Geografia jako nauka

RwfeT9cAdDHBI

Zdjęcie przedstawia Ziemię widoczną z satelity okołoziemskiego. Na zdjęciu widoczna okrągła kula Ziemska pokryta niebieskimi wodami, brązowymi, zielonymi lub białymi lądami oraz białymi pasmami chmur.

Czym zajmuje się geografia?

GeografiageografiaGeografia to nauka opisująca świat, w którym żyjemy. Zajmuje się badaniem oraz opisywaniem przestrzennego zróżnicowania naszej planety. Nazwa tej dyscypliny naukowej pochodzi z połączenia greckich słów geos – co znaczy 'ziemia' i grapho, czyli 'pisać, opisywać'. Geografowie na początku zajmowali się zbieraniem podstawowych informacji na temat naszej planety, np. dotyczących rozkładu lądów i mórz, gór, rzek itp. Natomiast obecnie badają powłokę ziemskąpowłoka ziemskapowłokę ziemską zarówno pod względem przyrodniczym, jak i społeczno‑gospodarczym oraz zależności, jakie występują pomiędzy powłoką ziemską a działalnością człowieka.

Współczesna geografia została podzielona przez geografów na dwa działy w zależności od szczegółowego pola badań:

• geografię fizycznągeografia fizycznafizyczną badającą naturalne procesy i składniki powłoka ziemskapowłoka ziemska;

• geografię ekonomicznągeografia ekonomicznaekonomiczną (czyli społeczno‑gospodarczągeografia społeczno‑gospodarczaspołeczno‑gospodarczą), która bada wpływ działalności gospodarczej człowieka na Ziemię oraz wpływ czynników naturalnych na działalność ludzi.

Niektórzy badacze wyróżniają jeszcze kolejne dwa działy:

• geografię regionalnągeografia regionalnaregionalną, która łączy elementy geografii fizycznej i ekonomicznej, kładąc nacisk na całościowe przedstawienie regionu geograficznego;

• kartografię, czyli naukę o mapach.

RsfVYjN1yoQsY

Ilustracja przedstawia w formie diagramu podział nauk geograficznych. U góry napis: "Podział nauk geograficznych". Poniżej dwa spłaszczone okręgi, które są umieszczone obok siebie w poziomie. Okręgi zachodzą na siebie dokładnie w połowie. Lewy okrąg jest niebieski, a prawy żółty. Miejsce wspólne jest barwy zielonej. W lewym, niebieskim okręgu znajduje się napis: "Geografia fizyczna zajmuje się środowiskiem przyrodniczym". W prawym, żółtym okręgu napis: "Geografia ekonomiczna zajmuje się gospodarką człowieka i społeczeństwem". We wspólnej części po lewej stronie umieszczono napis: "Geografia regionalna zajmuje się całościowym przedstawianiem regionów geograficznych", a po prawej stronie: "Kartografia zajmuje się mapami".

Skąd współcześnie czerpiemy wiedzę geograficzną?

Wiedzę o naszej planecie ludzie zdobywają, gromadzą i przetwarzają od tysięcy lat. Źródła wiedzy geograficznej możemy podzielić na bezpośrednie i pośrednie.

Źródła bezpośrednie to:

• obserwacje (np. zmian rodzaju roślinności wraz ze wzrostem wysokości w górach);

• pomiary (np. elementów pogody – temperatury i wilgotności powietrza, opadów, ciśnienia atmosferycznego);

• fotografie (np. dokonywane podczas obserwacji, dokumentujące jakieś zjawisko, fotografia lotnicza, zdjęcia satelitarne);

• kartowaniekartowaniekartowanie – nanoszenie na mapę nowych treści zdobytych w trakcie obserwacji i pomiarów terenowych.

Źródła pośrednie to:

• zasoby Internetu – największe i najłatwiej dostępne źródło wiedzy; trzeba jednak umiejętnie, krytycznie i ostrożnie dobierać informacje, gdyż często można natknąć się na treści nieaktualne, a nawet całkowicie błędne i niebezpieczne;

• mapy – bardzo istotne źródło wiedzy, które będziesz poznawać i analizować i z którego będziesz korzystać na wielu lekcjach geografii;

• materiały drukowane – przekazujące informacje za pomocą słów, ilustracji i liczb; do najważniejszych należą: podręczniki, słowniki, encyklopedie, książki podróżnicze, przewodniki turystyczne i aktualizowane co roku roczniki statystyczne albo inne zbiory danych statystycznych;

• pliki cyfrowe – obecnie wydawnictwa, urzędy i inne instytucje często publikują swoje treści na nośnikach elektronicznych;  e‑podręcznik jest właśnie taką formą przekazu;

• filmy i zdjęcia – cenne źródła wiedzy, mogące na przykład pokazać zjawiska geograficzne zachodzące w odległych od nas regionach kuli ziemskiej.

Ciekawostka

Informacje geograficzne często są nieprecyzyjne. Nie jest to jednak spowodowane niedbałością badaczy. Nie ma możliwości wykonania tak dokładnych pomiarów, aby  określić precyzyjną liczbę Polaków, wielkość powierzchni lądolodów na kuli ziemskiej albo światowych zbiorów jabłek. Innym przykładem może być podawanie różnych wysokości dla jednego obiektu, np. w wyniku zderzania się płyt litosferycznychpłyty litosferycznepłyt litosferycznych Mount Everest „rośnie” od 4 mm do 6 mm rocznie.

RqC6wTBDnALRn

Zdjęcie przedstawia pasmo górskie. To fragment najwyższych gór świata Himalajów. Pasmo górskie pokryte jest śniegiem. W środkowej części pasma najwyższy szczyt w kształcie trójkąta. To Mount Everest, najwyższa góra świata. Skalisty, pokryty śniegiem i oświetlony promieniami słonecznymi szczyt góry kontrastuje z kamienistym, brązowym terenem rozpościerającym się u stóp Mount Everest. W dole ilustracji widoczne ścieżki. Niebo błękitne.

Od lat toczy się spór, jaką naprawdę wysokość ma Mount Everest. Od 2010 roku, po uzgodnieniach Chińczyków z Nepalczykami, podaje się w atlasach wysokość 8848 m n.p.m. z czapą lodową i 8844 m n.p.m. bez tej czapy. Himalaje to pasmo górskie, które powstało w wyniku zderzenia się płyty indyjskiej z kontynentem Azji. W zasadzie to zderzanie trwa nadal, w wyniku czego Himalaje stale zmieniają swoją wysokość. Na przykład podczas ostatniego trzęsienia ziemi, jakie miało miejsce w Nepalu (25.04.2015), wysokość Mount Everestu zmniejszyła się o 2,5 cm.

Podsumowanie

• Geografia to nauka opisująca Ziemię – jej środowisko przyrodnicze, a także wpływ działalności człowieka na naszą planetę.

• Wiedzę geograficzną można zdobyć z różnych źródeł – bezpośrednich i pośrednich. Źródła bezpośrednie to m.in. obserwacje i pomiary terenowe. Źródła pośrednie to m.in. podręczniki, słowniki, encyklopedie, książki podróżnicze, przewodniki turystyczne, roczniki statystyczne i Internet. Korzystając z nich, nie można zapomnieć o porównywaniu informacji i uzyskanych wyników, a także o ich krytycznej ocenie.

Słownik

Ćwiczenia