Społeczność regionalna – samorządność w powiecie i w województwie
Zadania samorządu powiatowego i wojewódzkiego
wymieniać zadania organów samorządu terytorialnego na szczeblu powiatowym i wojewódzkim;
charakteryzować zadania samorządu powiatowego i województwa;
odróżniać kompetencje poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego;
przedstawiać jakie są możliwości finansowania zadań samorządu terytorialnego.
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenie.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnymArt. 55
Warunki ważności referendum
1. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.
Źródło: Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 18.05.2020].
- Nie; Wartość: 14426; Udział procentowy: 28,2%
- Tak; Wartość: 36682; Udział procentowy: 71,8%
Czy jesteś za tym, aby w przyszłości Wrocław ubiegał się o organizację imprez kulturalnych i sportowych o znaczeniu międzynarodowym, takich jak Europejska Stolica Kultury 2016 i The World Games 2017?
-
Label : Nie
Value : 28,2%
-
Label : Tak
Value : 71,8%
Oprac. na podst. Referendum lokalne 2015, bip.um.wroc.pl [online, dostęp: 11.12.2019].
Zadania samorządu terytorialnego
Zadania administracji publicznej w terenie realizują organy pochodzące z wyborów członków wspólnot samorządowych. Na każdym szczeblu organizacji państwa (lokalnym i regionalnym) istnieją samorządowe wspólnoty mieszkańców. Przynależność do nich jest obowiązkowa i ma charakter powszechny. Ustawa z 1998 r. o systemie samorządu terytorialnego powołuje do istnienia trzy szczeble organizacji terytorialnej kraju:
Na każdym szczeblu organy samorządowe realizują dwa rodzaje zadań: własne i zlecone.
Zadania organów samorządowych wszystkich szczebli | |
|---|---|
własne | zlecone |
• odpowiadają potrzebom wspólnoty samorządowej danego szczebla • wykonywane na odpowiedzialność realizujących je władz samorządowych i z ich środków finansowych | • realizują potrzeby wykraczające poza sferę zainteresowania danej wspólnoty samorządowej • zlecone w drodze ustawy • są finansowane z budżetu państwa |
Źródło finansowania działań samorządu terytorialnego
Jednostki samorządu mają osobowość prawną. Mienie publiczne należące do samorządu nazywa się mieniem komunalnym. Jednostki samorządu mają zapewniony udział w dochodach publicznych.
Dochody jednostek samorządowych | |
|---|---|
dochody własne | • udział w dochodach z podatków publicznych |
subwencje ogólne | • subwencjesubwencje przyznawane są w budżecie państwa bez wskazania konkretnego celu |
dotacje celowe | • dotacje mogą być wykorzystane tylko w wyraźnie wskazanym celu |
Poza dochodami własnymi jednostki samorządu terytorialnego otrzymują również subwencje ogólnesubwencje ogólne i dotacje celowedotacje celowe. Subwencją ogólną nazywamy pomoc finansową o charakterze bezzwrotnym, nieodpłatnym, powszechnym i uniwersalnym. Jest ona udzielana przez państwo ze środków budżetowych i przeznaczona wyłącznie na finansowanie zadań własnych JST. Główną funkcją subwencji ogólnej, obok uzupełnienia dochodów własnych gminy, powiatu lub województwa, jest wyrównanie dysproporcji w rozkładzie tych dochodów. Chodzi o pokrycie wydatków jednostki, na które brakuje pieniędzy w dochodach własnych gminy, a są one niezbędne do wypełnienia zadań własnych jednostki.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Prawdziwy wpływ na nasze życie ma samorząd terytorialny. Decyduje o tym, co dla nas najistotniejszeMożna (…) zaryzykować stwierdzenie, że jeśli zliczyć czynności, które wykonujemy po przebudzeniu aż do momentu pójścia spać, to wpływ na nie w znacznie większym stopniu ma samorząd terytorialny niż władza centralna. To samorządy – a zatem ich politycy i urzędnicy – decydują w dużej mierze o tym, jak wygląda nasze otoczenie (ulice, chodniki, parki, ławki; długo by wymieniać). Czy jesteśmy w stanie sprawnie dojechać do pracy lub szkoły (komunikacja miejska, parkingi, drogi), czy po spełnieniu obowiązków mamy co zrobić z czasem wolnym (czy w danym miejscu są jakiekolwiek inwestycje, czy samorząd organizuje jakiekolwiek wydarzenia itd.).
Źródło: Edyta Wara‑Wąsowska, Prawdziwy wpływ na nasze życie ma samorząd terytorialny. Decyduje o tym, co dla nas najistotniejsze, 21.01.2019, dostępny w internecie: bezprawnik.pl [dostęp 6.05.2020].
Z dochodów własnych jednostka samorządu terytorialnego powinna sfinansować… Możliwe odpowiedzi: 1. stacjonowanie garnizonu wojskowego., 2. obchody święta miasta., 3. remont i budowę dróg., 4. utrzymanie szkół i przedszkoli., 5. budowę basenu.
Wybierz odpowiednie zakończenia zdania.
Z dochodów własnych jednostka samorządu terytorialnego powinna sfinansować…
- stacjonowanie garnizonu wojskowego.
- obchody święta miasta.
- remont i budowę dróg.
- utrzymanie szkół i przedszkoli.
- budowę basenu.
Zadania powiatu
Organem stanowiącym i kontrolnym w powiecie jest rada powiatu. Wybierana przez mieszkańców na 5‑letnią kadencję. Na czele stoli przewodniczący, którego radni wyłonili spośród siebie.
Organem wykonawczym jest powołany przez radę kilkuosobowy zarząd powiatu. Na jego czele stoi starosta, który organizuje pracę zarządu oraz kieruje działaniami powiatu w bieżących sprawach. Zarząd wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędników pracujących w starostwie powiatowym, czyli siedzibie władz.
Rada powiatu | Zarząd powiatu |
|---|---|
wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego; | wykonywanie uchwał podjętych przez radę powiatu; |
powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty, skarbnika powiatu, będącego głównym księgowym budżetu powiatu; | wykonywanie zadań zleconych powiatowi przez administrację rządową; |
kontrolowanie instytucji podległych władzom powiatu np. szkół ponadpodstawowych. | przygotowywanie projektów uchwał, które są rozpatrywane przez radę powiatu. |
W powiecie realizowane są zadania publiczne o charakterze ponadgminnym (ponadpodstawowym), uzupełniające w stosunku do zadań gminy z zakresów:
Zadania te mogą zostać rozszerzone na drodze zawierania porozumień z organami administracji rządowej lub organami samorządu powiatowego.
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu)
Powiat grodzki to miasto, którego organy samorządowe mają strukturę (organizację i sposób wyboru) samorządu gminnego, a równocześnie odgrywają rolę gminy i powiatu na terytorium miasta. Taki status otrzymały miasta liczące 31 grudnia 1998 r. ponad 100 tysięcy mieszkańców lub będące wcześniej siedzibami województw.
Porównanie kompetencji gminy i powiatu pokazuje, że istnieją obszary, w których swoje zadania wykonują obie jednostki samorządowe. Jedną z nich jest edukacja. W praktyce podział zadań wygląda w ten sposób, że do gminy należy prowadzenie przedszkoli oraz szkół podstawowych, a do powiatów – szkół ponadpodstawowych. Natomiast miasta na prawach powiatu wykonują kompetencje zarówno gminy, jak i powiatu. Oznacza to, że w wypadku edukacji, miasta na prawach powiatu prowadzą wszystkie placówki oświatowe – od przedszkoli po szkoły ponadpodstawowe.
Zadania województwa
Organem stanowiącym i kontrolnym w województwie jest sejmik województwa. Organizowaniem pracy sejmiku i prowadzeniem obrad zajmuje się przewodniczący. Organem wykonawczym jest zarząd województwa. Na jego czele stoi marszałek województwa. We wszystkich województwach działają jednocześnie władze samorządowe i organy administracji rządowej z wojewodą na czele.
Sejmik województwa | Zarząd województwa |
|---|---|
stanowienie aktów prawa miejscowego (statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim oraz zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej); | wykonywanie uchwał sejmiku; |
uchwalanie strategii rozwoju województwa i zagospodarowania przestrzennego; | przygotowywanie projektów strategii rozwoju Województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie; |
uchwalanie budżetu województwa; | przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa; |
podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów. | uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego. |
Do zakresu działań samorządu wojewódzkiego należy wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych dla organów administracji rządowej.
Najważniejszym z zadań samorządu wojewódzkiego jest określenie strategii rozwoju województwa. Powinna ona służyć rozwojowi świadomości narodowej, obywatelskiej, kulturowej oraz tożsamości lokalnej mieszkańców, pobudzaniu aktywności, konkurencyjności i innowacyjności gospodarczej województwa, ochronie środowiska kulturowego i przyrodniczego oraz zapewnieniu ładu przestrzennego. Ponadto samorząd wojewódzki prowadzi politykę rozwoju regionu, której narzędziem są szczegółowe programy wojewódzkie oraz regionalny program operacyjny. Mogą one być dofinansowywane z budżetów państwa oraz Unii Europejskiej, a także innych, pochodzących ze źródeł zagranicznych.
Podsumowanie
Powiat wykonuje zadania publiczne, które mają charakter ponadgminny.
Województwo jest jednostką samorządową, jak również jednostką administracji rządowej z osobnymi pionami władz. Jest największą jednostką podziału terytorialnego, co pozwala mu realizować zadania o charakterze ponadlokalnym i regionalnym.
Samorząd województwa współpracuje z samorządem niższego szczebla, samorządem gospodarczym, administracją rządową, innymi województwami oraz organizacjami pozarządowymi.
Ponadto samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim w obszarach należących do gmin i powiatów.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Konstytucja RPArt. 167. 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.
Źródło: Konstytucja RP.
Przyporządkuj zadania do podanych rodzajów dochodów jednostek samorządowych.
rejestracja narodzin, ślubów i zgonów, utrzymanie dróg, pomoc socjalna dla mieszkańców, wydawanie dowodów osobistych, rejestracja pojazdów, prowadzenie szkół
| dochody własne | |
|---|---|
| dotacje celowe |
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Czym się zajmuje samorząd terytorialny
Jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania własne, które finansowane są z dochodów własnych samorządów oraz subwencji ogólnych, jak i zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, które finansowane są z budżetu państwa, w formie dotacji celowych. Zadania własne polegają na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb danej wspólnoty samorządowej. Mieszkańcy danej gminy, powiatu i województwa mają wspólne, zbiorowe potrzeby, związane z zapewnieniem odpowiednich warunków do życia. Zadania zlecone natomiast nie polegają na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej – są to zadania ogólnopaństwowe wykonywane w terenie.
Organy jednostek samorządu terytorialnego wykonują zadania własne, we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Wykonywanie zadań zleconych nie następuje w imieniu województwa samorządowego, a w konsekwencji nie jest związane z działaniem we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Wyrazem tego jest wyłączenie odpowiedzialności cywilnoprawnej na podstawie przepisów o odpowiedzialności za szkody spowodowane przy wykonywaniu władzy publicznej.
Orzecznictwo sądowe zajęło stanowisko, iż »za szkody spowodowane przez funkcjonariuszy organów gminy przy wykonaniu zadań z zakresu administracji rządowej ustawowo zleconych gminom odpowiada Skarb Państwa na podstawie art. 417 § 1 KC«”.
/Źródło: Czym się zajmuje samorząd terytorialny, gazetaprawna.pl, 27.08.2018 [online, dostęp: 20.05.2019]./
Zadania (Tu uzupełnij) 1. Konstytucji RP, 2. ustawy o samorządzie gminnym, 3. państwa, 4. rządowej, 5. własne, 6. samorządowej, 7. zlecone, 8. samorządu terytorialnego, 9. powiatu wykonywane są na koszt budżetu (Tu uzupełnij) 1. Konstytucji RP, 2. ustawy o samorządzie gminnym, 3. państwa, 4. rządowej, 5. własne, 6. samorządowej, 7. zlecone, 8. samorządu terytorialnego, 9. powiatu i pod kontrolą organów administracji (Tu uzupełnij) 1. Konstytucji RP, 2. ustawy o samorządzie gminnym, 3. państwa, 4. rządowej, 5. własne, 6. samorządowej, 7. zlecone, 8. samorządu terytorialnego, 9. powiatu.
Rozstrzygnij, które z przedstawionych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Dochody własne dla jednostek samorządu terytorialnego mają takie same źródła. | □ | □ |
| Wyrażona w procentach wielkość udziałów jednostek samorządu terytorialnego z podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych jest zależna od szczebla, na jakim dana jednostka się znajduje. | □ | □ |
| Wyrażona w złotych wielkość udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych jest taka sama dla jednostek tego samego szczebla. | □ | □ |
| Środki z subwencji wyrównawczej, oświatowej i równoważącej pochodzą z tego samego źródła. | □ | □ |
| Dotacje celowe służą finansowaniu lub dofinansowaniu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Liczba zadań, które mogą być w tej formie dofinansowane jest ograniczona. | □ | □ |
| Wysokie dochody własne jednostki samorządu terytorialnego nie mają wpływu na wysokość subwencji ogólnej otrzymywanej przez tę jednostkę. | □ | □ |
Słownik
finansowa pomoc państwa dla samorządów pozwalająca sfinansować określone zadanie inwestycyjne, mające na celu poprawę warunków życia w jednostce samorządowej
papier wartościowy emitowany w serii; emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia świadczenia
forma zasilania jednostek samorządu terytorialnego z budżetu państwa
nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przez państwo określonym podmiotom, np. jednostkom samorządu terytorialnego w celu wspomożenia realizacji przez nie zadań własnych
nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa państwa udzielana jednostkom samorządu terytorialnego w celu realizacji przez nie zadań własnych związanych z prowadzeniem jednostek oświatowych