traumatycznych przeżyć i po tych strasznych doświadczeniach wydaje się zaskoczony, że jeszcze istnieje przyroda, trwa jej piękno, podziwia beztroską codzienność i zachwyca się wydawałoby się zwykłymi zjawiskami, jakby nie mógł uwierzyć, że świat po wszystkim, czego był świadkiem i uczestnikiem, jeszcze istnieje. Jest to człowiek, który próbuje wrócić do normalnego życia, na nowo odkryć piękno świata.
Ćwiczenie 2
Utwór Jak dobrze został wydany w 1948 roku w zbiorze Czerwona Jarzębina. Ustal, jakie znaczenie dla wymowy utworu ma data jego powstania.
Rp17EGSVqlpLW
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę, że wiersz powstał trzy lata po zakończeniu wojny.
Utwór przedstawia uczucia człowieka, któremu udało się przeżyć wojnę.
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij, jak rozumiesz ostatnie dwa wersy wiersza.
Rp17EGSVqlpLW
(Uzupełnij).
Weź pod uwagę datę powstania wiersza i informacje dotyczące biografii autora.
Podmiot liryczny, którego możemy utożsamiać z autorem Tadeuszem Różewiczem, był świadkiem okrucieństw, jakie jeden człowiek zadawał drugiemu w czasie wojny, dlatego stracił wiarę w podstawowe wartości - miłość, dobro, sprawiedliwość, poczucie bezpieczeństwa, ale też wiarę w drugiego człowieka.
RIRT4ecAEDmJk
Grafika przedstawia panoramę miasta. jest ono bombardowane, unoszą się nad nim dymy i rozbłyski od wybuchów. Miastu z oddali przygląda się człowiek w bluzie z kapturem i spodniach, trzymający w prawej ręce deskorolkę.
Jednym z najważniejszych wierszy Różewicza jest Ocalony. Podmiot liryczny tego utworu przetrwał wojnę i ocalał. Jednak został okaleczony psychicznie tak bardzo, że wątpi, czy istnieją wciąż jakieś podstawowe wartości i czy człowiek ma szansę powrócić do normalności.
Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.
RGfVjjXgnvL8K
Ćwiczenie 4
Zaznacz typy liryki, jakie reprezentuje utwór Baczyńskiego. Możliwe odpowiedzi: 1
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 4.0.
RtVNRJDi0wGEg
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
Zastanów się i odpowiedz, z czego może wynikać „oszczędność” formy wiersza Jak dobrze.
Rp17EGSVqlpLW
(Uzupełnij).
Weź pod uwagę niewielką ilość środków stylistycznych w wierszu i prosty język utworu.
Zastosowanie prostej i oszczędnej formy wiersza wynika prawdopodobnie z faktu, że poeta świadomie mówi o wojnie i związanych z nią przeżyciach, również tych powojennych, w surowy, pozbawiony ozdobników sposób, nie potrafi upiększać koszmaru, który przeżył, pisze dosłownie, jakby potocznym językiem.
Sprawdź, czy umiesz!
Polecenie 2
Poszukaj w swoim otoczeniu osoby, która przeżyła koszmar II wojny światowej, przeprowadź z nią wywiad.
RVLOeUCleP9TL
Słownik
pokolenie Kolumbów
pokolenie Kolumbów
pokolenie twórców urodzonych około 1920 roku, dla których przeżyciem generacyjnym była II wojna światowa
