Organy stanowiące i wykonawcze w samorządzie powiatowym i województwa

Podstawa prawna funkcjonowania JST

Władze powiatowe i wojewódzkie samorządu terytorialnego

Organy władzy samorządu terytorialnego na poziomie powiatu i województwa, identycznie jak w gminie, dzielimy na władze wykonawczeWładza wykonawczawładze wykonawcze i władze stanowiąceWładza stanowiącawładze stanowiące. Władze stanowiące powiatu i województwa wybierane są w trakcie wyborów samorządowych. Do uprawnień władz stanowiących powiatu i województwa należy natomiast między innymi wybór władz wykonawczych tych jednostek samorządu terytorialnego. 

Tabela ukazująca strukturę władz na poziomie powiatu

Czynne i bierne prawo wyborcze do rad powiatów przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania skończyli 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze powiatu.

R1APxKCaF4ONl1

Na zdjęciu znajduje się zabytkowy budynek - siedziba starostwa wielickiego w Wieliczce. Przed wejściem do budynku są charakterystyczne strzeliste łuki. Okna umieszczone po bokach są również zakończone łukami.

• Wybory do rad powiatów odbywają się w systemie proporcjonalnym, w okręgach wielomandatowych.

• W podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na które oddano co najmniej 5% głosów w skali powiatu.

W powiatach do 40 tys. mieszkańców w skład rady powiatu wchodzi 15 radnych oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, nie więcej jednak niż 29 radnych.

Organ wykonawczy w powiecie ma charakter kolegialny. Jest to zarząd powiatu, w którego skład wchodzą starosta, wicestarosta oraz członkowie, wybierani przez radę powiatu.

W punkcie 3 artykułu 3 ustawy o samorządzie powiatowym został przedstawiony sposób tworzenia przez Radę Ministrów powiatów ziemskich. W polskim prawie występują również miasta na prawach powiatów, których władze łączą kompetencje władz powiatowych i gminnych.

Tabela ukazująca strukturę władz na poziomie województwa

Czynne i bierne prawo wyborcze do sejmików wojewódzkich przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania skończyli 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze województwa.

• Wybory do sejmików województw odbywają się w systemie proporcjonalnym, w okręgach wielomandatowych.

• W podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, które osiągnęły co najmniej 5‑procentowy próg wyborczy.

W województwach do 2 mln mieszkańców w skład sejmiku województwa wchodzi 30 radnych oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców. Co ważne, radni w jednostkach samorządu terytorialnego, są wybierani w wyborach bezpośrednich.

Organem wykonawczym w województwie jest zarząd województwa, składający się z pięciu osób: marszałka województwa, jednego lub dwóch wicemarszałków oraz pozostałych członków, których wybiera sejmik województwa.

R1KFNods1cQDG

Na ilustracji przedstawiono mapę Polski z wynikami wyborów do Sejmików wojewódzkich w Polsce w 2018 roku -  podział mandatów w poszczególnych województwach.

Na mapie przedstawiono wyniki wyborów do Sejmików wojewódzkich w Polsce w 2018 roku - podział mandatów dla radnych PiS, KO, SLD LR, PSL, Lokalny, BS w poszczególnych województwach:

• zachodniopomorskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 13 mandatów, PSL - 2 mandaty, BS - 3 mandaty, PiS - 11  mandatów (łącznie 30 mandatów);

• pomorskie: KO - 18 mandatów, PSL - 2 mandaty, PiS - 13 mandatów (łącznie  33 mandaty);

• warmińsko‑mazurskie: KO - 12 mandatów, PSL - 7 mandatów,  PiS - 11 mandatów (łącznie 30 mandatów);

• podlaskie: KO -  9 mandatów, PSL - 5  mandatów,  PiS -  16 mandatów (łącznie 30 mandatów);

• lubuskie: SLD LR - 2 mandaty, KO - 11 mandatów, PSL - 4 mandaty,  BS -  4 mandaty, PiS - 9 mandatów (łącznie 30 mandatów);

• wielkopolskie: SLD LR - 3 mandaty, KO - 15 mandatów, PSL - 7 mandatów,  BS - 1  mandat, PiS - 13 mandatów (łącznie 39 mandatów);

• kujawsko‑pomorskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 14 mandatów, PSL - 4  mandaty,  PiS - 11 mandatów (łącznie 30 mandatów);

• mazowieckie: KO - 18 mandatów, PSL - 8 mandatów, BS - 1 mandat, PiS -  24 mandaty (łącznie 51  mandatów);

• dolnośląskie: KO - 13  mandatów, PSL - 1 mandat,  Lokalny - 2  mandaty, BS -  6 mandatów, PiS - 12 mandatów (łącznie 36 mandatów);

• śląskie: SLD LR - 2 mandaty, KO - 20 mandatów, PSL - 1 mandat,  PiS - 22  mandaty (łącznie 45 mandatów);

• opolskie: KO - 13 mandatów, PSL - 2 mandaty,  Lokalny - 5  mandatów, PiS - 10 mandatów (łącznie 30 mandatów);

• łódzkie: KO - 12 mandatów, PSL - 4 mandaty, PiS - 17 mandatów (łącznie 33 mandaty);

• świętokrzyskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 3 mandaty, PSL - 9 mandatów,  Lokalny - 1 mandat, PiS - 16  mandatów (łącznie 30 mandatów);

• lubelskie: SLD LR - 1 mandat, KO - 7 mandatów, PSL - 7 mandatów,  PiS -18 mandatów (łącznie 33  mandaty);

• małopolskie: KO - 11  mandatów, PSL - 4 mandaty,  PiS - 24 mandaty (łącznie  39 mandatów);

• podkarpackie: KO - 5 mandatów, PSL - 3 mandatów,  PiS - 25 mandatów (łącznie 33 mandaty).

Każde z 16 województw dzieli się na kilkanaście, kilkadziesiąt powiatów. Wśród powiatów wyróżniamy powiaty grodzkie i powiaty ziemskie. Te ostatnie dzielą się z kolei na kilka, kilkanaście gmin, których jest 2477.

1

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenie.

RO08QaLP0TqGV

Rysunek przedstawia mapę Polski z podziałem na województwa: szczecińskie, koszalińskie, gdańskie, olsztyńskie, białostockie, zielonogórskie, poznańskie, bydgoskie, warszawskie, wrocławskie, opolskie, łódzkie, katowickie, kieleckie, krakowskie, rzeszowskie, lubelskie.

RoND5Rs4UNp8d

Rozstrzygnięcie: (Wybierz: tak, nie) Uzasadnienie: (Uzupełnij).

Uzasadnienie:

---

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, by w uzasadnieniu podać dwa różnorodne argumenty.

Pokaż odpowiedź

Rozstrzygnięcie: nie.

Przykład uzasadnienia: Nie jest to współczesny podział administracyjny Polski, ponieważ na mapie zaznaczono 17, a nie 16 województw, dodatkowo obecnie nie występują zaznaczone na mapie nazwy województw.

Współpraca jednostek samorządu terytorialnego

Największą terytorialnie jednostką samorządu terytorialnego w Polsce jest województwo. W województwie istnieją zarówno organy administracji rządowej (wojewoda), jak i samorządowej. Jednak samorząd terytorialny na szczeblu wojewódzkim jest autonomiczny i współpracuje z innymi jednostkami samorządowymi na zasadzie pomocniczości (subsydiarności).

Zasady pomocniczości oznacza, że samorząd powiatowy oraz wojewódzki powinny realizować tylko takie zadania, które nie mogą być skutecznie wykonane na poziomie gminy.

Wojewódzkie organy administracji rządowej

Na szczeblu województwa, obok organów samorządu terytorialnego, działają również organy administracji rządowej. Najważniejszym z tych organów jest wojewoda.

Głównym organem zespolonej administracji rządowej jest wojewoda powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego w zakresie administracji publicznej. Do wojewody należą wszystkie kompetencje administracji rządowej na terenie województwa, które nie są zastrzeżone dla innych organów administracji rządowej (niezespolonej). W szczególności są to sprawy bezpieczeństwa publicznego, oświaty, wojewódzkiego nadzoru budowlanego i farmaceutycznego, weterynarii.

Odwołanie organów jednostek samorządu terytorialnego

Na każdym szczeblu organizacji samorządowej mogą być przeprowadzane referenda, inicjowane przez wyborców lub organy stanowiące samorządu. Rozpisanie referendum z inicjatywy wyborców wymaga poparcia 10% mieszkańców gminy i powiatu, a w przypadku województwa 5%. Przez referendum mogą być odwoływane organy stanowiące lub organy wykonawcze (tylko te pochodzące z wyborów powszechnych). Mieszkańcy mogą podjąć decyzję o ustanowieniu podatków lokalnych lub regionalnych wyłącznie w drodze referendum. Nadzór nad organami samorządu sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych – regionalne izby obrachunkowe.

W drodze nadzoru wojewoda może:

• zawiesić uchwałę organu samorządu;

• wnieść do Prezesa Rady Ministrów o zastosowanie innych środków nadzoru.

W drodze nadzoru Prezes Rady Ministrów może:

• uchylić uchwałę samorządu;

• ustanowić zarząd komisaryczny w jednostce samorządu na okres do dwóch lat.

Zarząd komisaryczny jest sprawowany jednoosobowo i obejmuje wyłącznie kompetencje organów wykonawczych.

Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu, jeżeli narusza on rażąco konstytucję lub ustawy. W takim przypadku odbywają się przedterminowe wybory samorządowe.

Podsumowanie

Każdy ze szczebli samorządu terytorialnego posiada własne organy stanowiące i wykonawcze. W przypadku powiatu są to rada powiatu oraz zarząd ze starostą na czele, a w województwie sejmik województwa oraz zarząd województwa, którego pracami kieruje marszałek województwa.

Województwo jest również jednostką administracji rządowej z osobnymi pionami władz. Jest największą jednostką podziału terytorialnego, co pozwala mu realizować zadania o charakterze ponadlokalnym i regionalnym.

Każdy obywatel Polski na mocy prawa należy do trzech wspólnot samorządowych – gminnej, powiatowej i wojewódzkiej.

Słownik