Na zdjęciu saksofonista. Muzyk ubrany jest w białą koszulę, szarą kamizelkę, szary kapelusik. Mężczyzna grając unosi saksofon altowy do góry i odchyla się lekko do tyłu. W powietrzu jest dużo dymu. Napis: Czy saksofon zrobiony jest z drewna?
Na zdjęciu saksofonista. Muzyk ubrany jest w białą koszulę, szarą kamizelkę, szary kapelusik. Mężczyzna grając unosi saksofon altowy do góry i odchyla się lekko do tyłu. W powietrzu jest dużo dymu. Napis: Czy saksofon zrobiony jest z drewna?
Czy saksofon zrobiony jest z drewna?
Źródło: online-skills.
Przejdźmy do tematu
Jak powstaje dźwięk w instrumentach dętych?
W instrumentach dętych źródłem dźwięku jest drgające powietrze, stąd też inna nazwa tych instrumentów, to aerofony, od greckiego słowa aeros [czyt.: aeros], oznaczającego powietrze i phoné [czyt.: fone], oznaczającego dźwięk. Wysokość dźwięku w tych instrumentach zależy od długości piszczałki (rury). Im piszczałka dłuższa, tym dźwięk jest niższy i odwrotnie - im krótsza, tym dźwięk instrumentu wyższy. Zależność tę najłatwiej jest zaobserwować w organach piszczałkowych. Barwa dźwięku w instrumentach dętych zależy, m.in. od materiału, z jakiego są wykonane, kształtu, grubości piszczałki, wibratora np. stroika.
Grać mogą również przedmioty, które z pozoru nie są instrumentami dętymi, ale źródłem dźwięku jest jednak drgające powietrze i dodatkowo nie zawsze zamknięte w piszczałce.
Jak grać, by grać dobrze? Rodzaje artykulacji na różnych instrumentach
Gra na instrumentach jest obok śpiewu główną formą kontaktu dzieci i młodzieży z muzyką. Każdy instrument zbudowany jest z innych materiałów, inaczej będziemy go trzymać podczas gry, w różniący się sposób wydobywamy na każdym dźwięki. Skrzypce i rodzina fletów zagra wspólnie mini‑koncert, ale ich pokrewieństwo jest dość dalekie, by nie powiedzieć, że prawie żadne. Tymczasem obój, klarnet z fagotem nawet blisko siebie razem „siedzą” w orkiestrze i dotrzymują sobie towarzystwa podczas koncertowych wykonań. I tym razem nie jest to przypadkowe zestawienie, gdyż należą do jednej rodziny instrumentów dętych drewnianych.
Jednak, by pojąć tak obszerną wiedzę, zapamiętać i dostrzec różnicę nie tylko w brzmieniu, ale i w budowie instrumentów, warto przyjrzeć się prezentowanym filmom. W nich zostanie zademonstrowany sposób gry i różne rodzaje artykulacji na wielu instrumentach występujących w orkiestrze symfonicznej, to jest na instrumentach dętych (drewnianych i blaszanych) oraz klawiszowych.
Instrumenty dęte drewniane
RtrsAyzLrr7mJ
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – flety, obój”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – flety, obój”.
Czar instrumentów – flety, obój, film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Czar instrumentów – flety, obój, film, licencja: CC BY 3.0.
Flety
Flet prosty - jest jednym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych z grupy aerofonów wargowych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami.
Flet poprzeczny - to długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych.
Wysłuchaj nagrań fletów.
R12CA1q6P4fb0
Ilustracja interaktywna przedstawia flet prosty. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: flet prosty i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza.
Ilustracja interaktywna przedstawia flet prosty. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: flet prosty i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza.
Ilustracja interaktywna przedstawia flet poprzeczny. Na zdjęciu ukazany jest metalowy, podłużny instrument z klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet poprzeczny i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, ale mocniej niż flet prosty, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza. Przedstawione są dźwięki z całej skali fletu są one dość wysokie.
Ilustracja interaktywna przedstawia flet poprzeczny. Na zdjęciu ukazany jest metalowy, podłużny instrument z klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet poprzeczny i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet brzmi miękko, miło dla ucha, delikatnie, ale mocniej niż flet prosty, słychać, że jego dźwięk pochodzi z drgającego powietrza. Przedstawione są dźwięki z całej skali fletu są one dość wysokie.
Ilustracja interaktywna przedstawia flet piccolo. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet piccolo i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet piccolo brzmi bardzo jasno, trochę piskliwie, niektóre dźwięki są bardzo wysokie.
Ilustracja interaktywna przedstawia flet piccolo. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis flet piccolo i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Flet piccolo brzmi bardzo jasno, trochę piskliwie, niektóre dźwięki są bardzo wysokie.
Zequinha de Abreu, „Tico, tico” (kwartet fletowy), AMFN, CC BY 3.0
Nagranie utworu Tico tico w aranżacji na cztery flety poprzeczne. Utwór jest wesoły, skoczny.
Polecenie 1
RqCW8lWy8gtsn
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Flet poprzeczny zalicza się do instrumentów dętych drewnianych ale obecnie ten instrument jest budowany z innych materiałow.
Flet poprzeczny zbudowany jest z metali, tj. stali nierdzewnej, srebra, lub złota. Składa się z trzech części: główki, korpusu oraz stopy. Korpus zawiera szereg klap, które odpowiadają za wysokość dźwięku.
Instrumenty wykorzystujące stroik podwójny
R1eSlmVQnADQl
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – fagot, klarnet, kontrafagot".
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – fagot, klarnet, kontrafagot".
Czar instrumentów – fagot, klarnet, kontrafagot – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Czar instrumentów – fagot, klarnet, kontrafagot – film, licencja: CC BY 3.0.
Fagot - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych, zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza wiązkę drewna.
Kontrafagot - basowa odmiana fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów.
Rożek angielski - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową.
Obój - to instrument muzyczny, zaliczany do grupy aerofonów dwustroikowych. Długość tego instrumentu to około 60 cm.
R1Cs6aPJ3C9ns
Ilustracja interaktywna przedstawia fagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument, złożony z dwóch połączonych w dolnej części rur oraz umieszczonego na wygiętej, w kształcie litery S, rurce ustnika. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: fagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Ilustracja interaktywna przedstawia fagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument, złożony z dwóch połączonych w dolnej części rur oraz umieszczonego na wygiętej, w kształcie litery S, rurce ustnika. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: fagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Ilustracja interaktywna przedstawia kontrafagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis kontrafagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest bardzo niskie, chropowate. Najniższe dźwięki mocno wibrują.
Ilustracja interaktywna przedstawia kontrafagot. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis kontrafagot i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest bardzo niskie, chropowate. Najniższe dźwięki mocno wibrują.
lustracja interaktywna przedstawia rożek angielski. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami i ustnikiem, umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Rożek angielski i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość ciemne, matowe, trochę brzęczące, przenikliwe.
lustracja interaktywna przedstawia rożek angielski. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami i ustnikiem, umieszczonym na wygiętej rurce. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Rożek angielski i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość ciemne, matowe, trochę brzęczące, przenikliwe.
Ilustracja interaktywna przedstawia obój. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami oraz cienkim, spłaszczonym ustnikiem. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Obój i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest trochę jaśniejsze niż brzmienie rożka angielskiego, przenikliwe, trochę brzęczące.
Ilustracja interaktywna przedstawia obój. Na zdjęciu ukazany jest drewniany, podłużny instrument z metalowymi klapkami oraz cienkim, spłaszczonym ustnikiem. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Obój i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest trochę jaśniejsze niż brzmienie rożka angielskiego, przenikliwe, trochę brzęczące.
Klarnet - instrument muzyczny z grupy aerofonów stroikowych z pojedynczym stroikiem. Jest to cylindryczna rura, zakończona nieco rozszerzoną czarą głosową. Tak jak obój, klarnet wyposażony jest w metalowe klapki, ale posiada inny niż w oboju stroik, umieszczony w płasko ściętym ustniku za pomocą metalowej obręczy zwanej ligaturą.
Wysłuchaj nagrania klarnetu.
R1LIuaE3PhiyX
Ilustracja interaktywna przedstawia klarnet. Na zdjęciu ukazany jest czarny, podłużny instrument, rozszerzony na końcu z ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Klarnet i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość jasne, trochę skrzeczące.
Ilustracja interaktywna przedstawia klarnet. Na zdjęciu ukazany jest czarny, podłużny instrument, rozszerzony na końcu z ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Klarnet i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest dość jasne, trochę skrzeczące.
Utwór „Duet na klarnet i fagot nr 3 B‑dur” Utwór pogodny, w umiarkowanym tempie. Klarnet gra wyżej, fagot niżej. Czasami grają w jednym rytmie na dwa głosy, innym razem na pierwszy plan wybija się jeden z instrumentów, a drugi przejmuje rolę akompaniatora, potem role się zamieniają.
Utwór „Duet na klarnet i fagot nr 3 B‑dur” Utwór pogodny, w umiarkowanym tempie. Klarnet gra wyżej, fagot niżej. Czasami grają w jednym rytmie na dwa głosy, innym razem na pierwszy plan wybija się jeden z instrumentów, a drugi przejmuje rolę akompaniatora, potem role się zamieniają.
Utwór „Duet na klarnet i fagot nr 3 B‑dur” Utwór pogodny, w umiarkowanym tempie. Klarnet gra wyżej, fagot niżej. Czasami grają w jednym rytmie na dwa głosy, innym razem na pierwszy plan wybija się jeden z instrumentów, a drugi przejmuje rolę akompaniatora, potem role się zamieniają.
Saksofony
Saksofon - to jeden z młodszych instrumentów muzycznych z grupy aerofonów stroikowych, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa [czytaj: adolfa saksa]. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę, należy do grupy instrumentów dętych drewnianych.
Slajd 1 z 3
R2EVX31ZOPVMS
Ilustracja przedstawia saksofon sopranowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, w kształcie rury rozszerzonej na końcu z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
Saksofon sopranowy
Źródło: online-skills, domena publiczna.
R1KRVZCKJ1UFK
Ilustracja przedstawia saksofon tenorowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
Saksofon tenorowy
Źródło: online-skills, domena publiczna.
RX3URU1V75Q2D
Ilustracja przedstawia saksofon barytonowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
Saksofon barytonowy
Źródło: online-skills, domena publiczna.
Wysłuchaj nagrań saksofonu.
R1G9LRNBLPS54
Ilustracja interaktywna przedstawia saksofon altowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Saksofon altowy i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest jasne, chropowate.
Ilustracja interaktywna przedstawia saksofon altowy. Na zdjęciu ukazany jest podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Saksofon altowy i zostaje odtworzona próbka brzmienia. Brzmienie instrumentu jest jasne, chropowate.
Utwór wykonany przez kwartet saksofonowy. Utwór w rytmie tanga, dynamiczny, rytmiczny, o ciekawej melodii. Klarnety mają różne barwy, jeden z nich gra wysoko i ma bardzo jasną barwę, inne brzmią niżej i mają ciemniejsze barwy. Pierwsza część utworu jest w tempie szybkim, rytmiczna i wesoła. Druga część jest nostalgiczna, powolna, troszeczkę smutna.
Utwór wykonany przez kwartet saksofonowy. Utwór w rytmie tanga, dynamiczny, rytmiczny, o ciekawej melodii. Klarnety mają różne barwy, jeden z nich gra wysoko i ma bardzo jasną barwę, inne brzmią niżej i mają ciemniejsze barwy. Pierwsza część utworu jest w tempie szybkim, rytmiczna i wesoła. Druga część jest nostalgiczna, powolna, troszeczkę smutna.
Utwór wykonany przez kwartet saksofonowy. Utwór w rytmie tanga, dynamiczny, rytmiczny, o ciekawej melodii. Klarnety mają różne barwy, jeden z nich gra wysoko i ma bardzo jasną barwę, inne brzmią niżej i mają ciemniejsze barwy. Pierwsza część utworu jest w tempie szybkim, rytmiczna i wesoła. Druga część jest nostalgiczna, powolna, troszeczkę smutna.
m7e4f4eb740dcc55b_0000000000201
R6HtJNwSYfdrf
Ćwiczenie 1
Aerofony to nazwa instrumentów: Możliwe odpowiedzi: 1. strunowych, 2. smyczkowych, 3. dętych
Ćwiczenie 2
R1LWo4xlYilox
Próbka brzmienia fagotu. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Punkt 1:
Próbka brzmienia fagotu. Brzmienie instrumentu jest dość niskie, chropowate. Przedstawione są dźwięki z całej skali fagotu.
Punkt 1:
1
1.
Dźwięk do ćwiczenia nr 2. {audio}
R1e9FaYW5Bcgd
Spośród wymienionych instrumentów wybierz te, które należą do instrumentów dętych drewnianych: 1. flet, 2. trąbka, 3. saksofon, 4. obój, 5 fagot.
Spośród wymienionych instrumentów wybierz te, które należą do instrumentów dętych drewnianych: 1. flet, 2. trąbka, 3. saksofon, 4. obój, 5 fagot.
Wskaż, na którym instrumencie został odegrany powyższy dźwięk.
Ilustracja przedstawia instrument - Saksofon. Jest to duży instrument w kolorze złotym.
Ilustracja przedstawia instrument - Obój. Instrument jest czarny i posiada złote elementy
Ilustracja przedstawia instrument - Fagot. Instrument jest czarny z widocznymi srebrnymi elementami.
Ćwiczenie 2
R12jhszYPoTju
Wymień trzy instrumenty dęte drewniane.
RufOpHO2pBIVb1
Ćwiczenie 3
Dopasuj opisy do instrumentów. Instrumenty 1. kontrafagot,
2. flet prosty, 3. saksofon altowy, Opisy instrumentów: A. drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. B. drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami
C. podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
Dopasuj opisy do instrumentów. Instrumenty 1. kontrafagot,
2. flet prosty, 3. saksofon altowy, Opisy instrumentów: A. drewniany, podłużny instrument składający się z poczwórnie złożonej rury z metalowymi klapkami i ustnikiem umieszczonym na wygiętej rurce. B. drewniany, podłużny instrument z ustnikiem i siedmioma otworami
C. podłużny instrument w kolorze złotym, wygięty na kształt fajki z czarnym ustnikiem oraz metalowymi klapkami.
Ćwiczenie 3
R1QV0KP67ONtH
Odpowiedz na pytanie. Który z instrumentów dętych drewnianych brzmi najwyżej?
Spośród przedstawionych definicji wybierz tą, która opisuje stroik pojedynczy: Możliwe odpowiedzi: 1. urządzenie służące do strojenia instrumentów, 2. pojedyncza płytka drewniana, część ustnika klarnetu i saksofonu, 3. drewniana piszczałka z jednym otworem.
Spośród przedstawionych definicji wybierz tą, która opisuje stroik pojedynczy:
urządzenie służące do strojenia instrumentów
pojedyncza płytka drewniana, część ustnika klarnetu i saksofonu
drewniana piszczałka z jednym otworem
R1JSEJI34ARMO
Ćwiczenie 6
Spośród wymienionych zdań, wybierz te, które są prawdziwe. A. Obój skonstruował Adolf Sax, B. Źródłem dźwięku w instrumentach dętych jest drgająca struna, C. W instrumentach dętych drewnianych dźwięki zmienia się za pomocą wentyli, D. Wysokość dźwięku zależy od długości drgającego słupa powietrza.
Zaznacz zdanie prawdziwe.
W instrumentach dętych drewnianych dźwięki zmienia się za pomocą wentyli.
Wysokość dźwięku zależy od długości drgającego słupa powietrza.
Obój skonstruował Adolph Sax.
Źródłem dźwięku w instrumentach dętych jest drgająca struna.
R1Zw3S7TjHD3H1
Ćwiczenie 7
Uszereguj instrumenty od najwyżej do brzmiącego najniżej. 1. obój 2. saksofon altowy, 3. flet prosty, 4. kontrafagot.
Uszereguj instrumenty od najwyżej do brzmiącego najniżej. 1. obój 2. saksofon altowy, 3. flet prosty, 4. kontrafagot.
Przedstawione poniżej ilustracje instrumentów dętych drewnianych ułóż w kolejności od brzmiącego najwyżej do brzmiącego najniżej:
Ćwiczenie 7
R1SfWaRt2hpzj
Odpowiedz na pytanie. Który instrument dęty drewniany brzmi najniżej?
R10FOmY9ZnPv0
Ćwiczenie 8
Do podanych opisów dopasuj odpowiednią nazwę instrumentu: Możliwe odpowiedzi: 1. Jest nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową., 2. To długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych., 3. Jest odmianą fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów., 4. To jeden z młodszych instrumentów, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę należy do grupy instrumentów dętych drewnianych., 5. Jest jednym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami., 6. Jest zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza wiązkę drewna. Instrumenty A. flet poprzeczny B. flet prosty C. Rożek angielski D. Fagot E. Kontrafagot F. Saksofon.
Do podanych opisów dopasuj odpowiednią nazwę instrumentu: Możliwe odpowiedzi: 1. Jest nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową., 2. To długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych., 3. Jest odmianą fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów., 4. To jeden z młodszych instrumentów, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę należy do grupy instrumentów dętych drewnianych., 5. Jest jednym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami., 6. Jest zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza wiązkę drewna. Instrumenty A. flet poprzeczny B. flet prosty C. Rożek angielski D. Fagot E. Kontrafagot F. Saksofon.
Do podanych opisów dopasuj odpowiednią nazwę instrumentu:
To jeden z młodszych instrumentów, skonstruowany został w pierwszej połowie XIX wieku przez Adolpha Saxa. Wykonany jest z metalu, ze względu na budowę należy do grupy instrumentów dętych drewnianych., Jest jednym z najstarszych instrumentów dętych drewnianych. To drewniana lub plastikowa piszczałka z otworami. Podczas gry zakrywa się je palcami., Jest odmianą fagotu o niskim brzmieniu. Składa się trzech rur o łącznej długości ponad pięć metrów., Jest nieco dłuższy od oboju. Zakończony jest charakterystyczną kulistą czarą głosową., Jest zbudowany z dwóch drewnianych rur połączonych u dołu. Nazwa pochodzi z języka włoskiego i oznacza <i>wiązkę drewna</i>., To długa piszczałka z systemem klapek i dźwigni. Powietrze wdmuchuje się przez umieszczony z boku otwór. Instrument ten wykonany jest z metalu, ale ze względu na budowę zalicza się do grupy instrumentów dętych drewnianych.
Saksofon
Flet poprzeczny
Flet prosty
Kontrafagot
Rożek angielski
Fagot
Instrumenty dęte blaszane
R3rAAFD0ZaQu9
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – puzon, trąbka, tuba”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – puzon, trąbka, tuba”.
Czar instrumentów – puzon, trąbka, tuba – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Czar instrumentów – puzon, trąbka, tuba – film, licencja: CC BY 3.0.
Trąbka
R1BRlwzB7IIrp
Ilustracja przedstawia trąbkę. Widoczna jest metalowa rura, skręcona w pętlę. Z jednej strony zakończona kielichowym ustnikiem, a z drugiej rozszerzeniem w kształcie dzwonu.
Prototypem trąbki była rura z kości lub bambusa, którą z czasem zastąpiono rurą metalową. Prostych trąbek używano już w starożytności jako instrumentów sygnałowych i fanfarowych. W toku ewolucji trąbki, rura instrumentu została zwinięta, do pętli dodano trzy rurki z wentylami, które można włączać w obwód instrumentu. W ten sposób trąbka zyskała pełna skalę chromatyczną. Obecnie najbardziej popularną odmianą jest trąbka w stroju B. Do tego czasu występowały różne odmiany instrumentu, przeznaczone do grania w różnych tonacjach. Trąbka posiada kociołkowaty ustnik, a czara głosowa jest wydłużona. Barwę trąbki i innych instrumentów dętych blaszanych można zmieniać za pomocą tłumika.
Polecenie 2
R1U7xLfcGOAcF
Posłuchaj brzmienia trąbki i odpowiedz na pytanie: Czym różniły się pierwsze trąbki od trąbek współczesnych?
Odpowiedz na pytania: 1. Od kiedy używano trąbek? 2. Czym różniły się pierwsze trąbki od trąbek współczesnych?
Budowa trąbki została przedstawiona bardziej szczegółowo w poniższym opisie. Zapoznaj się z nim.
Trąbka to dęty instrument blaszany, który wyróżnia się prostą, metalową konstrukcją z kilkoma charakterystycznymi elementami. Jest zazwyczaj wykonana z mosiądzu i ma błyszczące, złote lub srebrzyste wykończenie. Zbudowana jest z długiej, cylindrycznej rury, która jest zwinięta w spiralę, a na jednym jej końcu znajduje się ustnik, a na drugim – czara głosowa. Trąbka ma niewielkie rozmiary w porównaniu do innych instrumentów dętych blaszanych, takich jak puzon czy tuba, co czyni ją łatwą do trzymania i przenoszenia. Ustnik trąbki to mała, stożkowata część, która przylega do ust muzyka. Jest to kluczowy element w generowaniu dźwięku, gdyż to właśnie na ustniku muzyk wytwarza wibracje powietrza poprzez odpowiednie ułożenie warg (technika ta zwana jest zadęciem). Ustnik trąbki ma różne kształty i rozmiary, które wpływają na barwę dźwięku – głębszy ustnik daje pełniejszy dźwięk, natomiast płytszy bardziej ostry i jasny. Rura trąbki, mimo że wygląda na prostą, jest zwinięta w spiralę, aby zmieścić jej pełną długość w kompaktowej konstrukcji. Gdyby rozprostować trąbkę, jej rura miałaby długość około 1,5 metra. Spirala nie ma wpływu na dźwięk, ale pozwala na uzyskanie odpowiedniego brzmienia bez konieczności posiadania długiego instrumentu. Trąbka posiada trzy wentyle (tłoki), które są jednym z najważniejszych mechanizmów tego instrumentu. Każdy z tych wentyli, kiedy jest wciśnięty, wydłuża długość rury, co obniża wysokość dźwięku o pół tonu (pierwszy wentyl), cały ton (drugi wentyl) lub półtora tonu (trzeci wentyl). Kombinacja różnych wciśnięć wentyli pozwala na uzyskanie pełnej gamy dźwięków. Wentyle są precyzyjnym mechanizmem, który wymaga regularnej konserwacji, aby działały płynnie i nie zacięły się. Czara głosowa to rozszerzający się ku końcowi instrumentu element, który odpowiada za projekcję i brzmienie dźwięku. Im większa i szersza czara, tym dźwięk trąbki staje się pełniejszy i donośniejszy. Właśnie przez tę część instrumentu dźwięk wydobywany przez trębacza rezonuje i rozprzestrzenia się w przestrzeni. Działanie trąbki opiera się na kombinacji wibracji warg, przepływu powietrza i manipulacji wentylami. Muzyk przykłada usta do ustnika i dmucha, wprowadzając w wibrację słup powietrza w rurze trąbki. Dzięki odpowiedniej technice zadęcia, możliwe jest kontrolowanie wysokości dźwięku nawet bez użycia wentyli. Jednak to właśnie wentyle pozwalają na bardziej precyzyjne sterowanie wysokością dźwięku, a ich różne kombinacje umożliwiają granie zarówno prostych melodii, jak i skomplikowanych utworów. Podsumowując, trąbka jest wszechstronnym instrumentem, który ma bogatą historię i jest wykorzystywany w różnych gatunkach muzycznych, od muzyki klasycznej, przez jazz, po muzykę rozrywkową. Jej kompaktowa konstrukcja, w połączeniu z precyzyjnymi mechanizmami wentyli, pozwala na szeroki zakres ekspresji muzycznej. Trąbka wyróżnia się czystym, jasnym brzmieniem, które doskonale sprawdza się zarówno jako instrument solowy, jak i w orkiestrach czy zespołach kameralnych. Dźwięk trąbki, silny i przenikliwy, potrafi wypełnić salę koncertową, a jednocześnie dzięki subtelnym manipulacjom dźwiękiem może być delikatny i nastrojowy.
Istnieją instrumenty bardzo podobne do trąbki. Są to kornet i skrzydłówka. Kornet wywodzi się z rogu pocztowego i jest trochę mniejszy od trąbki.
Kornet
Kornet
R1c1lMYv6SBkl
Ilustracja przedstawia kornet. Widoczny jest instrument dęty blaszany z grupy aerofonów ustnikowych, podobny do trąbki.
Skrzydłówka
Skrzydłówka
R1ShsPykdUe7B
Ilustracja interaktywna przedstawia skrzydłówkę. Widoczny jest dęty instrument muzyczny z grupy aerofonów ustnikowych wyposażony w trzy wentyle.
Puzon
Puzon posiada lejkowaty ustnik i szeroką czarę głosową. Składa się z dwóch równoległych rur, połączonych trzecią ruchomą rurą w kształci litery „U”. Ta rura to suwak. Poprzez wsuwanie i wysuwanie suwaka, osiąga się różne wysokości dźwięku, tzn. można grać na puzonie różne melodie. Suwak w puzonie ma jeszcze jedną zaletę, poprzez płynne przesuwanie suwaka można wykonać efektowne glissanda.
RxvTUuOBkJ2om
Ilustracja interaktywna przedstawia puzon. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane, aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Ustnik, 2. Czara, 3. Suwak
Ilustracja interaktywna przedstawia puzon. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane, aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Ustnik, 2. Czara, 3. Suwak
Puzon, Źródło: zpe.gov.pl
Polecenie 3
R17UT3tYhqVAB
Posłuchaj brzmienia puzonu i odpowiedz na pytania: 1. Do czego służy w puzonie suwak? 2. Co oznacza słowo glissando?
Odpowiedz na pytania: 1. Do czego służy w puzonie suwak? 2. Co oznacza słowo glissando?
Waltornia
Waltornia wywodzi się od rogu zwierzęcego, stąd też nazwa tego instrumentu w wielu językach to róg. Waltornia, tak jak inne dęte, posiada ustnik. Jest to trzykrotnie zwinięta wąska rura, której czara głosowa rozszerza się gwałtownie u wylotu. Wewnątrz zwiniętego okręgu znajdują się trzy rurki z wentylami, dzięki czemu można wydobyć z instrumentu wszystkie dźwięki skali chromatycznej. Barwę waltorni można zmieniać poprzez częściowe zamykanie czary głosowej lub stosowanie tłumika. Skala waltorni jest trochę niższa niż puzonu.
R116HgqDuvasH
Ilustracja przedstawia waltornie. Widoczny jest instrument dęty blaszany w kształcie rogu.
Waltornia, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 4
RaJ1zXLwsIJaz
Posłuchaj brzmienia waltorni i odpowiedz na pytania: 1. Z czego wykonana jest waltornia? 2. Jaki przedmiot był pierwowzorem waltorni?
Odpowiedz na pytania: 1. Z czego wykonana jest waltornia? 2. Jaki przedmiot był pierwowzorem waltorni?
Tuba
Tuba to instrument najniżej brzmiący wśród dętych blaszanych. Zbudowana jest z długiej, wielokrotnie zwiniętej rury z szeroką czara głosową skierowaną ku górze. Posiada ustnik oraz trzy wentyle, które pozwalają na uzyskanie pełnej skali chromatycznej oraz czwarty wentyl do obniżania całego stroju. Basowa wersja tuby, która owija muzyka to helikon, wykorzystywany najczęściej w orkiestrach wojskowych lub marszowych.
RVY4blEQT42cw
Ilustracja przedstawia tubę. Widoczna jest długa rura rozpoczynająca się ustnikiem, wielokrotnie zwinięta, rozszerzająca się stożkowo i zakończona czarą głosową.
Tuba, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 5
RIvxXPHpKaifh
Posłuchaj brzmienia tuby i odpowiedz na pytania: 1. Z czego wykonana jest tuba? 2. Co to jest helikon?
Odpowiedz na pytania: 1. Z czego wykonana jest tuba? 2. Co to jest helikon?
Polecenie 6
RMjfaPuEMuBK8
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Tłumik to akcesorium, które umożliwia zamianę parametrów instrumentu.
Tłumiki w puzonie służą do tłumienia oraz modyfikacji wydobywających się dźwięków.
Instrumenty z miechem
R3NBQeXYI6Zaq
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Akordeon, organy - jako przykłady instrumentów dętych klawiszowych”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Akordeon, organy - jako przykłady instrumentów dętych klawiszowych”.
Akordeon, organy - jako przykłady instrumentów dętych klawiszowych – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Akordeon, organy - jako przykłady instrumentów dętych klawiszowych – film, licencja: CC BY 3.0.
Organy
Instrument tak stary, jak dzieje muzyki. Jednym z dowodów na to jest poniższy relief ukazujący organy wodne (hydraulis) oraz po bokach gladiatorów w trakcie walki.
R1IypVOp1jXxs
Na zdjęciu zaprezentowany został fragment kamienia w beżowym kolorze, w którym to wyrzeźbione zostały dwie postacie o zamazanych konturach, a pośrodku nich wykute zostały organy wodne dużych rozmiarów, zbliżone wielkością do ludzi.
Nina Willburger (fot.), Relief rzymski ukazujący organy wodne (hydraulis), Muzeum Archeologiczne, Trewir, Niemcy, imperiumromanum.pl, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Nina Willburger, Relief rzymski ukazujący organy wodne (hydraulis), relief, Muzeum Archeologiczne, Trewir, dostępny w internecie: https://imperiumromanum.pl/en/curiosities/roman-relief-showing-water-organs-and-gladiators/ [dostęp 29.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Jak wiele inspiracji istnieje, których tematem są organy jako instrument w dziejach ludzkości świadczy również ta poniżej prezentowana i jedna z nowocześniejszych budowli - mianowicie wodne organy w Zadarze (Chorwacja). Przypływy i odpływy wody wraz z podmuchami morskiego powietrza powodują powstawanie dźwięków.
RY4mjUFSRg2nu
Dźwięk wydobywający się z organów morskich w Zadarze, w Chorwacji, nagrany przez osobę Zuse. Fragment trwający 23 sekundy. Nie jest to utwór, a zapis dźwięku nietypowego oraz rzadkiego instrumentu. Brzmienie jest wyjątkowo potężne, wręcz groźne, przywodzące na myśl skrzyżowanie puzonu, fletu, didgeridoo oraz zwykłych organów.
Dźwięk wydobywający się z organów morskich w Zadarze, w Chorwacji, nagrany przez osobę Zuse. Fragment trwający 23 sekundy. Nie jest to utwór, a zapis dźwięku nietypowego oraz rzadkiego instrumentu. Brzmienie jest wyjątkowo potężne, wręcz groźne, przywodzące na myśl skrzyżowanie puzonu, fletu, didgeridoo oraz zwykłych organów.
Zuse (osoba nagrywająca), Dźwięk wydobywający się z organów morskich, Zadar, Chorwacja, wikimedia.org , CC0 1.0
Źródło: Zuse, Dźwięk wydobywający się z organów morskich, licencja: CC BY 1.0.
Zuse (osoba nagrywająca), Dźwięk wydobywający się z organów morskich, Zadar, Chorwacja, wikimedia.org , CC0 1.0
Źródło: Zuse, Dźwięk wydobywający się z organów morskich, licencja: CC BY 1.0.
Dźwięk wydobywający się z organów morskich w Zadarze, w Chorwacji, nagrany przez osobę Zuse. Fragment trwający 23 sekundy. Nie jest to utwór, a zapis dźwięku nietypowego oraz rzadkiego instrumentu. Brzmienie jest wyjątkowo potężne, wręcz groźne, przywodzące na myśl skrzyżowanie puzonu, fletu, didgeridoo oraz zwykłych organów.
RVeysEgKWO15B
Na zdjęciu wykonanym w słoneczny, prawie bezchmurny dzień dostrzec można lekko pofalowaną wodę, przy której prowadzi wybudowana z białego kamienia droga. Gdzieniegdzie znalazły się schody prowadzące wprost do wody. W tle wzrastają liczne, liściaste drzewa, a na dalszym planie dostrzegalne są zza drzew budynki, mury oraz kościół. Po drodze przechadzają się turyści.
Andrej Šalov (fotograf), Organy morskie w Zadarze, 2008 r., Chorwacja, wikimedia.org , CC BY‑SA 3.0
Źródło: Andrej Šalov, Organy morskie w Zadarze, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sea_organ_Zadar_1.jpg [dostęp 29.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
Skoro największe organy świata mogą posiadać nawet 32 000 piszczałek (USA – Atlantic City Convention Hall) [czytaj: usa- atlentik siti konwenszyn hol] nie licząc pozostałych elementów można je śmiało porównać do organów ludzkiego ciała. Pierwowzorem instrumentu zakwalifikowanego do grupy dętych klawiszowych, czyli organów uznaje się między innymi fletnię Pana (w Polsce multanki), ludowy instrument zwany dudami oraz pochodzący sprzed 5 tysięcy lat, chiński instrument nazywany czeng, który składał się z bambusowych piszczałek ustawionych na wiatrownicy. Podstawowe elementy, z których składają się obecne organy to: manuałManuałmanuał, pedał, prospektProspektprospekt, miechMiechmiech, piszczałkiPiszczałkipiszczałki, stół gry zwany kontuaremKontuarkontuarem.
RAo0KVxieL1pF
Utwór pod tytułem „Adagio” autorstwa Tomaso Albinioniego w wykonaniu organisty Radosława Kowalczyka. Fragment trwający 19 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez organy oraz instrumenty smyczkowe, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na organy solo. Utwór jest wykonywany w dość wolnym tempie. Ma bardzo mocne, dostojne, ale też melancholijne i sentymentalne brzmienie.
Utwór pod tytułem „Adagio” autorstwa Tomaso Albinioniego w wykonaniu organisty Radosława Kowalczyka. Fragment trwający 19 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez organy oraz instrumenty smyczkowe, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na organy solo. Utwór jest wykonywany w dość wolnym tempie. Ma bardzo mocne, dostojne, ale też melancholijne i sentymentalne brzmienie.
Tomaso Albinoni, „Adagio” (fragment), wykonanie: Radosław Kowalczyk (organy), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Radosław Kowalczyk, Tomaso Albinoni, „Adagio”, licencja: CC BY 3.0.
Tomaso Albinoni, „Adagio” (fragment), wykonanie: Radosław Kowalczyk (organy), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Radosław Kowalczyk, Tomaso Albinoni, „Adagio”, licencja: CC BY 3.0.
Utwór pod tytułem „Adagio” autorstwa Tomaso Albinioniego w wykonaniu organisty Radosława Kowalczyka. Fragment trwający 19 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez organy oraz instrumenty smyczkowe, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na organy solo. Utwór jest wykonywany w dość wolnym tempie. Ma bardzo mocne, dostojne, ale też melancholijne i sentymentalne brzmienie.
Materiał filmowy przybliży Wam sposób gry na tym największych instrumencie i pokaże jego elementy wraz z pięknym brzmieniem.
RSwc4vCPea1vF
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Co w organach piszczy?”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Co w organach piszczy?”.
Co w organach piszczy? – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Co w organach piszczy? – film, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
R145pnJt9aBk8
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Osoba ta odpowiedzialna była za działanie instrumentu.
Kalikanci wprawiali w ruch miechy organ. Dzięki temu instrument nadawał się do grania dźwięków.
Polecenie 8
R2Zh2KQlhMx1Z
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Okres ten trwał od końca XVI wieku do XVIII wieku.
Organy technologicznie rozwinęły się w baroku. Ten okres uznaje się najważniejszy dla ich rozwoju.
Polecenie 9
R3OHhLOWniftt
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Odpowiedz zgodnie ze swoim odczuciem. Wybrałem organy ... ponieważ ...
Mój wybór padł na organy pokazane przez prowadzącego ponieważ niczym się nie wyróżniają. Posiadają klasyczny wygląd znany z kościołów, które znajdują się niedaleko mojego miejsca zamieszkania.
Polecenie 10
Zapoznaj się z wiadomościami na temat organów.
REfNqS0Q0rUNo
Audiobook
Audiobook
RSdXToGEVHc7o
Ćwiczenie 9
Wskaż wszystkie zdania prawdziwe, w których jest mowa o organach. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsze organy zbudowano jeszcze w starożytności i były to organy hydrauliczne., 2. Pierwsze organy pneumatyczne zbudował matematyk Ktesibios z Aleksandrii., 3. Głównym ośrodkiem budownictwa organowego w wiekach średnich było Bizancjum., 4. Organy w kościele funkcjonują dopiero od VIII w., 5. Organy w kościele funkcjonują dopiero od epoki baroku., 6. Organy to instrument dęty., 7. W organach występują piszczałki., 8. Klawiatura ręczna w organach to manuał., 9. Klawiatura nożna w organach to pedał., 10. Portatyw to małe organy kościelne., 11. Portatyw to pomocnik organisty, który w dawnych czasach obsługiwał miech i pompował powietrze., 12. Muzyk grający na organach to organ.
Wskaż wszystkie zdania prawdziwe, w których jest mowa o organach.
Pierwsze organy zbudowano jeszcze w starożytności i były to organy hydrauliczne.
Pierwsze organy pneumatyczne zbudował matematyk Ktesibios z Aleksandrii.
Głównym ośrodkiem budownictwa organowego w wiekach średnich było Bizancjum.
Organy w kościele funkcjonują dopiero od VIII w.
Organy w kościele funkcjonują dopiero od epoki baroku.
Organy to instrument dęty.
W organach występują piszczałki.
Klawiatura ręczna w organach to manuał.
Klawiatura nożna w organach to pedał.
Portatyw to małe organy kościelne.
Portatyw to pomocnik organisty, który w dawnych czasach obsługiwał miech i pompował powietrze.
Muzyk grający na organach to organ.
RxMoV5rctmGST
Na zdjęciu prospekt organów w Kamieniu Pomorskim. Barokowy prospekt ma liczne zdobienia, jest bogato złocony, ozdobiony rzeźbami postaci biblijnych.
Prospekt organów w Kamieniu Pomorskim, 2013, wikimedia.org, domena publiczna
Rzecz o akordeonie
AnnRK
W Złodziejce książek pobrzmiewa akordeon, słychać dziecięcy śmiech, dziewczynka zbiega do piwnicy, gdzie czeka na nią ktoś, kogo istnienie musi trzymać w tajemnicy. Czasami ta sama dziewczęca postać skrada się do biblioteki żony burmistrza. Wchodzi tam przez okno, wychodzi tą samą drogą, ściskając w dłoniach kolejną książkę. Dalej ucieka na rowerze. Towarzyszy jej chłopiec o żółtych włosach. Żółtych jak cytryna. Zawsze będą mogli na siebie liczyć, gdy zza budynków wychyli się podwórkowa banda o niecnych zamiarach, gdy na chodniku zastukają oficerskie buty, gdy któreś dopadnie strach albo smutek.
R1OJQ5FnqXSic
Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku grającego na akordeonie. Jest pokazany od pasa w górę. Ubrany w sweter i płaszcz. Ma krótkie kręcone włosy. Po jego prawej stronie stoi bałwan. W tle jest drewniana ściana.
Kadr z filmu „Złodziejka książek” – amerykański dramat wojenny z 2013 r., reżyser: Brian Percival, pinimg.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Brian Percival, Kadr z filmu „Złodziejka książek” – amerykański dramat wojenny z 2013 r., reżyser: Brian Percival, kadr, dostępny w internecie: https://pl.pinterest.com/pin/580471839442469984/?nic_v3=1a4WI51A6 [dostęp 29.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
RVNm5nzUWNfxu
Utwór pod tytułem „Sonata g-moll” autorstwa Domenico Scarlattiego w wykonaniu akordeonisty Konrada Salwińskiego. Fragment trwający 40 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez klawesyn, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na akordeon solo. Utwór jest wykonywany w bardzo szybkim tempie. Ma bardzo charakterystyczne dla epoki baroku brzmienie: nieco monumentalne, dostojne oraz eleganckie.
Utwór pod tytułem „Sonata g-moll” autorstwa Domenico Scarlattiego w wykonaniu akordeonisty Konrada Salwińskiego. Fragment trwający 40 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez klawesyn, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na akordeon solo. Utwór jest wykonywany w bardzo szybkim tempie. Ma bardzo charakterystyczne dla epoki baroku brzmienie: nieco monumentalne, dostojne oraz eleganckie.
Domenico Scarlatti, [czytaj: demeniko skarlatti] „Sonata g‑moll” (fragment), wykonanie: Konrad Salwiński (akordeon), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Konrad Salwiński, Domenico Scarletti, Sonata g-moll, licencja: CC BY 3.0.
Domenico Scarlatti, [czytaj: demeniko skarlatti] „Sonata g‑moll” (fragment), wykonanie: Konrad Salwiński (akordeon), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Konrad Salwiński, Domenico Scarletti, Sonata g-moll, licencja: CC BY 3.0.
Utwór pod tytułem „Sonata g-moll” autorstwa Domenico Scarlattiego w wykonaniu akordeonisty Konrada Salwińskiego. Fragment trwający 40 sekund. Kompozycja jest instrumentalna, w oryginale wykonywana przez klawesyn, zamieszczona aranżacja jest przeznaczona na akordeon solo. Utwór jest wykonywany w bardzo szybkim tempie. Ma bardzo charakterystyczne dla epoki baroku brzmienie: nieco monumentalne, dostojne oraz eleganckie.
Wiele nazw m. in. takich jak: cyjaCyjacyja, bajanBajanbajan, harmoniaHarmoniaharmonia, pajan, harmoszkaHarmoszkaharmoszka, concertina [czytaj: koncertina], heligonka często również mylony z bandoneonemBandoneonbandoneonem wskazuje na bogatą genezę tego instrumentu. Wszystkie należą do rodziny instrumentów dętych klawiszowych. Mimo, że badacze tego instrumentu nie są zgodni co do rodzimego kraju pochodzenia, jednak Niemcy uznaje się za „ojczyznę” akordeonu. Tam w 1822 roku Christian Buschmann [czytaj: kristian buszman] opatentował eolinę ręczną (Handeolinę) [czytaj: hendeoline] – rodzaj harmonijki ustnej ze stroikami przelotowymi wyposażoną w miech. Chociaż najdroższe obecnie akordeony (bo wykonywane często ręcznie, mogą kosztować nawet 140 000 zł) pochodzą z Włoch inna teoria wskazuje, że prototypem tego instrumentu zajął się również w 1829 r. niejaki Cyrill Demian [czytaj: syril demian] z Wiednia.
W Polsce akordeon zwłaszcza na Śląsku Cieszyńskim i Żywiecczyźnie nazywany jest heligonką i dość dobrze spopularyzował go w swojej twórczości zespół Golec uOrkiestra. Akordeon posiada klawiaturę podobnie jak w fortepianie. Różni się jedynie w wersji tzw. akordeonu guzikowego (zamiast klawiszy są guziki czarno‑białe), a w przypadku tak zwanej harmonii polskiej – klawisze posiadają postać kwadratów i prostokątów ułożonych w kilku rzędach.
Rj2ZVl5RRmidV
Zdjęcie przedstawia mały akordeon - Concertina. Jest cały czarny z białymi guzikami na prawym boku.
WikiTaro (fotograf), Concertina – mała odmiana akordeonu, 2018 r. (data wykonania fotografii), wikimedia.org , CC0 1.0
Źródło: WikiTaro, Concertina – mała odmiana akordeonu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Duet_concertina_%E3%83%87%E3%83%A5%E3%82%A8%E3%83%83%E3%83%88%E3%83%BB%E3%82%B3%E3%83%B3%E3%82%B5%E3%83%BC%E3%83%86%E3%82%A3%E3%83%BC%E3%83%8A.jpg [dostęp 29.08.2022], licencja: CC 0 1.0.
Ze względu na łatwość przenoszenia go w różne miejsce i akompaniatorski charakter akordeon wtórował podczas wielu uroczystości, przez co niechlubnie przypisano mu łatkę instrumentu ludowego, przeznaczonego wyłącznie do wykonywania muzyki rozrywkowej i biesiadnej.
Obecnie instrument ten jest wykorzystywany do gry solowej i zespołowej oraz koncertowej, a tacy muzycy, jak Polak – Marcin Wyrostek robią zawrotne kariery sceniczne.
RrBSmGzGpAUUb
Na zdjęciu łysy, uśmiechnięty mężczyzna grający na akordeonie, który zasłania cały jego tułów. Widoczny jest od pasa w górę. Za nim jest ściana i lampa dająca niebieskie światło.
Qzior (fotograf), Marcin Wyrostek w czasie koncertu, 2019 r. (rok wykonania fotografii), wikimedia.org , CC BY‑SA 4.0
Źródło: Qzior, Marcin Wyrostek w czasie koncertu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcin_Wyrostek_2019.jpg [dostęp 29.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Jak wygląda gra na akordeonie solo i w zespole oraz czy akordeon ma swoje granice technicznej wytrzymałości sprawdzicie oglądając kolejny film.
RYoTW0n5p36IB
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Bajan, harmonia, pajan, harmoszka, cyja... czyli rzecz o Akordeonie”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Bajan, harmonia, pajan, harmoszka, cyja... czyli rzecz o Akordeonie”.
Bajan, harmonia, pajan, harmoszka, cyja... czyli rzecz o Akordeonie – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Bajan, harmonia, pajan, harmoszka, cyja... czyli rzecz o Akordeonie – film, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 11
RScsZ8it8wut4
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Odpowiedź na to pytanie pada w pierwszych sekundach filmu.
Stroik przelotowy to część instrumentu, która dostarcza powietrze do akordeonu. Jego drganie umożliwia powstanie dźwięku.
Polecenie 12
R9LwDoyIk5Bwe
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Mój wybór padł na technikę/techniki ponieważ...
Mój wybór padł na regestry, które zmieniają barwę dźwięku instrumentu. Są to funkcje, które diametralnie mogą zmienić brzmienie oraz odbiór instrumentu.
Polecenie 13
RljO4MW0NvqQn
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Instrumenty podobne, czyli takie, które swoim wyglądem i grą przypominają akordeon.
Wskaż wszystkie zdania prawdziwe, w których jest mowa o akordeonie. Możliwe odpowiedzi: 1. Akordeon powstał w drugiej połowie XIX wieku., 2. Akordeon skonstruował budowniczy organów Ktesibios z Aleksandrii., 3. Centralną częścią instrumentu jest charakterystyczny miech, który w trakcie gry jest rozciągany i składany., 4. Guziki z lewej strony akordeonu potocznie określane są jako „basy”., 5. Muzyk grający na akordeonie to akordeonista., 6. Harmonia to guzikowa odmiana akordeonu.
Wskaż wszystkie zdania prawdziwe, w których jest mowa o akordeonie.
Akordeon powstał w drugiej połowie XIX wieku.
Akordeon skonstruował budowniczy organów Ktesibios z Aleksandrii.
Centralną częścią instrumentu jest charakterystyczny miech, który w trakcie gry jest rozciągany i składany.
Guziki z lewej strony akordeonu potocznie określane są jako „basy”.
Muzyk grający na akordeonie to akordeonista.
Harmonia to guzikowa odmiana akordeonu.
R1WL21LVua1If
Ćwiczenie 11
Wybierz części, z których składa się akordeon: miech, klawiatura, struny, pedał, stół gry, piszczałki.
Wybierz części, z których składa się akordeon: miech, klawiatura, struny, pedał, stół gry, piszczałki.
Wskaż akordeon.
1
2
3
4
Ćwiczenie 11
R7Cfr0N8menso
Opisz w kilku zdaniach wygląd akordeonu.
Informacje na temat akordeonu znajdziesz w materiale powyżej.
Akordeon to instrument o charakterystycznym kształcie, składający się z dwóch drewnianych lub metalowych części połączonych rozciągliwym miechem. Lewa strona akordeonu zazwyczaj zawiera przyciski basowe, a prawa klawisze lub guziki melodyczne. Miech, który znajduje się pomiędzy tymi częściami, wykonany jest z elastycznego materiału i pokryty fałdami, co umożliwia pompowanie powietrza wewnątrz instrumentu. Obudowa instrumentu często zdobiona jest dekoracyjnymi wzorami lub metalowymi akcentami. Akordeon posiada również paski, które umożliwiają akordeoniście trzymanie go stabilnie podczas grania.
RxIe20FnHtFhQ
Ćwiczenie 12
Wybierz części z których składa się akordeon. Możliwości: 1. klawiatura, 2. miech, 3. piszczałki, 4. pedał.
Wybierz części z których składa się akordeon. Możliwości: 1. klawiatura, 2. miech, 3. piszczałki, 4. pedał.
Wskaż miech akordeonu.
□
□
□
□
□
Ćwiczenie 12
Riq1xKWwWJdjW
Wyjaśnij do czego w akordeonie służy miech.
Informację na temat funkcji miecha znajdziesz w materiale powyżej.
Miech w akordeonie służy do pompowania powietrza przez stroiki, co umożliwia wydobywanie dźwięku podczas naciskania klawiszy lub guzików. Rozciąganie i składanie miecha reguluje natężenie dźwięku i dynamikę gry.
Jest w orkiestrach dętych jakaś siła...
Zapoznaj się z fragmentem utworu „Orkiestry dęte” w niezapomnianej interpretacji Haliny Kunickiej.
Halina Kunicka
Halina Kunicka
Niby nic, a tak to się zaczęło
Niby nic, zwyczajne „pa, pa, pa”
Jest w orkiestrach dętych jakaś siła
Bo to było tak…
R1Q9T5HvxJJtM
Utwór pod tytułem „Orkiestry Dęte” autorstwa Haliny Kunickiej w jej wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 31 sekundy. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos kobiecy oraz orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne składzie. Utwór jest wykonywany w dość szybkim tempie i ma bardzo wesoły, żywy, radosny charakter.
Utwór pod tytułem „Orkiestry Dęte” autorstwa Haliny Kunickiej w jej wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 31 sekundy. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos kobiecy oraz orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne składzie. Utwór jest wykonywany w dość szybkim tempie i ma bardzo wesoły, żywy, radosny charakter.
Halina Kuncika, „Orkiestry dęte” (fragment), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Halina Kunicka, Orkiestry dęte, licencja: CC BY 3.0.
Halina Kuncika, „Orkiestry dęte” (fragment), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Halina Kunicka, Orkiestry dęte, licencja: CC BY 3.0.
Utwór pod tytułem „Orkiestry Dęte” autorstwa Haliny Kunickiej w jej wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 31 sekundy. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos kobiecy oraz orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne składzie. Utwór jest wykonywany w dość szybkim tempie i ma bardzo wesoły, żywy, radosny charakter.
Pomiędzy niezapomnianą piosenką Haliny Kunickiej pt. „Orkiestra Dęta”, a rekordowym pod każdym względem koncertem Dawida Podsiadło na chorzowskim Stadionie Śląskim jest ponad 52 lata różnicy scala je jedno – docenienie wielkości instrumentów dętych.
Rmtc6z91Bi9SM
Utwór pod tytułem „Szarość i Róż” autorstwa Dawida Podsiadło w jego wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 41 sekund. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos męski oraz zespół muzyczny: orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne oraz syntezatory składzie. Utwór jest wykonywany w średnio szybkim tempie i ma bardzo żywy, rytmiczny, nowoczesny (z uwagi na połączenie instrumentów dętych oraz instrumentów elektronicznych) charakter.
Utwór pod tytułem „Szarość i Róż” autorstwa Dawida Podsiadło w jego wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 41 sekund. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos męski oraz zespół muzyczny: orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne oraz syntezatory składzie. Utwór jest wykonywany w średnio szybkim tempie i ma bardzo żywy, rytmiczny, nowoczesny (z uwagi na połączenie instrumentów dętych oraz instrumentów elektronicznych) charakter.
Dawid Podsiadło, „Szarość i róż” (fragment), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Dawid Podsiadło, Szarość i róż, licencja: CC BY 3.0.
Dawid Podsiadło, „Szarość i róż” (fragment), online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Dawid Podsiadło, Szarość i róż, licencja: CC BY 3.0.
Utwór pod tytułem „Szarość i Róż” autorstwa Dawida Podsiadło w jego wykonaniu wraz z zespołem. Fragment trwający 41 sekund. Kompozycja jest wokalno‑instrumentalna, wykonywana przez głos męski oraz zespół muzyczny: orkiestrę dętą w rozszerzonym o instrumenty perkusyjne oraz syntezatory składzie. Utwór jest wykonywany w średnio szybkim tempie i ma bardzo żywy, rytmiczny, nowoczesny (z uwagi na połączenie instrumentów dętych oraz instrumentów elektronicznych) charakter.
Zawinięte rurki i klapy budzą nasz podziw i uznanie, a już sam sposób zadęcia w poszczególne instrumenty wygląda na dość skomplikowane zajęcie. Instrumenty dęte to mnóstwo skojarzeń: muzyka marszowa, jazzowa, popularna, blues, sekcja „dętej blachy”, nie do „przebicia” w największym forte w całej orkiestrze. Ryszard Wagner - XIX wieczny niemiecki kompozytor‑specjalnie do swoich utworów dokonał modyfikacji większości instrumentów dętych blaszanych, zwłaszcza tub (tzw. tuby wagnerowskie). Potęgę tej mocy słychać w poniżej przypomnianym utworze, który wielokrotnie wykorzystywany jest m. in. w filmach i grach komputerowych.
R1T5Y2pegaNA6
Utwór pod tytułem „Cwał Walkirii” z dramatu muzycznego „Pierścień Nibelunga” autorstwa Ryszarda Wagnera w wykonaniu orkiestry Leningrad Philharmonic Orchestra pod batutą Evgeny’ja Mravinsky’ego. Fragment trwający 42 sekundy. Utwór jest przeznaczony na orkiestrę symfoniczną. Jest to kompozycja bardzo dynamiczna, z wyjątkowo charakterystycznym motywem instrumentów dętych blaszanych w akompaniamencie instrumentów smyczkowych. Ma dość szybkie tempo i mocno podniosły, uroczysty, niesamowity nastrój.
Utwór pod tytułem „Cwał Walkirii” z dramatu muzycznego „Pierścień Nibelunga” autorstwa Ryszarda Wagnera w wykonaniu orkiestry Leningrad Philharmonic Orchestra pod batutą Evgeny’ja Mravinsky’ego. Fragment trwający 42 sekundy. Utwór jest przeznaczony na orkiestrę symfoniczną. Jest to kompozycja bardzo dynamiczna, z wyjątkowo charakterystycznym motywem instrumentów dętych blaszanych w akompaniamencie instrumentów smyczkowych. Ma dość szybkie tempo i mocno podniosły, uroczysty, niesamowity nastrój.
Źródło: Leningrad Philharmonic Orchestra, Evgeny Mravinsky, Ryszard Wagner, „Cwał Walkirii” z dramatu muzycznego „Pierścień Nibelunga”, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Leningrad Philharmonic Orchestra, Evgeny Mravinsky, Ryszard Wagner, „Cwał Walkirii” z dramatu muzycznego „Pierścień Nibelunga”, licencja: CC BY 3.0.
Utwór pod tytułem „Cwał Walkirii” z dramatu muzycznego „Pierścień Nibelunga” autorstwa Ryszarda Wagnera w wykonaniu orkiestry Leningrad Philharmonic Orchestra pod batutą Evgeny’ja Mravinsky’ego. Fragment trwający 42 sekundy. Utwór jest przeznaczony na orkiestrę symfoniczną. Jest to kompozycja bardzo dynamiczna, z wyjątkowo charakterystycznym motywem instrumentów dętych blaszanych w akompaniamencie instrumentów smyczkowych. Ma dość szybkie tempo i mocno podniosły, uroczysty, niesamowity nastrój.
Saksofon, flet i klarnet należą do rodziny dętych drewnianych i z pewnością potrafią pokazać bardziej subtelną stronę tej grupy instrumentów.
Poniższa ilustracja zapozna Was z brzmieniem instrumentów oraz podstawowymi wiadomościami na ich temat.
RdSSr9cRxsTWZ
Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów dętych na: instrumenty dęte blaszane, instrumenty dęte drewniane, instrumenty dęte miechowe. Do instrumentów dętych blaszanych zaliczamy: puzon, trąbkę, tubę, waltornię. Do instrumentów dętych drewnianych zaliczamy: saksofon, obój, flet poprzeczny, flet prosty, flet piccolo, kontrafagot, klarnet, fagot, rożek angielski. Do instrumentów dętych miechowych zaliczamy: akordeon, organy, concertina, heligonka. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie osoby grającej na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisano informacje dodatkowe.
Puzon, treść informacji dodatkowej: Instrument muzyczny z rodziny dętych blaszanych. Ma cylindryczny otwór i używa suwaka do zmiany skoku. Gra polega na wciskaniu ust w ustnik w kształcie miseczki i naciskaniu zaworów lub klawiszy w celu zmiany wysokości dźwięku. Puzony są powszechnie używane w orkiestrach, zespołach i zespołach jazzowych. Występują w różnych rozmiarach, w tym puzony altowe, tenorowe i basowe.
Trąbka, treść informacji dodatkowej: Instrument ten zbudowany jest z metalowej rury, zwiniętej na kształt prostokąta i zakończonej czarą głosową. Trąbka wyposażona jest w trzy wentyle, dzięki którym można wydobywać pełną skalę dźwięków. Wentyle to specjalne zawory, które włączają lub wyłączają w instrumencie dodatkowe rurki przedłużające słup powietrza. W orkiestrze są zwykle 2‑4 trąbki. Instrument ten jest także powszechnie stosowany w orkiestrach dętych i w jazzie.
Tuba, treść informacji dodatkowej: Największy i najniżej brzmiący instrument w orkiestrowej rodzinie dętych blaszanych. Tuba składa się z długiej metalowej (zazwyczaj mosiężnej) rury wielokrotnie zwiniętej w pętlę, zakończonej na końcach ustnikiem i szeroką czarą głosową. Tuby mają ustniki w kształcie filiżanki i zwykle cztery wentyle. Czasami dodaje się piąty i szósty wentyl, by pomóc muzykowi w kontrolowaniu intonacji.
Waltornia, treść informacji dodatkowej: Inaczej zwana rogiem, zbudowana jest z wąskiej metalowej rurki, trzykrotnie zwiniętej w spiralę i z jednej strony zakończonej lejkowatym ustnikiem a z drugiej szeroką czarą głosową. Wewnątrz spirali znajdują się dodatkowe trzy rurki połączone z wentylami, które pomagają w wydobywaniu pełnej skali dźwięków. W orkiestrze symfonicznej są zwykle cztery rogi.
Saksofon, treść informacji dodatkowej: Został zbudowany w 1840 roku przez belgijskiego konstruktora Adolfa Saxa i opatentowany w roku 1846. Instrument ten zyskał wkrótce wielką popularność w Francji, a potem w Ameryce Północnej. Saksofon składa się z metalowej rury w kształcie fajki (w przypadku saksofonu sopranowego - prostej), wyposażony jest w klapy i pojedynczy stroik, jak w klarnecie. Obecnie buduje się saksofony w siedmiu wielkościach: kontrabasowy, basowy, barytonowy, tenorowy, altowy i dwa sopranowe.
Obój, treść informacji dodatkowej: To instrument o wyjątkowo pięknym brzmieniu. Buduje się go najczęściej z drewna różanego albo afrykańskiego drzewa zwanego grenadillą, dzięki któremu ma charakterystyczny czarny kolor, choć może być także zrobiony z ebonitu i plastiku. Złożony jest z kanału z 16‑20 otworami kontrolowanymi za pomocą systemu metalowych klap służących do zmiany wysokości dźwięku. Wyposażony jest w podwójny stroik, czyli dwa kawałki trzciny, które wyglądają jak spłaszczony kawałek słomy. Precyzyjnie wycięte i złożone ze sobą, drgają wprawiając w ruch słup powietrza znajdujący się we wnętrzu instrumentu. Stroiki oboiści przygotowują najczęściej samodzielnie.
Flet poprzeczny, treść informacji dodatkowej: Jest najsprawniejszym technicznie instrumentem dętym orkiestry, jest też często wykorzystywany jako instrument solowy. To rodzaj rury metalowej lub drewnianej, posiadającej przy jednym z końców otwór wargowy służący do zadęcia. Ma też szereg bocznych otworów wyposażonych w klapy, które służą do zmiany wysokości dźwięku. Instrument składa się z trzech części: głowy, części środkowej – korpusu oraz stopki. Najmniejszą wersją fletu poprzecznego jest flet piccolo, na którym można wykonywać bardzo wysokie dźwięki. Współczesne flety poprzeczne, mimo, że należą do grupy instrumentów dętych drewnianych, wykonuje się z metalu, najczęściej ze srebra, choć niektórzy fleciści używają zbudowanych ze złota i platyny, by osiągnąć piękniejszy dźwięk.
Flet prosty, treść informacji dodatkowej: Zwany również podłużnym albo blokowym jest rurką z bocznymi otworami, które mogą być zakrywane bezpośrednio opuszkami palców lub klapkami. W czasie gry trzyma się go pionowo (z góry do dołu). Dźwięk powstaje, gdy strumień powietrza kierowany jest na ostrą krawędź, gdzie tworzy zawirowania. Część wpadająca do wnętrza instrumentu pobudza do rezonansu zamknięty w kanale słup powietrza. Obecnie flet prosty jest instrumentem stosowanym przez zespoły grające muzykę dawną, w szkołach lub przez muzyków amatorów.
Flet piccolo, treść informacji dodatkowej: To najmniejsza odmiana fletu poprzecznego zaliczający się do instrumentów dętych drewnianych. Pojawił się na początku XIX wieku.
Kontrafagot, treść informacji dodatkowej: To najniżej brzmiący instrument w orkiestrze. Kontrafagot składa się z długiej, prawie pięciometrowej, podłużnej rury, poczwórnie złożonej. Zbliżony do oboju pod względem budowy strika (podwójny).
Klarnet, treść informacji dodatkowej: Jest czarną, cylindryczną rurą zakończoną nieco rozszerzoną czarą głosową. Tak jak obój, wyposażony jest w metalowe klapki, ale posiada inny niż w oboju stroik, umieszczony w płasko ściętym ustniku za pomocą metalowej obręczy zwanej ligaturą. Jest nim pojedynczy kawałek trzciny, którego drgania powodują powstawanie dźwięku. Klarnet podzielony jest na 5 części: ustnik, baryłkę, górną i dolną część korpusu oraz czarę głosową. Klarnet występuje w różnych wielkościach i strojach, a obecnie najbardziej popularny jest klarnet w stroju B. W orkiestrze symfonicznej są zwykle 2 - 4 klarnety.
Fagot, treść informacji dodatkowej: Instrument składający się z dwóch różnej długości drewnianych rur połączonych u dołu kolankiem; łączna długość wynosi ok. 250 cm, dzięki czemu fagot, a zwłaszcza jego basowa odmiana, kontrafagot, jest w orkiestrze najniżej strojącym instrumentem dętym drewnianym; liczne otwory boczne są zamykane za pomocą klap; występował już na początku XVII w. Obecny kształt nadali mu konstruktorzy niemieccy i francuscy na początku XIX w. źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/fagot;3899602.html
Rożek angielski, treść informacji dodatkowej: Instrument o podwójnym stroiku. Choć bardzo przypomina obój, jest od niego większy i brzmi znacznie niżej. Rożek angielski od oboju różni się też tym, że jego czara głosowa ma kształt gruszki. Podobnie jak obój wyposażony jest w otwory i klapki, dzięki którym można wydobywać różnorodne dźwięki o nosowej, ciepłej barwie. Instrument pochodzi ze Śląska i najprawdopodobniej powstał przez dodanie gruszkowatej czary głosowej do oboju da caccia.
Akordeon, treść informacji dodatkowej: Ten nietuzinkowy instrument stanowi od lat przedmiot sporu instrumentoznawców i autorów rozmaitych leksykonów, którzy nie mogą się zgodzić, czy akordeon należy do instrumentów stroikowych dętych (czyli aerofonów), czy perkusyjnych (idiofonów) – kwestia ta budzi liczne emocje, jak widać choćby w bardzo popularnym Słowniczku muzycznym Jerzego Habeli (1991 r.), gdzie w haśle „akordeon” autor z pasją podkreśla wykrzyknikiem, że jest to instrument „perkusyjny (nie dęty!)”. Mimo wszystko mechanizm działania akordeonu każe zaliczać go do aerofonów: po obydwu stronach, pod prawą i lewą ręką, znajdują się chromatyczne klawiatury (pod prawą ręką spotyka się równie często klawisze, jak w fortepianie, i klawiaturę guzikową, pod lewą ręką zaś zawsze są guziki) – obie klawiatury łączy miech, którego składanie i rozkładanie wywołuje przepływ powietrza, poruszającego umieszczone wewnątrz instrumentu stroiki. Poruszanie miecha z różną siłą pozwala regulować natężenie dźwięku. Nad klawiaturą prawej ręki oraz u góry instrumentu znajdują się przyciski poszczególnych rejestrów – dzięki nim podobnie jak w organach możliwe jest wydobywanie dźwięków o różnej barwie – które akordeonista w trakcie gry może przełączać brodą. Ciężki, ważący nawet 17 kilogramów instrument, przytrzymują na ramionach muzyka specjalne pasy.
Organy, treść informacji dodatkowej: Kiedy organista naciska klawisze organów, otwiera dopływ powietrza do odpowiadającej danemu klawiszowi piszczałki, dzięki czemu wydobywa z instrumentu najróżniejsze dźwięki. Wydaje się to proste, ale organy są najbardziej skomplikowanym i rozbudowanym instrumentem muzycznym, nazywanym ich „królem”. Organy składają się z pięciu części: szafy organowej, umieszczonych w niej piszczałek, traktury, stołu gry i systemu doprowadzającego powietrze. Wynalazcą organów był Ktesibios, matematyk żyjący w Aleksandrii w III wieku p.n.e, który stworzył tzw. organy wodne, nazwane tak dlatego, że ciśnienie powietrza regulowane było w nich za pomocą zbiornika z wodą. W chorwackim Zadarze całkiem niedawno je zrekonstruowali i są niebywała atrakcja turystyczną ze względu na wydobywające się z morskiej toni dźwięki.
Concertina, treść informacji dodatkowej: Koncertyna to instrument dęty klawiszowy, odmiana harmonii ręcznej guzikowej z klawiaturą guzikową dla obu rąk.
Heligonka, treść informacji dodatkowej: Rodzaj akordeonu bardzo popularny w muzyce ludowej zwłaszcza po stronie naszych sąsiadów z Czech, Słowacji oraz polskich górali. To diatoniczny akordeon guzikowy różniący się od innych typów akordeonów guzikowych tym, że posiada uzupełnioną i wzmocnioną partię basu.
Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów dętych na: instrumenty dęte blaszane, instrumenty dęte drewniane, instrumenty dęte miechowe. Do instrumentów dętych blaszanych zaliczamy: puzon, trąbkę, tubę, waltornię. Do instrumentów dętych drewnianych zaliczamy: saksofon, obój, flet poprzeczny, flet prosty, flet piccolo, kontrafagot, klarnet, fagot, rożek angielski. Do instrumentów dętych miechowych zaliczamy: akordeon, organy, concertina, heligonka. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie osoby grającej na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisano informacje dodatkowe.
Puzon, treść informacji dodatkowej: Instrument muzyczny z rodziny dętych blaszanych. Ma cylindryczny otwór i używa suwaka do zmiany skoku. Gra polega na wciskaniu ust w ustnik w kształcie miseczki i naciskaniu zaworów lub klawiszy w celu zmiany wysokości dźwięku. Puzony są powszechnie używane w orkiestrach, zespołach i zespołach jazzowych. Występują w różnych rozmiarach, w tym puzony altowe, tenorowe i basowe.
Trąbka, treść informacji dodatkowej: Instrument ten zbudowany jest z metalowej rury, zwiniętej na kształt prostokąta i zakończonej czarą głosową. Trąbka wyposażona jest w trzy wentyle, dzięki którym można wydobywać pełną skalę dźwięków. Wentyle to specjalne zawory, które włączają lub wyłączają w instrumencie dodatkowe rurki przedłużające słup powietrza. W orkiestrze są zwykle 2‑4 trąbki. Instrument ten jest także powszechnie stosowany w orkiestrach dętych i w jazzie.
Tuba, treść informacji dodatkowej: Największy i najniżej brzmiący instrument w orkiestrowej rodzinie dętych blaszanych. Tuba składa się z długiej metalowej (zazwyczaj mosiężnej) rury wielokrotnie zwiniętej w pętlę, zakończonej na końcach ustnikiem i szeroką czarą głosową. Tuby mają ustniki w kształcie filiżanki i zwykle cztery wentyle. Czasami dodaje się piąty i szósty wentyl, by pomóc muzykowi w kontrolowaniu intonacji.
Waltornia, treść informacji dodatkowej: Inaczej zwana rogiem, zbudowana jest z wąskiej metalowej rurki, trzykrotnie zwiniętej w spiralę i z jednej strony zakończonej lejkowatym ustnikiem a z drugiej szeroką czarą głosową. Wewnątrz spirali znajdują się dodatkowe trzy rurki połączone z wentylami, które pomagają w wydobywaniu pełnej skali dźwięków. W orkiestrze symfonicznej są zwykle cztery rogi.
Saksofon, treść informacji dodatkowej: Został zbudowany w 1840 roku przez belgijskiego konstruktora Adolfa Saxa i opatentowany w roku 1846. Instrument ten zyskał wkrótce wielką popularność w Francji, a potem w Ameryce Północnej. Saksofon składa się z metalowej rury w kształcie fajki (w przypadku saksofonu sopranowego - prostej), wyposażony jest w klapy i pojedynczy stroik, jak w klarnecie. Obecnie buduje się saksofony w siedmiu wielkościach: kontrabasowy, basowy, barytonowy, tenorowy, altowy i dwa sopranowe.
Obój, treść informacji dodatkowej: To instrument o wyjątkowo pięknym brzmieniu. Buduje się go najczęściej z drewna różanego albo afrykańskiego drzewa zwanego grenadillą, dzięki któremu ma charakterystyczny czarny kolor, choć może być także zrobiony z ebonitu i plastiku. Złożony jest z kanału z 16‑20 otworami kontrolowanymi za pomocą systemu metalowych klap służących do zmiany wysokości dźwięku. Wyposażony jest w podwójny stroik, czyli dwa kawałki trzciny, które wyglądają jak spłaszczony kawałek słomy. Precyzyjnie wycięte i złożone ze sobą, drgają wprawiając w ruch słup powietrza znajdujący się we wnętrzu instrumentu. Stroiki oboiści przygotowują najczęściej samodzielnie.
Flet poprzeczny, treść informacji dodatkowej: Jest najsprawniejszym technicznie instrumentem dętym orkiestry, jest też często wykorzystywany jako instrument solowy. To rodzaj rury metalowej lub drewnianej, posiadającej przy jednym z końców otwór wargowy służący do zadęcia. Ma też szereg bocznych otworów wyposażonych w klapy, które służą do zmiany wysokości dźwięku. Instrument składa się z trzech części: głowy, części środkowej – korpusu oraz stopki. Najmniejszą wersją fletu poprzecznego jest flet piccolo, na którym można wykonywać bardzo wysokie dźwięki. Współczesne flety poprzeczne, mimo, że należą do grupy instrumentów dętych drewnianych, wykonuje się z metalu, najczęściej ze srebra, choć niektórzy fleciści używają zbudowanych ze złota i platyny, by osiągnąć piękniejszy dźwięk.
Flet prosty, treść informacji dodatkowej: Zwany również podłużnym albo blokowym jest rurką z bocznymi otworami, które mogą być zakrywane bezpośrednio opuszkami palców lub klapkami. W czasie gry trzyma się go pionowo (z góry do dołu). Dźwięk powstaje, gdy strumień powietrza kierowany jest na ostrą krawędź, gdzie tworzy zawirowania. Część wpadająca do wnętrza instrumentu pobudza do rezonansu zamknięty w kanale słup powietrza. Obecnie flet prosty jest instrumentem stosowanym przez zespoły grające muzykę dawną, w szkołach lub przez muzyków amatorów.
Flet piccolo, treść informacji dodatkowej: To najmniejsza odmiana fletu poprzecznego zaliczający się do instrumentów dętych drewnianych. Pojawił się na początku XIX wieku.
Kontrafagot, treść informacji dodatkowej: To najniżej brzmiący instrument w orkiestrze. Kontrafagot składa się z długiej, prawie pięciometrowej, podłużnej rury, poczwórnie złożonej. Zbliżony do oboju pod względem budowy strika (podwójny).
Klarnet, treść informacji dodatkowej: Jest czarną, cylindryczną rurą zakończoną nieco rozszerzoną czarą głosową. Tak jak obój, wyposażony jest w metalowe klapki, ale posiada inny niż w oboju stroik, umieszczony w płasko ściętym ustniku za pomocą metalowej obręczy zwanej ligaturą. Jest nim pojedynczy kawałek trzciny, którego drgania powodują powstawanie dźwięku. Klarnet podzielony jest na 5 części: ustnik, baryłkę, górną i dolną część korpusu oraz czarę głosową. Klarnet występuje w różnych wielkościach i strojach, a obecnie najbardziej popularny jest klarnet w stroju B. W orkiestrze symfonicznej są zwykle 2 - 4 klarnety.
Fagot, treść informacji dodatkowej: Instrument składający się z dwóch różnej długości drewnianych rur połączonych u dołu kolankiem; łączna długość wynosi ok. 250 cm, dzięki czemu fagot, a zwłaszcza jego basowa odmiana, kontrafagot, jest w orkiestrze najniżej strojącym instrumentem dętym drewnianym; liczne otwory boczne są zamykane za pomocą klap; występował już na początku XVII w. Obecny kształt nadali mu konstruktorzy niemieccy i francuscy na początku XIX w. źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/fagot;3899602.html
Rożek angielski, treść informacji dodatkowej: Instrument o podwójnym stroiku. Choć bardzo przypomina obój, jest od niego większy i brzmi znacznie niżej. Rożek angielski od oboju różni się też tym, że jego czara głosowa ma kształt gruszki. Podobnie jak obój wyposażony jest w otwory i klapki, dzięki którym można wydobywać różnorodne dźwięki o nosowej, ciepłej barwie. Instrument pochodzi ze Śląska i najprawdopodobniej powstał przez dodanie gruszkowatej czary głosowej do oboju da caccia.
Akordeon, treść informacji dodatkowej: Ten nietuzinkowy instrument stanowi od lat przedmiot sporu instrumentoznawców i autorów rozmaitych leksykonów, którzy nie mogą się zgodzić, czy akordeon należy do instrumentów stroikowych dętych (czyli aerofonów), czy perkusyjnych (idiofonów) – kwestia ta budzi liczne emocje, jak widać choćby w bardzo popularnym Słowniczku muzycznym Jerzego Habeli (1991 r.), gdzie w haśle „akordeon” autor z pasją podkreśla wykrzyknikiem, że jest to instrument „perkusyjny (nie dęty!)”. Mimo wszystko mechanizm działania akordeonu każe zaliczać go do aerofonów: po obydwu stronach, pod prawą i lewą ręką, znajdują się chromatyczne klawiatury (pod prawą ręką spotyka się równie często klawisze, jak w fortepianie, i klawiaturę guzikową, pod lewą ręką zaś zawsze są guziki) – obie klawiatury łączy miech, którego składanie i rozkładanie wywołuje przepływ powietrza, poruszającego umieszczone wewnątrz instrumentu stroiki. Poruszanie miecha z różną siłą pozwala regulować natężenie dźwięku. Nad klawiaturą prawej ręki oraz u góry instrumentu znajdują się przyciski poszczególnych rejestrów – dzięki nim podobnie jak w organach możliwe jest wydobywanie dźwięków o różnej barwie – które akordeonista w trakcie gry może przełączać brodą. Ciężki, ważący nawet 17 kilogramów instrument, przytrzymują na ramionach muzyka specjalne pasy.
Organy, treść informacji dodatkowej: Kiedy organista naciska klawisze organów, otwiera dopływ powietrza do odpowiadającej danemu klawiszowi piszczałki, dzięki czemu wydobywa z instrumentu najróżniejsze dźwięki. Wydaje się to proste, ale organy są najbardziej skomplikowanym i rozbudowanym instrumentem muzycznym, nazywanym ich „królem”. Organy składają się z pięciu części: szafy organowej, umieszczonych w niej piszczałek, traktury, stołu gry i systemu doprowadzającego powietrze. Wynalazcą organów był Ktesibios, matematyk żyjący w Aleksandrii w III wieku p.n.e, który stworzył tzw. organy wodne, nazwane tak dlatego, że ciśnienie powietrza regulowane było w nich za pomocą zbiornika z wodą. W chorwackim Zadarze całkiem niedawno je zrekonstruowali i są niebywała atrakcja turystyczną ze względu na wydobywające się z morskiej toni dźwięki.
Concertina, treść informacji dodatkowej: Koncertyna to instrument dęty klawiszowy, odmiana harmonii ręcznej guzikowej z klawiaturą guzikową dla obu rąk.
Heligonka, treść informacji dodatkowej: Rodzaj akordeonu bardzo popularny w muzyce ludowej zwłaszcza po stronie naszych sąsiadów z Czech, Słowacji oraz polskich górali. To diatoniczny akordeon guzikowy różniący się od innych typów akordeonów guzikowych tym, że posiada uzupełnioną i wzmocnioną partię basu.
Podział instrumentów dętych na blaszane, drewniane, miechowe, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Podział instrumentów dętych na blaszane, drewniane, miechowe, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 15
Odpowiedz na pytanie, który z instrumentów zalicza się do największych i najniżej brzmiących instrumentów dętych blaszanych. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R7oMCrrMEMt0Y
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Instrument ten ma zwykle 4 wentyle.
Instrument ten to Tuba.
Polecenie 16
Odpowiedz na pytanie. Który ze współczesnych instrumentów zaliczanych do rodziny instrumentów dętych drewnianych jest w całości wykonany z metalu? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1aLYxJ2JHTdf
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Instrument ten zaliczany jest do fletów.
Flet poprzeczny
Polecenie 17
Odpowiedz na pytanie, w którym regionie Europy heligonka jest popularna? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RATQoDgVPybCP
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Instrument ten popularny jest u południowych sąsiadów Polski.
Czechy, Słowacja, oraz regiony w których mieszkają polscy górale
Co stanowi granicę pomiędzy instrumentami dętymi drewnianymi i blaszanymi? Dlaczego flet wykonany z metalu nadal należy do dętych drewnianych? A z pozoru prosty klarnet potrafi wydobyć brzmienia od ciepłego po piskliwe i przeraźliwe tony?
Sprawdźmy to w kolejnym filmie, który nam przybliży odpowiedź na te pytania i da pewność, że kryterium przynależności instrumentów do poszczególnych grup nie będzie już problemem.
RAnV0uMXJsPZY
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Instrumenty dęte”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Instrumenty dęte”.
Instrumenty dęte – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Instrumenty dęte – film, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 18
R17aAYk8Ng7XN
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Nazwa ta wzięła się od sposobu gry na instrumencie.
Dęte, ponieważ aby wydobyć dźwięk należy dmuchać w ustnik instrumentu.
Polecenie 19
RapvyclgZ8BIC
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Istneją dwie grupy instrumentów dętych.
Instrumenty dęte dzielimy na dwie grupy - instrumenty dęte blaszane oraz instrumenty dęte drewniane.
Polecenie 20
R10vAB7HxwSzN
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zastanów się dlaczego ekrany akustyczne montowane są przy drogach biegnących w okolicy zabudowań mieszkalnych.
Ekranów akustycznych używa się aby oddzielić sekcję instrumentów dętych od innych instrumentów. Ma to zapobiec zagłuszeniu innych instrumentów przez instrumenty dęte.
Ro2n456j7Y5gs2
Ćwiczenie 13
Wskaż, którą spośród wymienionych grup instrumentów zaliczymy do instrumentów dętych. Możliwe odpowiedzi: 1. flet, waltornia, puzon, akordeon, 2. kontrabas, lutnia, fortepian, skrzypce, 3. bębny, trójkąt, kotły, kastaniety
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1YRNmWxLtSz4
Ćwiczenie 14
Manuały Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Pedał Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Prospekt Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Miech Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Piszczałki Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Stół gry Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek.
Manuały Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Pedał Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Prospekt Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Miech Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Piszczałki Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek. Stół gry Możliwe odpowiedzi: 1. Zwany też kontuarem, to miejsce, gdzie organista siedzi i gra na organach. Zazwyczaj znajduje się przed manualami i pedałem, umożliwiając organiście dostęp do wszystkich elementów instrumentu, które są potrzebne do wykonywania muzyki. Może mieć również różne kontrole i ustawienia, które pozwalają dostosować brzmienie organów do preferencji gracza., 2. Ozdobna fasada organów, widoczna z przodu instrumentu. Często jest pięknie zdobiona rzeźbami, malowidłami lub innymi dekoracjami. Choć może wydawać się ozdobnym elementem, nie wpływa bezpośrednio na dźwięk organów., 3. Klawiatury na organach, które gracz może używać do wydobywania dźwięków na organach. Różnią się zakresem i brzmieniem., 4. Klawiatura na organach umieszczona na dole instrumentu, zazwyczaj kontrolująca najniższe dźwięki. Jest grana stopami i służy do dodawania głębi i fundamentu dźwiękowi organów., 5. Małe rurki, które wibrują, gdy do nich napływa powietrze., 6. Część organów, która kontroluje przepływ powietrza do piszczałek.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 15
Przyjrzyj się ilustracji i wypisz widoczne na niej instrumenty. Określ do jakich grup się one zaliczają.
R1OxXOOXj5H0S
Ilustracja przedstawia grupę muzyków - trzech mężczyzn oraz cztery kobiety. Mężczyźni ubrani są w niebieskie marynarki i białe spodnie, kobiety ubrane są w niebieskie sukienki. Każdy z muzyków gra na innym instrumencie: Od lewej: Muzyk grający na kontrabasie, następnie muzykantka grająca na flecie poprzecznym, muzyk grający na waltorni, kobietę grającą na skrzypcach/altówce, mężczyznę grającego na fagocie, kobietę grającą na wiolonczeli oraz kobietę grającą na klarnecie.
Ilustracja do ćwiczenia nr 5, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Ilustracja do ćwiczenia nr 5, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
RCsQzaJ40bMlE
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Na tej ilustracji widoczne są instrumenty dęte oraz strunowe.
Od lewej mamy: Kontrabas, flet poprzeczny, waltornię, skrzypce/altówkę, fagot, wiolonczelę, klarnet.
Kontrabas, wiolonczela, skrzypce i altówka to instrumenty strunowe z grupy smyczkowych.
Flet poprzeczny, klarnet to instrumenty dęte drewniane.
Waltornia to instrument dęty blaszany.
2
Ćwiczenie 15
Określ do jakich grup zaliczają się wskazane instrumenty: Kontrabas, flet poprzeczny, waltornia, skrzypce, altówka, fagot, wiolonczela, klarnet.
Który z wysłuchanych instrumentów dętych blaszanych gra najwyższe dźwięki, a który najniższe? Możliwe odpowiedzi: 1. Trąbka gra najwyższe, tuba najniższe., 2. Waltornia gra najwyższe, trąbka najniższe., 3. Tuba gra najwyższe, waltornia najniższe.
Który z wysłuchanych instrumentów dętych blaszanych gra najwyższe dźwięki, a który najniższe?
Trąbka gra najwyższe, tuba najniższe.
Waltornia gra najwyższe, trąbka najniższe.
Tuba gra najwyższe, waltornia najniższe.
Rbgws9JQ2quoG
Ćwiczenie 21
Który z wysłuchanych instrumentów dętych blaszanych gra najwyższe dźwięki, a który najniższe? Możliwe odpowiedzi: 1. Trąbka gra najwyższe, tuba najniższe., 2. Waltornia gra najwyższe, trąbka najniższe., 3. Tuba gra najwyższe, waltornia najniższe.
RwYkCKqxQ6i4Q
Ćwiczenie 22
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. W instrumentach dętych źródłem dźwięku jest drgające powietrze., 2. Prototypem trąbki była rura z kości lub bambusa., 3. Puzon posiada lejkowaty ustnik i wąską czarę głosową., 4. Waltornia wywodzi się od rogu zwierzęcego.
Zaznacz zdania prawdziwe.
W instrumentach dętych źródłem dźwięku jest drgające powietrze.
Prototypem trąbki była rura z kości lub bambusa.
Puzon posiada lejkowaty ustnik i wąską czarę głosową.
Waltornia wywodzi się od rogu zwierzęcego.
RX9aMfIpMVAhn
Ćwiczenie 23
Uzupełnij zdanie. Tuba to instrument: Tu uzupełnij brzmiący wśród dętych blaszanych.
Uzupełnij zdanie. Tuba to instrument: Tu uzupełnij brzmiący wśród dętych blaszanych.
Uzupełnij zdanie.
Tuba to instrument .................. brzmiący wśród dętych blaszanych.
Ćwiczenie 24
RUj6HstjVREuf
Odpowiedz na pytania: 1. Do jakiej grupy instrumentów należy klarnet? 2. Jaki jest największy instrument smyczkowy? 3. Jaki jest największy instrument dęty blaszany?
Odpowiedz na pytania: 1. Do jakiej grupy instrumentów należy klarnet? 2. Jaki jest największy instrument smyczkowy? 3. Jaki jest największy instrument dęty blaszany?
Ćwiczenie 24
RgB9HV7yf529L
Opisz krótko dwa dowolne instrumenty dęte drewniane i dwa dęte blaszane.
Polecenie 21
W zamierzchłych czasach ludzie budowali prymitywne piszczałki z muszli, kości i rogów zwierząt, a także z łodyg roślin, na przykład trzciny. Z biegiem czasu udoskonalano konstrukcję instrumentów dętych. Wykorzystując wiedzę poznaną na dzisiejszej lekcji, wykonaj w domu instrument dęty i zagraj na nim.
Słownik pojęć
Aerofony
Aerofony
grupa instrumentów muz., w których źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza, pobudzony odpowiednim zadęciem (instrumenty dęte). Wysokość dźwięku jest zależna od długości słupa powietrza w przewodzie instrumentu, a barwa brzmienia — od kształtu przewodu, materiału oraz sposobu zadęcia; zmianę wysokości dźwięku uzyskuje się przez: otwieranie i zamykanie otworów bocznych (instrumenty dęte drewniane), przedłużanie rury (suwak w puzonie, wentyle w innych instrumentach dętych blaszanych), zmianę ciśnienia powietrza (trąbka fanfarowa), w aerofonach klawiszowych (organy) przez włączanie piszczałek różnej długości; aerofony dzielą się na: zaopatrzone w ustnik, w stroik i o zadęciu wargowym.
Artykulacja
Artykulacja
(z języka łacińskiego: articulalio [czytaj: artikulalio] = rozczłonkowanie) — sposób wykonywania kolejno następujących po sobie lub współbrzmiących dźwięków.
Bajan
Bajan
(z języka rosyjskiego: od imienia legendarnego rosyjskiego śpiewaka, wykonawcy „bylin”) — instrument podobny do „akordeonu”, wynaleziony i spopularyzowany na terenach Rosji pod koniec XIX w.
Bandoneon
Bandoneon
instrument muzyczny, rodzaj harmonii ręcznej wyposażonej w klawisze guzikowe.
Cyja
Cyja
to je po polsku harmonia. To je jedyn z nojważniyjszych intrumyntów muzycznych na Ślonsku. Ale je to co inkszego jak akordeon. Z dwóch stron mo knefle. Jedne cyje mogły być wiynksze, inksze zaś myjsze, ale wszyjski miały knefle i szło śnich wydobyć mocka dźwiynków.
Glissando
Glissando
płynne przejście od jednego dźwięku do drugiego.
Harmonia
Harmonia
(z języka greckiego: harmonia = zgodność)
nauka o współbrzmieniach akordowych, o ich połączeniach i między nimi; jest jednym z elementów muzyki inaczej (zobacz: „homofonia”);
instrument podobny do akordeonu, lecz zamiast klawiszy posiada guziki.
Harmoszka
Harmoszka
potocznie nazwa małej harmonii, instrumentu podobnego do akordeonu (przypis autorki).
Helikon
Helikon
instrument dęty blaszany z grupy aerofonów ustnikowych (aerofony).
Instrument dęty blaszany
Instrument dęty blaszany
instrument dęty, którego ustnik, a w większości przypadków także cały instrument, wykonany jest z metalu. Przykłady: trąbka, róg, puzon, tuba i ich odmiany.
Instrument dęty drewniany
Instrument dęty drewniany
instrument dęty, w którym częścią wywołującą drgania jest drewniany stroik, bądź krawędź, o którą rozpraszany jest strumień powietrza. Sam instrument może być wykonany z dowolnego materiału, np. drewna, metalu lub tworzywa sztucznego. Przykłady: flet, klarnet, obój, fagot, saksofon i ich odmiany.
Instrument dęty klawiszowy
Instrument dęty klawiszowy
instrument dęty, w którym powietrze tłoczone jest za pomocą miecha lub innego urządzenia, sterowany przy pomocy klawiatury. Przykład organy.
Kontuar
Kontuar
inaczej stół gry – niezbyt właściwie dobrany termin na oznaczenie całego mechanizmu rozrządczego w organach (klawiatura, pedał, rejestry, pulpit, miejsce dla organisty).
Kornet
Kornet
instrument dęty blaszany, podobny do trąbki.
Mażoretki
Mażoretki
dziewczyny maszerujące podczas parad i festynów, wykonujące różne ewolucje w rytm muzyki orkiestry dętej.
Manuał
Manuał
(z języka włoskiego manuale, od mano — ręka; skrót M. lub mań.) — klawiatura ręczna w organach, w przeciwieństwie do nożnej, tzw. „pedału”; zwykle organy posiadają od 2 do 5 manuałów, z których każdy obsługuje pewną grupę „głosów”.
Miech
Miech
część instrumentu służąca do sprężania powietrza; w organach — dochodzącego do piszczałek, w dudach — do przebierki, w akordeonie, harmonium — uderzającego w stroiki lub w płytki metalowe.
Pentatonika
Pentatonika
(z języka greckiego: penle [czytaj: penle] = pięć, tono [czytaj: tono]= dźwięk) — jeden z najstarszych systemów dźwiękowych, polegający na układzie pięciu dźwięków w ramach oktawy, tworzących tzw. skalę pentatoniczną.
Piszczałki
Piszczałki
termin określający tę część aerofonu, w której wskutek drgania słupa powietrza powstaje dźwięk; ze względu na sposób wzbudzania drgań piszczałki dzielą się na wargowe i stroikowe
Prospekt
Prospekt
(z języka łacińskiego: prospectus [czytaj: prospektus]= widok) — frontowa, widoczna na zewnątrz część organów, zwykle wykonana bardzo ozdobnie, zawierająca często piszczałki tylko dekoracyjne (tak zwane prospektowe).
Pulpit
Pulpit
podstawka do nut w postaci pochyłej płyty.
Puzon
Puzon
instrument dęty blaszany o niskiej skali. Brak wentyli zastępuje tak zwany suwak.
Skrzydłówka
Skrzydłówka
rodzaj dętego instrumentu muzycznego.
Stroik
Stroik
element instrumentu muzycznego, służący do wprowadzania w drganie słupa powietrza, zawartego wewnątrz instrumentu lub rezonatora.
Stroik podwójny
Stroik podwójny
dwie cienkie płytki o kształcie łopatkowym, w szerszej części płaskie i stykające się krawędziami, w węższej wklęsłe i tworzące rurkę. Płytki połączone są na stałe w węższej części. Stosowany, np. w fagocie, oboju.
Stroik pojedynczy
Stroik pojedynczy
prostokątna, cienka płytka przytwierdzana jednym końcem do spodu ustnika. Krawędź wolnego końca stroika kryjącego, znajduje się w zakończeniu dzioba i wyoblona jest odwzorowując jego kształt. Stosowany, np. w klarnecie i saksofonie.
Trąbka
Trąbka
mały instrument dęty blaszany o barwie jasnej, metalicznej, o najwyższej skali w grupie instrumentów blaszanych.
Tuba
Tuba
jeden z największych instrumentów dętych blaszanych, posiadający niską skalę.
