Powstanie listopadowe i Wielka Emigracja
„Hej, kto Polak, na bagnety!”- powstanie listopadowe
W chwili wybuchu powstania generał Józef Chłopicki — uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, odznaczony Legią Honorową, włoskim Krzyżem Korony Żelaznej i Komandorskim Krzyżem Virtuti Militari — liczył sobie niemal 60 lat. W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku przebywał w teatrze. Poproszony o przyłączenie się do spisku, kategorycznie odmówił objęcia dowództwa nad polską armią. Ostatecznie jednak 3 grudnia 1830 roku przyjął zaproponowaną mu funkcję wodza naczelnego (a dwa dni później ogłosił się dyktatorem). Czy po tej pierwszej odmowie, w polskich szeregach wszyscy byli zgodni i opowiedzieli się za zbrojną walką?
1828 zawiązanie tajnego sprzysiężenia Piotra Wysockiego,
29 listopada 1830 w nocy z 29 na 30 listopada wybuch powstania listopadowego,
25 stycznia 1830 detronizacja cara Mikołaja I i ogłoszenie niepodległości Królestwa Polskiego,
luty 1831 początek wojny polsko-rosyjskiej,
marzec 1831 początek polskiej ofensywy,
8 września 1831 kapitulacja Warszawy,
21 października 1831 upadek twierdzy Zamość. Upadek powstania bez formalnej kapitulacji.
Konspiracje wojskowe w Królestwie Polskim
W Królestwie Polskim wraz ze słabnięciem legalnej opozycji jak kaliszanie rosło znaczenie tajnych związków, wśród których dość istotną rolę odegrały organizacje zakładane przez wojskowych. Już na początku istnienia Królestwa Kongresowego Walerian Łukasiński, major wojska polskiego utworzył tzw. Wolnomularstwo Narodowe. Rok później, w 1821 roku, powołał w jej miejsce Towarzystwo Patriotyczne, które z czasem miało odegrać istotną rolę w dziejach polskiej walki o niepodległość. Łukasińskiego wkrótce aresztowano i osadzono w twierdzy zamojskiej, ale jego tajny związek przetrwał i podjął współpracę z rosyjskimi rewolucjonistami, zwolennikami zbrojnej walki z caratem.
Do konfrontacji zbrojnej parło natomiast zawiązane w 1828 roku tajne sprzysiężenie tzw. Sprzysiężenie Podchorążych pod przywództwem podporucznika Piotra Wysockiego, instruktora w Szkole Podchorążych Piechoty. Od pozostałych organizacji konspiracyjnych, powstających w okresie Królestwa Kongresowego, różnił je cel: wywołanie zbrojnego powstania niepodległościowego. Wkrótce do organizacji przyłączyło się kilkudziesięciu oficerów liniowych wojska polskiego, wielu studentów Uniwersytetu Warszawskiego oraz grupa posłów opozycyjnych. Wysocki - podobnie jak większość członków sprzysiężenia - swoją rolę widział jedynie w zainicjowaniu zbrojnej rewolucji. Zakładali oni, że o kolejnych działaniach zdecydują warstwy przywódcze kraju, które wyłonią spośród siebie przywódców narodowego zrywu, cieszących się autorytetem.
Opisz wygląd munduru oficera wojska Królestwa Kongresowego.
W całej ówczesnej Europie narastał ferment polityczny, któremu nie był w stanie zapobiec system Świętego Przymierza. Bardzo znacząco na sytuację w Europie wpłynęła rewolucja grecka. Ruch niepodległościowy, który wybuchł w 1821 r. zakończył się niepodległością w Grecji. W lipcu 1830 roku wybuchło powstanie we Francji, które podważyło porządek ustalony na kongresie wiedeńskim, odbierając władzę dynastii Burbonów. Na tronie zasiadł manifestujący postępowe sympatie Ludwik Filip z bocznej linii Burbonów Orleańskich. W Królestwie Niderlandów Belgowie podjęli walkę zbrojną, której celem było oderwanie południowych prowincji kraju i utworzenie samodzielnego państwa. Na fali wydarzeń w Europie także w Królestwie Polskim w kręgach opozycyjnych rosło przekonanie, że opór legalny jest mało skuteczny, a taktyka Towarzystwa Patriotycznego odkładania przygotowań do czynnej walki o niepodległość — zasadniczo błędna. Czynnikiem zapalnym stało się ogłoszenie stanu gotowości bojowej armii rosyjskiej i armii Królestwa Polskiego w połowie listopada 1830 roku. Wydawało się, że car zechce użyć ich do zduszenia powstania w Belgii, na co wskazywały doniesienia prasowe. W rzeczywistości Mikołajowi I zależało przede wszystkim na spacyfikowaniu Królestwa Polskiego poprzez zwiększenie liczby stacjonujących w nim żołnierzy rosyjskich. O rozpoczęciu powstania przesądziła ostatecznie — dużo bardziej realna niż groźba interwencji w Niderlandach — groźba aresztowań wskutek odkrycia przez carską policję tropów wskazujących na istnienie sprzysiężenia w Szkole Podchorążych.
Krótkotrwała niepodległość
W pierwszych godzinach, a następnie dniach, powstanie przebiegało chaotycznie. Rozpoczęło się ono w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku atakiem zaledwie kilkunastu cywilów i kilku podchorążych na Belweder, siedzibę księcia Konstantego, którego zamierzano zamordować. Książę zdołał jednak zbiec. Kolejną porażką okazały się nieuzasadnione nadzieje spiskowców na objęcie kierownictwa rewolucji przez któregoś z wybitnych generałów lub oficerów, do których tej nocy bezskutecznie zwracano się o pomoc. Kilku z nich swą odmowę przypłaciło życiem. Także arystokracja i zamożni mieszczanie odmówili spiskowcom poparcia. Dopiero włączenie się ludu stolicy do działań pozwoliło na zdobycie Arsenału i zaopatrzenie powstańców w broń. Noc listopadowa w wielu miejscach Warszawy była czasem walki bratobójczej. Jak zauważa historyk Andrzej Chwalba, więcej strzałów wymienili między sobą Polacy niż Polacy i Rosjanie. Na rozkaz Konstantego wojska rosyjskie opuściły stolicę. O świcie Warszawa była wolna.
Zapoznaj się z fragmentem wspomnień Natalii Kickiej, relacjonującej zachowanie Chłopickiego w dniu poprzedzającym wybuch powstania, i odpowiedz na pytania.
Czym można tłumaczyć jego wściekłość?
Jak sądzisz, czy zwolennicy walki zbrojnej o niepodległość dobrze ulokowali swoje nadzieje na charyzmatyczne i ofiarne przywództwo powstania?
Natalia Kicka, Pamiętniki, Warszawa 1972O stosunku gen. Józefa Chłopickiego do powstania listopadowego 2 grudnia 1830 roku
Przebiwszy tłumy ludu zalegające plac Bankowy, dotarłyśmy do drzwi mieszkania księcia Lubeckiego. Działy się tam rozmaite wzniosłe i godne potępienia na przemian sceny. Chłopicki, pomimo nominacji, ciągle się droczył i wzdragał objąć dowództwo nad wojskiem, a lud, gromadnie stojący pod oknami na placu Bankowym, uparcie wywoływał Chłopickiego na naczelnego wodza. Członkowie Rady, z wielką biedą odszukawszy go, zmusili przyjść na sesję Nieustającej Rady [pomyłka Autorki, powinno być Rady Administracyjnej]. Zły był okrutnie, wściekał się, brwi marszczył, klął powstanie po żołniersku, nie dobierając wyrazów. Przytomni taili te jego napady przed ludem. Wszyscy razem i każden pojedynczo zachęcali do przyjęcia zaszczytnego wezwania. Niezależny, żadnymi rodzinnymi obowiązkami nie krępowany; poświęcić siebie i własne przekonanie dla ojczyzny było Chłopickiego wyraźnym obowiązkiem.Źródło: Natalia Kicka, Pamiętniki, Warszawa 1972.
PamiętnikiPierwszy zaraz ranek po okropnej nocy, w której się [uczestnicy insurekcji] tak niepotrzebnie krwią zmazali, ujrzał ich skupionych koło Arsenału, nieśmiałych i jakby się już cała ich dzielność była wysiliła, bez wodza, bez planu, sami nie wiedzieli, co dalej poczynać. Myśląc już tylko o obronie, pracowali nad kilku nędznymi barykadami, jakby dla zupełniejszego naśladowania tego, co w Paryżu zaszło. Uratowała ich najsamprzód niedołężność Konstantego, który, okazując w pierwszych chwilach cokolwiek energii, byłby niezawodnie taki bunt stłumił. Miał po temu dostateczne siły, zebrało się bowiem koło niego pięć pułków gwardii rosyjskiej, pułk strzelców konnych polskich, większa część gwardii polskiej pieszej, dwie baterie i niektórzy nawet oficerowie, co do spisku należeli, znaleźli się pod jego rozkazami […]. Ale Konstanty zupełnie stracił głowę […], tracił dzień za dniem, przez który to czas powstanie się wzmagało, stało się na koniec silniejszym od Konstantego za przybyciem z Sochaczewa i przystąpieniem do niego 1. Pułku Strzelców Pieszych. […] Bunt z początku tak słaby i mordami splamiony pociągnął jednak za sobą z taką łatwością cały naród. […] Naród miał tylko do wyboru: albo odepchnąć od siebie bunt, wyrzekając się wszelkiego z nim wspólnictwa, a zatem sankcjonować jak najwyraźniej i z własnej woli ohydny stan, w którym się znajdował, albo też, przyłączając się do buntu, zrobić z niego powstanie narodowe.
Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętnik z 1830–1831 roku, Kraków 1909.
Przeanalizuj fragment wspomnień generała Ignacego Prądzyńskiego i oceń poprawność zamieszczonych niżej odpowiedzi, zaznaczając te, które są zgodne z jego opinią.
- Konstanty użył 1. Pułk Strzelców Pieszych do stłumienia buntu.
- Konstanty zwlekał z podjęciem działań przeciwko spiskowcom, co pozwoliło rozprzestrzenić się powstaniu.
- Naród polski miał wybór jedynie między akceptacją nieprzychylnej Polakom polityki Rosji a czynnym poparciem powstania.
- Po zdobyciu Arsenału spiskowcy uwięzili, a następnie stracili księcia Konstantego.
- Przystąpienie 1. Pułku Strzelców Pieszych do powstania pozwoliło przekształcić je w zryw narodowy.
- Przystąpienie 1. Pułku Strzelców Pieszych do walki zmieniło układ sił w stolicy i pozwoliło rozwinąć się powstaniu.
- Zdobywcy Arsenału nie mieli realistycznego planu działania i oczekiwali na decyzję czołowych polskich polityków.
Rząd Królestwa ( Rada Administracyjna) pozostał w rękach Adama Jerzego Czartoryskiego, generała Józefa Chłopickiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Franciszka Ksawerego‑Druckiego Lubeckiego, osób, które początkowo chciały wyciszyć „bunt dzieci ze Szkoły Podchorążych”. Jednak w kolejnych dniach pod naciskiem ludu Warszawy i reaktywowanego przez spiskowców Towarzystwa Patriotycznego przekształcił się on w Rząd Tymczasowy, a następnie oddał władzę Chłopickiemu, który z ogromną niechęcią 5 grudnia 1830 roku objął stanowisko dyktatora powstania. Chłopicki popierał ideę samodzielności Królestwa, ale jednocześnie szukał porozumienia z Mikołajem I, zgodnie z oczekiwaniami większości elit politycznych. Car jednak uznał powstanie za doskonały pretekst do zlikwidowania autonomii Królestwa i odmówił jakichkolwiek pertraktacji.
W grudniu 1830 roku sejm Królestwa Polskiego uznał powstanie za narodowe i potwierdził dyktaturę Chłopickiego. Nie przetrwała ona długo, bo zaledwie miesiąc. Chłopicki zrezygnował, ale wzrost w społeczeństwie nastrojów radykalnych, wspieranych przez Towarzystwo Patriotyczne, wyznaczył dalszy bieg wydarzeń. W dniu 25 stycznia 1831 roku sejm uchwalił detronizację Mikołaja I, pozbawiając go tronu Polski, i ogłosił niepodległość. Potrwała ona 8 miesięcy. Po detronizacji cara Mikołaja I Rząd Tymczasowy ogłosił się Rządem Narodowym.
Opisz atmosferę, w jakiej przebiegała detronizacja.
Wojna polsko‑rosyjska 1831 roku
Po detronizacji Romanowów Polakom pozostał wybór między bezwarunkową kapitulacją a walką o niepodległość. W lutym 1831 roku rozpoczęła się wojna rosyjsko‑polska. Armia rosyjska pod dowództwem feldmarszałka Iwana Dybicza wkroczyła do Królestwa, zmierzając ku Warszawie. Generalicja rosyjska była przekonana, że wojna potrwa 15 dni…. Armia polska przyjęła taktykę działań defensywnych, nie podejmując walk (poza drobnymi potyczkami) aż do połowy lutego. Wówczas to, pod Stoczkiem jazda polska generała Józefa Dwernickiego odniosła pierwsze zwycięstwo, gromiąc rosyjską brygadę kawalerii. W walnej bitwie pod Grochowem i Olszynką Grochowską (25 lutego 1831) udało się Polakom zahamować ofensywę Rosji. Bitwa pozostała nierozstrzygnięta, ponieważ obie strony konfliktu poniosły znaczne straty. Upadły wówczas nadzieje Dybicza na szybkie zwycięstwo. Tymczasowo niezdolny do dalszej walki, zrezygnował on ze szturmu na Warszawę i wycofał wojska na leże zimowe.
Ten sukces bardzo wzmocnił morale Polaków, jednak wśród większości wyższych oficerów panowały nastroje kapitulanckie. Przykład płynął z samej góry: taką postawę reprezentowali zwłaszcza wódz naczelny generał Michał Radziwiłł i generał Chłopicki. Podobnie myślał również generał Jan Skrzynecki, wskazany przez rannego pod Grochowem Chłopickiego na kolejnego (po zdymisjonowaniu przez sejm nieudolnego Radziwiłła) wodza naczelnego powstania.
W marcu wojsko polskie przystąpiło do ograniczonej ofensywy. Pod dowództwem Skrzyneckiego Polacy odnieśli 31 marca zwycięstwo w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim. Polacy wzięli do niewoli ponad 10 tysięcy jeńców i 12 dział, tysiące żołnierzy rosyjskich zginęło. Straty polskie nie sięgały 500 zabitych i rannych. Trzecie wielkie zwycięstwo zapewnił młody, bardzo uzdolniony generał Ignacy Prądzyński. Miało ono miejsce 10 kwietnia 1831 roku pod Iganiami. Sukcesy te odbiły się szerokim echem w stolicach zachodniej Europy. Udaremniły one stronie rosyjskiej po raz kolejny marsz na Warszawę. Jednak mimo rad Prądzyńskiego i nacisków Adama Jerzego Czartoryskiego, Skrzynecki nie wykorzystał tego sukcesu i nie zdecydował się na zaatakowanie rozciągniętych sił rosyjskich. Rząd Narodowy okazał się w tej sytuacji bezsilny. Sprzeciwił się kontynuowaniu ofensywy, zarządził odwrót do Ostrołęki i zajęcie pozycji obronnych, licząc na rokowania z Rosjanami i mediację Anglii i Francji.
Bezczynność głównego wodza armii polskiej była Rosjanom na rękę. W bitwie 26 maja 1831 roku Polacy ponieśli druzgocącą klęskę pod Ostrołęką. Jedynie desperacka szarża artylerii konnej Józefa Bema pozwoliła na wycofanie się resztek oddziałów pod warszawską Pragę. Dopiero 21 lipca Rosjanie przeprawili się na lewy brzeg Wisły i rozpoczęli marsz ku Warszawie. Wydarzenia te wyzwoliły rozruchy ludowe spowodowały, że 15 sierpnia tłum mieszkańców Warszawy pod wpływem agitacji Towarzystwa Patriotycznego dokonał samosądu na zdrajcach powstania — generałach więzionych w Zamku Królewskim.
Na początku września feldmarszałek Iwan Paskiewicz po dwudniowym oblężeniu zdobył Warszawę. Najdłużej udało się utrzymać umocnienia warszawskiej Woli, gdzie obroną kierował generał Sowiński, przypłacając swoją odwagę śmiercią. Po kapitulacji (8 września) oddziały polskie przeszły do Prus i Galicji, gdzie zostały internowane. Spośród 8 najważniejszych bitew 1831 roku (włączając w to oblężenie Warszawy przez Paskiewicza) Polacy przegrali tylko dwie, ale to przesądziło o losach powstania.
Wskaż na mapie miejsca, w których Polacy stoczyli:
zwycięskie bitwy,
przegrane bitwy.
Na jakich obszarach poza Królestwem Polskim toczyły się działania zbrojne w toku wojny polsko‑rosyjskiej 1830–1831 roku?
Wymień dwie zwycięskie dla Polaków bitwy powstania listopadowego.
Wykorzystując mapę, wyjaśnij, na czym polegała taktyka rosyjska w walce z powstaniem.
Napisz do opanowania jakiej miejscowości dążyli Rosjanie w powstaniu listopadowym?
Emilia Plater (1806–1831), córka hrabiego Franciszka Ksawerego, należała do grona organizatorów powstania na Litwie i Żmudzi. W męskim przebraniu uczestniczyła z bronią w ręku w partyzanckich potyczkach z armią rosyjską. Już za życia otaczała ją legenda, a po śmierci 23 grudnia 1831 roku dla współczesnych stała się symbolem polskiego heroizmu epoki listopadowej i nieugiętej woli narodu walczącego o wyzwolenie spod obcej przemocy. W kilkudziesięciu miastach Europy Zachodniej sprzedawano jej biografie i wystawiano poświęcone jej sztuki teatralne. W Królestwie Polskim doceniano symboliczny wymiar jej zaangażowania w walkę zbrojną. Jednak podobnie jak w przypadku innych kobiet‑żołnierek (ponad 20 kobiet walczyło w powstaniu z bronią w ręku) ich bezpośredni udział w walkach powstańczych budził kontrowersje. Chętniej widziano kobiety w roli opiekunek (tak zwanych samarytanek) i organizatorek zaplecza wojennego.
Popularna niemiecka pocztówka z XIX wieku, z widoczną na pierwszym planie Emilią Plater. Autor rysunku, przedstawiając ją w sposób symboliczny, nie zadbał o wierność detalom i faktom historycznym. Co na to wskazuje?
Emilia Plater była kobietą uczestniczącą w walkach powstania listopadowego. Napisz czy mogła w nich uczestniczyć?
Ćwiczenia
Przez szeregi wojska powstańczego przeszło od 160 do 190 tysięcy ludzi. Zdecydowaną większość stanowili chłopi‑żołnierze. Przeczytaj fragment dziewiętnastowiecznej pieśni i odpowiedz na pytania.
Szlachta
Gdy naród do boju wystąpił z orężem,
Panowie na sejmie radzili;
Gdy lud polski krzyczał: „umrzem lub zwyciężem!”
Panowie o czynszach prawili.
Gdy wiara porwała siekiery i kosy,
W siermięgach z województw ruszyła,
Panowie uczone podnosili głosy,
Gadali wymownych słów siła.Źródło: Gustaw Ehrenberg, Szlachta w roku 1831, [w:] , Księga wierszy polskich XIX wieku, Warszawa 1954.
Napisz, o jakim problemie społecznym mówi poniższy tekst.
Napisz też, z czyjej perspektywy go przedstawia. Poszukaj informacji o stosunku władz powstańczych do kwestii chłopskiej.
Czy zgadzasz się z opinią, że posiadanie regularnej armii zwalniało elity polskie od konieczności podjęcia działań reformatorskich w celu poprawy sytuacji chłopów? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Represje po przegranym powstaniu listopadowym były ogromne, dotknęły także ludność z terenu Ziem Zabranych. Ludność tych terenów przesiedlano w głąb Rosji. Odpowiedz ile takich rodzin zostało przesiedlonych po powstaniu listopadowym?
Uporządkuj pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu powstania listopadowego.
zwalczanie działalności opozycyjnej, zniesienie jawności obrad, represje wobec tajnych związków, wprowadzenie cenzury prewencyjnej, inwigilacja szpiegowska, odmowa Mikołaja I przyłączenia Ziem Zabranych do Królestwa, odkrycie spisku podchorążych, groźba wysłania wojsk polskich do tłumienia powstania w Belgii, łamanie konstytucji, nieregularne zwoływanie sejmów
| Pośrednie | |
|---|---|
| Bezpośrednie |
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia powstania listopadowego.
- atak na Belweder
- powołanie Rządu Tymczasowego A. J. Czartoryskiego
- porażka Polaków pod Ostrołęką
- detronizacja cara Mikołaja I przez Sejm Królestwa Polskiego
- kapitulacja Warszawy
- zwycięstwa Polaków pod Stoczkiem, Wawrem, Dębem Wlk. i Iganiami
- szturm gen. I. Paskiewicza na Wolę
Pamiętniki29 czerwca. Wszyscy się boją, nikt atoli więcej od naszego W . ks. Konstantego. Na złodzieju czapka gore, mówi przysłowie. Przypomina dziś sobie Konstanty, ile gwałtów, niesprawiedliwości i okrucieństw popełnił; bojaźliwy w ostatnim stopniu z natury, dziś cienia swego się lęka. Jak niegdyś tyrani rzymscy, gdy jednej nocy w jednem miejscu nie spoczywa; raz więc w mieście, w Brylowskim pałacu, znów w Belwederze, znów w Sielcu (...) Z rosnącemi wokoło zaburzeniami powiększa się bojaźń: pułki nie wiedzą, jak w nocy będzie, który ma ciągnąć na wartę. Te,co ciągną, mają broń nabitą ostrymi ładunkami; w arsenale od wszystkich karabinów pozdejmowane kurki i bagnety (...) Wysłano jednego z pierwszych szpiegów, generała Sassa, do Drezdna, by się dowiedział, czyli nie ma jakich znoszeń z sobą między powstańcami saskimi i Polakami. Ileż niepotrzebnych zachodów; bezrozumny tylko zapalczywiec porwał by się dzisiaj; rozsądny czekać będzie. Dnia 14 listopada. Jakby niedosyć zmartwienia, jeszcze zagorzałe młodzieży szaleństwo nowych nas niespokojności nabawia. Uczniowie Akademii uczynili związek, grożący śmiercią, pożogami, rzezią, narażający nie tylko spokojność publiczną, ale same, choć wątłe, istnienie nasze. Zamierzali oni zgładzić W. księcia, podburzyć wojsko i pospólstwo; słowem, miast niepodległości sprowadzić na nas cięższą jeszcze niewolę, stratę imienia polskiego, wcielić nas do Moskwy. Rozjątrzona, nieuważna popędliwość młodzieży w zawrocie swoim nie przewidywała tego. Wciągnęła nawet do niecnych, bezrozumnych tych zamachów podoficerów niektórych, mówiąc im, że na wyższych wodzach, dobrze płatnych, nie dbających, jako o siebie, na próżno polegać, że oni żołnierzy namawiać do dzieła tego powinni i na czele ich stanąć.
Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętnik z 1830–1831 roku, Kraków 1909.
Zapoznaj się z powyższą relacją Juliana Ursyna Niemcewicza. Odpowiedz na pytania.
Jakie nastroje panowały w Warszawie przed 30 listopada 1830 roku?
Czego obawiał się wielki książę Konstanty?
W jaki sposób postawa księcia Konstantego wpłynęła na rozwój wypadków?
Wskaż fragment, w którym autor opisuje Sprzysiężenie Piotra Wysockiego i jego plany powstańcze.
Jak oceniasz postawę autora relacji wobec działalności spiskowej warszawskiej młodzieży?
Dlaczego wystąpienie podchorążych przekształciło się w powstanie narodowe?
Słownik
klasycystyczny pałac w Warszawie; powstał w latach 1819–1822 według projektu Jakuba Kubickiego w miejscu pałacu barokowego wzniesionego według projektu Jakuba Fontany; wielki książę mieszkał w Belwederze wraz ze swoją żoną, noszącą tytuł księżnej łowickiej Joanną Grudzińską
(z łac. de – od + gr. thronos – tron) pozbawienie panującego władcy tronu – siłą lub na mocy traktatu pokojowego
opozycja kaliska; politycy pochodzący głównie z województwa kaliskiego, którzy działali w latach 1820–1831 pod przywództwem członków Rządu Narodowego, braci Bonawentury i Wincentego Niemojowskich