Ilustracja przedstawia pustynię, na której rozłożone są namioty. Między nimi leży wielbłąd. W tle woda, na której pływa mała łódeczka z piracką banderą na żaglu.
Ludzie listy piszą
Ilustracja przedstawia pustynię, na której rozłożone są namioty. Między nimi leży wielbłąd. W tle woda, na której pływa mała łódeczka z piracką banderą na żaglu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Warto wiedzieć!
RRdDDAkarAdSX1
Zdjęcie przedstawia list napisany ręcznie. Papier jest nieco pożółkły, co może świadczyć o tym, że jest to list sprzed wielu lat. Obok niego leży czarno‑biała fotografia. Widać na niej zarys człowieka. Stoi wyprostowany. Prawdopodobnie ma na sobie mundur.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
Listy przez setki lat stanowiły jedyny sposób komunikacji, dlatego były obszerne. Okoliczności takie, jak podróż, uwięzienie, wojna, czy zesłanie sprawiały, że nabierały szczególnego znaczenia. W czasach niewoli, dla Polaków żyjących pod zaborami pełniły nie tylko funkcję informacyjną, ale również podtrzymywały więzi rodzinne i towarzyskie.
W polskiej epistolografiiepistolografiaepistolografii prywatnej XVII wieku szczególne miejsce zajmuje korespondencja pomiędzy królem Janem III Sobieskim i jego żoną Marią KazimierąMaria Kazimiera d'ArquienMarią Kazimierą d' ArquienMaria Kazimiera d'ArquienArquien, zwaną przez niego Marysieńką. Król często wyjeżdżał, para zmuszona była się rozstawać, jedynym środkiem komunikacji między małżonkami były listy. Korespondencja tej pary do dzisiaj stanowi bardzo ciekawe źródło historyczneźródła historyczneźródło historyczne.
Rjlhh40AP6uix
Zdjęcie przedstawia list napisany równym odręcznym pismem na pożółkłej kartce papieru. W prawym górnym rogu jest nagłówek, treść listu zajmuje całą długość i szerokość strony.
List króla Jana III Sobieskiego do królowej Marii Kazimiery napisany w czasie wydarzeń pod Wiedniem w 1683 roku
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Sztuka pisania listów – epistolografiaepistolografiaepistolografia – to dziś prawie zapomniana umiejętność. Zastępują ją współcześnie krótkie formy pisane: SMS‑y, e‑maile itp.
Żeby list dotarł do adresataadresatadresata, zapisuje na nim adres.
Czy znasz swój adres i wiesz, jak go poprawnie zapisać? Sprawdź!
epistolografia
1. sztuka pisania listów zgodna z obyczajami panującymi w danej epoce czy środowisku;
2. dział piśmiennictwa zajmujący się listami i ich zbiorami oraz utworami literackimi pisanymi w formie listów
Jan III Sobieski
od 1674 roku król Polski, uchodził za wybitnego wojskowego, niezwykle popularny wśród poddanych
Maria Kazimiera d'Arquien
[czyt. darkien] – żona króla Jana III Sobieskiego nazywana przez niego Marysieńką
adresat
odbiorca listu lub przesyłki
źródła historyczne
wszelkie zachowane ślady działalności człowieka w przeszłości np. dokumenty, obrazy, budynki, narzędzia, przedmioty codziennego użytku
Polecenie 1
Poszukaj swojej miejscowości na mapie Polski. Ułatwią ci to mapy internetowe. Obejrzyj film i dowiedz się, jak z nich korzystać.
R1HvMpWlavNk2
Miejsce na notatki ucznia
Polecenie 1
Odpowiedz, w jakim województwie leży twoja miejscowość i z jakimi województwami sąsiaduje.
RuRcrpEjl4Ioa
Miejsce na notatkę
R1RMbT3lNIdrM
Nagranie video. Pojawia się zdjęcie dziewczynki patrzącej przez okno pociągu. Na nim napis: "Wyprawa do Torunia". Następnie wyświetla się instrukcja korzystania z wyszukiwarki Google Maps. Film kończy plansza z napisami: Czytała Zosia Murmyło. Wykorzystano fotografię: Marcin Floryan, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PL_gingerbread_from_Torun.jpg. Scenariusz i realizacja Contentplus.pl. Na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego. W ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”. Czerwiec 2015.
Nagranie video. Pojawia się zdjęcie dziewczynki patrzącej przez okno pociągu. Na nim napis: "Wyprawa do Torunia". Następnie wyświetla się instrukcja korzystania z wyszukiwarki Google Maps. Film kończy plansza z napisami: Czytała Zosia Murmyło. Wykorzystano fotografię: Marcin Floryan, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PL_gingerbread_from_Torun.jpg. Scenariusz i realizacja Contentplus.pl. Na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego. W ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”. Czerwiec 2015.
Wyprawa do Torunia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., muzyka: audiojungle.net, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
Poszukaj na mapach dostępnych w atlasie lub w internecie swojej szkoły. Zaznacz trasę ze szkoły do domu.
R1bY4F99auDc5
Miejsce na notatki ucznia
Polecenie 2
Opisz swoją trasę ze szkoły do domu.
RmNPJSgwtuf2p
Miejsce na notatkę
R1IrbmomvpCEG
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu na ilustracji właściwego elementu - poprawnie zaadresowanej koperty.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu na ilustracji właściwego elementu - poprawnie zaadresowanej koperty.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
Podaj, jakie informacje powinny znaleźć się na prawidłowo zaadresowanej kopercie?
R1CKxz7zNuofH
Miejsce na notatkę
Zwróć uwagę na kolejność zapisu prawidłowo zaadresowanej koperty.
Zwrot grzecznościowy, imię i nazwisko odbiorcy, ulica, numer domu, numer mieszkania, kod pocztowy, miejscowość.
R13Yf63jHCp49
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu podpisów na ilustracji - elementów składających się na poprawnie zaadresowaną kopertę.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu podpisów na ilustracji - elementów składających się na poprawnie zaadresowaną kopertę.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Napisz na kopercie adres osoby, do której wysyłasz list.
RKo9dGi0Vc6DU
Miejsce na notatki ucznia
Pamiętaj o wpisaniu kodu, numeru domu lub mieszkania.
Dane adresata:
zwrot grzecznościowy np. Sz.P. lub Kol., imię i nazwisko adresata, ulica i numer domu, jeśli osoba mieszka w bloku należy wpisać numer mieszkania, kod pocztowy i miejscowość. Pamiętaj, jeśli osoba mieszka na wsi, należy wpisać nazwę wsi i numer domu. Wsie nie mają ulic.
Co na drugiej stronie koperty?
Na kopercie należy też umieścić adres nadawcy listu. Wtedy odbiorca będzie wiedział, dokąd wysłać odpowiedź. A jeśli przesyłka zagubi się gdzieś po drodze i nie dotrze do adresata, listonosz zwróci ją osobie, która ją wysłała.
Można wpisać swoje dane z drugiej strony u góry koperty lub w lewym górnym rogu koperty na tej samej stronie, gdzie podajemy adres odbiorcy.
RbK5iglndzjRE1
Ilustracja przedstawia tył koperty z adresem: Jacek Ciekawski, ul. Pomysłowa 56, 32-700 Bochnia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1YMy43F6PEw31
Ilustracja przedstawia przód koperty z adresem nadawcy w lewym górnym rogu: Jacek Ciekawski, ul. Pomysłowa 56, 32-700 Bochnia oraz adresem odbiorcy poniżej środka koperty: Sz.P. Adela Krochmal, ul Sztywna 13 m. 4, 62-200 Gniezno. W prawym górnym rogu znajduje się znaczek pocztowy z wizerunkiem leżącego wielbłąda na tle błękitnego nieba z dwoma obłokami. W lewym górnym rogu znaczka znajduje się falista pieczęć składająca się z czterech linii, w prawym dolnym rogu znaczka widoczna jest pieczęć okrągła z dwiema gwiazdkami na obwodzie.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
Pierwszoklasistka Ania napisała list do mamy i zaadresowała kopertę. Przyjrzyj się jej lub przeczytaj opis i oceń, czy dziewczynka zrobiła to poprawnie. Jeśli jej się nie udało, wskaż błędy.
R1DxA8rqDUSaR
Miejsce na notatkę
Zwróć uwagę na informacje, które zostały wypisane na kopercie. Czy wszystkie powinny się tam znaleźć?
Aby list trafił do nadawcy, na kopercie powinny znajdować się tylko następujące informacje: imię i nazwisko, nazwa ulicy z numerem domu, kod pocztowy i miejscowość. Pozostałe informacje są niepotrzebne i utrudniają odczytanie adresu. Brakuje adresu nadawcy.
Rhq3yDsccSblS1
Ilustracja przedstawia kopertę. W lewym górnym rogu jest napis: Pisze Ania Sokalska z klasy I. Na środku koperty jest napisane: Bardzo Kochana Mamusia Alicja Sokalska, za którą strasznie tęsknię i która mieszka w Warszawie, ul. Truskawkowa (ja lubię truskawki) 5/1, 22-678 - to kod! Przypomniałam sobie! W prawym górnym rogu znajduje się znaczek pocztowy z ilustracją brązowego namiotu; w tle niebo, na którym są dwa obłoki. W lewym górnym rogu znaczka widnieje okrągła pieczęć z dwiema gwiazdami na przeciwległych końcach. W prawym dolnym rogu znajduje się falista pieczęć składająca się z czterech linii.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1e930E3o8lYB
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na podpisaniu elementów na ilustracji właściwymi danymi adresowymi we właściwej kolejności.
Zadanie interaktywne polega na podpisaniu elementów na ilustracji właściwymi danymi adresowymi we właściwej kolejności.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
Pomóż Ani i zaadresuj poprawnie jej kopertę.
RBChgg37eURqb
Miejsce na notatkę
Wpisz imię i nazwisko, poniżej nazwę ulicy z numerem domu i mieszkania (jeśli osoba mieszka w bloku). Nie zapomnij o kodzie pocztowym i nazwie miejscowości.
Sz. P. Alicja Sokalska ul. Truskawkowa 5 m. 1 22‑678 Warszawa.
Ćwiczenie 5
R1I4jjCfkyzx11
Zadanie interaktywne polega na wpisaniu w puste pola właściwych skrótów od podanych zwrotów grzecznościowych.
Zadanie interaktywne polega na wpisaniu w puste pola właściwych skrótów od podanych zwrotów grzecznościowych.
Skrót „Sz.P.” oznacza zwrot grzecznościowy: „Szanowny Pan / Szanowna Pani / Szanowni Państwo”. Jakich skrótów użyjesz, jeśli chcesz umieścić na kopercie inny zwrot grzecznościowy?
Wielmożny Pan, Wielmożna Pani, Wielmożni Państwo ............
Kolega, Koleżanka ............
Profesor ............
Doktor ............
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Pocztowy drogowskaz
RSjEObwg9tM21
Ilustracja przedstawia głowę mężczyzny w ciemnych okularach. Od jego ust odchodzi dymek z tekstem: Kod pocztowy to ciąg cyfr dodawany do adresu, ułatwiający sortowanie przesyłek, a także ich dotarcie do wskazanego na kopercie adresata. Każde miasto, wieś i dzielnica mają własne kody pocztowe. Na stronie Poczty Polskiej można znaleźć wyszukiwarkę polskich kodów pocztowych.
Ramka epitet
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Skorzystaj z internetu lub innych dostępnych źródeł i znajdź kod pocztowy swojej szkoły.
R1XfvZtfxebMp
Miejsce na notatkę
Polecenie 4
W Obozie Podróżników nie ma sklepów papierniczych, dlatego wędrowcy sami przygotowują koperty, jeśli chcą wysłać list. Zobacz, jak to się robi, i spróbuj przygotować kopertę samodzielnie.
R1B25CoqBoBeE
Film edukacyjny pod tytułem: Jak zrobić kopertę. Na deskach pokrytych białą, łuszczącą się farbą znajduje się napis: Jak zrobić kopertę. Kolejny kadr przedstawia otwartą, beżową kopertę w granatowe grochy, wystaje z niej kratkowana kartka papieru z nagłówkiem zapisanym długopisem: Kochana Mamo! Obok leży czarny długopis. Następny kadr przedstawia informację, że do zrobienia koperty potrzebna jest kartka papieru wycięta w kwadrat. Dziewczęce ręce składają kartkę papieru wzdłuż ukośnych linii kartki. Następnie rogi składane są do środka kartki. Tak złożona kartka jest klejona na środku. Należy zostawić jeden bok niezaklejony. W kolejnym kadrze ręce piszą list z nagłówkiem Kochana Mamo, wkładają kartkę do zrobionej koperty i zaklejają list. Ostatnia plansza z napisami: scenariusz i realizacja Contentplus.pl na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego", czerwiec 2015.
Film edukacyjny pod tytułem: Jak zrobić kopertę. Na deskach pokrytych białą, łuszczącą się farbą znajduje się napis: Jak zrobić kopertę. Kolejny kadr przedstawia otwartą, beżową kopertę w granatowe grochy, wystaje z niej kratkowana kartka papieru z nagłówkiem zapisanym długopisem: Kochana Mamo! Obok leży czarny długopis. Następny kadr przedstawia informację, że do zrobienia koperty potrzebna jest kartka papieru wycięta w kwadrat. Dziewczęce ręce składają kartkę papieru wzdłuż ukośnych linii kartki. Następnie rogi składane są do środka kartki. Tak złożona kartka jest klejona na środku. Należy zostawić jeden bok niezaklejony. W kolejnym kadrze ręce piszą list z nagłówkiem Kochana Mamo, wkładają kartkę do zrobionej koperty i zaklejają list. Ostatnia plansza z napisami: scenariusz i realizacja Contentplus.pl na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego", czerwiec 2015.
Jak zrobić kopertę
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1FJxj7Kedi4t
Miejsce na notatki ucznia
Polecenie 4
Zaadresuj kopertę do swojej szkoły.
RDi5pnuX2yMmh
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 6
Wymień wady i zalety listu tradycyjnego i listu elektronicznego. Który z nich wolisz pisać? Który chętniej przeczytasz? Dlaczego? Porozmawiajcie o tym w klasie.
R5VfwJuVd716h
Miejsce na notatkę
List tradycyjny to list pisany odręcznie; list elektroniczny to list pisany na komputerze.
Na przykład: list tradycyjny: wady - wymaga staranności pisma odręcznego, zalety - kształtuje pismo odręczne; list elektroniczny: wady - nie każdy ma dostęp do poczty elektronicznej, zalety - można korzystać z opcji autokorekty błędów ortograficznych.
R5HQjE37QBCWQ
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 7
R1SYj04sudFhX1
Zadanie interaktywne polega na uporządkowaniu elementów charakterystycznych dla listu tradycyjnego i listu elektronicznego.
Zadanie interaktywne polega na uporządkowaniu elementów charakterystycznych dla listu tradycyjnego i listu elektronicznego.
Czym się różni list tradycyjny od e-maila? Które ich elementy są wspólne?
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 5
Wyobraź sobie, że nagle znikają w miastach i miejscowościach nazwy ulic i numery budynków. W jaki sposób wytłumaczysz komuś, jak dotrzeć do twojej szkoły z miejsca, w którym mieszkasz? A jak z głównej ulicy miejscowości? Z dworca kolejowego lub autobusowego? Spróbuj „poprowadzić” kolegów i koleżanki do celu.
R17t8AEtYSOyW
Miejsce na notatkę
Ważne!
Listy tradycyjne są ciekawą formą komunikacji między ludźmi. Dzisiejsze multimedialne pokolenie przedkłada SMS‑y i e‑maile nad tradycyjne listy, co wiążę się z ogólną tendencją do skrótowości komunikacji. Te papierowe mają wciąż swoje walory, a ich pisanie było pewnym obyczajem. Tradycyjnie napisany list wciąż jednak uchodzi za bardziej osobisty niż list elektroniczny. Ma w sobie pewną magię – zarówno nadawca, jak i odbiorca dotykają tej samej kartki. To prawie tak, jak gdyby dotknęli swoich dłoni. Listy elektroniczne są potrzebne do szybkiej i sprawnej komunikacji, natomiast własnoręcznie napisane przekazują wiele treści między wierszami. Czasami po charakterze pisma jesteśmy w stanie się zorientować, co czuł nasz rozmówca. Pisanie papierowej korespondencji to jakby przesyłanie pamiątek – nie zapominajmy więc o tej formie!
Slajd 1 z 3
R12nzdPE3e46R1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. zpe.gov.pl.
RWw4Pr0nUdHAO1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. zpe.gov.pl.
RAp67rq8Jxrjq1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. zpe.gov.pl.
Bolesław Leśmian19371878
Bolesław Leśmian
Pisarz polski, który potrafił w niezwykły sposób bawić się słowem. Wykorzystując motywy arabskich baśni z Księgi tysiąca i jednej nocy, napisał Przygody Sindbada Żeglarza, a także Klechdy sezamowe.
Przeczytaj tekst Bolesława Leśmiana List Diabła Morskiego, a następnie wykonaj związane z nim ćwiczenia.
List Diabła MorskiegoBolesław Leśmian
Bolesław LeśmianList Diabła Morskiego
Siedziałem w oknie otwartym i patrzyłem przez okno w niebiosy, na których płonęła pełnia księżycowa. Nagle usłyszałem w powietrzu dziwny, suchy, ostry szum skrzydeł. Był to szum osobliwy, do żadnych szumów niepodobny. Żaden ptak nie szumi tak skrzydłami.
Wysunąłem głowę przez okno i zacząłem uważnie wpatrywać się w księżycową jasność pogodnej nocy. Po chwili ujrzałem w powietrzu Rybę Latającą.
Jej skrzydła, podobne do ogromnych płetw, srebrzyły się w księżycu. Poruszała nimi powoli i z trudem. Nie była snadź przyzwyczajona do lotu nad ziemią i raził ją zapewne brak wody morskiej w powietrzu. Leciała jednak wytrwale, mieniąc się w świetle księżyca łuską tęczową. Widziałem, jak szybko porusza zmęczonym pyskiem, chwytając skrzelami dech, utrudniony brakiem wody. W pysku trzymała kawał różowego papieru. Leciała wprost ku mnie.
Zbliżywszy się do okna, podała mi papier różowy. Zaledwo ten papier wyjąłem jej z pyska, ryba natychmiast umknęła z powrotem i wkrótce znikła mi z oczu.
Spojrzałem na papier. Na jednej jego stronie świetniał kaligraficznie i starannie, lecz z okropnymi błędami napisany wiersz wuja Tarabuka. Poznałem od razu charakter jego pisma i nie chcąc odczytywać nudnego i głupiego wiersza, odwróciłem arkusz papieru i spojrzałem na drugą jego stronę.
Na drugiej stronie u góry olbrzymimi literami czernił się napis:
R7YaYH7wrm22v
Ilustracja przedstawia napisany odręcznie list. Na nim treść: Wielmożny Sindbad w Bagdadzie.
Odręcznie napisany nagłówek listu
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
Niżej pod tym napisem znajdował się list treści następującej:
RQsXiNlxntoAu
Ilustracja przedstawia list Diabła Morskiego do Sindbada Żeglarza napisany odręcznie: Piszę z morza do Ciebie, kochany Sindbadzie! Choć się burza zerwała i fala się kładzie Na mój grzbiet i przerywa mój spokój i ciszę, Ja — mimo burz i wichrów — list do Ciebie piszę. Nazywają mnie ludzie Diabłem Morskim, ale, Choć jestem morskim, diabłem nie czuję się wcale. Przeciwnie — jestem dobry, tkliwy, choć rubaszny, Bo mam brzuch zbyt pękaty i pysk bardzo straszny. Nie sądź mnie po pozorach ani po wyglądzie, Ja zjadam ryby w morzu, Ty zjadasz — na lądzie, Ja połykam je żywcem, Ty — po usmażeniu. Obydwaj dogadzamy swemu podniebieniu, Obydwaj pożeramy chętnie, co się zdarza, Z tą różnicą, że nie mam, tak jak Ty, kucharza. Ja wolę ryby z morza, Ty — ryby z patelni, Lecz obydwaj jesteśmy w pożeraniu — dzielni. Mimo to nikt Cię diabłem dotąd nie przezywa, A mnie w dziale przypadła ta nazwa straszliwa! Ani burza najsroższa, ani złe wichrzysko Nie męczy mię, nie boli tak, jak to przezwisko! Trudno! Muszę je nosić, choćby z tej przyczyny, By nie zostać bez nazwy wśród morskiej głębiny! Przysięgam Ci, że diabłem nie jestem i wolę Pływać w morzu niż w ogniu piekielnym lub smole, Ufam, że Ci wystarczy ta moja przysięga. Piszę ten list z powodu, iż wicher‑włóczęga, Który na brzegu przygód byle jakich szuka, Zwiał do morza papiery wuja Tarabuka, Słynny srebrny kałamarz, tudzież złote pióro. Płynąłem właśnie, gnany falą i wichurą, I pod wodą papiery widząc niespodzianie, Zacząłem chciwie czytać, bo lubię czytanie, A nawet wolę wiersze od zwyczajnej prozy. Przeczytałem — i dotąd od gniewu i zgrozy Trzęsę się, bo, doprawdy, w życiu po raz pierwszy Przeczytałem tak dużo tak okropnych wierszy! Co za rymy bez sensu wuj Tarabuk przędzie! Głupstwo siedzi na głupstwie, błąd siedzi na błędzie, Osioł pisałby lepiej, a noga stołowa Więcej ma w sobie sensu, niźli jego głowa! Sindbadzie! Jakże możesz żyć pod jednym dachem, Z takim głupcem nieznośnym i z takim postrachem? Jak możesz spać spokojnie w tym samym budynku, Gdzie Tarabuk swe rymy tworzy bez spoczynku? Opuść prędzej swój pałac i pożegnaj wuja, Czyż nie nęci Cię okręt, co po morzu buja? Czyż nie wabi Cię podróż dziwna i daleka? Cud nieznany w nieznanej podróży Cię czeka. Czeka Cię bajka senna w zaklętej krainie, I Królewna stęskniona, co z urody słynie, I skarby i przepychy i dziwy i czary! Pędź na lotnym okręcie przez morza obszary, Zwiedzaj wyspy, półwyspy, lądy i przylądki, I najdalsze zatoki, najskrytsze zakątki, Zwalczaj wszelkie przeszkody i wszelkie zawady! Pędź, leć, płyń bez ustanku! Posłuchaj mej rady! Tego ci życzy, ukłon przesyłając dworski, Kochający Cię szczerze — Twój druh Diabeł Morski
Odręcznie napisany list
CART1 Źródło: Bolesław Leśmian, Przygoda wstępna, [w:] tegoż, Przygody Sindbada Żeglarza, Warszawa 1936, s. 6–8.
Ćwiczenie 8
Określ, kim jest narrator opowieści. Swoją odpowiedź poprzyj odpowiednimi cytatami.
RTKX53hERGIVK
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że narrator to w utworze literackim postać opowiadająca przebieg akcji.
Narratorem opowieści jest główny bohater, Sindbad, który jest podróżnikiem. Wskazują na to fragmenty tekstu: „Siedziałem w oknie otwartym i patrzyłem [...]”, „Spojrzałem na papier [...]”; „Poznałem od razu charakter jego pisma [...]”.
Ćwiczenie 9
Określ, kim jest narrator opowieści. Swoją odpowiedź poprzyj odpowiednimi cytatami.
RTKX53hERGIVK
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że narrator to w utworze literackim postać opowiadająca przebieg akcji.
Narratorem opowieści jest główny bohater, Sindbad, który jest podróżnikiem. Wskazują na to fragmenty tekstu: „Siedziałem w oknie otwartym i patrzyłem [...]”, „Spojrzałem na papier [...]”; „Poznałem od razu charakter jego pisma [...]”.
R16nOrMovBrVq
Fotografia przedstawiająca w centrum kadru dużą rybę. Znajduje się ona w wodzie o kolorze niebieskim, a miejscami ciemnoniebieskim. Ryba jest czarna, a jej podbrzusze białe o kształcie dużej tarczy. Po bokach znajdują się płetwy, które otaczają zwierzę, tworząc pewien rodzaj płaszcza. Po bokach głowy ma płetwy głowowe. Po prawej stronie przepływa mała czarna rybka, druga rybka ukazana została w lewym dolnym rogu fotografii.
Ryba manta nazywana diabłem morskim
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ras9JpcgDwlTn
Ćwiczenie 10
Rozpoznaj w tekście elementy typowe dla treści listu. Przyporządkuj do nich podane fragmenty wiadomości od Diabła Morskiego.
Rozpoznaj w tekście elementy typowe dla treści listu. Przyporządkuj do nich podane fragmenty wiadomości od Diabła Morskiego.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
Wypisz z listu Diabła Morskiego zwroty do adresata rozpoczynające się wielką literą.
R1SUHzgWNgjw0
Zwróć uwagę na to, że stosowanie dużej litery w liście ma na celu zachowanie form grzecznościowych.
Zwroty do adresata w liście Diabła Morskiego rozpoczynające się wielką literą to: Ciebie, Ci, Cię, Ty, Twój.
Ćwiczenie 12
R1OjLWKZCil8j
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Ułóż w poprawnej kolejności i zapisz w zeszycie plan treści listu Diabła Morskiego.
Pożegnanie.
Przedstawienie się.
Narzekanie na krzywdzące przezwisko.
Druzgocąca ocena wierszy wuja Tarabuka.
Wyjawienie przyczyny napisania listu.
Kuszenie Sindbada.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13
RhfcU62CwBhXG
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
O jakich podobieństwach i różnicach między Sindbadem i Diabłem Morskim jest mowa w liście?
Ja wolę ryby z morza, ty – ryby z patelni., Lecz obydwaj jesteśmy w pożeraniu dzielni., Ja połykam je żywcem, ty – po usmażeniu., Ja zjadam ryby w morzu, ty zjadasz – na lądzie., Mimo to nikt Cię diabłem dotąd nie przezywa., Obydwaj pożeramy chętnie, co się zdarza., Obydwaj dogadzamy swemu podniebieniu., Z tą różnicą, że nie mam – tak jak ty – kucharza.
Podobieństwa
Różnice
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R89A6kVlLpgE0
Kolorowa ilustracja przedstawiająca na pierwszym planie Sindbada, gdy niewielką tratwą powiązaną z dwóch skrzyżowanych warstw drewnianych bali zbliża się do otworu groty. Bosy młodzieniec w czerwonym turbanie ubrany jest w białą szatę. Przyklęknął na lewym kolanie, podpierając się dłońmi o bale tratwy. Obok leżą na tratwie dwa wielkie pakunki w workach obwiązanych linami, a przy nich niewielka, złota szkatułka. Ukazana lewym profilem twarz Sindbada, szczupła z młodzieńczym zarostem na czubku brody, zwrócona jest w kierunku otwartego morza, widocznego na zewnątrz. Morze w cieniu groty ma barwę ciemnego błękitu, ale poza nią, w świetle słońca, staje się zielonkawe, a na szczytach fal białe od piany.
Ilustracja przedstawiająca Sindbada Żeglarza niosącego na plecach starszego człowieka. Ukazani zostali lewym profilem w momencie, gdy przemierzają niewielki strumyk, który przepływa od dolnej krawędzi ilustracji, gdzie jest szerszy do górnej krawędzi, gdzie się zwęża. Sindbadowi woda sięga do kolan. Jest on ubrany w szerokie żółte spodnie, czerwoną szatę, na głowie ma turban. Ma czarną brodę i mocno zarysowane równie czarne brwi. Człowiek, którego niesie na plecach opiera się rękami o jego kark, a nogi ma przewieszone przez jego ramiona. Głowę ma lekko pochyloną, tak że siwa broda prawie dotyka rąk. Jego tors jest nagi. Na siwych włosach ma zieloną opaskę. Nosi zielone spodnie. Po prawej stronie rosną kępy kwiatów. W oddali nierówne ukształtowanie terenu zaznaczone zostało odcieniami brązu.
Sindbad Żeglarz
Źródło: Wikimedia Commons, Edmund Dulac, domena publiczna.
R1CFL65LxyHc2
Ilustracja przedstawiająca Sindbada Żeglarza unoszonego przez ogromnego ptaka. Mężczyzna jest wielkości jednego jego palca. Ptak jest kolorowy: skrzydła są czerwono‑brązowo‑beżowe, podbrzusze zielone, a lotki na ogonie ciemnoniebieskie. Jego brązowa szyja jest długa. Ma lekko rozwarty dziób. Sindbad jest uczepiony kawałkiem białej tkaniny jego nogi. Patrzy on w stronę widza. Białe chmury zostały ukazane na tle brązowego nieba.
Sindbad Żeglarz
Źródło: Wikimedia Commons, Edmund Dulac, domena publiczna.
Polecenie 6
Przyjrzyj się powyższym ilustracjom przedstawiającym przygody Sindbada. Czego mogą dotyczyć? Zapisz poniżej swoje spostrzeżenia.
R12EnG6mP8vqv
(Uzupełnij).
Polecenie 6
Zapoznaj się z opisami ilustracji. Czego mogą dotyczyć? Zapisz swoją odpowiedź.
RnHvUZxv9nx9q
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 14
Znajdź w liście Diabła Morskiego wyrazy z podaną trudnością ortograficzną i zapisz je poniżej lub w zeszycie:
wyjątek od zasady, wedle której „h” piszemy zawsze na końcu wyrazu;
dwa wyrazy, w których zachodzi wymiana „rz” na „r”;
wyraz zakończony na „ów”;
dwa wyrazy, w których zachodzi wymiana „ż” na „g”;
trzy przykłady pisowni „nie” z czasownikiem.
R6ZgA0Vjr3Mj6
(Uzupełnij).
Pamiętaj, nie z czasownikami piszemy osobno. W niektórych wyrazach następuje wymiana głosek: rz na r, ż na g.
Wyrazy z podaną trudnością ortograficzną znajdujące się w liście Diabła Morskiego:
Wyjątek od zasady, wedle której „h” piszemy zawsze na końcu wyrazu: druh.
Wyrazy, w których zachodzi wymiana „rz” na „r”: morza, wichrzysko.
Wyraz zakończony na „ów”: wichrów.
Wyrazy, w których zachodzi wymiana „ż” na „g”: najsroższa, możesz.
Przykłady pisowni „nie” z czasownikiem: nie mam, nie przezywa, nie boli.
RY7a1gBJdiaYa
Ćwiczenie 15
Przyporządkuj w odpowiednie pola synonimy słowa „list” oraz określenia jego charakteru. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka Charakter „listu” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka
Przyporządkuj w odpowiednie pola synonimy słowa „list” oraz określenia jego charakteru. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka Charakter „listu” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
ROcCSBP26iKbR
Ćwiczenie 15
Przyporządkuj do odpowiednich kategorii synonimy słowa „list” oraz związki wyrazowe ze słowem „list”. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy Związki wyrazowe ze słowem „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy
Przyporządkuj do odpowiednich kategorii synonimy słowa „list” oraz związki wyrazowe ze słowem „list”. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy Związki wyrazowe ze słowem „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 16
Sprawdź w słowniku języka polskiego lub w słowniku frazeologicznym znaczenia słów i wyrażeń z poprzedniego ćwiczenia. Ułóż z nimi zdania.
R1QBK9GsCDRdf
(Uzupełnij).
W słownikach sprawdź hasło: list. Postaraj się, aby twoje zdania były rozwinięte.
Przykładowe zdania:
Z trudem doczytał do końca długą i nudną epistołę kolegi.
W końcu nadeszła upragniona wiadomość z wynikami egzaminu.
Aresztowana osoba w stanie wojennym przekazała z więzienia niejeden gryps.
Dopiero e‑mail umożliwił szybką wymianę listów z każdego miejsca na świecie.
Aby być pewnym, że nie zostanie zatrzymany podczas podróży zagranicznej, poprosił o list żelazny.
List Macieja nie dotarł do jego cioci, ponieważ na kopercie błędnie zapisał on nazwę ulicy i miasta, stąd przesyłka została określona przez pocztę jako list bez adresu.
Fotografię z wakacji włożył do białej koperty, zaadresował, przykleił znaczek i wysłał ją Alicji jako zwykły list, wrzucając go do skrzynki pocztowej nieopodal domu.
Listonosz, nie zastawszy nikogo w domu, wrzucił do skrzynki awizo, gdyż list, który miał doręczyć, był polecony.
Szybciej do adresata dotrze list priorytetowy.
Grupa naukowców wystosowała w sprawie zmian klimatu list otwarty do rządów wszystkich państw.
Zobaczył w gazecie list gończy i rozpoznał na fotografii przestępcę.
Do przesyłki z zakupami nabytymi w sklepie internetowym dołączony był list zwrotny, na wypadek gdyby klient chciał odesłać zakupiony towar.
Polecenie 7
Zapisz poniżej swoje skojarzenia ze słowem „list”, a następnie przesuń uzupełnione pola tak, aby utworzyć notatkę graficzną.
RIZdrOcmEZajY
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 7
Zapisz poniżej swoje skojarzenia ze słowem „list”.
Rq6fu9zLH9aYZ
(Uzupełnij).
R181y9UnAOiFm
Ćwiczenie 17
Uzupełnij przysłowia podanymi poniżej wyrazami. Z tamtego świata listów nie podają, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List jak tłumok: 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List się nie 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List śmielszy niż język, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
Uzupełnij przysłowia podanymi poniżej wyrazami. Z tamtego świata listów nie podają, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List jak tłumok: 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List się nie 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List śmielszy niż język, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ciekawostka
Dawniej, gdy nie było jeszcze telefonów i internetu, pisanie listów na papierze odgrywało tak ważną rolę w komunikowaniu się ludzi, że znalazło odzwierciedlenie w sztukach pięknych. Osobę piszącą lub czytającą list często przedstawiał na swoich obrazach JohannesJohannes VermeerJohannesVermeerJohannes VermeerVermeer – holenderski malarz żyjący w XVII wieku. W jego czasach listy pisano zaostrzonym gęsim piórem maczanym w atramencie, po czym papier posypywano drobnym piaskiem, by mokry tekst się nie rozmazał.
Johannes Vermeer
czytaj: johanes wermir
Vermeera
czytaj: wermira
Ćwiczenie 18
Ułóż puzzle i znajdź na obrazie Vermeera pojemnik na piasek. Zwróć uwagę na to, że ma on niewielki otwór, przez który wysypuje się piasek i przypomina kształtem gruszkę.
Powyżej umieszczono informację o tym, że dawniej papier posypywano mokrym piaskiem, by tekst się nie rozmazał. Czy znasz inne metody, stosowane kiedyś przy pisaniu lub wysyłaniu listów, których dzisiaj się już nie używa? Wymień jedną z nich.
R1Ny9BbTqJQPQ
(Uzupełnij).
Skorzystaj z dostępnych źródeł infomracji.
Przykładowa odpowiedź:
Dawniej zaklejano koperty z listami lakiem, aby osoby niepowołane nie mogły ich otworzyć, a do pisania używano ptasich piór.
Polecenie 8
Wyobraź sobie, że musisz wysłać kartkę do koleżanki lub kolegi z wakacji spędzanych z rodziną. Zapisz ją w formie znaków. Wyraź nimi poniższe słowa.
Jest bardzo słonecznie. Pływamy, biegamy, chodzimy na spacery i wycieczki. Do zobaczenia.
RXAEeoprdz3Gj
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 8
Utwórz rodzinę wyrazów do słowa „list”.
R1P0WNx6urAaj
(Uzupełnij).
Rodzina wyrazów to grupa wyrazów posiadająca wspólne podstawowe znaczenie oraz zawierająca tę samą cząstkę słowotwórczą.
Rodzina wyrazów do słowa „list”: listonosz, listonoszka, liścik, listowy, listowa, listownie.
Sprawdź, czy umiesz!
Ćwiczenie 19
Czy pamiętasz, jak prawidłowo zaadresować kopertę? Wpisz w odpowiednie miejsca adresy nadawcy i odbiorcy. Swoją kopertę zaadresuj w imieniu Sindbada Żeglarza, zamieszkałego przy ulicy Podróżniczej 53, kod pocztowy: 90751 Bagdad, Irak. Nadawcą listu będzie Diabeł Morski, zamieszkały przy ulicy Oceanicznej 114, kod pocztowy: 64‑531 Morskie Oko, Polska.
R30UlaMz9H0DI
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Pamiętaj, że na kopercie adresy nadawcy i odbiorcy powinny być umieszczone w odpowiednich miejscach.
Na kopercie należy umieścić:
po prawej stronie adres odbiorcy – Sindbad Żeglarz, ul. Podróżnicza 53, 90751 Bagdad, Irak;
w lewym górnym rogu adres nadawcy – Diabeł Morski, ul. Oceaniczna 114, 64‑531 Morskie Oko, Polska.
Ćwiczenie 19
Wymień, jakie elementy należy umieścić na kopercie, adresując list.
RnZ5RRcaaTvxW
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że na kopercie adresy nadawcy i odbiorcy powinny być umieszczone w odpowiednich miejscach.
Na kopercie należy umieścić:
po prawej stronie adres odbiorcy, np. Sindbad Żeglarz, ul. Podróżnicza 53, 90751 Bagdad, Irak;
w lewym górnym rogu adres nadawcy, np. Diabeł Morski, ul. Oceaniczna 114, 64‑531 Morskie Oko, Polska.
Polecenie 9
Napisz w imieniu Sindbada Żeglarza list, w którym odpowiesz na kuszącą propozycję Diabła Morskiego. Pamiętaj, aby w twoim liście nie zabrakło:
daty i nazwy miejscowości,
grzecznościowego zwrotu do adresata w nagłówku,
użycia wielkiej litery w bezpośrednich zwrotach do adresata,
nawiązania do wszystkich punktów listu Diabła Morskiego,
podpisu.
R11KLojAXDHOo
(Uzupełnij).
Słownik
epistolografia
epistolografia
1. sztuka pisania listów zgodna z obyczajami panującymi w danej epoce czy środowisku;
2. dział piśmiennictwa zajmujący się listami i ich zbiorami oraz utworami literackimi pisanymi w formie listów