Każda komórka powstaje z innej komórki, każdy organizm – z innego organizmu. Rozmnażanie, w odróżnieniu od pozostałych czynności życiowych, nie jest konieczne do przetrwania pojedynczego osobnika. Jakie jest więc jego znaczenie?

W tym module znajdziesz odpowiedź na wiele pytań, między innymi:

• Czym się charakteryzuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe?

• Jakie zalety ma rozmnażanie płciowe?

• Jakie są podobieństwa w rozmnażaniu człowieka i innych zwierząt rozmnażających się płciowo?

Rozmnażanie zapewnia przetrwanie gatunku

Gatunek obejmuje wszystkie podobne i krzyżujące się ze sobą osobniki żyjące w przeszłości oraz te, które pojawią się w następnych pokoleniach. RozmnażanierozmnażanieRozmnażanie prowadzi do zwiększenia liczby osobników i warunkuje ciągłość istnienia gatunku.

Wyróżnia się dwa rodzaje rozmnażania: bezpłciowe i płciowe

Rozmnażanie bezpłciowerozmnażanie bezpłciowebezpłciowe prowadzi do powstania osobników prawie identycznych z osobnikami rodzicielskimi. W wyniku rozmnażania płciowegorozmnażanie płciowepłciowego powstają zaś organizmy o cechach najczęściej innych niż te, które posiadają osobniki rodzicielskie.

R1LvAC68NaEx1

Schemat przedstawia rozmnażanie bezpłciowe i płciowe w czterech pokoleniach. Na szczycie schematu przedstawiającego rozmnażanie bezpłciowe jest samica lub samiec (pokolenie 1). Ma postać jasnoniebieskiej kuli. Powstają z niej dwie kolejne samice (pokolenie 2), a z każdej z nich kolejne dwie (pokolenie 3). Każda z czterech samic generuje po dwie samice (pokolenie 4). Osobniki we wszystkich pokoleniach są identyczne jak pierwsza samica - to jasnoniebieskie kule. W rozmnażaniu płciowym na szczycie schematu jest osobnik męski i żeński (pokolenie 1). Z samicy powstają dwa osobniki żeńskie, które łączą się z osobnikami męskimi (pokolenie 2). Z dwóch samic w pokoleniu 3 z każdej z nich powstaje samiec i samica. Każda samica łączy się z samcem, a każdy samiec z samicą. Z kolejnych zapłodnionych samic rodzi się po jeden samicy i po jednym samcu (pokolenie 4).

Rozmnażanie bezpłciowe zwierząt ma prosty przebieg

W rozmnażaniu bezpłciowym, które może polegać na podziale komórki (w przypadku organizmów jednokomórkowych) lub fragmentacji ciała (w przypadku wielokomórkowców), uczestniczy tylko jeden osobnik, a całe potomstwo jest jego wierną kopią. Chociaż taki sposób rozmnażania zapewnia szybkie zwiększenie liczebności osobników, ma również istotne wady. Najważniejszą z nich jest brak zmienności wśród potomstwa, które jest genetycznie identycznie nie tylko względem siebie, ale również z osobnikiem rodzicielskim. Brak różnorodności genetycznej może prowadzić do mniejszej zdolności adaptacji do zmian środowiskowych. Jeśli na przykład dojdzie do pojawienia się nowej choroby, wszystkie osobniki będą w równym stopniu narażone na jej negatywne efekty.

Rozmnażanie bezpłciowe może być korzystne dla gatunku przy obfitości pokarmu i braku zagrożeń.

Rozmnażanie płciowe u zwierząt odbywa się najczęściej z udziałem dwóch osobników rodzicielskich

Rozmnażanie płciowe poprzedza wytworzenie komórek rozrodczych zwanych gametami. Osobniki żeńskie wytwarzają gamety żeńskie, czyli komórki jajowekomórka jajowakomórki jajowe, osobniki męskie – gamety męskie, czyli plemnikiplemnikplemniki. Połączenie się plemnika z komórką jajową jest nazywane zapłodnieniemzapłodnieniezapłodnieniem. W wyniku tego procesu powstaje nowy osobnik o indywidualnym, niepowtarzalnym zestawie cech odziedziczonychdziedziczenieodziedziczonych po rodzicach.

RT70YwNsEAl85

Ilustracja przedstawia komórkę jajową i siedem plemników z lewej strony. Komórka jajowa jest okrągła oraz otoczona jest grubą błoną oraz wieńcem promienistym, czyli komórek ułożonych promieniście. Plemniki mają owalną główkę i znajdującą się za nią długą witkę służącą do poruszania. Jeden z plemników pokonał obie te warstwy i akrosomem, czyli przednią częścią główki, dotyka błony komórki jajowej.

Dzięki temu, że potomstwo różni się od swoich rodziców, w zmieniających się warunkach środowiska (takich jak np. ocieplenie klimatu) część osobników, która będzie posiadała przydatną cechę – przetrwa. Taka różnorodność sprawia, że organizmy rozmnażające się płciowo zyskują przewagę nad organizmami rozmnażającymi się bezpłciowo.

Człowiek rozmnaża się płciowo

Narządy, które uczestniczą w rozmnażaniu człowieka tworzą układ rozrodczy.

Rozwój człowieka rozpoczyna się od połączenia komórki jajowej, która powstaje w gruczołach rozrodczych żeńskich – jajnikach oraz plemnika, który powstaje w gruczołach rozrodczych męskich – jądrach. U kobiet, komórka jajowa uwalniana jest z jajników w określonym czasie podczas cyklu miesiączkowego. Dojrzewanie i uwalnianie komórki jajowej kontrolowane są przez żeńskie hormony płciowe, takie jak estrogeny i progesteron.

U człowieka zachodzi zapłodnienie wewnętrzne: połączenie się komórki jajowej i plemnika następuje w wewnętrznych narządach rozrodczych kobiety. W jego wyniku powstaje zygota, z której w żeńskim narządzie rozrodczym – macicy, rozwija się zarodek.

R1DDImfwXOp2V

Ilustracja przedstawia różne etapy rozwoju zarodka. Od lewej w klamrze znajdują się: beżowa komórka jajowa i plemnik. Między nimi widać plus. Oznacza to zapłodnienie. Czerwona strzałka w prawo wskazuje zygotę, której jądro ma dwa kolory. Dalej w prawo znajduje się skupisko podobnych komórek, przedstawiające zarodek. Na końcu ukazano duży, beżowy zarodek z pierwszymi narządami. Widać też zaczątek głowy, ogona i kończyn.

Podobnie jak u innych owodniowców, również u człowieka zarodek wytwarza błony płodowe, które chronią go i zapewniają odpowiednie warunki do wzrostu. W miarę rozwoju zarodka, przekształca się on w płód.

Człowiek należy do zwierząt żyworodnych, co oznacza, że zarodek rozwija się wewnątrz ciała matki, otrzymując od niej substancje odżywcze, wodę i tlen. Ciąża czyli okres od zapłodnienia do urodzenia dziecka, trwa około dziewięciu miesięcy i kończy się porodem.

Człowiek jest ssakiem, dlatego podobnie jak inne gatunki należące do tej gromady kręgowców odżywia swoje nowonarodzone dzieci mlekiem, które powstaje w gruczołach piersiowych kobiet.

Po narodzinach człowiek przechodzi przez różne etapy rozwoju fizycznego, emocjonalnego i poznawczego. Każdy z tych etapów ma kluczowe znaczenie dla kształtowania się osobowości i zdolności człowieka.

To ważne!

• Rozmnażanie jest warunkiem przetrwania gatunków.

• W wyniku rozmnażania bezpłciowego z jednego organizmu rodzicielskiego powstaje wiele osobników potomnych w znacznym stopniu podobnych do organizmu rodzicielskiego i do siebie nawzajem.

• W rozmnażaniu płciowym biorą udział komórki rozrodcze (gamety) wytworzone przez organizmy rodzicielskie.

• Dzięki rozmnażaniu płciowemu osobniki różnią się od siebie, co zwiększa szanse przeżycia gatunku w zmieniającym się środowisku.

• U człowieka zapłodnienie i rozwój zarodka odbywają się w drogach rodnych kobiety.

• Ciąża kończy się porodem, a nowonarodzone dzieci odżywiane są mlekiem.

• Po narodzinach człowiek przechodzi przez kilka etapów rozwoju obejmujących dojrzewanie fizyczne, emocjonalne i poznawcze.

Na pożegnanie