14. Przemiany w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry

Niemcy zaliczane są do najbardziej rozwiniętych państw Europy i choć obecnie największy odsetek ludności pracuje w usługach, to tak wysoki rozwój gospodarczy kraj ten zawdzięcza rozkwitowi przemysłu. Warto zwrócić uwagę, że ów sektor w drugiej połowie XX w. oraz w XXI w. przeszedł ogromne zmiany. Czy domyślasz się, na czym one polegały?

Położenie geograficzne i podział polityczny Niemiec

Niemcy są dużym państwem położonym w Europie Zachodniej. Powierzchnia kraju jest nieco większa od powierzchni Polski. Niemcy rozciągają się między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim na północy a Alpami na południu. Północna część kraju położona jest na fragmencie Półwyspu Jutlandzkiego. Długość granicy polsko‑niemieckiej wynosi 467 km i ma charakter naturalny – ciągnie się wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej. Oprócz Polski sąsiadami Niemiec są: Czechy, Austria, Szwajcaria, Francja, Luksemburg, Belgia, Holandia i Dania.

1

Polecenie 2

Na podstawie poniższej mapy opisz ukształtowanie powierzchni Niemiec.

R14hYzGdE3jNX

Mapa przedstawia hipsometrię Niemiec. Czarnymi napisami wypisano na niej krainy geograficzne. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się skala barw wskazująca wysokości. Kolorem czerwonym oznaczono tereny leżące powyżej trzech tysięcy metrów nad poziomem morza, kolorem ciemnopomarańczowym tereny powyżej dwóch tysięcy m n.p.m., kolorem pomarańczowym oznaczono tereny powyżej tysiąca m n.p.m., kolorem żółtym zaznaczono tereny powyżej 500 m n.p.m. jasnożółtym zaznaczono na niej tereny powyżej 200 m n.p.m. jasnozielonym kolorem oznaczono tereny o wysokości od 100 do 200 m n.p.m., kolorem zielonym tereny od 0 do 100 m n.p.m., a na samym dole kolorem ciemnozielonym oznaczono tereny o wysokości poniżej poziomu morza. Północną część kraju zajmują niziny oznaczone kolorem zielonym. Kierując się na południe wysokości wzrastają, centralna część oznaczona kolorem bladożółtym, a południowa żółtym i pomarańczowym. Na północy duży obszar zajmuje Nizina Niemiecka mająca pasowy przebieg ze wschodu na zachód, pod nią na południu znajdują się niskie łańcuchy górskie i wyżyny, m.in. są to Góry Hartz, Las Turyński, Rhon. Im bardziej na południe tym formacje te są wyższe. Na południu kraju znajduje się Wyżyna Bawarska, a za nią Alpy. Z lewej strony mapy jest legenda, na niej tytuł mapy "Niemcy mapa hipsometryczna" pod nim jest skala liniowa z podziałką co 50 km, a poniżej znajdują się objaśnienia do symboli punktowych i liniowych zastosowanych na mapie. Dookoła mapy jest biała ramka w której opisano wartości południków i równoleżników wpisanych w mapę, co 2 stopnie.

R1IocB79ddoWO

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na pasowy układ rzeźby Niemiec.

Pokaż odpowiedź

Ukształtowanie powierzchni terenu Niemiec charakteryzuje się pasowością, podobnie jak w Polsce. Północną i częściowo środkową część kraju zajmują obszary nizinne, o wysokości bezwzględnej do 200 m n.p.m. Znajduje się tam rozległa Nizina Niemiecka. W centralnej części Niemiec występuje obszar wyżynno‑górzysty, w którym wysokość terenu waha się od 200 do 1000 m n.p.m., natomiast południową część kraju zajmuje Wyżyna Bawarska o wysokości sięgającej 2000 m n.p.m. Największą wysokością, sięgającą 3000 m n.p.m., charakteryzują się Alpy położone na granicy niemiecko‑szwajcarsko‑austriackiej.

Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy opisz ukształtowanie powierzchni Niemiec.

Aktualne granice Niemiec zostały ustalone po II wojnie światowej. Dokonano podziału kraju na dwa osobne państwa – Republikę Federalną Niemiec (RFN) będącą wówczas pod wpływami USA, Francji i Wielkiej Brytanii oraz Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD) uzależnioną od Związku Radzieckiego (podobnie jak Polska). RFN miała swoją stolicę w Bonn, a NRD – w Berlinie, w którym wyodrębniono część zachodnią, nieformalnie należącą do RFN‑u (Berlin Zachodni). W październiku 1990 roku nastąpiło zjednoczenie obu państw w jedno – Republikę Federalną Niemiec ze stolicą w Berlinie.

R10OU0CmqhSlD

Mapa przedstawia podział Niemiec do 1990 roku. Na mapie wyróżniono obecne terytorium Niemiec, które jest podzielone na dwa kolory- niebieski i brązowy, na różowo zaznaczono ówczesne granice państwowe. Na brązowo zaznaczono Republikę Federalną Niemiec (RFN) ze stolicą w Bonn oraz na niebiesko zaznaczono Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Na brązowo zaznaczono również niewielki obszar obok Berlina i podpisano ten obszar jako Berlin Zachodni. Granica miedzy RFN i NRD przebiega od północy od Lubeki, do koryta Łaby idąc na wschód wraz biegiem tej rzeki. Następnie odbija w stronę Wolfsburga i kieruje się do okolic niedaleko na wschód od Getyngi. Dalej biegnie na południowy zachód i przecina Wezerę, po czym kieruje się dalej na południe. Na wysokości źródła Wezery granica odbija na wschód i łączy się z granicą Czechosłowacji nieopodal miasta Hof. W lewym górnym rogu mapy w białej ramce znajduje się tytuł mapy "Niemcy podział kraju do 1990 r." a pod nim jest skala liniowa o jednostce 50 km. Dookoła mapy jest biała ramka w której opisano wartości południków i równoleżników, co dwa stopnie.

Niemcy podzielone są na 16 krajów związkowych zwanych landami. Niemcy czują dużą przynależność emocjonalną do swojego landu, znacznie silniej niż Polacy do swojego województwa.

RgLcjuqkm9fqo

Mapa przedstawia podział administracyjny Niemiec. Na mapie wyróżniono obecne terytorium Niemiec, które jest podzielone na kolorowe jednostki. Jednostki te są podpisane czarnymi napisami. Od północy kolejno występują: Szlezwik Holsztyn, Maklemburgia Pomorze Przednie, Branderburgia, Saksonia Anhalt, Dolna Saksonia, Nadrenia Północna Westfalia, Hesja, Turyngia, Saksonia Bawaria, Nadrenia Palatynat, Saara i Badenia Wirtembergia. W lewym górnym rogu mapy w białej ramce znajduje się tytuł mapy "Niemcy podział administracyjny" a pod nim jest skala liniowa o jednostce 50 km. Dookoła mapy jest biała ramka w której opisano wartości południków i równoleżników, co dwa stopnie.

Ludność i gospodarka Niemiec

W Niemczech mieszka około 83 mln osób, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w Polsce. To drugi po Rosji (znajdującej się na dwóch kontynentach) najbardziej zaludniony kraj Europy. Rozmieszczenie ludności jest dość równomierne, ale występuje kilka obszarów koncentracji ludności:

• Zagłębie Ruhry (na obszarze Nadrenii Północnej‑Westfalii) – konurbacjakonurbacjakonurbacja wielu dużych (Kolonia, Dortmund, Essen), średnich i małych miast licząca łącznie ponad 5 mln mieszkańców;

• Berlin – aglomeracjaaglomeracjaaglomeracja stolicy oraz Poczdamu i wielu mniejszych miejscowości zamieszkana przez prawie 4 mln osób;

• Hamburg i Monachium – dwie aglomeracje wielkich miast liczące po około 2 mln mieszkańców;

• Frankfurt, Norymberga, Stuttgart i in. – aglomeracje liczące mniej niż 1 mln mieszkańców.

W zestawieniu największych światowych potęg gospodarczych Niemcy są na czwartym miejscu – po Stanach Zjednoczonych, Chinach i Japonii. Swój sukces gospodarczy Niemcy osiągnęły m.in. dzięki amerykańskiemu planowi Marshalla, który polegał na pomocy finansowej państwom Europy Zachodniej po II wojnie światowej. W ramach tego planu Stany Zjednoczone przekazały olbrzymie środki finansowe na odbudowę zniszczeń powstałych wskutek działań wojennych. Kolejnym istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego Niemiec była wzorowa organizacja pracy i dyscyplina, z których słyną nasi sąsiedzi.

W połowie lat 50. XX w. RFN wraz z Francją, Włochami i krajami Beneluksu (Belgią, Holandią i Luksemburgiem) utworzyły organizację pod nazwą Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Jej celem było zjednoczenie gospodarcze Europy. W 1957 roku te same kraje utworzyły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). W kolejnych dekadach dołączyło do niej jeszcze sześć państw, a w 1993 r. organizacja ta przekształciła się w Unię Europejską.

Obecnie największą rolę w gospodarce Niemiec odgrywają usługi, choć rozwijają się też pozostałe sektory gospodarki – rolnictwo i przemysł, który przeszedł ogromne zmiany w ostatnich kilkudziesięciu latach.

Zmiany w przemyśle Niemiec

Zagłębie Ruhry leżące w landzie Nadrenia Północna‑Westfalia w zachodniej części Niemiec należy do starych okręgów przemysłowychokręg przemysłowyokręgów przemysłowych Europy. W połowie XIX wieku rozpoczęto na tym obszarze eksploatację złóż węgla kamiennego, a także rud cynku i ołowiu. W krótkim czasie nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności i rozwój miast.

Niemiecki przemysł w ostatnich kilkudziesięciu latach znacząco zmienił swoje oblicze. W okręgu przemysłowym Zagłębia Ruhry (jak i w całych Niemczech) nie wydobywa się już węgla kamiennego, gdyż stało się to nieopłacalne. Nadal jednak wytwarza się tam duże ilości stali, która wykorzystywana jest m.in. do produkcji środków transportu. Niemcy słyną przede wszystkim z produkcji samochodów, która dawno jednak wykroczyła poza granice tego państwa (m.in. w Polsce montowane są osobowe Ople i dostawcze Volkswageny). Wiele innych niemieckich przedsiębiorstw działa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej z uwagi na tańszą siłę roboczą. Wciąż jednak funkcjonują tam słynące z wysokiej jakości firmy produkujące sprzęt specjalistyczny, np. maszyny i urządzenia dla przemysłu, rolnictwa i usług. Ponadto w licznych ośrodkach naukowych rozwijają się nowoczesne technologie (high‑tech).

R13G9KBMZQJMO

Mapa prezentuje Zagłębie Ruhry w Niemczech wraz ze wskazanymi na niej kopalniami węgla kamiennego. Granice Zagłębia oznaczono granatową ciągłą linią, w środku na białym tle symbolami oznaczono kopalnie. Od symboli pociągnięte są linie do etykiet w których znajdują się informacje dotyczące nazwy kopalni, lokalizacji, liczby pracowników i daty zamknięcia. W lewym rogu grafiki jest tabliczka wyjaśniająca. W Zagłębiu wyróżniono 6 kopalni: West znajdującą się w  Kamp‑Lintrfot . z liczbą pracowników 3 550, która była zamknięta 31.12.2012 roku, Walsum znajdującą się w Duisburgu z liczbą pracowników 2 750, która była zamknięta 30.06.2008 roku, Lippe znajdującą się w  Gelsenkirchen z liczbą pracowników 2 377, która była zamknięta 31.12.2008 roku, Prosper‑Haniel znajdującą się w Bottrop z liczbą pracowników 4 146, która była zamknięta 31.12.2018 roku, Auguste Victoria znajdującą się w Marl z liczbą pracowników 4 014, która była zamknięta 31.12.2015 roku i  Ost. znajdującą się w Hamm z liczbą pracowników 2 836, która była zamknięta 31.12.2009 roku.

Procesy uprzemysłowienia (industrializacji), które rozpoczęły się w połowie XVIII wieku, spowodowały zmiany w strukturze zatrudnienia w gospodarce. Przemysł stał się działem zatrudniającym najwięcej pracowników, nastąpił spadek zatrudnienia w rolnictwie, a usługi dopiero zaczynały się rozwijać. W latach 70. XX wieku rozpoczęła się kolejna faza rozwoju gospodarczego. Jej cechą jest silny rozwój usług oraz zmniejszenie zatrudnienia w przemyśle i rolnictwie.

Przemysł w Zagłębiu Ruhry – prezentacja multimedialna

Indeks górny Gromar sp. z o.o., licencja CC BY‑SA 3.0 Indeks górny koniec^{Gromar sp. z o.o., licencja CC BY‑SA 3.0}

Podsumowanie

• Niemcy są naszym zachodnim sąsiadem i jednocześnie jednym z najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata.

• Swój wysoki rozwój gospodarczy Niemcy zawdzięczają rozwojowi przemysłu. Obecnie jednak największą rolę w niemieckiej gospodarce odgrywają usługi.

• Najbardziej uprzemysłowionym regionem kraju jest Nadrenia Północna‑Westfalia, zwłaszcza Zagłębie Ruhry. Już pod koniec XIX w. rozwinęło się tam górnictwo węgla kamiennego i hutnictwo metali.

• Zmiana struktury przemysłu (restrukturyzacja przemysłu) polegała na zmniejszeniu się roli przemysłu ciężkiego (np. górnictwa i hutnictwa) oraz rozwoju nowych gałęzi przemysłu (zwłaszcza zaawansowanych technologii).

• Dawne obiekty przemysłowe zostały poddane rewitalizacjirewitalizacjarewitalizacji. W ich miejscu powstały m.in. muzea przemysłowe, parki krajobrazowe, tereny zielone, sportowo‑rekreacyjne czy centra kulturalne.

Słownik

Ćwiczenia

Notatnik