2. Podział polityczny Europy.
Podróżujemy coraz częściej i zwiedzamy coraz więcej krajów. Jak dużo wiesz o krajach europejskich? Możesz sprawdzić swoją wiedzę na ten temat, grając w grę edukacyjną przygotowaną w niniejszym e‑materiale. Warto jednak przystąpić do niej po zapoznaniu się z innymi tematami dotyczącymi Europy.

Dokonasz podziału politycznego Europy.
Przedstawisz podstawowe informacje na temat państw Europy.
Podział polityczny i regiony Europy
Na kontynencie europejskim znajduje się 47 państw. W liczbie tej zawiera się również najmłodsze w Europie – Kosowo (powstałe w 2008 r.). Jest ono uznawane przez 93 kraje na świecie (w tym Polskę). Ponadto 3 z tych 47 państw leżą w Europie jedynie częściowo (większość ich obszaru znajduje się w granicach Azji) – są to: Rosja, Kazachstan i Turcja. Oprócz niepodległych jednostek do krajów europejskich należy także 7 terytoriów zależnychterytoriów zależnych. Niektóre państwa Europy posiadają takie tereny poza Europą, np. Gujana Francuska podlegająca Francji leży w Ameryce Południowej, a Grenlandia należąca do Ameryki Północnej jest zależna od Danii.
Nazwa terytorium | Kraj, od którego jest zależne |
Gibraltar | Wielka Brytania |
Guernsey | Wielka Brytania |
Jan Mayen | Norwegia |
Jersey | Wielka Brytania |
Svalbard | Norwegia |
Wyspa Man | Wielka Brytania |
Wyspy Owcze | Dania |
Przeanalizuj poniższą mapę, starając się zapamiętać jak najwięcej informacji. Następnie wybierz kilka państw i postaraj się podać nazwy ich stolic, państw sąsiednich oraz charakterystyczne cechy położenia geograficznego, np. nazwę morza, nad którym się znajduje.

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, wybierz kilka europejskich państw i sprawdź nazwy ich stolic, nazwy państw sąsiednich oraz charakterystyczne cechy ich położenia geograficznego, np. nad morzem (jakim?), zatoką (jaką?).
Korzystając z map w atlasie geograficznym, na których przedstawiono ważniejsze rzeki i jeziora Europy, wyspy oraz półwyspy, uzupełnij tabelę, wstawiając w odpowiednie miejsce nazwę państwa, w którym znajduje się wymieniony obiekt.
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, odszukaj informacje o ważniejszych rzekach i jeziorach Europy. Postaraj się podać nazwy państw, w których są one zlokalizowane. Podobne zadanie wykonaj analizując ważniejsze półwyspy i wyspy europejskie.
Jeszcze w latach 80. XX w. mapa polityczna Europa wyglądała nieco inaczej:
istniały: RFN (Republika Federalna Niemiec) oraz NRD (Niemiecka Republika Demokratyczna), które od 1990 r. stanowią jedno państwo – Niemcy;
istniał ZSRR (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, Związek Radziecki), który w 1991 r. rozpadł się na 15 państw, w tym 8 w Europie: Rosję, Litwę, Łotwę, Estonię, Białoruś, Ukrainę, Mołdawię i Kazachstan;
istniała Czechosłowacja, która w 1993 r. rozpadła się na Czechy i Słowację;
istniała Jugosławia, której rozpad był wieloetapowy; na jej dawnym obszarze funkcjonuje obecnie 7 państw: Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Kosowo i Macedonia Północna (do 2019 r. funkcjonująca pod nazwą: Macedonia).
Zapoczątkowane zmiany w podziale politycznym Europy – galeria zdjęć
Ponadto wspomnieć należy, że w 2014 r. nastąpiła bezprawna aneksja ukraińskiego Krymu przez Rosję. Polska, podobnie jak wiele innych państw, uznała aneksję Krymu za naruszenie międzynarodowych norm prawnych oraz integralności terytorialnej Ukrainy.
Niemcy – przed i po rozpadzie – galeria map
Czechy i Słowacja – przed i po rozpadzie – galeria rycin
Związek Radziecki – przed i po rozpadzie – galeria rycin
Jugosławia – przed i po rozpadzie – galeria rycin
Poszczególne państwa Europy należą do różnych regionów - najczęściej wyróżnia się pięć wielkich regionów Europy: Europa Północna, Europa Południowa, Europa Wschodnia, Europa Zachodnia oraz Europa Środkowa (Centralna).

Państwa europejskie – podstawowe informacje
Warto poznać podstawowe informacje na temat danego kraju w Europie, np. pełną nazwę, stolicę, flagę, język urzędowyjęzyk urzędowy czy walutę.
Pełne nazwy państw
Pełne nazwy państw są związane zwykle z ustrojemustrojem politycznym. Większość państw europejskich to republikirepubliki, dlatego w ich pełnych nazwach niekiedy pojawia się właśnie to słowo, np. Republika Austrii, Republika Białorusi, Republika Włoska czy Republika Portugalska. Istnieją jednak pewne wyjątki: kiedy słowo „republika” jest pomijane (Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Irlandia, Rumunia, Ukraina i Węgry) oraz W przypadku kilku państw federacyjnychpaństw federacyjnych ta forma ustroju terytorialnego jest podkreślany (Republika Federalna Niemiec, Federacja Rosyjska, Konfederacja Szwajcarska). Pełna nazwa naszego kraju to Rzeczpospolita Polska (słowo „rzeczpospolita” jest odpowiednikiem słowa „republika”). Oprócz republik w Europie istnieje 12 monarchiimonarchii, co również jest podkreślone w pełnych nazwach tych państw (Księstwo Andory, Księstwo Monako, Księstwo Liechtensteinu, Wielkie Księstwo Luksemburga, Królestwo Belgii, Królestwo Niderlandów, Królestwo Danii, Królestwo Norwegii, Królestwo Szwecji, Królestwo Hiszpanii, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej), za wyjątkiem Państwa Watykańskiego.
Stolice
Każde państwo ma swoją stolicę. Zostały one przedstawione na mapie na początku tego materiału. Niektóre państwa mają więcej niż jedną stolicę, co oznacza, że siedziby centralnych organów państwa zlokalizowane są w różnych miastach. Tak jest w przypadku Holandii. Konstytucyjną stolicą tego kraju jest Amsterdam. Tam znajduje się większość instytucji rządowych i to właśnie to miasto podaje się w różnych opracowaniach jako stolicę Holandii. Jednakże siedziba rządu, parlamentu i rodziny królewskiej znajduje się w Hadze. Z tego względu Haga nazywana jest stolicą administracyjną Holandii.
W tabeli poniżej umieszczono współrzędne geograficzne 5 wielkich miast będących stolicami państw europejskich. Korzystając z mapy politycznej Europy, przenieś do tabeli nazwy tych miast oraz nazwy odpowiednich państw.
Flagi Europy – materiał interaktywny
Każde państwo ma swoją flagę. Jest to jego symbol i znak rozpoznawczy.
Języki urzędowe
Chociaż w dzisiejszych czasach ludzie na całym świecie posługują się coraz większą liczbą języków, to każde państwo posiada swój język urzędowy. Język urzędowy danego państwa europejskiego jest zwykle zbieżny z jego nazwą, np. w Polsce obowiązuje język polski, w Hiszpanii – język hiszpański, w Norwegii – język norweski itd. W dziesięciu państwach europejskich ustanowiono więcej niż jeden język urzędowy. Rekordzistą w tym zakresie jest Szwajcaria, w której obowiązują aż cztery: niemiecki, francuski, włoski i retoromański (romansz).
Waluty
Każde państwo posiada walutę (jednostkę monetarną), czyli nazwę obowiązującego pieniądza. Posiada także jednostki zdawkowe (najczęściej jedną setną). Dla przykładu w Polsce obowiązującą walutą jest złoty, a jednostką zdawkową – grosz. Do strefy euro należy 19 państw Unii Europejskiej. Ponadto dwa państwa spoza UE używają tej waluty (Kosowo i Czarnogóra).

Pracując w grupie, stwórzcie mapę myśli przedstawiającą najciekawsze waszym zdaniem atrakcje turystyczne wybranych państw europejskich. Skorzystajcie z wiedzy zdobytej podczas waszych podróży oraz z dodatkowych źródeł informacji geograficznej.
Moja Europa – gra edukacyjna
Zagraj w poniższą grę. Wykorzystaj wiadomości zdobyte na tej lekcji oraz własną wiedzę. Jeśli nie znałeś odpowiedzi na wszystkie pytania, spróbuj doczytać więcej na ten temat w innych źródłach informacji geograficznej.
Gra edukacyjna
Na zamieszczonych poniżej mapach dopasuj wymienione nazwy państw (niektóre występowały w grze) i stolic do odpowiedniego państwa.
Stwórz pytania (wraz z odpowiedziami) do gry, którą rozwiąże Twój kolega/Twoja koleżanka. Możesz zainspirować się pytaniami z niniejszej gry lub wykazać się większą kreatywnością. Skorzystaj z nowoczesnych technologii.
Podsumowanie
W Europie zlokalizowanych jest 47 państw oraz kilka terytoriów zależnych. Trzy z tych państw położone są tylko częściowo w Europie: Rosja, Kazachstan i Turcja. Najmłodszym państwem Europy jest Kosowo, które nie jest uznawane przez wszystkie państwa świata.
Obecna mapa polityczna Europy różni się od mapy z końca lat 80. XX w.: nastąpił rozpad Jugosławii, rozpad ZSRR, rozpad Czechosłowacji i zjednoczenie Niemiec.
Wyróżnia się najczęściej pięć regionów na mapie politycznej Europy: Europę Północną, Europę Południową, Europę Wschodnią, Europę Zachodnią i Europę Środkową (Centralną).
Do podstawowych informacji na temat państw zalicza się m.in. ich: pełne nazwy, stolice, języki urzędowe, waluty i flagi.
Słownik
jednostka terytorialna prawnie zależna od określonego niepodległego państwa, znajdująca się poza obszarem tego państwa
zapisany w konstytucji danego państwa sposób sprawowania władzy na jego terytorium
państwo, w którym stosuje się demokratyczne zasady rozdziału władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ochronę wolności obywatelskich i możliwość kontrolowania władzy przez obywateli
państwo, w którym głową państwa jest król/królowa lub książę/księżna; jednak w większości tych państw spełniają oni tylko funkcje reprezentacyjne, a władza – podobnie jak w republikach – sprawowana jest w sposób demokratyczny
państwo składające się z mniejszych obszarów obdarzonych autonomią (np. krajów związkowych, kantonów czy stanów), ale posiadających wspólny (federalny) rząd
język właściwy przekazom związanym z działalnością instytucji administracyjnych, prawnych
Ćwiczenia
Zaznacz państwa będące monarchiami.
Wskaż nazwy siedmiu państw, które powstały w Europie po rozpadzie Jugosławii.
Podane państwa przyporządkuj do odpowiednich kategorii.
Połącz w pary nazwy państw i ich flagi.
Odgadnij nazwy sześciu państw oznaczonych na mapie poniżej literami od A do F. Uzupełnij tabelę, wybierając podane niżej wyrażenia.
Poniższy opis dotyczy pewnego państwa europejskiego. Wskaż z podanych jego nazwę.
„Utworzenie niepodległego państwa [...] było jednym z ostatnich akordów kształtowania politycznej mapy Bałkanów Zachodnich po rozpadzie Jugosławii. Proces tworzenia tego państwa doprowadził do wzrostu napięcia nie tylko w regionie, ale także na szerszym forum międzynarodowym. [...] Pozostaje państwem uzależnionym od wsparcia Unii Europejskiej i NATO, nieuznawanym przez wiele państw świata (co między innymi uniemożliwia akcesję do Organizacji Narodów Zjednoczonych), borykającym się z licznymi problemami wewnętrznymi, od ekonomicznych poprzez etniczne aż po polityczne. Brak stabilności państwa i niejasne perspektywy międzynarodowe sprawiają, że państwo to jeszcze przez długie lata pozostanie wyzwaniem dla Europy. Dodatkowo, wątpliwości związane z legitymizacją niepodległości [...] służą dziś państwom takim jak Rosja jako argument prawny w uzasadnieniu istnienia i wspierania takich tworów quasi‑państwowych jak Naddniestrze, Osetia Południowa i Abchazja.”
Indeks górny Źródło: Pacula P., (2012), [...] problemy teraźniejszości, wyzwania przyszłości, Bezpieczeństwo Narodowe (frag.). Indeks górny koniecŹródło: Pacula P., (2012), [...] problemy teraźniejszości, wyzwania przyszłości, Bezpieczeństwo Narodowe (frag.).










