Grafika przedstawia wysokie, poszarpane skały w różnych odcieniach brązu na zielonym tle. Z czterech z nich spływają strumienie. W centralnej części ilustracji znajduje się jasna, kremowa planeta z pierścieniem. Na skale po lewej stronie rośnie mały, czerwony kwiatek. W oddali widać kontury budynków i błękitne niebo, na którym widoczna jest niebieska planeta z pierścieniem.
Kraina Andersena
Grafika przedstawia wysokie, poszarpane skały w różnych odcieniach brązu na zielonym tle. Z czterech z nich spływają strumienie. W centralnej części ilustracji znajduje się jasna, kremowa planeta z pierścieniem. Na skale po lewej stronie rośnie mały, czerwony kwiatek. W oddali widać kontury budynków i błękitne niebo, na którym widoczna jest niebieska planeta z pierścieniem.
Paralaksa – góry fantazji
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Paralaksa – góry fantazji
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Warto wiedzieć!
Brzydkie Kaczątko, Calineczka, Królowa Śniegu – wiele postaci z baśni Hansa Christiana AndersenaAndersenHansa Christiana Andersena towarzyszy nam na co dzień. Utrwaliły się w języku i w pamięci. Utwory duńskiego pisarza są czytane i lubiane przez wiele pokoleń, dlatego mamy mu za co dziękować.
Andersen
HansChristian Andersen [czyt. hans krystian andersen]
Hans Christian Andersen18751805
R1E2XGSDmNSTl
Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę, który siedzi bokiem do obiektywu. Ciało i wzrok ma skierowane w prawą stronę zdjęcia. Ma on krótkie, kręcone włosy, długi i prosty nos i zmarszczki wokół oczu. Jest ubrany w szarą marynarkę z ciemnym kołnierzykiem. Pod spodem ma białą koszulę i czarną kokardę przewiązaną na szyi. Tło jest jednolite. Zdjęcie jest sepią.
Hans Christian Andersen
Źródło: Thora Hallager, 1869, domena publiczna.
Hans Christian Andersen
– duński pisarz i poeta. Zasłynął ze swojej twórczości baśniopisarskiej. Pierwszy zbiór baśni wydał w 1835 roku w Kopenhadze. Autor takich utworów jak: Brzydkie Kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Dzikie łabędzie, Królowa Śniegu, Księżniczka na ziarnku grochu, Mała syrenka, Nowe szaty cesarza, Słowik.
Ćwiczenie 1
R1QMSsLdaPToP
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Sprawdź swoją znajomość utworów Andersena. Przeczytaj fragmenty znanych baśni i dopasuj je do odpowiednich tytułów.
Wtedy zapłakała mała Gerda gorącymi łzami, które spłynęły na jego pierś, dostały się aż do jego serca, roztopiły kawałki lodu i wchłonęły okruszynę szkła. Kay spojrzał na nią, a ona zaśpiewała mu pieśń., Wczesnym rankiem łabędzie przyleciały do chaty, gdzie siostra Eliza spała w chłopskiej izbie, krążyły nad dachem, kręciły długimi szyjami, uderzały skrzydłami, ale nikt tego nie widział ani nie słyszał. Musiały lecieć dalej, wysoko aż do chmur, w daleki świat; poleciały do dużego, ciemnego lasu, który ciągnął się aż do brzegu morza., Zrobili więc z gazety łódkę, posadzili w niej żołnierza i puścili z biegiem rynsztoka; obaj chłopcy lecieli obok i klaskali w ręce. Na Boga, jakie wielkie fale były w rynsztoku! Papierowa łódka kołysała się w górę i w dół, to znów obracała w kółko, tak że w żołnierzyku zamierało serce, ale nie pokazał tego po sobie [...]., Mogłabyś usiąść na moim grzbiecie, przywiąż się tylko mocnym paskiem, wtedy odlecimy daleko od wstrętnego kreta i jego ciemnej nory, wysoko nad górami do ciepłych krajów, gdzie słońce piękniej świeci niż tutaj, gdzie zawsze jest lato i gdzie rosną cudne kwiaty.
„Calineczka”
„Królowa Śniegu”
„Dzikie łabędzie”
„Dzielny ołowiany żołnierz”
Na podstawie książki H. Ch. Andersena „Baśnie”, tłum. Stefania Beylin i Stanisław Sawicki, Warszawa 1972.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
O autorze
Joanna Kulmowa2018Warszawa1928Łódź
R1JyBU7dlPfuG
Na zdjęciu Joanna Kulmowa – starsza pani z krótkimi, siwymi włosami, w białej bluzeczce z koronkowym kołnierzem, w koralach z kolorowych kamieni. Siedzi na tle ekspozytora z książkami o kolorowych okładkach.
Joanna Kulmowa
Źródło: Sławek, licencja: CC BY-NC 2.0.
Joanna Kulmowa
Poetka, pisarka, autorka utworów scenicznych, reżyserka teatralna. Wydała m.in. tomiki „Fatum na zakręcie”, „Wiersze dla Kai”, „Zasypianki” oraz powieść „Wio, Leokadio”. Laureatka Orderu Uśmiechu.
Ćwiczenie 2
Obejrzyj film z recytacją wiersza Joanny Kulmowej lub zapoznaj się z jego treścią, a następnie odpowiedz na pytania:
Jaką formę ma ten utwór poetycki?
Kto jest jego adresatem?
Kto może być jego nadawcą?
R1UEgirY4AtWx
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na tytuł. Pamiętaj, że adresat to osoba, do której skierowana jest wiadomość.
Utwór Joanny Kulmowej ma formę listu. Jego adresatem jest Hans Christian Andersen, a nadawcą może być każdy czytelnik.
RIYDWoI2tFyVX
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Joanna Kulmowa „List do Andersena". Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Joanna Kulmowa „List do Andersena". Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Wiersz „List do Andersena” czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego.
Wiersz „List do Andersena” czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego.
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Joanna Kulmowa „List do Andersena". Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
List do AndersenaJoanna Kulmowa
Joanna KulmowaList do Andersena
Ja dziękuję panu panie Janie Christianie za bardzo dziecinne bajanie. Za kominiarczyka co kochał się w pasterce. Za słowika – że miał żywe serce. Za szkiełko Królowej Śniegu. I za smutny los żołnierza cynowego. Za księżniczkę na ziarnku grochu. Za cień który trwa przy mnie wszędzie. I za każde brzydkie kaczątko co wie teraz że łabędziem będzie.
id_01 Źródło: Joanna Kulmowa, List do Andersena, [w:] tejże, Wiersze wybrane 1954–1979, Warszawa 1988.
RvLKN2vsJO7zX
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R4icP5NqH6LXT
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
Podmiot liryczny przywołuje aż siedem różnych baśni Andersena. Czy potrafisz odgadnąć ich tytuły? Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
RZ2YHHaYU0tce
Miejsce na notatki ucznia.
W razie konieczności skorzystaj ze zbioru baśni Andersena. Pamiętaj, żeby tytuły zapisywać w cudzysłowie.
Podmiot liryczny przywołuje postacie z baśni: „Pasterka i kominiarczyk”, „Słowik”, „Królowa śniegu”, „Dzielny ołowiany żołnierz”, „Księżniczka na ziarnku grochu”, „Cień” i „Brzydkie kaczątko”.
Polecenie 1
Jakie znasz baśnie Hansa Christiana Andersena? Zapisz je poniżej.
RphGQy54l8Kij
Miejsce na notatki ucznia.
R1Szt2iAUkuV8
Ćwiczenie 5.1
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1B2TMRzdOgWo
Ćwiczenie 5.2
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
Zastanów się, za co możesz podziękować Andersenowi. Napisz swoje podziękowanie poniżej lub w zeszycie.
RYll8DbENT6YL
RA4hNqCMZWK4v
Zdjęcie przedstawia parterowy dom stojący przy ulicy. Jest to pruski dom o biało‑czarnych ścianach, w których umieszczonych zostało sześć okien ze szprosami. Pomiędzy parami okien znajdują się drzwi. Dom kryty jest dachówką i ma spadzisty dach. Z lewej strony znajduje się niski mur w kolorze domu, w którym umieszczone zostały drzwi prowadzące na podwórze. Z drugiej strony ściany znajduje się drugi, podobny do pierwszego, dom, który jest mniejszy i ma jedynie jedno okno. W tle widać drzewo.
Dom z czasów dzieciństwa Hansa Christiana Andersena w Odense w Danii. Obecnie mieści się w nim muzeum poświęcone pisarzowi
Źródło: Kåre Thor Olsen, domena publiczna.
Jak opisać eksponat na wystawie?
Kolekcje eksponatów w muzeach prezentuje się tak, aby zainteresować nimi wszystkich zwiedzających. Oto najważniejsze zasady konstruowania informacji muzealnej o eksponacie:
Nazwa eksponatu – należy podać dokładną nazwę, wyróżnić ją pogrubionym drukiem.
Podstawowe informacje o pochodzeniu – wskazać czas i miejsce powstania eksponatu.
Opis eksponatu – krótko opisać z czego jest zrobiony, wskazać ważne detaledetaldetale, scharakteryzować do czego służy.
detal
niewielki element większej całości
RDNjxei2HkDtg
Fotografia barwna przedstawia misiurkę turecką. Jest to rodzaj hełmu, chroniącego głowę przed uderzeniami przeciwnika. Składa się z części metalowej, chroniącej głowę w formie metalowej płaskiej miski i z doczepionego do niego długiego kaptura, zrobionego z metalowych kółek. Kaptur ma 35 cm długości, chroni kark, potylicę, czoło, skronie i ramiona.
Misiurka turecka
Źródło: Muzeum Sztuki w Nowym Jorku, domena publiczna.
Przykładowy opis eksponatu
Misiurka – hełm, element uzbrojenia obronnego, który chroni głowę przed ciosami przeciwnika. Pochodzi ze wschodu, jej nazwa wywodzi się od arabskiego słowa Misr, oznaczającego Egipt. Misiurka składa się z dzwonu, części metalowej, chroniącej głowę w formie metalowej płaskiej miski i z doczepionego do niego długiego kaptura, zrobionego z metalowych kółek o średnicy 0,5 cm. Dzwon misiurki jest wyściełany od spodu filcemfilcfilcem, amortyzującymamortyzującyamortyzującym wstrząsy. Jego średnica to 16 cm. Kaptur kolczy ma 35 cm długości i chroni kark, potylicę, czoło, skronie i ramiona. Misiurka była popularną formą hełmu w Imperium OsmańskimImperium OsmańskieImperium Osmańskim i w krajach znajdujących się pod jego panowaniem, w chanatach tatarskich i na Węgrzech. W Polsce była używana przez jazdę kozacką i pancerną od XVI do połowy XVIII wieku.
filc
utwardzona wełna owcza
amortyzujący
łagodzący wstrząsy lub uderzenia
Imperium Osmańskie
państwo na terenach dzisiejszej Turcji, rządzone przez dynastię Osmanów, istniejące od XIII do początków XX wieku
Ćwiczenie 6
Wyobraź sobie, że pracujesz w Muzeum Andersena, w którym znalazły się nowe eksponaty. Wybierz dwa dowolne przedmioty przedstawione na poniższych ilustracjach i napisz krótkie opisy eksponatów muzealnych.
RZfcKznuHTeNy
Kolorowa grafika przedstawia dziesięć rekwizytów związanych z baśniami Andersena: klatkę dla ptaków, pudełko zapałek, zwierciadło w ozdobnej ramie, gałązkę pokrzywy, wykonane ze stali krzesiwo, tancerkę w czarno‑czerwonej sukience, sanie, strączek zielonego groszku, małe piórko, rozłupany orzech włoski. Każdy rekwizyt jest w białej ramce, u dołu której znajduje się podpis. Tło jest jednolite, beżowe.
Przedmioty związane z baśniami Andersena
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RyTXIL7xvXJo0
Przeczytaj jeszcze raz opis eksponatu muzealnego (misiurki) oraz przypomnij sobie z jakich baśni mogą pochodzić te eksponaty.
Przykładowe opisy eksponatów:
Klatka dla ptaków Przedmiot pochodzi z baśni „Słowik”, jest wykonany ze złotych prętów. Pochodzi z XVI wieku. Klatka została wykonana na rozkaz chińskiego cesarza dla słowika. Wysokość klatki to 40 cm, średnica 20 cm, odstępy między prętami wynoszą 1 cm. W klatce znajduje się złota huśtawka dla ptaka oraz drzwiczki, które były zawsze otwarte, aby słowik mógł swobodnie opuszczać klatkę.
Zapałki papierowe pudełko na zapałki o wymiarach 50x35x15 mm nieznanej firmy. Zawiera 45 zapałek. Używane przez małą dziewczynkę w baśni „Dziewczynka z zapałkami”.
Zwierciadło Ozdobne zwierciadło o bogato zdobionych, dębowych ramach o wymiarach 40x70 cm. Wykonano je w nieznanym warsztacie rzemieślniczym w XIII wieku. Tafla lustra pochodzi z huty szkła we Francji. Przedmiot ten należał do królowej z baśni „Królowa Śniegu”.
Krzesiwo Krzesiwo kabłąkowe, narzędzie do krzesania ognia powszechnie stosowane przed wynalezieniem zapałek. Wykute z bardzo twardej stali, łukowo wygięte. Grubość ok. 0,5 cm, długość 1 cm. Krzesiwem uderza się o krzesak (czyli tzw. skałkę) tak, aby powstające iskry padały na kawałeczek suchej huby, która zapala się. Należy dorzucić suche patyczki lub drewienka i ogień zaczyna się palić. Krzesiwa noszono w woreczkach, najczęściej w okolicy pasa biodrowego. Najstarsze znaleziska znane są z terenów Danii. Eksponat pochodzi z baśni „Krzesiwo”. Żołnierz przywoływał nim psy, które spełniały jego żądania.
Ćwiczenie 6
Wyobraź sobie, że pracujesz w Muzeum Andersena. Zaproponuj pięć eksponatów związanych z baśniami pisarza, które powinny znaleźć się na wystawie. Przygotuj krótki muzealny opis eksponatów.
R1VuDUff6z2Dz
Miejsce na notatkę ucznia.
Przeczytaj jeszcze raz opis eksponatu muzealnego (misiurki) . Przypomnij sobie baśnie Andersena i wybierz przedmioty, które chcesz opisać.
W Muzeum Andersena możemy znaleźć następujące eksponaty:
Klatka dla ptaków Przedmiot pochodzi z baśni „Słowik”, jest wykonany ze złotych prętów. Pochodzi z XVI wieku. Klatka została wykonana na rozkaz chińskiego cesarza dla słowika. Wysokość klatki to 40 cm, średnica 20 cm, odstępy między prętami wynoszą 1 cm. W klatce znajduje się złota huśtawka dla ptaka oraz drzwiczki, które były zawsze otwarte, aby słowik mógł swobodnie opuszczać klatkę.
Zapałki Papierowe pudełko na zapałki o wymiarach 50x35x15 mm nieznanej firmy. Zawiera 45 zapałek. Używane przez małą dziewczynkę w baśni „Dziewczynka z zapałkami”.
Zwierciadło Ozdobne zwierciadło o bogato zdobionych, dębowych ramach o wymiarach 40x70 cm. Wykonano je w nieznanym warsztacie rzemieślniczym w XIII wieku. Tafla lustra pochodzi z huty szkła we Francji. Przedmiot ten należał do królowej z baśni „Królowa Śniegu”.
Krzesiwo Krzesiwo kabłąkowe, narzędzie do krzesania ognia powszechnie stosowane przed wynalezieniem zapałek. Wykute z bardzo twardej stali, łukowo wygięte. Grubość ok. 0,5 cm, długość 1 cm. Krzesiwem uderza się o krzesak (czyli tzw. skałkę) tak, aby powstające iskry padały na kawałeczek suchej huby, która zapala się. Należy dorzucić suche patyczki lub drewienka i ogień zaczyna się palić. Krzesiwa noszono w woreczkach, najczęściej w okolicy pasa biodrowego. Najstarsze znaleziska znane są z terenów Danii. Eksponat pochodzi z baśni „Krzesiwo”, był własnością żołnierza, który przywoływał nim psy, spełniające jego żądania.
Polecenie 3
Zaprezentuj swoje opisy eksponatów koleżankom i kolegom lub domownikom.
R1YqSLUSMgUuM
Ciekawostka
„Mały Nobel” to nieoficjalna nazwa Międzynarodowej Nagrody im. Hansa Christiana Andersena. Jest to międzynarodowa nagroda dla twórców literatury dziecięcej. Medal przyznawany jest co dwa lata autorom i ilustratorom książek dla dzieci za całokształt twórczości. Otrzymały go m.in. Astrid LindgrenAstridAstrid Lindgren i Tove JanssontoveTove Jansson.
W 2018 i 2022 r. Iwona Chmielewska otrzymała nominację do Nagrody im. Hansa Christiana Andersena w kategorii ilustratorzy.
Jedynym Polakiem, który może się poszczycić posiadaniem Małego Nobla, jest rysownik Zbigniew Rychlicki, twórca postaci Plastusia i Misia Uszatka.
Rfy2SdCxXKAHZ
Zdjęcie przedstawia dwie okładki książki „Kołysanka na cztery” Iwony Chmielewskiej. Z lewej strony znajduje się biała okładka, na której w lewym rogu umieszczony został zarys okna. Po prawej stronie, u góry, widoczne są zielone liście. U dołu okładki, z prawej strony, znajduje się tytuł książki i nazwisko autorki. Z prawej strony widoczna jest druga okładka książki. Tło również jest białe. W prawym, górnym rogu widoczny jest tytuł książki i nazwisko autorki. Z lewej strony widoczna jest sylwetka małego chłopca, który ubrany jest w jasne spodnie i pomarańczową koszulkę. Jest bosy. Ma krótkie, blond włosy. Siedzi na łóżku, na którym leży kołdra w biało‑niebieską kratę. Chłopiec trzyma w lewej ręce drewniane skrzypce, które oparł na ramieniu. W prawej dłoni trzyma smyczek, który opiera o struny skrzypiec. Obie okładki utrzymane są w pastelowych kolorach. Okładki znajdują się na białym tle.
Okładka książki „Kołysanka na cztery” autorstwa Iwony Chmielewskiej
Źródło: Iwona Chmielewska, licencja: CC BY 4.0.
Astrid
Astrid Lindgren [czyt. astrit lindgren]
tove
Tove Jansson [czyt. tuwe janson]
Ćwiczenie 7
Przeczytaj powyższą ciekawostkę, a następnie ułóż pytania do jej treści. Przygotuj też odpowiedzi. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
RuXSKzf44DNkg
Przypomnij sobie, jakie informacje zostały zawarte w ciekawostce. Zastanów się, jakie pytania mogliby zadać twoi koledzy i koleżanki z klasy, gdyby usłyszeli od ciebie o „Małym Noblu”.
Przykładowe pytania i odpowiedzi:
1. Jak nazywa się Międzynarodowa Nagroda im. Hansa Christiana Andersena?
- Nagroda ta nosi nazwę „Mały Nobel”.
2. Komu przyznawana jest ta nagroda?
- Nagroda przyznawana jest twórcom literatury dziecięcej.
3. Jak często jest wręczana?
- Przyznaje się ją co dwa lata.
4. W jakiej formie jest nagroda?
- Nagroda jest medalem.
5. Kto spośród autorów literatury dziecięcej otrzymał tę nagrodę?
- Nagrodę otrzymały m.in. Astrid Lindgren i Tove Jansson.
6. Czy jakiś Polak otrzymał tę nagrodę?
- Tak, to wyróżnienie otrzymał Zbigniew Rychlicki.
Sprawdź, czy umiesz!
Polecenie 4
Zaprezentuj w dowolnej formie swojego ulubionego bohatera baśni Andersena. Możesz zredagować rymowankę, stworzyć reklamę lub wykonać ilustrację.
R91facOoocWiZ
Miejsce na rysunek ucznia.
Miejsce na rysunek ucznia.
R1OZZpzbBk1z9
Polecenie 4
R1c4G5MyRvZMC
Zaprezentuj w dowolnej formie swojego ulubionego bohatera baśni Andersena . Możesz zredagować rymowankę lub stworzyć tekst reklamy.
Polecenie 5
RzlacrOPUasdQ
Napisz list do Hansa Christiana Andersena , w którym podziękujesz mu za piękne baśnie.
