Kręgowce stałocieplne - ptaki, ssaki
Ptaki – kręgowce latające
Do ptaków zalicza się ponad 10 450 gatunków. Wiele ptaków jest rekordzistami w świecie zwierząt, np. najmniejsze z nich, kolibry, są jednocześnie najmniejszymi zwierzętami stałocieplnymi. Z kolei najszybszym zwierzęciem świata jest sokół wędrowny, który w locie może osiągnąć prędkość do 100 km na godzinę, a w trakcie polowania spada na swoją ofiarę z prędkością ponad 300 kilometrów na godzinę. Wszystkie ptaki łączy podobny plan budowy, jajorodność, a także cecha wyróżniająca je spośród innych kręgowców – piórapióra.
Ptaki to zwierzęta zdolne do lotu, czyli do poruszania się w powietrzu. Narządem lotu są skrzydła, czyli przekształcone kończyny przednie. Skrzydło jest powierzchnią nośną i napędową.
Powietrze stawia opór obiektom poruszającym się względem niego. Opór jest tym silniejszy, im większa jest prędkość poruszającego się obiektu. W celu zmniejszenia oporu powietrza szybko poruszające się obiekty mają opływowy kształt, z wydłużoną przednią częścią. Takie kształty mają szybkie samochody, samoloty i pociągi rozwijające dużą prędkość (np. Pendolino).
Na ptaka w locie działają dwie siły: przyciąganie ziemskie i siła nośna. O sile nośnej decyduje różnica ciśnień powietrza nad i pod skrzydłem. W czasie lotu ciśnienie pod skrzydłem zwiększa się, a nad skrzydłem maleje. Siła nośna działa od dołu w górę. Siła ta powstaje z powodu różnicy prędkości, z jaką powietrze opływa skrzydło od góry i od dołu. Aby powstała, ptak musi być w ruchu. Dlatego duże ptaki, np. łabędzie, muszą wziąć rozbieg przed startem. Dopiero wówczas na ich skrzydła działa siła nośna.
Ptaki są stałocieplnestałocieplne. Utrzymują stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otaczającego je środowiska. Stała temperatura ciała ptaków jest wynikiem:
wysokiego tempa przemiany materii w komórkach; by go utrzymać, ptaki zużywają duże ilości pokarmu i tlenu, a znaczną część energii zawartej w pożywieniu przekształcają w ciepło;
obecności tkanki tłuszczowej i piór, które chronią przed utratą ciepła;
zdolności do chłodzenia ciała poprzez wyparowanie wody (ziajanie) oraz do zachowań chroniących przed przegrzaniem i wychłodzeniem:
gdy jest zimno, ptaki kulą się, strosząc upierzenie, chowają głowę pod skrzydło lub siadają na nieopierzonych częściach nóg, często także zbijają się w większe grupy; nocują w dziuplach lub wędrują do krajów, w których panują wyższe temperatury;
gdy jest gorąco, ptaki szukają zacienionych miejsc lub unoszą się w wyższe warstwy powietrza, gdzie jest zimniej.
Dzięki stałocieplności ptaki mogą żyć na wszystkich kontynentach i zasiedlać prawie wszystkie typy środowisk. Zamieszkują zarówno tereny tropikalne, jak i bardzo zimne.
Ptaki nie mają gruczołów potowych. Proces parowania wody odbywa się w workach powietrznych oraz na specjalnych powierzchniach parujących, które wykształciły się u niektórych ptaków w jamie gębowej i tchawicy. W tym przypadku przegrzany ptak chłodzi się, dysząc jak pies.
Ptaki mogą wpływać na temperaturę swojego ciała, zachowując się w specyficzny sposób. Podaj przykłady zachowań, które pozwalają im się chłodzić lub ograniczać utratę ciepła.
Ptaki wykształciły wiele przystosowań do lotu
Przeanalizuj model 3D obrazujący budowę zewnętrzną ptaka na przykładzie kury.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D5WsyEMSN
Model trzy de przedstawia brązowo upierzoną kurę. Posiada ona żółty krótki dziób. Wokół oczu i na szyi pod dziobem nie rosną pióra. Widać różową, pomarszczoną skórę. Nogi kury również nie są opierzone. W różnych elementach ciała ptaka znajdują się przyciski. Po kliknięciu na nie wyświetla się opis danej części ciała.
Skóra. Skóra ptaków jest cienka i pokryta piórami. Wiele gatunków regularnie natłuszcza pióra wydzieliną gruczołów kuprowych, dzięki czemu podczas deszczu woda spływa po nich kroplami, a po nurkowaniu ptak pozostaje suchy. Pióra wykluczają istnienie gruczołów potowych, przez co ptaki podczas upałów nie pocą się, a nadmiar ciepła oddają, ziejąc z otwartymi dziobami.
Dziób. Wydłużone szczęki ptaka pokryte są rogowymi pochwami będącymi wytworami naskórka. Dziób służy przede wszystkim do chwytania pokarmu. W zależności od pobieranego pokarmu dzioby poszczególnych gatunków różnią się kształtem i długością. Dziób wykorzystywany jest także do budowy gniazd, czyszczenia piór i jako broń.
Oko. Narząd wzroku. Ptaki mają duże gałki oczne, które osadzone są po bokach czaszki, dzięki czemu kąt widzenia dochodzi do 300°. Oczy chronione są przez trzy powieki: górną, dolną i migotkę. Dolna powieka u większości gatunków jest ruchliwa i można podciągnąć ją do góry. Migotka to rodzaj powieki, zazwyczaj w postaci przezroczystej błony, znajdującej się w donosowym kącie oka. Chroni gałkę oczną przed urazami. Oczy są oczyszczane i nawilżane wydzieliną gruczołów łzowych.
Ucho. Narząd słuchu i równowagi. Jest różnie rozwinięty w zależności od gatunku. Zmysł słuchu umożliwia lokalizowanie pokarmu, porozumiewanie się, wabienie partnera w okresie godowym i ochronę przed niebezpieczeństwem, a zmysł równowagi pozwala na doskonałą orientację w przestrzeni.
Kuper. Tylna część ciała ptaków, na której znajduje się jedyny gruczoł skórny – gruczoł kuprowy. Wytwarza on tłuszczową wydzielinę rozprowadzaną na piórach w celu ochrony przed nasiąkaniem wodą.
Skrzydło. Skrzydło to parzysta kończyna przednia ptaka. Choć służy przede wszystkim do lotu, może być używana do pływania, nurkowania, balansowania, walki i zalotów. Skrzydło umocowane jest na klatce piersiowej. Kształt i wielkość skrzydeł zależą od zdolności ptaków do lotu i od trybu ich życia, np. ptaki, które spędzają większość czasu w locie, mają długie, wąskie skrzydła, a skrzydła ptaków morskich są spiczasto zakończone i szerokie.
Noga. Noga to kończyna tylna ptaka. Większość ptaków ma cztery palce zaopatrzone w pazury. Ptaki są palcochodami, co oznacza, że podczas chodu opierają się tylko na członach palców. Noga jest przystosowana do trybu życia zwierzęcia. Ptaki brodzące mają wyjątkowo długie nogi, ptaki dobrze chodzące i biegające – średniodługie nogi, ptaki skaczące – krótkie. Silne i masywne nogi występują u ptaków drapieżnych i ptaków wodnych.
Na podstawie powyższego modelu wymień cechy ptaków, które różnią je od gadów.
Obejrzyj prezentację multimedialną na temat charakterystyki ptaków. Oglądając prezentację zwróć uwagę na:
cechy budowy będące przystosowaniami do trybu życia, jaki prowadzą ptaki,
sposób rozmnażania i rozrodu,
znaczenie w przyrodzie i dla człowieka.
Ptaki – latający potomkowie dinozaurów
Ptaki pochodzą od gadów. Wskazują na to szczególne elementy budowy zarówno ptaków żyjących obecnie, jak i wymarłych. Ptasie pióra są przekształconymi łuskami gadów. Serce i rozmieszczenie głównych naczyń krwionośnych jest podobne jak u krokodyli. Podobieństwa występują także w budowie układu oddechowego: u żółwi i niektórych jaszczurek występują charakterystyczne dla ptaków uchyłki tworzące worki powietrzne. Zarówno ptaki, jak i gady w rozwoju zarodkowym wytwarzają błony płodowe, więc są owodniowcami.
Archeopteryks to kopalny gatunek ptaka, którego odcisk szkieletu znaleziono w skałach sprzed 150 mln lat. Przypominał on niewielkie dwunożne dinozaury: miał uzębione szczęki i długi ogon. Jego ciało pokryte było piórami.
150 milionów lat temu doszło do niezwykłego wydarzenia w historii życia na Ziemi. W powietrze wzniosło się dziwne stworzenie – praptak archeopteryks. Nie miał on jak inne latające dinozaury skórzastych skrzydeł. Jego ciało pokryte było piórami. Dziś na Ziemi żyje około 10 450 gatunków ptaków, a większość z nich świetnie lata. W porównaniu z archeopteryksem, który był nieporadnym lotnikiem, u jego potomków usprawniony został każdy szczegół związany z lataniem. Ciężkie zęby zostały zastąpione przez lekkie rogowe płytki. Cały ptasi szkielet stał się znacznie lżejszy, a mimo stosunkowo małej masy jest w stanie utrzymać silnie rozwinięte mięśnie aparatu lotnego.
Ptaki są kręgowcami
Ptaki należą do kręgowców. Mają kręgosłup, który tworzy szkielet osiowy, i czaszkę osłaniającą mózg. Znaczna część kości ptaków jest pneumatyczna, co oznacza, że mają one wewnątrz przestrzenie wypełnione powietrzem. Taka cecha znacznie zmniejsza ciężar ptaka i jest przystosowaniem do lotu.
Szkielet ptaka to wewnętrzne rusztowanie ciała złożone z kości i chrząstek. Chroni narządy wewnętrzne, nadaje ciału odpowiednią postawę i jest miejscem przyczepu mięśni. Odznacza się specjalnymi właściwościami związanymi z przystosowaniem do lotu. Kości są niezwykle lekkie, w większości spneumatyzowane, i wysycone solami wapnia, co nadaje im dużą wytrzymałość. Na mostku znajduje się grzebień będący miejscem przyczepu mięśni poruszających skrzydłami.
Ptaki są stałocieplne
Ptaki, w odróżnieniu od ryb, płazów i gadów, należą do zwierząt stałocieplnych. Oznacza to, że są zdolne do utrzymywania temperatury wnętrza ciała na stałym poziomie. Dzięki temu mogą żyć na wszystkich kontynentach i zasiedlać prawie wszystkie typy środowisk. Stałocieplność wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na energię, dlatego ptaki potrzebują znacznych ilości pokarmu.
Termogram kury przedstawia rozkład temperatury na powierzchni ciała tego ptaka. Kury obniżają temperaturę swojego ciała, trzymając skrzydła z dala od tułowia i pijąc duże ilości wody, którą spryskują też korale i upierzenie.
Ptaki są stałocieplne, czyli utrzymują mniej więcej stałą temperaturę wewnętrzną ciała bez względu na temperaturę otoczenia. Temperatura ciała ptaka waha się od ok. 38°C (w spoczynku) do ok. 44°C (w okresach aktywności). Źródłem ciepła są procesy przemiany materii i promieniowanie słoneczne, a utrata ciepła zachodzi przez wypromieniowanie go do otoczenia i parowanie wody z organizmu. Przed nadmierną utratą ciepła zabezpiecza ptaki przede wszystkim upierzenie. Grube warstwy tłuszczu byłyby za dużym obciążeniem podczas lotu, stąd niewiele gatunków ptaków gromadzi zapasy tłuszczu.
Skrzydła i pióra
Skrzydła i niemal całe ciało ptaka jest pokryte piórami. Umożliwiają one sprawny lot oraz chronią przed zimnem. Wyróżnia się cztery rodzaje piór: lotki, sterówki, pióra pokrywowe i pióra puchowe.
Skrzydło to parzysta kończyna ptaka, która jest specjalnie przystosowana do lotu. W skład szkieletu skrzydła wchodzą kości charakterystyczne dla kończyn przednich kręgowców: kość ramienna, kość łokciowa i kość promieniowa oraz kości dłoni.
Podwójne oddychanie
W porównaniu z innymi kręgowcami, układ oddechowy ptaków ma szczególne przystosowanie związane z ogromnym zapotrzebowaniem na tlen podczas lotu. Worki powietrzne to cienkościenne uchyłki płuc, które umożliwiają przepływ świeżego powietrza przez rurkowate płuca podczas wdechu oraz podczas wydechu. Pozwala to na uwalnianie dużej ilości energii potrzebnej do lotu oraz utrzymania stałej temperatury ciała.
Ptaki mają najbardziej wydajny układ oddechowy w królestwie zwierząt. Składa się z dróg oddechowych, płuc i połączonych z nimi worków powietrznych. Powietrze wdychane przedostaje się przez płuca do worków powietrznych, które wielokrotnie zwiększają pojemność oddechową ptaków. Przy wydechu powietrze przechodzi ponownie przez płuca i po raz kolejny oddaje tlen. Dzięki temu ptakom podczas lotu nigdy nie brakuje tchu i nawet wtedy mogą sobie pozwolić na śpiew.
Odżywianie
Ptaki odżywiają się bardzo zróżnicowanym pokarmem, zarówno roślinnym, jak i zwierzęcym.
Ptaki padlinożerne
Ptaki drapieżne
Ptaki roślinożerne
Ptaki mają niezwykle rozmaitą dietę. Zjadają wszystkie części roślin: korzenie i bulwy, liście traw i roślin zielnych, igliwie, nasiona, pączki, płatki kwiatowe, pyłek kwiatowy, nektar, sok drzew i soczyste owoce. Papuga karłówka żywi się grzybami znajdującymi się w zbutwiałym drewnie. Mewa blada zjada morskie glony, a pardwa – porosty. Duża liczba gatunków ptaków jest drapieżna. Podstawę ich diety stanowią bezkręgowce: stawonogi, pierścienice i mięczaki. Z kręgowców zjadane są ryby, płazy, gady, ssaki i inne ptaki. Sępy i marabuty przystosowały się do zjadania padliny.
Rozmnażanie i rozwój
Ptaki są jajorodne, co oznacza, że rozwój zarodka odbywa się w jaju poza organizmem matki. Należą do owodniowców: ich zarodki otoczone są błonami płodowymi (owodnią, omocznią, kosmówką i pęcherzykiem żółtkowym) zapewniającymi im optymalne warunki do rozwoju. Ptaki znoszą stosunkowo niewielką liczbę jaj o dużych rozmiarach. Jaja są bogate w substancje odżywcze i pokryte twardą skorupką. Składane w gniazdach są zwykle wysiadywane zarówno przez samice, jak i samce.
Ptaki są jajorodne. Składają większe jaja niż gady, ale w mniejszej liczbie, co jest typowe dla zwierząt opiekujących się potomstwem. Jajo ptaka to komórka rozrodcza znoszona przez samicę. Zawiera różne struktury, których celem jest ochrona i stworzenie odpowiednich warunków dla rozwijającego się zarodka. W środku jaja znajduje się żółtko i leżąca na nim tarczka zarodkowa, z której rozwija się zarodek. Żółtko obraca się dzięki obecności skrętek białkowych. Na zewnątrz żółtka leży gruba warstwa białka otoczonego błonami pergaminowymi. W okolicy tępego bieguna występuje wolna przestrzeń, zwana błoną powietrzną. Pisklęta gniazdowników lęgną się nagie, ślepe i bezradne, a rodzice dokarmiają je i chronią w gnieździe przez długi czas. Pisklęta zagniazdowników są okryte puchem, widzą i podążają za matką już kilka godzin po wylęgu.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1HEqvM2nFxmT
Film przedstawiający nadlatującą sowę.
Skrzydła i pióra - bez nich lot byłby niemożliwy
Charakterystycznymi cechami ptaków jest obecność skrzydła i pokrycie ciała piórami, które nadają ptakom aerodynamiczny kształt i zwiększają powierzchnię skrzydeł podczas lotu.
Pióra ptaków dzieli się na puchowe i konturowe, wśród których wyróżnia się pióra pokrywowe, lotki i sterówki.
Pióra puchowe znajdują się tuż przy skórze, gdzie wraz z zawartym między nimi powietrzem tworzą warstwę izolacyjną, która chroni ptaka przed utratą ciepła.
Pióra konturowe składają się z osi pióra i chorągiewkichorągiewki. Część osi znajdująca się w skórze to dutkadutka; pozostała część, pokryta chorągiewką, to stosinastosina. Chorągiewka zbudowana jest z promieni, od których na boki odchodzą promyki wyposażone w haczyki. Haczyki promyków zachodzą na siebie, tworząc lekką, zwartą i elastyczną powierzchnię chorągiewki.
Pióra pokrywowe znajdują się na całym ciele jako warstwa zewnętrzna. Przykrywają puch i zatrzymują ciepło.
Lotki to duże pióra, które porastają skrzydła i tworzą ich powierzchnię lotną.
Podobne do lotek sterówki są ułożone wachlarzowato na ogonie i służą do sterowania lotem, utrzymania równowagi oraz wytracania prędkości w trakcie lądowania.
Galeria przedstawiająca rodzaje piór:
Pióra ptaków są zabezpieczane przed wysychaniem i namakaniem specjalną wydzieliną gruczołu kuprowego, który znajduje się po grzbietowej stronie kuprakupra. Ptak często sięga dziobem do gruczołu kuprowego, zbiera wydzielinę i rozprowadza ją po nogach i upierzeniu.
Problem badawczy: Czy pióra kaczek namakają?
3 znalezione pióra konturowe kaczki;
taca/talerz;
woda;
rącznik papierowy.
Pamiętaj, że zwierzę to nie zabawka i należy mu się szacunek. Pod żadnym pozorem nie wyrywaj piór ptakom.
Przyjrzyj się piórom kaczki. Wskaż chorągiewkę, stosinę i dutkę.
Umieść pióra kaczki na tacy lub talerzu.
Polej pióra kaczki wodą. Następnie wyciągnij je.
Obserwuj, co dzieje się z piórami kaczki.
Zanotuj wyniki i wyciągnij wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
Wyjaśnij, dlaczego kaczka nie tonie.
Kiwi zamieszkujący Nową Zelandię nie ma skrzydeł, a jego pióra nie mają chorągiewek i strukturą przypominają włosy.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RIErar0muCPti
Film przedstawia odgłosy kiwi.
Inne ptasie przystosowania do lotu
wykształcenie miejsca przyczepu mięśni poruszających skrzydłami w postaci kostnego grzebienia na mostku;
usztywnienie i wzmocnienie klatki piersiowej;
pneumatyzacja kościpneumatyzacja kości, czyli obecność wewnątrz kości przestrzeni wypełnionych powietrzem;
szybka przemiana materii;
stałocieplność;
oszczędna gospodarka wodna;
doskonały wzrok i dobrze rozwinięty układ nerwowy.
Kończyna tylna także jest przystosowaniem do trybu życia
Budowa kończyn tylnych ptaków jest zależna od pełnionych przez nie funkcji.
Galeria przedstawia zróżnicowanie kończyn tylnych ptaków:
Wentylacja płuc ptaków jest unikalna w przyrodzie
Narządem oddechowym ptaków są rurkowate płuca, które mają dużą powierzchnię wymiany gazowej. Jest to istotne, ponieważ lot wymaga dużej ilości energii, która jest uwalniana w obecności tlenu. Do magazynowania powietrza służą ptakom worki powietrzneworki powietrzne. Są to grubościenne zbiorniki wypełnione powietrzem i połączone z oskrzelami. Zmniejszają one ciężar właściwyciężar właściwy ptaka oraz umożliwiają tzw. podwójne oddychanie. Jest to sposób wentylacji płuc, w którym bogate w tlen powietrze przepływa przez płuca ptaka zarówno podczas wdechu.
Worki powietrzne i płuca napełniają się bogatym w tlen powietrzem w tym samym momencie, podczas wdechu. Gdy ptak wydycha z płuc powietrze zużyte, to przepływa przez nie także bogate w tlen powietrze z worków powietrznych. Dzięki temu ptasie płuca pobierają tlen zarówno w trakcie wdechu, jak i wydechu.
Prawie wszystkie ptaki potrafią szybować. Niektóre mogą w ten sposób pokonywać duże odległości. Wyjaśnij, dlaczego ptaki w sprzyjających warunkach wybierają taki sposób lotu.
Pingwiny potrafią nurkować na głębokość 250 m (maksymalnie 565 m). Mogą przebywać pod wodą od 15 do 20 minut. Jest to możliwe m.in. dzięki temu, że są zdolne do magazynowania dużych ilości tlenu w mięśniach.
Ptaki odżywiają się bardzo zróżnicowanym pokarmem
Ptaki mogą odżywiać się zarówno pokarmem roślinnym (owoce, nasiona, nektar, fragmenty roślin), jak i zwierzęcym (ślimaki, owady, ryby, małe ssaki, padlina). Ptaki nie mają zębów i połykają pokarm w całości.
Kształt dziobów ptaków zależy od rodzaju spożywanego pokarmu:
Dokarmianie w trakcie zimy może uratować życie wielu ptakom. Kiedy dni są krótkie, temperatury niskie, a dostęp do pokarmu utrudniony, stare lub osłabione osobniki mają małe szanse na przeżycie. Wyjaśnij, jak dokarmiać ptaki, by im nieumyślnie nie szkodzić.
Wiele gatunków ptaków migruje w poszukiwaniu pokarmu. Robią to na przykład żurawie czy jaskółki, które wiosną i latem gniazdują oraz wychowują młode w Polsce, a jesienią odlatują do cieplejszych regionów, gdzie zimują. Są też ptaki, które przybywają z dalekiej północy, by spędzić u nas zimę. Większość ptaków wędruje w stadach, lecąc w kluczu. To specyficzne ustawienie podczas lotu pozwala im na łatwiejsze pokonanie oporu powietrzaoporu powietrza. Pierwszy ptak męczy się najbardziej, ale jest regularnie zmieniany przez następnego w kolejce.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RDA1c2yi1o2WG
Film przedstawia przelot gęsi w kluczu.
Ptaki są jajorodne
U ptaków występuje dymorfizm płciowydymorfizm płciowy, czyli różnice w ubarwieniu i wielkości przedstawicieli obu płci. Samce na ogół są większe od samic i jaskrawo ubarwione. Samice mają najczęściej ubarwienie maskujące.
Wszystkie ptaki są jajorodne. Występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne. Jaja składane w gniazdach są wysiadywane przez samice, czasem również przez samce. Ciepło ciała umożliwia rozwój zarodków.
ŻółtkoŻółtko stanowi źródło substancji odżywczych dla rozwijającego się organizmu.
Białko chroni rozwijający się organizm, dostarcza wodę i substancje pokarmowe.
Skrętka białkowaSkrętka białkowa utrzymuje zarodek we właściwej pozycji.
Wapienna skorupka chroni wnętrze jaja i umożliwia wymianę gazową przez mikrootwory.
Komora powietrznaKomora powietrzna zawiera powietrze, które wykorzystuje pisklę tuż przed wykluciem.
Tarczka zarodkowaTarczka zarodkowa to młody zarodek (nowy organizm)
Kukułka jest pasożytem lęgowym. Samica podrzuca jajo do gniazda ptaka z grupy wróblowatych. Pisklę kukułki, już w pierwszym lub drugim dniu po wykluciu, wyrzuca z gniazda jaja lub potomstwo gospodarza. Wydając żebrzący głos, zmusza przybranych rodziców do bardzo częstego karmienia, nawet 17 godzin na dobę.
Ptaki podzielono na dwie grupy: gniazdownikigniazdowniki i zagniazdownikizagniazdowniki.
Gniazdownikami są ptaki, których pisklęta wykluwają się z jaj ślepe, nieopierzone i bezradne. Rodzice karmią je i ogrzewają. Długo pozostają pod opieką rodziców. Gniazdownikami są m.in. wróble, jaskółki i dzięcioły.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1dXWqcbdhNYR
Film przedstawia pięć nagich, różowych piskląt wróbla w gnieździe wyścielonym białym puchem.
Zagniazdownikami są ptaki, których pisklęta wykluwają się z jaj pokryte piórami puchowymi, widzą i są na tyle samodzielne, aby pobierać pokarm i opuszczać gniazdo. Nadal jednak pozostają pod opieką rodziców.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1QzgpCpirvYu
Film przedstawia samicę oraz samca łabędzia czarnego z młodymi.
Problem badawczy: Wpływ octu na skorupkę wapienną jaja kury.
świeże jajo kury
słój z pokrywką
biały ocet
woda
latarka
Włóż jajo kurze do słoja i zalej je octem.
Przyjrzyj się temu, co się stało. Zanotuj swoją obserwację.
Przykrój słój i pozostaw w nim jajo na 3 doby. Co dobę notuj swoje obserwacje.
Po 4 dniach wyjmij jajo ze słoja i przepłucz jego powierzchnię strumieniem zimnej wody.
Podświetl latarką jajo. Zlokalizuj białko i żółtko.
Zanotuj obserwacje dotyczące budowy jaja kury. Wyciągnij wnioski i zweryfikuj hipotezę.
Ptaki wykazują specyficzne zachowania godowe zwane tokami. Samce wielu gatunków rywalizują o samice, wydając charakterystyczne odgłosy godowe. Inne dają swoim partnerkom prezenty. Zimorodek przynosi rybę, żołna – owada, a kardynał – ziarenko. Żurawie wykonują specyficzny taniec, podskakują i kłaniają się z rozpostartymi skrzydłami oraz podążają za samicą z uniesionym pionowo dziobem. Altanniki natomiast budują strojne altany, aby zachęcić partnerki do zbliżenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1RdVSXUjskjJ
Fotografia przedstawia szarego żurawia, stojącego w wodzie z szeroko rozłożonymi skrzydłami.
Przegląd przedstawicieli ptaków
Największy żyjący obecnie ptak to struś afrykański. Może on osiągnąć ponad
2,5 m wysokości i ważyć 150 kg. Jest nielotem, ale za to świetnie biega dzięki długim, silnie umięśnionym kończynom tylnym. Jest w stanie rozwinąć prędkość przekraczającą 50 km/h.
Zięba występuje na terenach rolniczych, a także w lasach, parkach, na cmentarzach, a nawet w przydomowych ogródkach i na działkach. Żywi się nasionami, a także owocami i ziarnami zbóż, a czasem pąkami drzew. Może też zjadać owady i pajęczaki zebrane z gałązek drzew.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RB2JuS3Sm1LTy
Fotografia przedstawia ziębę zwyczajną siedzącą na gałęzi.
Puchacz jest największą polską sową. Poluje w nocy, kierując się słuchem i wzrokiem. Pióra wokół oczu i dzioba tworzą szlarę – talerzowate zagłębienie skupiające dźwięki i prowadzące je do ucha ptaka. Puchacz ma masywną sylwetkę, dużą okrągłą głowę, pomarańczowe oczy i charakterystyczne skupiska piór przypominające uszy. Zamieszkuje rozległe pierwotne obszary leśne. Poluje na średniej wielkości ptaki i ssaki, czasami także na owady.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RAGi1FfX3LS5u
Fotografia przedstawia puchacza stojącego na trawie przy strumieniu.
Najszybszym ptakiem jest sokół wędrowny, który podczas ostrego lotu w dół potrafi rozwinąć prędkość ponad 300 km/h. Cechuje go duża, krępa i silna sylwetka z długimi, ostro zakończonymi skrzydłami i masywną głową. Poluje w dzień na drobne kręgowce, głównie ptaki i ssaki. Zamieszkuje wszystkie kontynenty, najczęściej doliny rzeczne, obszary górskie i lasy położone blisko zbiorników wodnych. Może także występować na terenach miejskich.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RN4CF5xyTaM9y
Fotografia przedstawia sokoła lecącego na tle bezchmurnego nieba.
Określ, dlaczego liczne ptaki mają ubarwienie kamuflujące.
Galeria przedstawiają innych przedstawicieli ptaków:
Ptaki są bardzo ważne w przyrodzie...
Ptaki stanowią ważny składnik licznych łańcuchów pokarmowych;
Ptaki, zjadając owoce, przyczyniają się do rozsiewania nasion;
Kolibry podczas pobierania nektaru zapylają rośliny, głównie storczyki i kaktusy.
... i dla człowieka
Ptaki masowo hoduje się na potrzeby przemysłu spożywczego dla mięsa i jaj;
Niektóre gatunki dzikiego ptactwa widnieją na liście zwierząt łownych;
Ptasich piór używa się do wypełniania kołder, poduszek lub kurtek, a także – z uwagi na ich walory estetyczne – do wyrobu ozdób;
Papugi i kanarki, ze względu na towarzyski charakter lub piękny śpiew, są hodowane jako zwierzęta domowe;
Dzięki zdolności niektórych gatunków ptaków do polowania na szkodniki pól i magazynów uważa się je za cennych sprzymierzeńców człowieka, np. żywiące się owadami: sikory, wilgi, dzięcioły, żołny, kuropatwy;
Liczne gatunki sów, myszołowy, jastrzębie i pustułki polują na myszy, które wyrządzają szkody w magazynach ze zbożem, a także w samych uprawach;
Ptaki mogą powodować poważne straty, np. wróblowate wyjadają ziarna zbóż, a kormorany i mewy przyczyniają się do ubytków w gospodarstwach rybackich.
Dudek jest ptakiem terytorialnym i w razie zagrożenia agresywnie broni terytorium. Wyjaśnij, jaki jest powód takiego zachowania.
To ważne!
Do wspólnych cech ptaków należą: skóra pokryta piórami, przednie kończyny przekształcone w skrzydła, obecność dzioba pozbawionego zębów, lekki i mocny szkielet.
Ptaki są kręgowcami stałocieplnymi, co oznacza, że temperatura ich ciała jest stała i nie zależy od temperatury środowiska.
Ptaki występują w powietrzu, na lądzie i środowiskach wodnych.
Przystosowania ptaków do lotu to m.in. pokrycie ciała piórami, kończyny przekształcone w skrzydła, obecność grzebienia na mostku, lekki szkielet, obecność worków powietrznych i dobry wzrok.
Ptaki są jajorodne, występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne.
Rozwój zarodka odbywa się w jaju. Zarodki otoczone są błonami płodowymi zapewniającymi im optymalne warunki do rozwoju.
Ptaki stanowią ważny składnik licznych łańcuchów pokarmowych, rozsiewają nasiona i zapylają rośliny.
Ptaki hoduje się dla mięsa, jaj oraz ich piór, które wykorzystuje się do produkcji pościeli i odzieży oraz ozdób. Niektóre ptaki hodowane są jako zwierzęta domowe. Ptaki zjadają szkodniki.
Na pożegnanie
Ptaki potrafią latać. Zaznacz cechy, które umożliwiły im opanowanie tej czynności.
- przekształcenie kończyn przednich w skrzydła
- posiadanie dwóch par kończyn
- wykształcenie błon płodowych
- brak zębów
- obecność worków powietrznych
- obecność grzebienia na mostku
- dobrze rozwinięte zmysły węchu, słuchu i smaku
Liczba uderzeń serca Możliwe odpowiedzi: 1. jest mniejsza u ptaka szybującego niż u ptaka lecącego w kluczu., 2. jest większa u ptaka lecącego na końcu klucza niż u ptaka lecącego samodzielnie., 3. zależy od intensywności wysiłku podczas lotu., 4. zależy od oporu powietrza., 5. ma związek ze sposobem lotu.
Przeanalizuj mapę przedstawiającą drogi migracji bocianów, a następnie odpowiedz na pytania.
a. Podaj, w jakich krajach gniazdują bociany.
b. Określ, czy lecąc do miejsc zimowania, bociany omijają morza czy góry. Odpowiedź uzasadnij.
Wyjaśnij na wybranych przykładach zależność między budową dzioba ptaka a rodzajem pokarmu, którym się on żywi.
Ułóż zestaw 5 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o ptakach. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą część modułu o zwierzętach stałocieplnych. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.