11. Czym różni się rolnictwo Danii od rolnictwa Węgier?

W różnych państwach istnieją inne warunki do rozwoju rolnictwa. Czy potrafisz stwierdzić, dlaczego w jednych krajach uprawia się banany, pomarańcze, palmy kokosowe, a w innych – żyto, ziemniaki lub hoduje się tylko zwierzęta? Albo dlaczego w jednym kraju w przeliczeniu na tę samą powierzchnię gruntów rolnych uzyskuje się mniejszą ilość zbóż niż w innym? Niniejszy temat koncentruje się na wyszukaniu podobieństw i różnic w rolnictwie dwóch krajów europejskich – Danii i Węgier.

RMeCRQa0xomIq

Zdjęcie przedstawiające kawałek sera pleśniowego. Wykrojona część sera ma kilka centymetrów szerokości, pochodzi z większego kawałka o okrągłym kształcie. Ser ma kolor kremowy, wyraźnie obecne są w nim plamki pleśni niebieskiego koloru. Jest zwarty i kleisty. Po prawej stronie zdjęcia nieco mniejszy kawałek sera wyeksponowany na srebrnym widelcu.

Jednym z duńskich spożywczych produktów eksportowych jest niebieski ser pleśniowy. A czy potrafisz wymienić przynajmniej jeden spożywczy produkt eksportowy Węgier?

Czym się zajmuje rolnictwo

Rolnictwo to jedna z najstarszych i podstawowych dziedzin gospodarki, której głównym celem jest wytwarzanie żywności – produktów roślinnych i zwierzęcych przeznaczonych do bezpośredniego spożycia (np. mięso, warzywa, owoce) lub do przetwarzania w zakładach przemysłu spożywczego (np. mleko do produkcji serów, masła itp.). Rolnictwo wytwarza również surowce przemysłowe służące zaspokojeniu nieżywnościowych potrzeb człowieka (włókna roślinne i zwierzęce, skóry, używki itp.).

Czynniki warunkujące rozwój rolnictwa

Istnieje wiele czynników wpływających na rozwój rolnictwa. Należą do nich czynniki przyrodnicze, czyli możliwości lub bariery stwarzane przez środowisko przyrodnicze, oraz czynniki pozaprzyrodnicze wynikające z działalności człowieka.

Warunki rozwoju rolnictwa‑grafika interaktywna

Rolnictwo w Europie

Warunki rozwoju rolnictwa w Europie

W Europie panują na ogół korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa. Uprawie roślin sprzyjają przewaga nizin oraz umiarkowany klimat. Tereny o tych cechach obejmują szeroki pas ciągnący się od wybrzeży Atlantyku po Ural. Niekorzystnymi warunkami klimatycznymi odznaczają się obszary położone w północnej części kontynentu, gdzie klimat jest zimny i występuje wieloletnia zmarzlina, tereny wysokogórskie o dużym nachyleniu stoków i także zimnym klimacie oraz obszary leżące w południowej części kontynentu o bardzo małych opadach (np. Nizina Nadkaspijska). Do obszarów o najbardziej korzystnych warunkach przyrodniczych dla rozwoju rolnictwa należą m.in.: Nizina Węgierska, Nizina Wołoska, Wyżyna Nadwołżańska, Nizina Padańska, Rów Rodanu, Nizina Francuska, Wyżyna Bawarska, Wyżyna Czesko‑Morawska i niemal cała Ukraina.

Działalność rolnicza jest prowadzona na obszarze użytków rolnych, czyli terenów wykorzystywanych pod uprawę roślin lub hodowlę zwierząt.

Użytki rolne dzielą się na:

• grunty orne – ziemia przeznaczona pod uprawę roślin jednosezonowych, np. zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych, rzepaku, kapusty, marchwi i innych warzyw,

• uprawy trwałe – obszary zajęte pod uprawę roślin wieloletnich, np. sady z drzewami owocowymi (jabłoniami, gruszami, śliwami i in.) czy plantacje krzewów owocowych (winorośli, malin, truskawek, porzeczek);

• łąki i pastwiska, czyli użytki zielone trwale porośnięte głównie trawami, które stanowią paszępaszapaszę dla zwierząt hodowlanych.

R1cigmkqQhhB9

Mapa Europy przedstawiająca kolorami występowanie gruntów ornych, upraw trwałych, łąk i pastwisk, lasów i nieużytków. Nieużytki występują głównie na terenach górskich (Alpy, Karpaty, Pireneje, Apeniny, Góry Skandynawskie i inne) lub na terenach, które nie posiadają odpowiednich gleb do uprawiania rolnictwa (Islandia). Lasy dominują w północnej części kontynentu, na terenie Półwyspu Skandynawskiego (z wyłączeniem gór) oraz na terenach położonych na południowy wschód od niego. Tereny przeznaczone na grunty orne dominują we wschodniej i w południowo wschodniej części Europy, na zachodzie od Francji do Niemiec mniej więcej wyrównane proporcje łąk i pastwisk oraz gruntów ornych, nieco mniej lasów. Uprawy trwałe przeważają w południowej części, w rejonie wybrzeża Morza Śródziemnego.

Formy rolniczego użytkowania ziemi – galeria zdjęć

R16wKRvL82BhF

Fotografia przedstawiająca ciągnik z siewnikiem na polu uprawnym.

R1CJbGw6dRVl5

Fotografia przedstawiająca ciągnik z opryskiwaczem w kwitnącym sadzie.

R1AEbsv8cRcv6

Fotografia przedstawiająca teren rozciągającej się po horyzont łąki.

W Europie największy udział z użytkach rolnych mają grunty orne –59,3% oraz łąki i pastwiska  – 37,4%. Uprawy trwałe, w tym sady i plantacje zajmują 3,3% użytków rolnych. Grunty orne są rozmieszczone mniej więcej równomierne, natomiast łąki i pastwiska większy udział mają na północy Europy, gdzie stanowią ponad 50% użytków rolnych, a uprawy trwałe na południu – są to głównie plantacje winorośli, drzew oliwnych, migdałowców i drzew cytrusowych.

Udział gruntów ornych w powierzchni wybranych* krajów Europy w 2020 roku (w %)

Indeks górny *w tabeli uwzględniono kraje, w których udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej przekracza 40%. Indeks górny koniec^{*w tabeli uwzględniono kraje, w których udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej przekracza 40%.}
Indeks górny Źródła: Rocznik statystyki międzynarodowej 2022, GUS Indeks górny koniec^{Źródła: Rocznik statystyki międzynarodowej 2022, GUS}Indeks górny  [https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyki-miedzynarodowej-2022,10,10.html], 
Rocznik statystyczny rolnictwa 2022, GUS
[https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2022,6,16.html; licencja CC BY‑SA 3.0], [https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2022,6,16.html]. Indeks górny koniec ^{[https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyki-miedzynarodowej-2022,10,10.html], 
Rocznik statystyczny rolnictwa 2022, GUS
[https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2022,6,16.html; licencja CC BY‑SA 3.0], [https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2022,6,16.html].}

Mimo na ogół korzystnych warunków przyrodniczych, poziom rozwoju rolnictwa jest znacznie zróżnicowany w poszczególnych częściach Europy. Wpływają na to głównie czynniki pozaprzyrodnicze, zwłaszcza poziom rozwoju gospodarczego państw, z którym związany jest poziom produkcji rolnej, w tym m.in. możliwość stosowania odmian roślin o wysokich plonach czy nowoczesnych metod uprawy ziemi i chowu zwierząt. Rozwojowi rolnictwa sprzyja także prowadzona przez część krajów należących do Unii Europejskiej wspólna polityka rolna, z którą związana jest możliwość dopłat bezpośrednich do działalności rolniczej.

Najlepiej rozwinięte jest rolnictwo w Europie Zachodniej. Gospodarka rolna ma tam charakter intensywny – przy wysokich nakładach związanych z mechanizacją i chemizacją prac polowych uzyskiwane są wysokie plonyplonyplony. Niższy poziom rozwoju gospodarczego występujący w krajach Europy Wschodniej i Południowo‑Wschodniej uniemożliwia zwiększanie nakładów na rolnictwo. W związku z tym ich gospodarka rolna jest mniej wydajna.

W Europie udział zatrudnionych w sektorze rolniczym w zatrudnieniu ogółem zmienia się bardzo wyraźnie w poszczególnych częściach kontynentu. Ma to bezpośredni związek z poziomem rozwoju i intensyfikacji rolnictwa.

W krajach Europy Zachodniej i Północnej, ludność rolnicza stanowi na ogół kilka procent ogółu zatrudnionych – w Europie Zachodniej 1,8%, a w Północnej 3,4%. Odmienne warunki występują we wschodniej i południowej części Europy, gdzie z rolnictwa utrzymuje się ponad 10% społeczeństwa.

W Europie średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 40,3 ha. Największą powierzchnię mają gospodarstwa w zachodniej i północnej części kontynentu, w których prowadzona jest intensywna, często wyspecjalizowana gospodarka rolna – przekracza ona 60 ha. Z kolei we wschodniej i południowej części Europy dominują gospodarstwa o małej powierzchni wynoszącej ok. 10 ha. Wyjątkiem od tej zasady są Ukraina, Czechy, Rosja, Białoruś i Słowacja, w których średnia powierzchnia gospodarstw przekracza 100 ha. Jest to spowodowane czynnikami historycznymi. Po II wojnie światowej w krajach tych likwidowano bowiem prywatną własność ziemi i zmuszano do łączeniu gruntów należących do poszczególnych rolników w ramach spółdzielni. Duża powierzchnia gospodarstw jest pozostałością po tym okresie.

Warunki rozwoju rolnictwa w Danii i na Węgrzech

Dania

Dania leży w Europie Północnej pomiędzy Morzem Północnym a Morzem Bałtyckim, w środkowej i północnej części Półwyspu Jutlandzkiego oraz na ponad 400 wyspach, z których tylko część jest zamieszkanych. Od południa graniczy z Niemcami, a przez cieśninę Sund sąsiaduje ze Szwecją. Jest członkiem Unii Europejskiej. Powierzchnia kraju wynosi 43,1 tys. km², a liczba ludności 5,87 mln (2022).

R1LFaSCdqxha2

Ilustracja przedstawiająca mapę hipsometryczną prezentującą położenie Danii. Oznaczono miejscowości, nazwy wysp, jeziora, rzeki, granice państw. W lewym górnym rogu legenda. Pionowa podziałka z oznaczeniami zastosowanych kolorów na mapie. Tereny do stu metrów nad poziomem morza oznaczono kolorem zielonym, do dwustu jasnozielonym, do pięciuset jasnożółtym. Wody do stu metrów głębokości oznaczono kolorem jasnobłękitnym, kolejne przedziały do dwustu i do trzystu metrów odpowiednio ciemniejszymi odcieniami. W prawym górnym rogu druga część legendy. U góry pozioma podziałka, na której jeden odcinek to pięćdziesiąt kilometrów. Poniżej oznaczenia zespołów miejskich i miejscowości. Małymi czarnymi okręgami oznaczono miejscowości poniżej dwudziestu pięciu tysięcy mieszkańców, okręgami z czarną kropką w środku miejscowości od dwudziestu pięciu do stu tysięcy, okręgami z wpisanymi mniejszymi okręgami oznaczono miasto od stu do pięciuset tysięcy mieszkańców, okręgami z dużą czarną kropką oznaczono miasta od pięciuset do miliona mieszkańców, miasto powyżej miliona mieszkańców oznaczono białymi kwadratami z czarnym konturem. Stolice państw oznaczono wielkimi literami, granice państw czerwonymi liniami, oznaczono rzeki, jeziora, czarnymi kropkami punkty wysokościowe. Mapa pokryta południkami i równoleżnikami co pięć stopni. W centrum znajdują się duńskie wyspy i Półwysep Jutlandzki, na południu Niemcy, na północy i na północnym wschodzie Szwecja. Oznaczono Morze Bałtyckie, Północne i cieśniny między nimi – Skagerrak Kattegat. W centrum na wyspie Zelandia stolica Danii – Kopenhaga.

Dania jest krajem nizinnym. Występują tam piaszczyste równiny oraz wzgórza zbudowane z glin.

Dania leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, morskiego. Zimy są łagodne, a lata niezbyt gorące i wilgotne. Średnia temperatura powietrza w zimie waha się od 0°C do –1°C, w lecie 15–17°C. Roczna suma opadów wynosi od ok. 600 mm na wschodzie do ok. 800 mm na południowym zachodzie. Przeważają wiatry z kierunków zachodnich.

R6k0rG5tZqmjX

Ilustracja przedstawiająca klimatogram dla Kopenhagi. Temperatura w styczniu około jeden stopień Celsjusza, następnie wzrasta do około osiemnastu w lipcu, po czym spada do około dwóch i pół stopnia w grudniu. Opady najmniejsze od lutego do kwietnia (około 60 milimetrów), największe w lipcu i sierpniu (ponad 100 milimetrów).

W zachodniej części kraju dominują wykształcone na piaskach gleby bielicowe o małej żyzności. We wschodniej części występują nieco bardziej żyzne i urodzajne gleby brunatne.

Obszary użytkowane rolniczo zajmują ponad 65% powierzchni kraju, natomiast lasy  jedynie ok. 12%. Naturalna roślinność zachowana jest tylko w obszarach chronionych, głównie rezerwatach przyrody.

Węgry

Węgry to państwo położone w środkowej części Europy, na Nizinie Węgierskiej między Alpami, Karpatami i Górami Dynarskimi, bez dostępu do morza. Powierzchnia kraju wynosi 93 tys. km², a zamieszkuje go 9,73 mln mieszkańców (2022).

RaeK7z4dx1tUy

Ilustracja przedstawiająca mapę hipsometryczną prezentującą położenie Węgier. Oznaczono miejscowości, nazwy wysp, jeziora, rzeki, granice państw. U dołu legenda. Oznaczenia zespołów miejskich i miejscowości. Małymi czarnymi okręgami oznaczono miejscowości poniżej dwudziestu pięciu tysięcy mieszkańców, okręgami z czarną kropką w środku miejscowości od dwudziestu pięciu do stu tysięcy, okręgami z wpisanymi mniejszymi okręgami oznaczono miasto od stu do pięciuset tysięcy mieszkańców, okręgami z dużą czarną kropką oznaczono miasta od pięciuset do miliona mieszkańców, miasto powyżej miliona mieszkańców oznaczono białymi kwadratami z czarnym konturem. Czerwonymi liniami oznaczono granice państw, oznaczono rzeki, kanały, jeziora, zapory, bagna, czarnymi kropkami oznaczono punkty wysokościowe, przełęcze oznaczono znakami przypominającymi ułożone obok siebie znaki zamkniętego i otwartego nawiasu. W prawym górnym rogu kolejna legenda. Pionowa podziałka z oznaczeniami zastosowanych kolorów na mapie. Tereny do stu metrów nad poziomem morza oznaczono kolorem zielonym, do dwustu jasnozielonym, do pięciuset jasnożółtym, do tysiąca jasnopomarańczowym, do dwóch tysięcy pomarańczowym, do trzech tysięcy ciemnopomarańczowym. W centralnej części mapy znajdują się Węgry, od północy graniczą ze Słowacją, na północnym wschodzie z Ukrainą, na wschodzie z Rumunią, na południu z Serbią i Chorwacją, na zachodzie ze Słowenią i Austrią. Centralna część mapy, pokrywająca się z terenem Węgier w kolorze zielonym bądź jasnozielonym, teren Wielkiej Niziny Węgierskiej. Przez środek kraju na południe biegnie największa rzeka, Dunaj. Nad Dunajem stolica – Budapeszt.

Węgry są krajem nizinnym. Około 60% powierzchni kraju zajmują niziny. Na wschód od Dunaju rozciąga się płaska Wielka Nizina Węgierska pokryta w znacznej części grubą warstwą lessów, na których wykształciły się bardzo żyzne czarnoziemy.

Na większości obszaru Węgier panuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy. Średnia temperatura powietrza w zimie waha się od 0°C na południowym zachodzie do -3, -4°C na wschodzie. Latem temperatura powietrza wynosi od 20°C na zachodzie do 25°C na południu. Średnia roczna suma opadów na nizinach wynosi  przeciętnie 500–600 mm. Tylko w środkowej części Wielkiej Niziny Węgierskiej spada poniżej 500 mm.

R6iB0jmStXUuj

Ilustracja przedstawiająca klimatogram dla Budapesztu. Temperatura w styczniu około zera stopni Celsjusza, następnie rośnie do około dwudziestu dwóch w lipcu, po czym spada do około zera w grudniu. Opady najmniejsze w styczniu i lutym (około 40 milimetrów), największe od maja do lipca (około 80 milimetrów).

Obszary użytkowane rolniczo zajmują ok. 54% powierzchni kraju, natomiast lasy ok. 18%. W przeszłości ich powierzchnia była znacznie większa, jednak zostały wycięte. Na ich miejscu rozprzestrzeniły się trawiaste stepy (zw. pusztąpusztapusztą) użytkowane obecnie jako grunty orne i pastwiska.

Rolnictwo Danii i Węgier

Warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze

Dania i Węgry charakteryzują się zróżnicowanymi przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi warunkami rozwoju rolnictwa. W obu krajach występuje co prawda sprzyjające rozwojowi rolnictwa równinne ukształtowanie terenu, jednak pozostałe cechy środowiska przyrodniczego sprawiają, że kraje te jednak w istotny sposób różnią się od siebie.

Dania leży w korzystnej dla uprawy rolniczej strefie klimatu umiarkowanego ciepłego morskiego, co sprawia, że panują tam łagodne zimy oraz wilgotne i stosunkowo ciepłe lata. Na Węgrzech, pozbawionych dostępu do morza, położonych w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego o cechach kontynentalnych, klimat jest cieplejszy, ale bardziej suchy – niedobór opadów, zwłaszcza w nizinnej części kraju, stwarza ciągłe zagrożenie suszą. Tereny uprawne wymagają więc nawadniania, do czego wykorzystywane są m.in. wody rzek, głównie Dunaju i jego dopływu – Cisy.

Największe różnice dotyczą jednak rodzaju. W Danii przeważają gleby piaszczyste o małej żyzności (głównie gleby bielicowe, płowe), co w znacznym stopniu utrudnia uprawę bardziej wymagających roślin, np. pszenicy. Gleby te charakteryzują się małą przydatnością rolniczą, w większości są nieurodzajne i wymagają stosowania intensywnych zabiegów agrotechnicznychzabiegi agrotechnicznezabiegów agrotechnicznych i agrochemicznychzabiegi agrochemiczneagrochemicznych oraz melioracjimelioracjamelioracji poprawiających ich właściwości.

Natomiast na Węgrzech oprócz średnio żyznych gleb brunatnych występują także bardzo żyzne, zasobne w próchnicę i składniki pokarmowe czarnoziemy.

Dania i Węgry najsilniej różnią się jednak pod względem pozaprzyrodniczych warunków rozwoju rolnictwa.

W Danii występują bardzo korzystne pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa. Kraj jest zamożny, od bardzo wielu lat korzysta także ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej (Dania należy do Unii od 1973 roku a Węgry od 2004 roku). Produkcja rolna jest wysoko zmechanizowana, co oznacza, że większość prac polowych wykonuje się z użyciem nowoczesnego sprzętu (ciągniki, kombajny itp.), co powoduje, że zatrudnienie w rolnictwie jest niewielkie (ok. 2% ogółu zatrudnionych). Duże nakłady finansowe na rolnictwo i bardzo dobry poziom wykształcenia rolników pozwalają na stosowanie nowoczesnych metod uprawy wspomagających rozwój roślin nawet w niesprzyjających warunkach glebowych. W kraju przeważają duże gospodarstwa – ich średnia powierzchnia wynosi ponad 70 ha. Większość stanowią gospodarstwa rodzinne. Należą one do największych w Unii Europejskiej, co przyczynia się do rozwoju rolnictwa o dużej produkcji i wydajności. Z tego powodu duńskie rolnictwo jest jednym z najefektywniejszych w Unii Europejskiej i przeznacza znaczną większość swojej produkcji na eksporteksporteksport do innych krajów.

Na Węgrzech warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa są uwarunkowane panującymi w przeszłości czynnikami polityczno‑gospodarczymi. Przeprowadzone po II wojnie światowej zmiany w rolnictwie sprawiły, że aż do lat 90. XX wieku gospodarstwa rolne były własnością państwa. Z reguły nie wdrażano w nich nowoczesnych rozwiązań, wskutek czego rolnictwo nie rozwijało się, a praca ludzi była mało wydajna. Dopiero pod koniec ubiegłego wieku przeprowadzono prywatyzację gruntów rolnych, co pozwoliło na unowocześnienie metod uprawy, zwiększenie wydajności rolnictwa i polepszanie jakości produktów. Do poprawy stanu rolnictwa przyczyniło się także wstąpienie w 2004 roku Węgier do Unii Europejskiej, co dało możliwość objęcia kraju unijnym systemem wsparcia i korzystania z programów pomocowych. Jednak niższy niż w Danii poziom rozwoju gospodarczego kraju nie pozwala na intensywny rozwój tego sektora gospodarki i osiągnięcie poziomu charakterystycznego dla krajów Europy Zachodniej (w tym Danii). Dziś na Węgrzech dominuje rolnictwo tradycyjne i rodzinne. Gospodarstwa rolne są mniejsze niż w Danii – ich średnia wielkość wynosi zaledwie kilkanaście hektarów. Znacznie niższy jest także poziom mechanizacji prac polowych, co sprawia, że w tym sektorze pracuje ponad 4% ogółu zatrudnionych, a więc znacznie więcej niż w Danii. Wszystkie te czynniki sprawiają, że rolnictwo węgierskie jest mniej wydajne i znacznie większą część produkcji przeznacza się na rynek wewnętrzny.

Wybrane wskaźniki ilustrujące przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa na obszarze Danii i Węgier

Indeks górny Źródło: Faostat [www.fao.org/faostat/]; licencja: CC BY‑SA 3.0. Indeks górny koniec^{Źródło: Faostat [www.fao.org/faostat/]; licencja: CC BY‑SA 3.0.}

Powierzchnia i struktura użytków rolnych w Danii i na Węgrzech

Dania i Węgry na tle innych krajów europejskich charakteryzują się znaczną powierzchnią przeznaczoną pod uprawę rolniczą. Powierzchnia ta jest niemal dwukrotnie większa na Węgrzech niż w Danii, ale to właśnie Dania charakteryzuje się większym udziałem użytków rolnych.

W Danii użytki rolne zajmują aż 65,5% powierzchni kraju, co stanowi jeden z najwyższych wyników w skali europejskiej (wyższy jest na Ukrainie, i Wielkiej Brytanii.) Na Węgrzech użytki rolne mają nieco mniejszy udział w powierzchni kraju – 53,7%, co jednak także sytuuje je w czołówce państw europejskich.

Dania i Węgry różnią się także sposobem wykorzystania terenów rolniczych. Co prawda w obu krajach w powierzchni użytków rolnych zdecydowanie dominują grunty orne przeznaczone pod uprawę zbóż czy roślin okopowych (np. ziemniaki, buraki cukrowe), jednak ich udział w Danii jest większy niż na Węgrzech, gdzie z kolei wzrasta udział łąk i pastwisk oraz upraw trwałych, sadów i plantacji.

Struktura użytków rolnych w Danii i na Węgrzech – galeria

Rolnictwo Danii

W Danii uprawa roślin i chów zwierząt jest prowadzony na obszarze całego kraju z wyłączeniem strefy wybrzeża, która na ogół nie jest wykorzystywana rolniczo. Dominujące znaczenie ma produkcja zbóż, która jest niewspółmiernie duża w stosunku do małej żyzności gleb. Różnorodne zabiegi, np. nawożenie, pozwalają jednak na uzyskiwanie bardzo wysokich plonów. Spośród zbóż najwięcej produkuje się pszenicy i jęczmienia. Dużą część produkcji zbóż przeznacza się na paszę dla zwierząt. Z kolei uprawa warzyw i owoców nie odgrywa zbyt dużej roli w rolnictwie Danii. Koncentruje się ona na ogół w sąsiedztwie dużych miast. Uprawia się głównie marchew i rzepę, cebulę, kapustę, jabłka, sałatę, cykorię, ogórki i pomidory a z owoców jabłka, gruszki i truskawki. Prowadzona jest także uprawa roślin oleistych, głównie rzepaku i rzepiku.

W rolnictwie Danii od produkcji roślinnej znacznie ważniejsza jest produkcja zwierzęca – chów bydła mlecznego (krów), trzody chlewnej (świń) i drobiu prowadzony jest na obszarze całego kraju. Pogłowie bydła wynosiło w 2021 roku ok. 1,5 mln sztuk, a trzody chlewnej ponad 13,2 mln sztuk. Dania jest jednym z wiodących producentów wieprzowiny i krowiego mleka. W Danii prowadzi się chów wyselekcjonowanych ras zwierząt oraz stosuje się pasze wysokiej jakości. Dzięki temu produkcja mleka, mięsa wieprzowego i drobiowego jest w Danii bardzo wydajna.

Rolnictwo w Danii – mapa interaktywna

Rolnictwo w Danii – galeria zdjęć

R1b7GzjgaIuPT

Na zdjęciu płaski, rozległy teren, na którym znajdują się pola uprawne. Rośnie na nich niewysokie zboże.

RDN3GfXG4InW5

Fotografia przedstawia rozległy, płaski teren, na którym znajduje się ogromne pole jasnożółtego rzepaku.

RltxP0gIyt7G1

Na fotografii lekko pofalowany teren pokryty polami uprawnymi a na drugim planie drzewami dookoła zbiornika wodnego. W tle morze.

RzD1F0Zb1ikHz

Zdjęcie dużego pastwiska, na którym znajdują się krowy w biało‑brązowe łaty.

Rxhy1h35qagJi

Zdjęcie lotnicze przedstawiające widok na kombajn zbożowy na rozległym polu.

Rolnictwo Danii wytwarza znaczną nadwyżkę żywności, trzykrotnie przewyższającą potrzeby kraju. Około 60% produkcji rolnej sprzedaje się za granicę, czyli eksportuje. Dania jest światową potęgą w produkcji i eksporcie mleka, mięsa, masła i serów. Największy udział w eksporcie miało mięso (zwłaszcza wieprzowina) i przetwory mięsne. Do specjałów eksportowych tego kraju należą m.in. masło i sery oraz pasztet z gęsich wątróbek.

Rolnictwo Węgier

Rolnictwo Węgier jest silniej ukierunkowane na produkcję roślinną niż duńskie. Sprzyjają temu warunki przyrodnicze, zwłaszcza klimatyczno‑glebowe. W takich warunkach znacznie łatwiejsza jest uprawa zbóż, głównie pszenicy i kukurydzy, niż przemysłowy chówchówchów zwierząt. Roślinnemu kierunkowi produkcji sprzyjają także bardziej tradycyjne formy gospodarowania oraz mniejsza powierzchnia gospodarstw rolnych. Dominujące znaczenie, podobnie jak w Danii, ma produkcja zbóż, której sprzyja występowanie żyznych gleb. Mimo dobrych warunków glebowych plony zbóż są jednak nieco niższe niż w Danii. Spośród zbóż najwięcej produkuje się kukurydzy i pszenicy. Na Węgrzech w niewielkich ilościach uprawia się także ryż, który z powodu warunków klimatycznych nie jest uprawiany w Danii.

Rolnictwo Węgier – mapa interaktywna

Węgierskie rolnictwo jest także silniej niż duńskie ukierunkowane na produkcję owocowo‑warzywną. Dużą powierzchnię zajmują sady, winnice oraz uprawy warzyw, głównie pomidorów i papryki. Korzystne warunki klimatyczne i glebowe sprzyjają także uprawie buraków cukrowych i słoneczników. Natomiast chów zwierząt, przede wszystkim bydła i trzody chlewnej oraz produkcja mleka i mięsa, ma mniejsze znaczenie.

Podobnie jak Dania, Węgry eksportują znaczną część swojej produkcji rolnej. Największy udział w eksporcie miały zboża oraz mięso i przetwory mięsne.

Rolnictwo na Węgrzech – galeria zdjęć

RF1wswoLgNOX7

Na zdjęciu zbliżenie na rosnącą kukurydzę na dużym polu. Wysokie rośliny o długich liściach, gęsto rozmieszczone względem siebie.

RtxQltF1sqCKz

Fotografia płaskiego, dużego pastwiska. Na pierwszym planie kilkadziesiąt owiec, w tle linia drzew.

RJaVdb5DJ9OiO

Na zdjęciu płaski teren, pola uprawne, nieutwardzona droga, w oddali zabudowania mieszkalne i gospodarskie.

R14vuaWiy0vHg

Zdjęcie winnicy położonej na płaskim terenie , w tle łagodne wzniesienia i domy.

Wydajność rolnictwa w Danii i na Węgrzech

Wydajność rolnictwa mierzona jest najczęściej:

• w przypadku produkcji roślinnej: wielkością plonów, np. zbóż,

• w przypadku produkcji zwierzęcej: uzyskiem mięsa od jednej sztuki zwierzęcia (np. trzody chlewnej, bydła) i udojem mleka od jednej sztuki zwierzęcia (np. krowy).

Im większa wartość powyższych wskaźników, tym większa wydajność (intensywność) rolnictwa. Dużą wydajność można osiągnąć dzięki stosowaniu: odmian roślin o wysokich plonach, odpowiednich metod pracy, mechanizacji, nawozów, melioracjimelioracjamelioracji wodnych, wysokiej jakości pasz czy wyselekcjonowanych ras zwierząt. Na wykresach możesz zobaczyć przykładowe wskaźniki wydajności rolnictwa w wybranych krajach Europy, w tym w Danii i na Węgrzech.

Plon to ilość płodów rolnych uzyskana z jednostki powierzchni danej uprawy wyrażana w decytonach (dt) na hektar.

Wydajność rolnictwa – galeria diagramów

Rt4ig9AkSlhvY

Wykres słupkowy - Przeciętny roczny ubój od jednej krowy w wybranych krajach Europy (w kilogramach). Dania około 10000, Węgry około 9000.

R9xx2AOhpn2iz

Wykres słupkowy - Plony pszenicy w wybranych krajach Europy (w dekatonach na hektar). Dania około 77, Węgry około 59.

R1JgzuncYlxKd

Wykres słupkowy - Plony ziemniaków w wybranych krajach Europy (w dekatonach na hektar). Dania około 425, Węgry około 275.

RgWnOjjwglfZH

Wykres słupkowy - Plony buraków cukrowych w wybranych krajach Europy (w dekatonach na hektar). Dania około 780, Węgry około 560.

Dane przedstawione na wykresach wskazują, że rolnictwo Danii jest znacznie bardziej wydajne niż węgierskie. Wpływa na to prowadzona w Danii intensywna gospodarka rolna. Przy wysokich nakładach związanych z mechanizacją i chemizacją prac polowych uzyskiwane są wysokie plony. Niższy poziom rozwoju rolnictwa węgierskiego i niedobór środków na jego rozwój i intensyfikację produkcji roślinnej sprawia, że gospodarka rolna ma na Węgrzech mniejszą wydajność.

Podsumowanie

• W Danii warunki rozwoju rolnictwa są korzystne. Rolnictwo ma charakter intensywny. Uprawia się tam głównie zboża. Duże znaczenie ma również hodowla bydła i trzody chlewnej, produkcja mięsa, mleka i ich przetworów.

• Rolnictwo Węgier nie jest tak dobrze rozwinięte jak w Danii m.in. ze względu na niedawne wprowadzenie prywatnej własności gospodarstw rolnych, mniejsze nakłady na rolnictwo i związany z tym niższy stopień mechanizacji i chemizacji. Na Węgrzech uprawia się głównie zboża, a także buraki cukrowe, słoneczniki i winorośl.

Słownik

Ćwiczenia

Notatnik