10. “Energia Europy”
Zastanów się, czy w twoim życiu był taki dzień, w którym nie korzystałeś z prądu. Dotyczy to także urządzeń, które naładowałeś wcześniej. Nie da się sobie wyobrazić współczesnego świata bez energii elektrycznej. Jest ona obecna w życiu każdego z nas – w naszych domach, w szkołach, w sklepach, w obiektach kulturalnych, czy w miejscach pracy naszych rodziców. Czy wiesz, skąd (z jakiego źródła energii) pochodzi prąd w twoim gniazdku? Może został wyprodukowany w wyniku spalenia węgla, może w elektrowni wodnej, a może pochodzi z turbiny wiatrowej? A jak to przedstawia się w innych krajach Europy? Niniejszy temat dotyczy zależności źródeł energii od środowiska przyrodniczego w różnych krajach europejskich.

Wymienisz odnawialne i nieodnawialne źródła energii.
Podasz rodzaje elektrowni.
Porównasz udział poszczególnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w różnych państwach Europy.
Wskażesz wiązek między cechami środowiska przyrodniczego wybranych krajów Europy a wykorzystaniem różnych źródeł energii.
Przedstawisz strukturę produkcji energii elektrycznej w Europie i jej zmiany oraz wyjaśnisz ich przyczyny.
Źródła energii
W naszym życiu i gospodarce wykorzystujemy najczęściej dwa rodzaje energii: energię elektryczną i energię cieplną. Energię elektryczną wykorzystujemy do zasilania urządzeń elektrycznych, oświetlenia, a także do napędu silników elektrycznych itp. Natomiast energię cieplną wykorzystujemy do ogrzewania budynków, podgrzewania wody, procesów przemysłowych oraz wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych. Pochodzą one z różnych źródeł (zobacz schemat poniżej) i wciąż poszukujemy nowych, ponieważ rokrocznie wzrasta zapotrzebowanie na energię elektryczną i cieplną ze względu na szybkie tempo rozwoju gospodarczego oraz wzrost liczby ludności na świecie.
Odnawialne źródła energii często określa się skrótem: OZE.
Rodzaje elektrowni
Produkcja energii elektrycznej to działalność gospodarcza zaliczana do przemysłu – jest to przemysł energetyczny. Zakłady przemysłowe, w których wytwarza się energię, nazywamy:
elektrowniami (jeśli wytwarza się w nich energię elektryczną),
ciepłowniami (jeśli wytwarza się w nich energię cieplną),
elektrociepłowniami (jeśli wytwarza się w nich energię elektryczną i energię cieplną).
W elektrowniach przetwarza się różne rodzaje energii i uzyskuje w ten sposób energię elektryczną, którą przesyła się do odbiorców.
Zapoznaj się z poniższą ilustracją interaktywną, a następnie wykonaj polecenia.
Grafika interaktywna
Zaznacz trzy rodzaje elektrowni, które wywierają stosunkowo niewielki wpływ na środowisko przyrodnicze.
Na podstawie ilustracji interaktywnej przyporządkuj warunki przyrodnicze, które są konieczne do funkcjonowania poszczególnych rodzajów elektrowni.
Elektrownie – galeria zdjęć
Istnieją też elektrownie spalające biomasębiomasę. Często wykorzystuje się odpady pochodzące z rolnictwa, np. słomę i odchody zwierzęce. Jednakże coraz bardziej powszechna jest tzw. wierzba energetyczna. To specjalny gatunek rośliny, który bardzo szybko rośnie, a jej drobno pocięte gałęzie stanowią odnawialne źródło energii. Jednakże proces spalania biomasy powoduje zanieczyszczenie powietrza.
Związki między strukturą produkcji energii elektrycznej a cechami środowiska przyrodniczego

To, który rodzaj elektrowni dominuje w strukturze produkcji energii elektrycznej w danym kraju, można często uzasadnić warunkami środowiska przyrodniczego i poziomem rozwoju gospodarczego.
Rodzaje elektrowni oraz przykłady największych elektrowni w Europie – prezentacja multimedialna
Indeks górny Źródło: GroMar Sp. z o.o. Indeks górny koniecŹródło: GroMar Sp. z o.o.
Korzystając z prezentacji multimedialnej, dopasuj surowce mineralne spalane w elektrowniach cieplnych dominujące w strukturze produkcji energii elektrycznej w Bułgarii, Holandii i Ukrainie.
Produkcja energii elektrycznej w Europie
Jak już wcześniej wspomniano, w produkcji energii elektrycznej i cieplnej w Europie dominują źródła nieodnawialne. W 2019 r. w elektrowniach cieplnych Europy wytworzono niemal 40% energii elektrycznej (w tym 17,5% pochodziło ze spalania węgla kamiennego i brunatnego, 19,2% – ze spalania gazu ziemnego, a około 1% – ze spalania ropy naftowej i produktów pochodnych). Prawie ¼ energii elektrycznej wytworzono w elektrowniach jądrowych, a około 37% – w elektrowniach wykorzystujących OZE.
Od wielu lat jednak struktura ta ulega stopniowym zmianom:
zmniejsza się rola elektrowni cieplnych, zwłaszcza węglowych,
zwiększa się rola elektrowni opartych o OZE.

Podsumowanie
1Wyróżnia się odnawialne i nieodnawialne źródła energii.
2. W Europie energię elektryczną wytwarza się głównie w elektrowniach cieplnych (wykorzystujących nieodnawialne źródła energii), choć ich rola się zmniejsza na korzyść OZE.
3. Struktura produkcji energii elektrycznej jest w dużej mierze uzależniona od warunków środowiska, dla przykładu:
w krajach o dużych złożach surowców energetycznych ważną rolę odgrywają elektrownie cieplne, np. w Polsce, Ukrainie i w wielu innych krajach Europy,
w krajach górzystych z licznymi rzekami i o dużych spadkach oraz w krajach nizinnych z dużymi rzekami o znacznym przepływie ważną rolę odgrywają elektrownie wodne, np. w Norwegii, Austrii czy na Łotwie,
w krajach nadmorskich o płaskim terenie, często położonych na wyspach i półwyspach lub posiadających zatoki i cieśniny, gdzie wieją silne wiatry, duże znaczenie mają elektrownie wiatrowe, np. w Danii,
w krajach położonych w bliskim sąsiedztwie krawędzi płyt litosfery, gdzie występują gorące źródła, ważną rolę odgrywają elektrownie geotermalne,
w krajach o dużym nasłonecznieniu dosyć dużą rolę odgrywają elektrownie słoneczne – dotyczy to krajów na południu Europy, np. Grecji i Włoch.
4. Wiele państw, zwłaszcza wysoko rozwiniętych na zachodzie kontynentu, inwestuje w energetykę atomową, gdyż pierwiastki promieniotwórcze są bardzo wydajne i nie powodują zanieczyszczenia atmosfery. Budowa takich elektrowni jest jednak bardzo kosztowna, występuje problem składowania odpadów atomowych, a także istnieje obawa przed tragicznymi skutkami ich awarii.
Słownik
to popularne odnawialne źródło energii; jest to materia organiczna, czyli substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ulegające biodegradacji; składają się na nią odpadki z gospodarstw domowych, pozostałości z produkcji rolnej, leśnictwa, odpady przemysłowe i komunalne
energia, dzięki której działają urządzenia i maszyny w naszych domach i miejscach pracy
ciepło, którym podgrzewa się wodę, a następnie wykorzystuje się ją w domach i miejscach pracy (ciepła woda w kranie, ogrzewanie pomieszczeń); może być także wykorzystywana do gotowania, pieczenia, suszenia czy wytapiania metali w hutach
określenie odnoszące się do różnorodności źródeł energii, które społeczeństwo wykorzystuje do zaspokajania swoich potrzeb energetycznych; w skład miksu energetycznego wchodzą źródła odnawialne i nieodnawialne
Ćwiczenia
Pogrupuj podane źródła energii na odnawialne i nieodnawialne.
Zaznacz, które źródła energii wykorzystują elektrownie cieplne.
Zaznacz zdjęcie, które przedstawia typ elektrowni powodującej największe zanieczyszczenie środowiska podczas pracy bezawaryjnej.
Opisz, który z wykresów przedstawia najkorzystniejszą dla środowiska przyrodniczego strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni. Uzasadnij swoją wypowiedź.

Który z modeli przedstawia najkorzystniejszą dla środowiska przyrodniczego strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni?
B – 10% elektrownie cieplne; 70% elektrownie jądrowe; 11% elektrownie wodne; 7% elektrownie wiatrowe; 2% elektrownie słoneczne.
C – 26% elektrownie cieplne; 25% elektrownie wodne; 40% elektrownie wiatrowe; 2% elektrownie słoneczne; 7% elektrownie geotermalne i inne.
D – 38% elektrownie cieplne; 54% elektrownie jądrowe; 6% elektrownie wodne; 1% elektrownie wiatrowe; 1% elektrownie słoneczne.
E – 2% elektrownie cieplne; 94% elektrownie wodne; 4% elektrownie wiatrowe.
Zaznacz, czy podane stwierdzenia prawdziwe, czy fałszywe.
Do podanych opisów dopasuj odpowiednie typy elektrowni.
Na podstawie poniższych wykresów i dostępnych źródeł wiedzy uzupełnij tabelę podanymi wyrażeniami.












