1. Jakie są podobieństwa i różnice w ukształtowaniu powierzchni obu Ameryk?
Wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej i Ameryki Południowej przebiega najdłuższy na świecie system górski o długości prawie 17 tysięcy kilometrów. Składają się na niego Kordyliery w Ameryce Północnej i Andy w Ameryce Południowej.
Na podstawie map opiszesz cechy ukształtowania powierzchni Ameryki Północnej i Ameryki Południowej.
Określisz cechy wspólne i różnice w ukształtowaniu powierzchni Ameryki Północnej i Ameryki Południowej.
Określisz wpływ ukształtowania powierzchni na klimat, roślinność i sieć rzeczną Ameryki Północnej i Ameryki Południowej.
Ameryka Północna i Ameryka Południowa – położenie geograficzne i ukształtowanie powierzchni
Dwa wielkie bloki kontynentalne leżące na półkuli zachodniej obejmuje się jedną nazwą – Ameryka. Większy z nich o powierzchni 24,2 mln kmIndeks górny 22 położony jest w całości na półkuli północnej – to Ameryka Północna, trzeci co do wielkości kontynent na Ziemi. Nieco mniejszy blok o powierzchni 17,8 mln kmIndeks górny 22 przecina równik, a większa część kontynentu leży na półkuli południowej i dlatego nazywamy go Ameryką Południową. Oba kontynenty łączy pomost lądowy mający w najwęższym miejscu w Przesmyku Panamskim 46 km szerokości. Drugi „pomost” tworzą archipelagi wysp leżące na wschodzie Morza Karaibskiego. Największym z nich są Wielkie Antyle. Przez kilka wieków nazywane były Indiami Zachodnimi, gdyż pierwsze wyprawy odkrywcze, docierając do nich, sądziły, że to Indie. Kontynentalny pomost od Przesmyku Tehuantepec do Przesmyku Panamskiego oraz pomost wyspiarski wydziela się jako Amerykę Środkową, która geograficznie należy do Ameryki Północnej.
Ameryka Północna i Ameryka Południowa – mapy hipsometryczne
Ameryka jest lądem o największej rozciągłości południkowej. Skrajne punkty na północy i na południu leżą w odległości ponad 15 tys. km. To wpływa na wielkie zróżnicowanie stref klimatycznych, roślinnych, glebowych i krajobrazowych. Od wschodu Amerykę oblewa Ocean Atlantycki, a od zachodu Ocean Spokojny. Północne wybrzeża Ameryki Północnej oblewane są przez wody Oceanu Arktycznego.
Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Ameryki jest południkowy przebieg młodych gór fałdowych biegnących wzdłuż zachodnich wybrzeży. W Ameryce Północnej są to Kordyliery z najwyższym szczytem Denali (stara nazwa McKinley, 6194 m n.p.m.), a w Ameryce Południowej – Andy. Najwyższym szczytem na tym kontynencie jest Aconcagua (6960 m n.p.m.).
W Ameryce Północnej układ pozostałych wielkich regionów również jest południkowy. Od wschodu do Gór Skalistych, najpotężniejszego pasma Kordylierów, przylega wyżynna Wielka Równina Prerii. Kolejnym południkowo leżącym pasem są obniżenia składające się na północy z Archipelagu Arktycznego, Niżu Kanadyjskiego, Nizin Wewnętrznych i leżącej nad Zatoką Meksykańską Niziny Zatokowej. Na wschód od Archipelagu Arktycznego leży największa wyspa świata – Grenlandia o powierzchni 2175,6 tys. kmIndeks górny 22. Pas obniżeń zamykają stare góry Appalachy, do których przylega Nizina Atlantycka. Ameryka Północna jest kontynentem o przewadze wyżyn i gór. Średnia wysokość tego kontynentu wynosi 780 m n.p.m.
Regiony geograficzne w Ameryce Północnej – galeria zdjęć
Na Wyżynie Kolorado w płytowo zalegających warstwach skalnych rzeka Kolorado i jej dopływy utworzyły głębokie kaniony. Najbardziej znany jest Wielki Kanion (Grand Canyon) o długości 446 km, szerokości od 8 km do 20 km i głębokości 1520–1830 m. Głębokość rozcięcia i poziome ułożenie warstw skalnych ukazują profil geologiczny od prekambru po perm.
W Ameryce Południowej na obszarze leżącym na wschód od Andów znajdują się trzy wielkie wyżyny oraz trzy, położone między nimi a górami, niziny wypełnione osadami rzecznymi. Największą z wyżyn jest leżąca na środkowym wschodzie potężna Wyżyna Brazylijska. Na północy rozciąga się Wyżyna Gujańska, a na południu Wyżyna Patagońska. Między Wyżyną Gujańską a Andami położona jest Nizina Orinoko. W dorzeczu Amazonki powstała największa rzeczna nizina na Ziemi – Nizina Amazonki (5 mln kmIndeks górny 22). Ku południowi w dorzeczu rzeki Paragwaj i dolnym odcinku Parany ciągnie się Nizina La Platy. Ameryka Południowa mimo wielkich terenów nizinnych jest kontynentem o stosunkowo dużej średniej wysokości wynoszącej 650 m n.p.m.
Czy ukształtowanie powierzchni ma wpływ na strefy klimatyczne i roślinne oraz sieć rzeczną w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej?
Główne czynniki klimatotwórcze kształtujące typy klimatów w Ameryce wynikają z:
położenia geograficznego;
wielkiej rozciągłości południkowej;
południkowo ułożonej bariery orograficznej Kordylierów i Andów wzdłuż zachodniego wybrzeża;
wpływu obu oceanów, w tym prądów morskich płynących wzdłuż wybrzeży.
Dodatkowo w Ameryce Północnej czynnikami wpływającymi na klimat jest niezwykle silnie rozwinięta linia brzegowa z dwoma wielkimi zatokami – na północy jest to Zatoka Hudsona wypełniona chłodnymi wodami, a na południu Zatoka Meksykańska z wodą ciepłą.
W Ameryce Południowej na klimat silnie oddziałuje także położenie największej części tego lądu w strefie międzyzwrotnikowej oraz ogromna Nizina Amazonki porośnięta nieustannie wilgotnym lasem równikowym.
Ukształtowanie powierzchni i klimat mają ogromny wpływ na sieć wodną Ameryki. Największe zlewisko ma Ocean Atlantycki, gdyż główny dział wodny biegnie grzbietami Kordylierów i Andów. Na obu kontynentach sieć rzeczna wyróżnia się długimi rzekami i wielką powierzchnią ich dorzeczy. Ponadto w Ameryce Północnej występują liczne jeziora, które powstały po ostatnim zlodowaceniu (podobnie jak w Europie).
Na Nizinie Amazonki występuje rzadkie zjawisko bifurkacji rzekibifurkacji rzeki. Wzniesienie wododziałowe dorzeczy Amazonki i Orinoko jest tak płaskie, że wody rzeki Casiquiare rozdzielają się na dwa strumienie, z których jeden poprzez rzekę Rio Negro płynie do Amazonki, a drugi do rzeki Orinoko.
Największy system rzeczny w Ameryce Północnej tworzą Missisipi z Missouri. Długość Missisipi wynosi 3658 km, a wraz z Missouri 5969 km. W środkowowschodniej części kontynentu leży zespół pięciu Wielkich Jezior tworzących największy zbiornik słodkiej wody na Ziemi o powierzchni 250 tys. kmIndeks górny 22. Największym z nich jest Jezioro Górne o powierzchni 82,1 kmIndeks górny 22.
W Ameryce Południowej wielkimi rzekami są: Amazonka, Parana i Orinoko. Dorzecze Amazonki leży w strefie klimatu równikowego wilgotnego. Potężne dopływy z lewej i prawej strony tworzą największe na świecie dorzecze o powierzchni 7 mln kmIndeks górny 22. Amazonka jest rzeką o największych zasobach wodnych na Ziemi – średni roczny przepływ przy ujściu wynosi 175 tys. mIndeks górny 33/s, czyli jest ok. 160 razy większy niż przepływ Wisły. Od lat trwają spory, która z rzek, Nil czy Amazonka, jest najdłuższą rzeką na świecie. Ostatnie pomiary wskazują, że rzeką tą jest Amazonka, gdyż jej długość wynosi 6992 km (Nil ma 6853 km).
Układ stref roślinnych wykazuje zgodność z układem stref klimatycznych. Jednak współcześnie pod wpływem działalności człowieka następują duże zmiany w zasięgu formacji roślinnych. Największe przekształcenia naturalnej szaty roślinnej zachodzą na Nizinie Amazonki oraz na trawiastych stepach, nazywanych pampą, występujących w południowej części Niziny La Platy. Wilgotny las równikowy – noszący lokalną nazwę selva – jest wycinany i wypalany pod uprawy. Obszar pampy wykorzystano prawie w całości jako tereny rolnicze.
Strefy klimatyczno‑roślinne w Ameryce – galeria zdjęć
Podsumowanie
Ameryka Północna (24,2 mln kmIndeks górny 22) to trzeci, a Ameryka Południowa (17,8 mln kmIndeks górny 22) czwarty co do wielkości kontynent na Ziemi. Obie Ameryki połączone są w środkowej części dwoma pomostami – lądowym i wyspowym, które razem nazywane są Ameryką Środkową. Cała Ameryka tworzy ląd o największej rozciągłości południkowej na świecie.
Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Ameryki jest południkowy przebieg młodych gór fałdowych biegnących wzdłuż zachodnich wybrzeży. Południkowy jest także układ pozostałych wielkich regionów obu kontynentów.
Czynnikami kształtującymi typy klimatu w Ameryce są: wielka rozciągłość południkowa, bariera górska wzdłuż zachodnich wybrzeży, południkowy układ regionów geograficznych oraz względnie silne oddziaływanie ciepłych i chłodnych prądów morskich.
Sieć rzeczna dostosowała się do ukształtowania powierzchni terenu, co powoduje wyraźną przewagę odpływu wód do Oceanu Atlantyckiego. Różnorodność typów klimatu kształtuje odmienne systemy rzeczne na obu kontynentach.
Słownik
rozdzielenie jednej rzeki na dwa ramiona (lub więcej), które na ogół płyną dalej w różnych kierunkach i należą do różnych dorzeczy
Ćwiczenia
Przyporządkuj do odpowiedniego kontynentu nazwy obiektów geograficznych.
Wymienione nazwy obszarów przyporządkuj do odpowiedniego kontynentu.
Nizina Amazonki, Labrador, Nizina La Platy, Grenlandia, Nizina Zatokowa, Andy, Wyżyna Brazylijska, Góry Skaliste, Wyżyna Meksykańska, Nizina Orinoko, Appalachy, Wyżyna Gujańska, Nizina Hudsońska, Wyżyna Patagońska, Wielkie Równiny, Kordyliery
| Ameryka Północna | |
|---|---|
| Ameryka Południowa |
Dokończ zdanie.
Podane nazwy regionów położonych w środkowej części Ameryki Północnej uporządkuj w kolejności od zachodniego do wschodniego wybrzeża kontynentu.
Podane nazwy regionów uporządkuj w kolejności od zachodniego do wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych.
-
Wielkie
Równiny -
Nizina
Atlantycka - Kordyliery
-
Niziny
Wewnętrzne - Appalachy
Wskaż typ klimatu występujący zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Ameryce Południowej.
Do każdej z lokalnych nazw formacji roślinnej dopasuj odpowiednie określenie.
Do każdej z lokalnych nazw formacji roślinnej dopasuj odpowiednie określenie.
sawanna południowoamerykańska, step południowoamerykański, las równikowy, step północnoamerykański
| selwa | |
| caatinga | |
| pampa | |
| preria |