Ortografia - pisownia zakończeń rzeczowników: -ii, -ji, -i

Warto wiedzieć!

Pewnie nie raz zdarzyło ci się pomyśleć, że dużo łatwiej byłoby posługiwać się polszczyzną, gdyby ortografia nie była tak skomplikowana. Dlaczego jednakowo brzmiące głoski zapisujemy w dwojaki sposób: rz - ż, ch - h, ó - u? Dlaczego pewne formy piszemy łącznie, a inne oddzielnie? Zasady ortografii mają różne podłoże i nie da się ich ujednolicić. Nie ma też pewności, czy wprowadzenie pewnych uproszczeń przyniosłoby zamierzony efekt. Być może więc wystarczy inne, historyczne spojrzenie, bo ortografię trudno zrozumieć bez odwoływania się do jej dziejów.

Przyjęcie chrztu w 966 r. w obrządku łacińskim spowodowało wkroczenie naszego kraju w przestrzeń kultury tekstów rękopiśmiennychrękopiśmiennyrękopiśmiennych. W XII w. Polacy przyjęli alfabet łaciński. To duży krok w rozwoju cywilizacyjnym, litery pisma łacińskiego trzeba było przystosować do dźwięków mowy polskiej.  Na początku do zapisu kilku różnych głosek polskich wykorzystywano jedną literę łacińską.  Uregulowanie konieczne było także w przypadku spółgłosek miękkich, tzw. samogłosek pochylonych i nosowych, i - y - j oraz l - ł.

Bardzo długo nie było w polskiej ortografii litery j. Stosowano zazwyczaj i przed samogłoskami (iasny) oraz y przed spółgłoskami i w wygłosiewygłoswygłosie (bayka, kray), czasem również g (gest = jest). J pojawiało się właściwie wyłącznie na początku pewnych wyrazów, np. Jezor (Jęzor), Janouici (Janowicy) można znaleźć w Bulli gnieźnieńskiej.

R11PjHsJHpbTT

Zdjęcie przedstawia cztery wersy tekstu zapisanego na karcie papieru. Tekst jest w przeważającej części zapisany w języku łacińskim, tylko jedno zdanie w języku polskim. Jest ono zaznaczone na czerwono.

Jeszcze w 1936 r., kiedy podjęto kilka ważnych ustaleń dotyczących pisowni, uznano sprawę j za najtrudniejszą! Komitet Ortograficzny przyjął, że j w wyrazach zapożyczonych pisane będzie po s, c, z, by zapobiec możliwości odczytania tych spółgłosek jako ś, ć, ź.

Pisownia rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych na -ja, -ia

Pisownia rzeczowników rodzaju żeńskiego  zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej  na -ja, -ia czasami sprawia kłopot.

Rzeczowniki te w dopełniaczu (kogo? czego?), celowniku (komu? czemu?) i miejscowniku (o kim? o czym?) mogą mieć różne zakończenia.

Rzeczowniki zakończone na -ja po spółgłoskach c, s, z, na przykład: lekcja, poezja, Azja, procesja w dopełniaczu, celowniku, miejscowniku  mają zakończenie -ji, na przykład: lekcji, poezji, Azji, procesji.

Rzeczowniki zakończone na -ja po samogłoskach, na przykład: szyja, nadzieja, aleja mają w dopełniaczu, celowniku, miejscowniku zakończenie -i, na przykład: szyi, nadziei, alei.

Rzeczowniki zakończone na -ia po spółgłoskach b, p, f, w, m, n na przykład: Zofia, utopia, Arabia, armia, Dania w dopełniaczu, celowniku, miejscowniku mają zakończenie -ii, na przykład: Zofii, utopii, Arabii, armii, Danii.

Rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na -ea np. idea, orchidea

Końcówkę -ii piszemy w wyrazach obcego pochodzenia, np.: komedia – komedii, historia – historii.

Końcówkę -i piszemy w wyrazach rodzimych lub zapożyczonych, całkowicie przyswojonych, np.: jadalnia – jadalni, uczelnia – uczelni.

Końcówkę -i piszemy bez względu na wymowę, np.: ziemia – ziemi, głębia – głębi.

Przeczytaj zamieszczony poniżej krótki tekst zatytułowany „Lekcja biologii” i wykonaj ćwicz. 7.

Lekcja biologii

Nauczycielka biologii poinformowała uczniów, że w nadchodzącym tygodniu zajęcia dotyczyć będą różnych roślin, takich jak: szałwia, soja, cykoria, dalia, cukinia, akacja, forsycja, brzoskwinia, dynia, bazylia, czereśnia, wiśnia, papaja, aronia, pistacja, nasturcja, hortensja, frezja.

W poniedziałek odbędzie się lekcja o roślinach, które w dopełniaczu liczby pojedynczej mają końcówkę –i, natomiast we wtorek lekcja o roślinach, które w dopełniaczu liczby pojedynczej mają końcówkę –ii. We środę uczniowie uczyć się będą o roślinach, które w dopełniaczu liczby pojedynczej mają końcówkę  –ji.

Sprawdź, czy umiesz!