7. Dolina Krzemowa – najbardziej znana technopolia świata

Procesy zmian technicznych, ekonomicznych i społecznych będących konsekwencją transformacji gospodarki określane są mianem rewolucji przemysłowej. Pierwsza miała miejsce w XVIII wieku i była związana z przejściem od gospodarki opartej na rolnictwie oraz produkcji manufakturowej do produkcji fabrycznej. Druga przypadła na drugą połowę XIX i początek XX wieku. Spowodował ją gwałtowny rozwój nauki i techniki, któremu towarzyszyło powstanie nowych rozwiązań technicznych. Trzecia rewolucja przemysłowa rozpoczęła się po drugiej wojnie światowej i trwa do dziś; bywa określana także mianem rewolucji naukowo‑technicznej. Jej symbolem są okręgi przemysłowe zwane technopoliami, różniące się od dawnych okręgów przemysłowych warunkami lokalizacji i rodzajem dominującej gałęzi przemysłu. Ich lokalizacja nie jest już uzależniona od rozmieszczenia surowców czy źródeł energii, ale od dostępu do zaplecza naukowo‑badawczego, wykwalifikowanej kadry, czystego środowiska i innych czynników determinujących rozwój przemysłu wysokich technologii.

RVGmQpXZphHVx

Fotografia przedstawia gęstą miejską zabudowę, w której dominują wieżowce, między którymi stoją nieco niższe, kilkupiętrowe budynki. W tle pasmo wzniesień.

Gospodarka oparta na wiedzy

Na przełomie XX i XXI wieku nastąpił dynamiczny rozwój nowych technologii w gospodarce, charakteryzujących się m.in. dużymi nakładami finansowymi na prace badawczo‑rozwojowe umożliwiające usprawnienie i udoskonalenie procesów produkcyjnych poprzez wprowadzanie różnorodnych innowacji. Oprócz nich duże znaczenie dla rozwoju nowych technologii miały także informatyzacja społeczeństwa oraz tzw. „kapitał ludzki”, czyli wiedza fachowa, doświadczenie, umiejętności i postawy pracowników.

Nowoczesne technologie są obecnie największą siłą napędową światowej gospodarki. Umożliwiają szybszą, o wiele tańszą oraz lepszą pod względem jakościowym produkcję w porównaniu do poprzednich lat. Efektem ich rozwoju było powstanie gospodarki opartej na wiedzy – nowego sektora gospodarczego istniejącego na pograniczu przemysłu i usług – a także jej intensywny rozwój. Główne branże gospodarki opartej na wiedzy związane są z nauką. Należą do nich m.in.: biotechnologia, bioinżynieria, inżynieria genetyczna, technologie informacyjne i telekomunikacyjne, nanotechnologie, technologie nowych materiałów i paliw i inne. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy przynosi wiele różnorodnych skutków społecznych i gospodarczych. Zaliczyć do nich można m.in.:

• ograniczenie produkcji dóbr tradycyjnych (zmiany ukierunkowania gospodarki), w tym wydobycia i przetwarzania surowców (z wyjątkiem surowców niezbędnych w nowych technologiach) i zwiększeniem produkcji dóbr wysoko zaawansowanych technologicznie np. komputerów, tworzyw sztucznych, chemikaliów, części kosmicznych, części optycznych itp.  (przemysł wysokich technologii, high‑tech industry),

• poprawę wykształcenia ludności, pojawienie się dużej liczby osób z wyższym wykształceniem, zwłaszcza w naukach technicznych i przyrodniczych; w ślad za tym pojawiają się kierunki studiów związane z nowymi technologiami i nowoczesnym zarządzaniem oraz następuje znaczny wzrost wydatków na edukację i naukę,

• intensywny rozwój przedsiębiorczości (start‑upystart‑upstart‑upy, inkubatory przedsiębiorczości) i działalności usługowej (branża informacji i telekomunikacji, handel elektroniczny, telemedycyna, e‑learning, telepraca, elektroniczna administracja itp.), a także instytucji finansowych kredytujących działalność prowadzoną w ramach gospodarki opartej na wiedzy,

• powstanie społeczeństwa informacyjnego powszechnie wykorzystującego urządzenia mobilne, mającego dostęp do internetu pozwalający na korzystanie m.in. z wyżej wymienionych usług świadczonych drogą elektroniczną.

Przemysł high‑tech

Istotnym elementem gospodarki opartej na wiedzy jest przemysł zaawansowanych technologii (high‑tech). Obejmuje on różne gałęzie przemysłu wykorzystujące w swojej działalności produkcyjnej najnowsze badania naukowe oraz osiągnięcia technologiczne i techniczne. Ten sektor charakteryzuje się wysokim poziomem zatrudnienia personelu naukowo‑technicznego, współpracą z innymi firmami technologicznymi i ośrodkami naukowymi, dużym poziomem rentowności i wysoką wydajnością pracy. Do cech charakterystycznych przemysłu high‑tech należy także wysoki poziom innowacyjności i duży udział wydatków na działalność badawczo‑rozwojową w ogólnych kosztach produkcji. Przemysł high‑tech obejmuje takie dziedziny, jak: elektronika, przemysł komputerowy, nanotechnologia, technologia lotnicza i kosmiczna, przemysł chemiczny, inżynieria materiałowa, przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny, biotechnologia, optyka i branże je łączące, jak np. optoelektronika. W procesach produkcyjnych powszechne są komputeryzacja i automatyzacja oraz ciągłe unowocześnianie i modernizacja technologii.

RQ6mkCAHaVPC3

W centralnej części planszy znajduje się fragment układu scalonego, na którym umieszczono podpis o treści „Cechy przemysłów zaawansowanych technologii”. Dookoła układu ramki z wymienionymi w nich cechami tego rodzaju przemysłów. Są to: Krótki cykl żywotności produktu (na przykład co kilka lat nowe modele); wysoki poziom kwalifikacji pracowników; wysoki stopień przetwarzania materiałów; duże zyski ze sprzedaży produktów; niewielka materiałochłonność; duża kapitałochłonność produkcji; wysoka jakość produktów; tendencja do koncentracji na określonych obszarach; duży udział kadry naukowej i inżyniersko‑technicznej w zatrudnieniu; rozległe powiązania kooperacyjne między firmami; stałe unowocześnienie produkcji; technicznie trudne i skomplikowane procesy.

Rozwój przemysłu high‑tech zależy m.in. od dostępności zasobów finansowych możliwych do przeznaczenia na badania naukowe i innowacje, wdrażanie i modernizację procesu produkcji, reklamę i inne działania. Równie ważna jest dostępność wysoko wykwalifikowanej kadry, którą zapewnia m.in. sąsiedztwo uczelni i instytutów naukowo‑badawczych pracujących nad nowymi rozwiązaniami technologicznymi. Czynnikiem sprzyjającym pozyskaniu pracowników są wysokie płace, bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa (zwłaszcza lotniska i drogi) i związana z nią dostępność komunikacyjna oraz warunki środowiska przyrodniczego, np. atrakcyjny krajobraz wpływający na efektywność pracy umysłowej oraz odpowiednia jakość powietrza i wody wymagana przy produkcji np. czystego krzemu czy półprzewodników. Wszystkie te czynniki wpływają na powstanie skupisk przemysłu high‑tech, czyli technopolii. Ważnym czynnikiem jest także infrastruktura komunikacyjna, w tym lotnicza. Pozwala ona na szybkie i bezpieczne przewożenie materiałów, komponentów i gotowych wyrobów oraz wygodne przemieszczanie się pracowników czy kontrahentów. Istotny jest także stan środowiska. Czysta woda i powietrze są wymagane przy procesach technologicznych, na przykład podczas wytwarzania superczystych materiałów dla elektroniki lub przemysłu farmaceutycznego. Natomiast atrakcyjność krajobrazu sprzyja odpoczynkowi i regeneracji sił, zwiększając tym samym wydajność pracowników. Z tego samego powodu istotne są bliskość i łatwy dostęp do centrów kulturalnych.

Technopolie

Technopolie to miasta i ich otoczenie dominujące w regionie pod względem gospodarczym, których rozwój oparty jest na tworzeniu i sprzedaży zaawansowanych technologii. Można je uznać za odpowiedniki tradycyjnych okręgów przemysłowych. Na ich obszarze skoncentrowane są firmy, uniwersytety, instytucje finansowe i publiczne organizacje badawcze realizujące zadania dla obecnych tam przedsiębiorstw. Technopolie najczęściej rozwijają się na obszarach zurbanizowanych, np. na obrzeżu wielkich aglomeracjiaglomeracjaaglomeracji, gdzie występują wymienione powyżej czynniki sprzyjające rozwojowi przemysłu high‑tech.

Parki technologiczne i naukowe odgrywają kluczową rolę w rozwoju innowacyjnych technologii i transferze wiedzy do gospodarki. Stanowią one kompleksy naukowo‑przemysłowe, gdzie współpracują przedsiębiorstwa, laboratoria, placówki naukowo‑badawcze i instytucje finansowe, tworząc system sprzyjający nowoczesnym rozwiązaniom technologicznym.

• Park technologiczny tworzą przedsiębiorstwa wraz z funkcjonującymi przy nich laboratoriami i zakładami naukowo‑badawczymi działającymi tylko na potrzeby tych przedsiębiorstw. Jest to więc kompleks naukowo‑przemysłowy zawierający centra badawcze, przedsiębiorstwa i instytucje finansowe, których zadaniem jest transfer wiedzy i technologii oraz wprowadzenie rezultatów prac naukowo‑badawczych do działalności gospodarczej.

• Parki naukowe są ściśle powiązane z działalnością naukowo‑badawczą, a nie produkcją przemysłową. Tworzą je przedsiębiorstwa działające w oparciu o innowacyjne rozwiązania, młode firmy (start‑upy) rozwijające się z udziałem nowoczesnych technologii wraz z kompleksem laboratoriów, placówek naukowo‑badawczych oraz uczelni wyższych. Prowadzą one m.in. zlecone badania nad rozwiązaniami dla przedsiębiorstw oraz tworzą i testują nowo opracowane produkty. Dlatego większość parków naukowych zlokalizowana jest w sąsiedztwie wyższych uczelni.

Technopolie pełnią nie tylko funkcję ekonomiczną. Poprzez budowę zakładów i koniecznej infrastruktury organizują przestrzeń. Wysokie wymogi ochrony środowiska i poczucie estetyki inwestorów powodują, że zyskuje ona na jakości. Zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych pracowników wymusza wysoką jakość kształcenia, co jest przykładem funkcji społecznej. Należy do niej także zdobywanie i poszerzanie wiedzy o kulturach świata pomiędzy pracownikami pochodzącymi z wielu krajów i lokalnymi mieszkańcami.

Przykładem technopolii jest Dolina Krzemowa w Stanach Zjednoczonych.

Dolina Krzemowa

Dolina Krzemowa (ang. Silicon Valley) leży na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w stanie Kalifornia, w północnej części Doliny Santa Clara. Region ten, o powierzchni 4 800 kmIndeks górny 2², zamieszkany obecnie przez ponad 3 mln mieszkańców, od lat 50. XX wieku stanowi centrum amerykańskiego sektora zaawansowanych technologii i jest siedzibą wielu międzynarodowych korporacji. W Dolinie Krzemowej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie leżą duże miasta Ameryki Północnej (San Francisco, San Jose i in.). Mają tu swoje siedziby przedsiębiorstwa branży zaawansowanych technologii, których produkty są rozpoznawalne i dostępne niemal na całym świecie.

Dolina Krzemowa - galeria zdjęć

RQqTqS9riPe2B

Lotnicze zdjęcie przedstawiające panoramę Doliny Krzemowej. Duża ilość blisko położonych od siebie budynków, poprzecinanych drogami i terenami zielonymi. W tle pasmo wzniesień.

R1R39RBTO3Q8N

Fotografia przedstawia gęstą miejską zabudowę, w której dominują wieżowce, między którymi stoją nieco niższe, kilkupiętrowe budynki. W tle pasmo wzniesień.

W rozumieniu geografii ekonomicznej i geografii przemysłu Dolina Krzemowa to okręg przemysłowy oparty na silnej sieci powiązań między przedsiębiorstwami i inwestorami. W powszechnej opinii jest ona najbardziej rozpoznawalnym na świecie symbolem zaawansowanej technologicznie działalności gospodarczej oraz ścisłych związków między sferą nauki i produkcji. Powszechnie kojarzy się on z wysokimi biurowcami, obecnością znanych korporacji międzynarodowych, słynnych uniwersytetów i instytutów badawczych.

W Dolinie Krzemowej zlokalizowane są:

• wiodące ośrodki naukowo‑badawcze i szkoły wyższe – Stanford University of California, Berkeley University of San Francisco, San Francisco State University, Santa Clara University, University of California, San Jose State University, UC Santa Cruz;

• duże firmy technologiczne – m.in. Hewlett‑Packard, Intel, Cisco Systems, Apple Inc., Scan Disk, Symantec, Oracle Corporation, Google, Sun, eBay, Yahoo!, Amazon co., AMD, NVIDIA, Adobe Systems, Intel, Facebook, Groupon, Hitachi Data Systems, Linkedln, McAfee i in.;

• instytuty badawcze – SRI International, Nasa Ames Research Center, Almaden Research Center, FXPAL i in.;

• siedziby inwestorów i funduszy, które inwestują swój kapitał w start‑upy i przedsiębiorstwa, często na wczesnym etapie ich rozwoju.

Na jednym obszarze skupione są wysoko wykwalifikowana kadra i wspomagające ją placówki naukowo‑badawcze dostarczające teoretycznych i praktycznych podstaw opracowywanych technologii, odpowiednia infrastruktura, a także najlepsi specjaliści w dziedzinie księgowości, inżynierii oraz public relations. To właśnie dzięki skupieniu w jednym miejscu setek przedsiębiorstw i centrów badawczych Dolina Krzemowa ma ogromne znaczenie dla świata biznesu i nowych technologii.

Dolina Krzemowa – mapa interaktywna

Historia Doliny Krzemowej

W Dolinie Krzemowej powstało wiele nowatorskich technologii, innowacji i wynalazków – np. lampy elektronowe, mikroukłady, komputery osobiste, urządzenia mobilne i dedykowane do nich aplikacje, media społecznościowe. Jakie były przyczyny powstania tego jednego z najprężniej działających i najważniejszych regionów gospodarczych na świecie? Dlaczego technopolia powstała właśnie w północnej części Doliny Santa Clara, w Kalifornii, a nie w innym regionie? Jakie było i jest jej znaczenie w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy?

Żeby odpowiedzieć na te pytania, należy poznać historię regionu. Ponad 100 lat temu dolina Santa Clara była obszarem rolniczym, znanym z upraw winorośli i cytrusów. W owym czasie był to największy region produkcji owoców na świecie, a także znaczący ośrodek ich przetwórstwa i produkcji opakowań. Mimo że w położonym w dolinie mieście Stanford od 1891 roku działał słynny Uniwersytet Stanforda, nic nie zapowiadało, że za kilkadziesiąt lat właśnie tu rozwiną się nowoczesne technologie. Przełomowym momentem był okres II wojny światowej. Najważniejsze amerykańskie ośrodki technologiczne i badawcze skoncentrowane były ówcześnie w stanach na wschodnim wybrzeżu. Było to położenie niekorzystne pod względem strategicznym. Zdecydowano więc część badań i produkcji przenieść właśnie do Stanfordu. Na Uniwersytet Stanforda sprowadzono znakomitych badaczy, a tamtejsze fabryki zamiast maszyn rolniczych zaczęły produkować sprzęt wojskowy, korzystając na bieżąco z opracowywanych przez naukowców wynalazków i technologii.

Panorama Uniwersytetu Stanforda w Dolinie Krzemowej - galeria zdjęć

RNsFjUM0pf2wA

Lotnicze zdjęcie kampusu Uniwersytetu Stanforda. Duża ilość niskich, najwyżej kilkupiętrowych budynków. Między nimi biegnie sieć dróg. Na terenie rozlokowane są również boiska i baseny.

RJVef9Vtf7AQB

Fotografia przedstawiająca budynki kampusu Uniwersytetu Stanforda od frontu. Dolny poziom składa się z kolumn, budynki mają do kilkunastu metrów wysokości, są rozległe, pokryte czerwoną dachówką. Przed nimi drzewa i płaski teren porośnięty trawą.

Uniwersytet skupiał wokół siebie przedsiębiorstwa, które stopniowo się rozrastały, a co więcej stawały się zaczątkiem nowych, bo ludzie w nich pracujący zakładali własne firmy korzystające z nowych technologii, nad którymi pracowali uniwersyteccy naukowcy. Wiele z nich początkowo działało w prywatnych domach, stając się źródłem legendy „garażowych firm” Doliny Krzemowej. Tak powstał np. istniejący do dzisiaj i powszechnie znany Hewlett‑Packard, producent komputerów i drukarek, którego założycielami byli właśnie dawni studenci stanfordzkiej uczelni produkujący audiooscylatory. Po wynalezieniu w latach 40. XX wieku przez Bell Labs procesorów komputerowych, w Dolinie Krzemowej powstały kolejne znane dziś firmy: Fairchild, Intel, AMD, NVIDIA i inne.

RcE6kHMqYG0dc

Fotografia domu mieszkalnego z niewielkim garażem po lewej stronie. Przed domem brama. Na pierwszym planie tablica pamiątkowa.

Po zakończeniu wojny Uniwersytet Stanforda stał się jednym z najważniejszych ośrodków badawczych w Stanach Zjednoczonych. Rozwojowi nowoczesnych technologii umożliwiających np. przechwytywanie fal radiowych, konstrukcję radarów, tranzystorów krzemowych, lamp elektronowych, półprzewodników itp. i ich szybkiemu wdrażaniu do produkcji sprzyjała sytuacja międzynarodowa. Trwała bowiem zimna wojna, a głównym odbiorcą tych produktów była armia Stanów Zjednoczonych.

Wysoka aktywność gospodarcza, a przede wszystkim rosnące z każdym rokiem zapotrzebowanie na nowoczesne technologie sprawiły, że liczba przedsiębiorstw mających swoją siedzibę w Dolinie Krzemowej szybko rosła, przyczyniając się do jej dynamicznego rozwoju. Apogeum nastąpiło w latach 70. XX wieku, kiedy wynaleziono układ scalony, rozpoczęto produkcję czipów, a co za tym idzie stworzono pierwsze komputery PC.

Już 20 lat po założeniu pierwszej firmy produkującej tranzystory w Dolinie Krzemowej funkcjonowało aż 90 przedsiębiorstw high‑tech zatrudniających 25 tys. osób. Zajmowano się w nich zaawansowanymi technologiami przemysłowymi. Obecnie funkcjonuje ich tam tysiące, z czego ponad 700 to firmy informatyczne i teleinformatyczne. Kilkadziesiąt z nich znajduje się na prestiżowej liście Fortune 1 000 największych przedsiębiorstw w Stanach Zjednoczonych.

A kto i dlaczego wymyślił nazwę „Dolina Krzemowa”? Podobno był to pochodzący z Kalifornii przedsiębiorca Ralph Vaerst. Nazwę stworzył od krzemu, głównego komponentu wykorzystywanego w produkcji półprzewodników. Natomiast po raz pierwszy użył jej w mediach dziennikarz Don C. Hoefler w 1971 roku.

Obecnie w Dolinie Krzemowej istnieją tysiące przedsiębiorstw high‑tech, których rozwój wspierany jest przez lokalne uczelnie i centra badawcze oraz łatwy dostęp do kapitału z funduszy inwestycyjnych. W firmach tych wprowadzono nie tylko najnowsze technologie, ale także nowoczesne modele zarządzania polegające przede wszystkim na innowacyjności, kreatywności, dzieleniu się wiedzą i podejmowaniu ryzyka biznesowego. Pracownikom pozostawia się dużo swobody, docenia ich kreatywność i okazuje zaufanie. Czy taka strategia, odmienna od przeciętnych korporacji, przynosi sukcesy? Niewątpliwie tak.

Przedsiębiorstwa Doliny Krzemowej nie mają żadnych problemów z pozyskaniem pracowników i funduszy. Przybywają tam największe talenty i bogaci inwestorzy. We wszystkich obszarach działalności gospodarczej (infrastruktura biznesowa, usługi lokalne, produkty i usługi w zakresie innowacji i informacji i in.) przyrost zatrudnienia w firmach Doliny Krzemowej jest bardzo duży. Tylko w latach 2010–2020 zwiększyło się ono o 32%. Wynika to nie tylko z wysokich płac i oferowanych przez firmy pakietów socjalnych, ale także szczególnych zasad zatrudnienia. Uwagę zwraca się bowiem na zachowanie prawidłowych relacji między pracownikami i kadrą kierowniczą przedsiębiorstw. Zasada zysku za wszelką cenę nie jest tu bowiem zasadą nadrzędną. Trzeba generować dochód, ale nie kosztem stosunków międzyludzkich. Dzięki takiemu podejściu pracownicy wykazują się z reguły dużym zaangażowaniem, gotowością do ciężkiej pracy, niezależnością, konkurencyjnością, optymistycznym nastawieniem i są zmotywowani do ciągłego rozwoju. Takie podejście, obok wiedzy i umiejętności, jest bez wątpienia źródłem sukcesu Doliny Krzemowej.

Charakterystyczna jest struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach Doliny Krzemowej. Niemal połowę ogółu zatrudnionych stanowią pracownicy powiązani z infrastrukturą biznesową i usługami lokalnymi. Ponad połowa (53%) pracowników ma poniżej 40 lat, a tylko 20% przekroczyło 60 lat.

Dolina Krzemowa zajmuje tylko nieco ponad 1% powierzchni Kalifornii, a jej mieszkańcy stanowią niespełna 8% ludności tego stanu, tymczasem wskaźniki ekonomiczne przedstawiają, że jej udział w gospodarce Kalifornii jest znacznie większy, niż wynikałoby to z liczby ludności. Świadczy to o wysokim potencjale i dużym gospodarczym znaczeniu Doliny Krzemowej. Blisko połowa patentów przyznanych nowoczesnym rozwiązaniom technicznym i technologicznym na obszarze stanu Kalifornia pochodzi z Doliny Krzemowej. Jest ona miejscem, gdzie powstaje ok. 30% spółek wprowadzonych na giełdę, a udział produkcji przedsiębiorstw w PKB stanu sięga 13%.

Indeks górny Źródło: dostępny w internecie: https://siliconvalleyindicators.org/snapshot/ Indeks górny koniec^{Źródło: dostępny w internecie: https://siliconvalleyindicators.org/snapshot/}

W Dolinie Krzemowej mają dziś swe siedziby największe międzynarodowe korporacje z branży nowych technologii zatrudniające pół miliona specjalistów technologii informatycznych. Obecnie są to takie międzynarodowe koncerny, jak m.in. Apple, Google, Cisco, Intel, Lockheed Martin, Electronic Arts, Adobe, eBay, Yahoo, PayPal, Facebook (obecnie: Meta), Twitter i wiele innych. Ich działalność sprawia, że gospodarka całego stanu Kalifornia jest warta 3,4 biliona dolarów. Szacuje się, że gdyby Kalifornia była odrębnym państwem, czyniłoby to ją piątą największą gospodarką świata pod względem wytwarzanego PKB (po USA, Chinach, Japonii i Niemczech) .

Niestety bardzo wysokie i nieprzerwanie rosnące w ostatnich latach koszty życia, których wzrost stymulowany jest ciągłym napływem nowych pracowników, powodują rozwarstwienie społeczne i dochodowe. Na obniżanie się jakości życia wpływają także coraz bardziej zatłoczone drogi i wzrastające ceny nieruchomości oraz tempo pracy określane tu jako 24/7 (24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu). W efekcie część firm zaczęła stopniowo przenosić się z Kalifornii do Teksasu. Należą do nich m.in. Tesla, Oracle, a także jeden z pionierów Doliny Krzemowej – Hewlett‑Packard. Pomimo tych niedogodności Dolina Krzemowa nadal przyciąga młodych, dobrze wykształconych i utalentowanych pracowników. Znajduje to odzwierciedlenie w przyroście miejsc pracy i płacach znacznie przewyższających średnią krajową.

Podsumowanie

• Do czynników lokalizacji przemysłu high‑tech należą nowoczesna infrastruktura, zaplecze naukowo‑badawcze, czyste i przyjazne człowiekowi środowisko.

• Wysoka kapitałochłonność przemysłu high‑tech powoduje, że rozwija się on przede wszystkim w państwach wysoko rozwiniętych.

• Obszary przemysłu wysokiej technologii pełnią funkcje ekonomiczne, przestrzenne i społeczne.

• Technopolie to nowoczesne okręgi przemysłowe najnowszej generacji, gdzie główną gałęzią przemysłu jest przemysł wysokich technologii – high‑tech.

• Dolina Krzemowa stanowi centrum amerykańskiego sektora zaawansowanych technologii i jest siedzibą wielu międzynarodowych korporacji. Mają tu swoje siedziby przedsiębiorstwa branży zaawansowanych technologii, których produkty są rozpoznawalne i dostępne niemal na całym świecie.

Słownik

Ćwiczenia

Indeks górny licencja: CC BY‑SA 3.0 Indeks górny koniec^{licencja: CC BY‑SA 3.0}

Notatnik