3. Rola Unii Europejskiej w przemianach społecznych i gospodarczych Europy

RlEKemwvRwFJL

Zdjęcie przedstawiające gmach siedziby Komisji Europejskiej w Brukseli. Kilkunastopiętrowy budynek zginający się łagodnym łukiem pod kątem zbliżonym do kąta prostego. Jego fasada jest szklana, a na niej dodatkowo nałożone zostały metalowe obramowania. Przed budynkiem Komisji powiewa ponad dwadzieścia flag Unii Europejskiej zawieszonych obok siebie na metalowych masztach stojących w linii.

W Belgii, a konkretnie w jej stolicy (Brukseli) znajduje się siedziba Komisji Europejskiej, czyli jednego z organów Unii. Można go porównać do rządu z ministerstwami, czyli do władzy wykonawczej.

Czym jest Unia Europejska i które państwa ją tworzą?

Unia Europejska (UE lub EU – z ang. European Union) to jedna z międzynarodowych organizacjiorganizacja międzynarodowamiędzynarodowych organizacji, która łączy państwa na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej, społecznej, środowiskowej (ekologicznej) i wielu innych. Obecnie (w 2024 r.) należy do niej 27 państw, w tym 26 państw europejskich (czyli większość państw naszego kontynentu) i Cypr (będący geograficznie częścią Azji). Oficjalny status kandydata mają: Albania, Czarnogóra, Islandia, Macedonia Północna, Serbia i Turcja oraz Ukraina. Unia obejmuje obszar ponad 4,4 mln kmIndeks górny 2² (ponad 40% powierzchni Europy) i skupia około 450 mln osób (niemal 2/3 ogółu Europejczyków).

Ri1X9EszPX46r

Mapa polityczna Europy przestawiająca kraje członkowskie Unii Europejskiej. W prawym górnym rogu legenda z objaśnieniem użytych barw. Kolorem niebieskim oznaczono członkowskie państwa Europy, kolorem błękitnym oznaczono członkowskie państwa spoza Europy, żółtym oficjalnych kandydatów do Unii, a szarym kolorem pozostałe państwa. Oznaczone państwa członkowskie z Europy to: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy. Państwo członkowskie spoza Europy to Cypr. Oficjalni kandydaci to: Turcja, Serbia, Czarnogóra, Albania, Ukraina, Mołdawia, Bośnia i Hercegowina i Macedonia. Pozostałe kraje na mapie oznaczono kolorem szarym.

Należy pamiętać, że istnieje jeszcze dziewięć regionów krajów UE, które stanowią jej integralną część i w których prawo unijne zostało wdrożone niemal w całości z jedynie nikłymi wyjątkami. Do regionów tych należą: Azory i Madera (wyspy portugalskie), Wyspy Kanaryjskie (archipelag hiszpański), a także sześć francuskich departamentów zamorskichdepartament zamorskidepartamentów zamorskich: Gujana Francuska, Gwadelupa, Majotta, Martynika, Reunion, Saint‑Martin.

Etapy integracji i dezintegracji Unii Europejskiej

Choć Unia Europejska funkcjonuje dopiero od 1993 r., to jest wynikiem połączenia trzech funkcjonujących wcześniej wspólnot, a sama koncepcja zjednoczonej Europy sięga 1950 roku. Z inicjatywą tą wyszedł francuski minister spraw zagranicznych Robert Schumann, kierując się ideą współpracy gospodarczej państw europejskich, zwłaszcza Niemiec i Francji. Innym ważnym jej celem była chęć podtrzymywania pokoju w Europie po obu wojnach światowych.

Unia Europejska – grafika interaktywna

Ciekawostka

RZkbBFdcw1TEB

Flaga Unii Europejskiej. Jest to dwanaście złotych pięcioramiennych gwiazd na ciemnoniebieskim tle ułożonych w okrąg.

Dlaczego na fladze UE jest 12 gwiazd? Liczba ta nie nawiązuje do liczby państw członkowskich i nie zmienia się wraz z dołączaniem lub wychodzeniem poszczególnych państw. Kiedy flagę tę ustanawiano (1955 r.) liczba członków Wspólnoty wynosiła bowiem 6. Otóż symbolika flagi ma co najmniej dwa nawiązania. Liczba 12 już w starożytności oznaczała doskonałość i całość, które miały wpływać na solidarność i harmonię między państwami Europy. Jednakże autor koncepcji flagi przyznał, że nawiązał do postaci Matki Boskiej, która w Apokalipsie św. Jana została przedstawiona następująco: Potem wielki znak się ukazał na niebie: „Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12,1 za Biblią Tysiąclecia). Należy bowiem pamiętać, że koncepcja zjednoczonej Europy zbudowana była na fundamencie chrześcijańskim.

Rola Unii Europejskiej w przemianach społeczno‑gospodarczych Europy

Korzyści, zobowiązania i zagrożenia UE – grafika interaktywna

Strefa Schengen

W 1985 r. zawarto układ w Schengen (miejscowość w Luksemburgu) znoszący kontrole na granicach wewnętrznych UE. Początkowo odbywała się jedynie kontrola wzrokowa, a od 1995 r. można przekraczać granice wewnętrzne UE bez kontroli granicznej i bez konieczności posiadania paszportu (wystarczy dowód osobisty). Część państw UE nie leży w strefie Schengen, natomiast leżą w niej niektóre kraje spoza UE. Polska dołączyła do układu w 2007 roku.

RFNA717DEN85K

Mapa polityczna Europy przestawiająca strefę Schengen. W prawym górnym rogu legenda z objaśnieniem użytych barw. Kolorem niebieskim oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej i strefy Schengen. Kolorem błękitnym oznaczono państwa nienależące do Unii Europejskiej, ale należące do strefy Schengen. Kolorem żółtym oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej i kandydujące do strefy Schengen. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej, ale nienależące do strefy Schengen. Kolorem szarym oznaczono pozostałe państwa. Państwa nienależące do Unii Europejskiej, ale należące do strefy Schengen – Islandia, Norwegia, Szwajcaria, Liechtenstein. Państwa należące do Unii Europejskiej i kandydujące do strefy Schengen – Rumunia, Bułgaria, Cypr. Państwo należące do Unii Europejskiej, ale nienależące do strefy Schengen – Irlandia. Gwiazdką oznaczono państwa, w których nie ma oficjalnego porozumienia co do kwestii strefy Schengen–Watykan, San Marino, Monako. Pozostałe państwa Unii Europejskiej oznaczono na niebiesko, ponieważ należą one do strefy Schengen. Inne państwa oznaczono na szaro.

Zasady strefy Schengen

Na granicach wewnętrznych…

• …nie ma odprawy granicznej.

• …państwa członkowskie UE mają obowiązek usunięcia wszelkich przeszkód w niezakłóconym ruchu drogowym, takich jak niepotrzebne ograniczenia prędkości.

• …mogą być prowadzone kontrole policyjne, ale jedynie na podstawie informacji policyjnych o potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego lub podejrzeniu przestępstwa o charakterze transgranicznym.

• …możliwe są kontrole w portach i na lotniskach, służą one jednak wyłącznie sprawdzeniu, czy dany pasażer jest prawowitym posiadaczem biletu. [...]

Na granicach zewnętrznych…

• …obywatele UE zasadniczo podlegają minimalnej kontroli, która służy weryfikacji tożsamości na podstawie dokumentów podróży.

• …obywatele państw trzecich muszą przedstawić ważny dokument podróży i wizę, o ile jest wymagana, lub dokument pobytowy, a także dokumenty uzasadniające cel pobytu. Muszą też udowodnić, że posiadają wystarczające środki finansowe, aby się podczas swojego pobytu utrzymać.

Indeks dolny Źródło: ec.europa.eu Indeks dolny koniec_{Źródło: ec.europa.eu}

Strefa euro (Euroland)

Wspólną walutę (euro) wprowadzono do obiegu w 2002 r., jednakże proces przyjmowania przez poszczególne państwa trwa. Dla wszystkich krajów będących w strefie euro zaprojektowano jednakowe banknoty. Monety natomiast mają identyczny rewers (strona wspólna), informujący o ich wartości, lecz różny awers (strona narodowa).

RXfm8YplYXXVP

Zdjęcie przedstawiające banknoty Euro o różnych nominałach.

Obecnie (w 2023 r.) do strefy tej należy 20 państw UE oraz 4 mini‑państwa (Monako, Watykan, San Marino i Andora). Waluty tej używa się ponadto w Czarnogórze i Kosowie, jednakże kraje te nie mają podpisanego z UE specjalnego układu monetarnego. W Polsce, jak dotąd, obowiązuje złoty.

Dla zainteresowanych

R125gthkXBTrY

Mapa polityczna Europy przestawiająca strefę euro. W prawym górnym rogu legenda z objaśnieniem użytych barw. Kolorem niebieskim oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej i do strefy euro. Kolorem błękitnym oznaczono państwa nienależące do Unii Europejskiej, ale używające euro. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej, ale nieużywające euro. Szarym kolorem oznaczono pozostałe państwa. Państwa nienależące do Unii Europejskiej, ale używające euro: Andora, Monako, San Marino, Watykan, Czarnogóra, Kosowo. Państwa należące do Unii Europejskiej, ale nieużywające euro: Szwecja, Dania, Polska, Czechy, Węgry, Chorwacja, Rumunia, Bułgaria. Pozostałe państwa Unii Europejskiej oznaczono na niebiesko, ich walutą jest euro.

Unia Europejska – gra edukacyjna

Podsumowanie

• Unia Europejska jest organizacją międzynarodową działającą na wielu płaszczyznach (m.in. gospodarczej, politycznej i społecznej) i zrzeszającą obecnie (w 2024 r.) 27 państw.

• Unia Europejska powstała w 1993 r. w wyniku połączenia wcześniej istniejących organizacji gospodarczych, których geneza sięga lat 50. XX w. Z biegiem lat następowało pogłębianie integracji, zacieśnianie współpracy i włączanie do Wspólnoty kolejnych państw. Wielka Brytania jako pierwsze państwo w historii wystąpiła z UE w 2020 r.

• Głównymi zadaniami UE są: swobodny przepływ osób i towarów, pogłębianie współpracy gospodarczej między krajami, wyrównywanie poziomu rozwoju poszczególnych krajów czy podnoszenie jakości życia ludności. Obok bardzo dużych korzyści, zauważyć należy też zobowiązania i zagrożenia związane z funkcjonowaniem UE.

Słownik

Ćwiczenia

1

Ćwiczenie 5

Korzystając z poniższego wykresu wyjaśnij jeden z powodów Brexitu.

R951XG7jilt0K

Różnica między wpłatami do budżetu UE a wielkością otrzymywanych funduszy w 2018 r. (mln euro)

R1Evo6HwGWfLR

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, że wartości dodatnie oznaczają przewagę wpłat nad wielkością otrzymywanych funduszy (płatnicy netto), a wartości ujemne oznaczają przewagę ilości otrzymywanych funduszy nad składką członkowską.

Pokaż klucz odpowiedzi

Jednym z powodów wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej był fakt, iż kraj ten był jednym z największych płatników netto, co oznaczało, że składka członkowska była zdecydowanie większa niż ilość otrzymywanych z tego korzyści. Ostatecznie, głównym celem Brexitu było przywrócenie suwerenności narodowej i zwiększenie niezależności kraju od instytucji europejskich.

1

Ćwiczenie 5

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, wyjaśnij jeden z powodów Brexitu. Zastanów się, czy Wielka Brytania była płatnikiem netto.

R9GSRDU22FNS2

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, że bycie płatnikiem netto oznacza przewagę wpłat nad wielkością otrzymywanych funduszy, a bycie beneficjentem oznacza przewagę ilości otrzymywanych funduszy nad składką członkowską.

Pokaż klucz odpowiedzi

Jednym z powodów wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej był fakt, iż kraj ten był jednym z największych płatników netto, co oznaczało, że składka członkowska była zdecydowanie większa niż ilość otrzymywanych funduszy. W praktyce oznaczało to, że Wielka Brytania utrzymywała wiele biedniejszych państw.

Notatnik