12. Chów pastwiskowy czy oborowy w Polsce?

R1WpN5fiSBiej

Fotografia przedstawiająca dorosłą świnię z czterema młodymi. Zwierzęta znajdują się w pomieszczeniu, w którym na podłodze leżą trociny. Pośrodku leżąca locha, tuż przed nią stoi małe prosię, a na drugim planie, tuż pod ścianą, leży jeszcze kilka prosiąt. Ich kolor jest jasnoróżowy, są pokryte delikatną, jasną szczeciną.

Bydło

Bydło domowe pochodzi od żyjącego dziko w dawnych czasach tura Dorosłe bydło dostarcza dobrego i w związku z tym dosyć drogiego mięsa zwanego wołowiną. Jeszcze bardziej ceniona jest cielęcina, czyli mięso z młodego bydła. Dorosłe krowy mleczne dają mleko, które może być spożywane w postaci nieprzetworzonej lub służyć do produkcji wielu różnych artykułów spożywczych – serów, masła, śmietany, jogurtów, kefirów i in.

Skóry bydlęce i cielęce wykorzystywane są w przemyśle skórzanym. Odchody zwierząt stanowią nawóz naturalny.

Do niedawna pogłowiepogłowiepogłowie bydła w Polsce systematycznie spadało. Był to efekt przejścia na gospodarkę rynkową, która przez 20 lat weryfikowała u nas wielkość hodowli. Obecnie łączne pogłowie bydła w Polsce stopniowo rośnie i przekroczyło poziom 6 mln sztuk. Przed 1989 rokiem było go jednak prawie dwukrotnie więcej. Wzrost liczebność stad bydła można powiązać ze zniesieniem w 2015 roku tzw. „kwot mlecznych”, które narzucała Unia Europejska w celu regulowania rynku mleka.

R1FuBo93OHR1k

Na ilustracji diagramy słupkowe – pogłowie bydła w Polsce w 1990 roku było 10,1 mln sztuk bydła, w 1995 roku było 7,3 mln sztuk bydła. w 2000 roku było 6,1 mln sztuk bydła, w 2005 roku było 5,4 mln sztuk bydła, w 2010 roku było 5,7 mln sztuk bydła, w 2015 roku było 5,9 mln sztuk bydła a w 2020 roku było 6,2 mln sztuk bydła.

Bydło żywi się głównie trawą, a ponadto sianem i innymi paszami roślinnymi (zielonkami, kiszonkami, otrębami zbożowymi itp.). Rozmieszczenie stad hodowlanych w Polsce dosyć ściśle wiąże się z występowaniem łąk i pastwisk. Dlatego największe pogłowie bydła mamy na pograniczu Podlasia i Mazowsza.

Chów bydła w Polsce w 2020 r. – galeria map

Hodowla bydła w Polsce w 2020 roku

RZrJgp0GV88fF

Mapa przedstawia ilość sztuk bydła hodowlanego na 100 ha ogółem w podziale na województwa. Największa ilość oznaczona kolorem brązowym w przedziale od 61,7 do 95,7 sztuk była w województwie wielkopolskim i podlaskim, w przedziale 48,2‑61,7 sztuk oznaczonym kolorem ciemno pomarańczowym były wojwództwa kujawsko‑pomorskie i mazowieckie, w następnym przedziale 32,8 do 48,2 oznaczonym kolorem pomarańczowym były województwa warmińsko‑mazurskie, łódzkie i śląskie, w przedziale 25 do 32,8 sztuk oznaczonym kolorem jasnopomarańczowym były województwa pomorskie, lubelskie, świętokrzyskie, małopolskie i opolskie, w przedziale od 13,1 do 25 oznaczonego kolorem piaskowym były województwa zachodnio‑pomorskie i lubuskie, w ostatnim przedziale o wartości od 11,6 do 13,1 oznaczonego najjaśniejszym kolorem były województwa dolnośląskie i podkarpackie.

R1MDzR5sqapkn

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na powiaty, na której za pomocą kolorów przedstawiono liczbę sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych wg powiatów. Na mapie czerwonymi liniami oznaczono granice województw, a czarnymi granice powiatów, czerwonymi kropkami oznaczono miasta wojewódzkie i je opisano. Najciemniejszym odcieniem koloru brązowego oznaczono obszary, gdzie występuje powyżej sześćdziesięciu sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych. Jest to województwo podlaskie, północna i wschodnia część województwa mazowieckiego, południowa część województwa warmińsko‑mazurskiego i kilka powiatów na styku województwa wielkopolskiego i łódzkiego. Najjaśniejszym odcieniem oznaczono obszary, gdzie hoduje się poniżej piętnastu sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych. Jest to centralna część województwa mazowieckiego, okolice Łodzi i zachodnia część Polski. W pozostałych powiatach oznaczonych trzema różnymi odcieniami koloru brązowego przedstawiono obszary, na których hodowla bydła waha się od szesnastu do sześćdziesięciu sztuk na sto hektarów użytków rolnych. Występują one na mapie w zbliżonych ilościach i są rozłożone nierównomiernie. Poniżej mapy w legendzie opisano kolory użyte na mapie.

Duże zagęszczenie bydła występuje też na południu Wielkopolski za sprawą działających tam wielu wysokotowarowych gospodarstw hodowlanych. Zajmują się one m.in. produkcją mleka i osiągają jedne z najlepszych wyników w kraju – przeciętna krowa z województwa wielkopolskiego daje około 6 tys. litrów mleka rocznie. To dużo jak na Polskę, jednak do europejskiej czołówki sporo nam jeszcze brakuje (np. w Danii czy Szwecji średni udój wynosi ponad 8 tys. litrów).

Ogólna produkcja mleka w Polsce od kilku lat utrzymywała się na mniej więcej stałym poziomie, co wynikało z limitów nakładanych przez Unię Europejską. Jednak po uwolnieniu „kwot mlecznych” nastąpił wzrost tej produkcji.

Trzoda chlewna

Trzoda chlewna to hodowlana nazwa świni domowej pochodzącej od dzika.  Większość zwierząt to młode tuczniki (świnie karmione intensywnie, przeznaczone do uboju) chowane dla popularnego mięsa – wieprzowiny.

Trzoda chlewna jest ponadto głównym dostarczycielem tłuszczu zwierzęcego w postaci słoniny i sadła. Cenne są też świńskie skóry wykorzystywane m.in. do produkcji butów czy toreb. Z świńskiego włosia, zwanego szczeciną, wyrabia się m.in. szczotki i pędzle.

Pogłowie trzody chlewnej w Polsce systematycznie spada. Jest to wynik m.in. malejącego zapotrzebowania na wieprzowinę. Obecnie, ze względu na cenę, najwięcej w strukturze produkcji mięsa jest drobiu.

Dużą część polskiej produkcji zwierzęcej przeznacza się na rynki wschodnioeuropejskie, jednak często jej dostawa jest blokowana przez państwa ( często politycznych powodów). Wywołuje to straty u polskich rolników, którzy niejednokrotnie muszą ograniczać, a nawet likwidować hodowlę. To także przyczynia się do zmniejszenia pogłowia trzody chlewnej w Polsce.

RsN5ATI4AmH5d

Na ilustracji diagramy słupkowe – pogłowie trzody chlewnej w Polsce w 1990 roku było 19,5 mln sztuk trzody chlewnej, w 1995 roku było 20,4 mln sztuk trzody chlewnej, w 2000 roku było 17,1 mln sztuk trzody chlewnej, w 2005 roku było 18,1 mln sztuk trzody chlewnej, w 2010 roku było 15,3 mln sztuk trzody chlewnej, w 2015 roku było 11,6 mln sztuk trzody chlewnej a w 2020 roku było 11,7 mln sztuk trzody chlewnej.

Świnie domowe są zwierzętami „wszystkożernymi”, które szybko przybierają na wadze. Łatwo się też rozmnażają. Z tych powodów chów trzody chlewnej był u nas kiedyś bardzo rozpowszechniony. Każde, nawet najmniejsze gospodarstwo rolne miało przynajmniej jedną sztukę trzody chlewnej.

Współczesny chów trzody chlewnej prowadzi się głównie w dużych gospodarstwach wysokotowarowych. Potwierdza to poniższa mapa Polski, która jest zbieżna z mapą towarowości produkcji rolnej. Najbardziej intensywny chów świń ma miejsce w Wielkopolsce oraz na Kujawach, Pomorzu i Opolszczyźnie.

Chów trzody chlewnej w Polsce w 2020 r. – galeria map

Hodowla trzody chlewnej w 2020 roku

R1EgqtlickZUq

Mapa przedstawia liczbę sztuk trzody chlewnej na 100 ha ogółem w podziale na województwa. Największa liczba oznaczona kolorem bordowym w przedziale od 122,7 do 242,3 sztuk trzody chlewnej w województwie wielkopolskim i łódzkim, w przedziale 67,1‑122,7 sztuk oznaczonym kolorem czerwonym były województwa pomorskie kujawsko‑pomorskie i mazowieckie, w następnym przedziale od 56,8 do 67,1 oznaczonym kolorem jasnoczerwonym były województwa warmińsko‑mazurskie i opolskie, w przedziale 39 do 56,8 sztuk oznaczonym kolorem łososiowym były województwa śląskie i świętokrzyskie, w przedziale od 27,1 do 39 oznaczonego kolorem jasnoróżowym były województwa małopolskie, lubelskie i podlaskie. W ostatnim przedziale o wartości od 19,3 do 27,1 oznaczonego najjaśniejszym kolorem były województwa podkarpackie, dolnośląskie, lubuskie i zachodniopomorskie.

RUIPKT5fJxAQT

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na powiaty, na której za pomocą kolorów przedstawiono liczbę sztuk trzody chlewnej na sto hektarów użytków rolnych wg powiatów. Na mapie czerwonymi liniami oznaczono granice województw, a czarnymi granice powiatów, czerwonymi kropkami oznaczono miasta wojewódzkie i je opisano. Najciemniejszym odcieniem koloru różowego oznaczono obszary, gdzie występuje powyżej dwustu sztuk trzody chlewnej na sto hektarów użytków rolnych. Jest to województwo wielkopolskie i kujawsko‑pomorskie. Bezpośrednio do tych obszarów przylegają powiaty oznaczone nieco jaśniejszymi odcieniami koloru różowego obrazującymi występowanie od stu do dwustu sztuk trzody chlewnej na sto hektarów użytków rolnych. Pozostałą – przeważającą część Polski oznaczono najjaśniejszymi odcieniami koloru różowego obrazującymi występowanie poniżej stu sztuk trzody chlewnej na sto hektarów użytków rolnych. Poniżej mapy w legendzie opisano kolory użyte na mapie.

Drób

Drób to różnego rodzaju ptactwo udomowione – przede wszystkim kury, kaczki, gęsi i indyki, a ponadto strusie, bażanty, perliczki, przepiórki czy też gołębie. Ptaki te są w zasadzie jedynymi dostarczycielami jaj dla człowieka. Stale i na coraz większą skalę rozpowszechnia się mięso drobiowe, zwłaszcza kurze, ze względu na niską cenę, dobry smak oraz łatwość i szybkość przyrządzania.

Kaczki i gęsi dostarczają również pierza i puchu, z których wyrabia się m.in. poduszki, kołdry, śpiwory, kurtki. Ptasie odchody wykorzystuje się na nawóz naturalny.

Ciekawostka

W dawnych czasach poranne pianie kogutów służyło mieszkańcom wsi za budzik.

R5AP9ZRFTXNBU

Film pod tytułem "Geografia. Pianie koguta”

Film pod tytułem "Geografia. Pianie koguta”

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R5AP9ZRFTXNBU

Film pod tytułem "Geografia. Pianie koguta”

W chowie drobiu w Polsce zdecydowanie dominują kury, które stanowią ponad 90% całego pogłowia. Blisko 40% z nich to kury nioski hodowane w celu znoszenia jaj. Pozostała część to w zdecydowanej większości tzw. brojlery przeznaczane na mięso.

Coraz większą popularność w Polsce zdobywa mięso z indyków. Jest ono bardziej wartościowe od kurzego i tylko nieco droższe. Natomiast mięso z kaczek i gęsi wciąż nie zyskuje uznania, głównie ze względu na wysokie ceny, dlatego większość jego produkcji jest wysyłana na rynki europejskie. Także mięso kurze i indycze jest przez nas eksportowane za granicę w dużych ilościach. Polska zajmuje 3. miejsce w Europie w chowie gęsi i 5. w chowie indyków.

Chów kur prowadzony jest głównie w wielkich fermach drobiu, a ponadto w małych gospodarstwach indywidualnych. Kury, podobnie jak świnie, są „wszystkożerne” i dzięki temu ich chów jest w miarę łatwy. Bardzo lubią ziarna zbóż, ale na wsiach można zobaczyć, jak kury całymi dniami chodzą po przydomowych podwórkach, wydziobując drobne części roślin i zwierzęta (owady i inne bezkręgowce).

Inne zwierzęta hodowlane w Polsce

Spośród innych zwierząt hodowlanych w Polsce dawniej najbardziej liczne były owce. Uzyskuje się z nich mleko, wełnę, skóry, a także wartościowe mięso – baraninę (mięso z dorosłego osobnika) czy jagnięcinę (mięso z młodego osobnika). Owce wypasane były głównie na górskich pastwiskach. Jednak chów ten załamał się ze względu na małą opłacalność. Ceny ww. produktów owczych są znacznie wyższe niż np. mleka krowiego czy mięsa wieprzowego. Poza tym w Polsce nie ma tradycji jedzenia baraniny.

Podobnie jest w przypadku chowu kóz. Z ich mleka wytwarza się m.in. smakowite kozie sery, które jednak są kilkakrotnie droższe od serów z mleka krowiego.

Niektóre gatunki kóz i niemal wszystkie gatunki owiec pokryte są sierścią, którą co pewien czas trzeba strzyc i dzięki temu uzyskuje się cenną wełnę do wytwarzania wysokiej jakości wyrobów włókienniczych.

Chów owiec w Polsce w 2020 r. – galeria map

Chów owiec w 2020 roku

R13GfRqtLvMxe

Mapa przedstawia liczbę sztuk owiec na 100 ha ogółem w podziale na województwa. Największa liczba oznaczona kolorem granatowym w przedziale od 3,9 do 13,95 sztuk owiec w województwach małopolskim i śląskim. W przedziale 1,8‑3,9 sztuk oznaczonym kolorem ciemnoniebieskim były województwa lubuskie, pomorskie, podlaskie i podkarpackie. W następnym przedziale od 1,37 do 1,8 oznaczonym kolorem niebieskim były województwa warmińsko‑mazurskie, łódzkie i świętokrzyskie. W przedziale 0,96 do 1,37 sztuk oznaczonym kolorem jasnoniebieskim były województwa zachodniopomorskie, kujawsko‑pomorskie, wielkopolskie, dolnośląskie i lubelskie. W przedziale od 0,41 do 0,96 oznaczonym najjaśniejszym kolorem były województwa opolskie i mazowieckie.

Rzw1cfqm26tQz

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na powiaty, na której za pomocą kolorów przedstawiono liczbę sztuk owiec na sto hektarów użytków rolnych wg powiatów. Na mapie czerwonymi liniami oznaczono granice województw, a czarnymi granice powiatów, czerwonymi kropkami oznaczono miasta wojewódzkie i je opisano. Najciemniejszymi odcieniami koloru niebieskiego oznaczono obszary, gdzie występuje powyżej dziesięciu sztuk owiec na sto hektarów użytków rolnych. Są to tereny górskie w województwie śląskim, małopolskim i podkarpackim. Od sześciu do dziesięciu sztuk owiec na sto hektarów użytków rolnych występuje w pojedynczych powiatach w województwie podlaskim, pomorskim, kujawsko‑pomorskim i wielkopolskim. Pozostała część Polski oznaczona jest kolorem błękitnym obrazującym najmniejsze występowanie owiec – poniżej pięciu sztuk na sto hektarów użytków rolnych. Poniżej mapy w legendzie opisano kolory użyte na mapie.

Duże znaczenie hodowlane w rolnictwie dawniej miały też konie. Wykorzystywane były głównie jako siła pociągowa i środek transportu. Z koni uzyskuje się także mięso, które jednak w Polsce prawie w ogóle nie jest spożywane (konina jest popularna m.in. we Włoszech i Francji). Mimo to nasza hodowla koni ma swoją uznaną międzynarodową renomę. To dlatego, że zwierzęta te wykorzystuje się obecnie przede wszystkim do celów rekreacyjnych i sportowych. Szlachetne konie arabskie z dużych stadnin w Janowie Podlaskim, Michałowie (świętokrzyskie) czy Mosznej (Opolszczyzna) są obiektem zainteresowania hodowców z całego świata.

R1ahSMBFFiDiz

Na zdjęciu stado koni na pastwisku pod lasem. Na pierwszym planie drewniane ogrodzenie, w tle drzewa liściaste. W centralnej części osiem pasących się koni o siwej, karej lub gniadej maści.

W Polsce od dawna chowa się też zwierzęta futerkowe: króliki, lisy, norki, jenoty, szynszyle, gronostaje, nutrie, wydry, sobole, fretki, tchórzofretki i in. Jak wskazuje nazwa, dostarczają one głównie futer i skór, a rzadziej mięsa (wyjątkiem są króliki chowane przede wszystkim dla mięsa).

Pszczelarstwo zajmuje się wytwarzaniem różnych rodzajów miodu, a także wosku i innych produktów pszczelich. Pszczoły mieszkają w ulach, które są zgrupowane w pasieki.

Podsumowanie

• Trzy podstawowe grupy zwierząt hodowlanych w Polsce to bydło, trzoda chlewna i drób.

• Bydło chowane/hodowane jest głównie na łąkach i pastwiskach Podlasia oraz północnego Mazowsza, a także w wysokotowarowych gospodarstwach rolnych w Wielkopolsce.

• Trzodę chlewną trzyma się dziś niemal wyłącznie w dużych gospodarstwach wysokotowarowych, których najwięcej jest w Wielkopolsce, na Kujawach i Opolszczyźnie.

• Chów drobiu jest rozpowszechniony w całym kraju, a najbardziej rozwinięty na południu i w centrum.

• Spośród drobiu w Polsce zdecydowanie najwięcej chowa się kur.

• Zwierzęta hodowlane dostarczają przede wszystkim mięsa, a ponadto: mleka, jaj, tłuszczu, skór, futer, pierza, kości.

• W Polsce najwięcej produkuje się mięsa drobiowego, choć jeszcze kilka lat temu prym wiodła wieprzowina.

• Hodowla owiec, kóz i koni ma u nas mniejsze znaczenie. W Polsce do celów użytkowych hoduje się też zwierzęta futerkowe i pszczoły.

Słownik

Ćwiczenia

Notatnik