RYG8EyZRk0M6F
Na zdjęciu dwójka dzieci podbiega do pary kobiety i mężczyzny. Po lewej stronie inna kobieta niesie na rękach małe dziecko. Ludzie znajdują się w parku.

Rodzina - szczególny rodzaj grupy społecznej

Źródło: Jessica Rockowitz, domena publiczna.

Prawa i obowiązki członków rodziny

Nauczysz się

  • definiować, kim jest dziecko,

  • rozróżniać prawa i obowiązki dziecka,

  • przedstawiać system ochrony praw dziecka.

  • wyjaśniać, w czym przejawia się władza rodzicielska,

  • rozpoznawać prawa i obowiązki rodziców,

  • uzasadniać przyczyny przyznania dziecku szczególnej pozycji w systemie prawnym,

  • tworzyć wypowiedź na temat relacji między prawami a obowiązkami dziecka.

1
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z cytowanymi przepisami prawa i wykonaj polecenie.

1

Art. 96

Obowiązki rodziców wobec dziecka

1. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

RzpRi5PgzaMkk
Rozważ, czy oddanie dziecka pod władzę rodziców stanowi wyraz poparcia ustawodawcy dla patriarchalnego modelu rodziny. Odpowiedź uzasadnij. (Uzupełnij).

Podział obowiązków między kobietą a mężczyzną we współczesnej polskiej rodzinie

R1a7Y7uT47uvg1
Wykres skumulowany. Kto zazwyczaj w Pana(i) gospodarstwie domowym…. Lista elementów: 1. zestaw danych: pytanie: przygotowuje posiłki kobieta: 65 mężczyzna: 5 różnie lub wspólnie: 302. zestaw danych: pytanie: zmywa naczynia kobieta: 56 mężczyzna: 13 różnie lub wspólnie: 313. zestaw danych: pytanie: sprząta kobieta: 61 mężczyzna: 4 różnie lub wspólnie: 354. zestaw danych: pytanie: robi gruntowne porządki kobieta: 57 mężczyzna: 8 różnie lub wspólnie: 355. zestaw danych: pytanie: pierze kobieta: 82 mężczyzna: 2 różnie lub wspólnie: 166. zestaw danych: pytanie: prasuje kobieta: 81 mężczyzna: 6 różnie lub wspólnie: 137. zestaw danych: pytanie: robi codzienne zakupy kobieta: 37 mężczyzna: 12 różnie lub wspólnie: 518. zestaw danych :pytanie: zleca różne usługi do wykonania kobieta: 17 mężczyzna: 60 różnie lub wspólnie: 239. zestaw danych: pytanie: wykonuje drobne naprawy kobieta: 7 mężczyzna: 81 różnie lub wspólnie: 1210. zestaw danych: pytanie: załatwia sprawy urzędowe kobieta: 37 mężczyzna: 25 różnie lub wspólnie: 3811. zestaw danych: pytanie: wyrzuca śmieci kobieta: 21 mężczyzna: 29 różnie lub wspólnie: 5012. zestaw danych: pytanie: sprawuje opiekę nad dziećmi kobieta: 32 mężczyzna: 4 różnie lub wspólnie: 6413. zestaw danych: pytanie: odrabia lekcje z dziećmi kobieta: 43 mężczyzna: 6 różnie lub wspólnie: 5114. zestaw danych: pytanie: sprawuje opiekę nad osobami niepełnosprawnymi kobieta: 41 mężczyzna: 18 różnie lub wspólnie: 4115. zestaw danych: pytanie: sprawuje opiekę nad zwierzętami domowymi kobieta: 21 mężczyzna: 14 różnie lub wspólnie: 6516. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii zwykłych wydatków kobieta: 39 mężczyzna: 6 różnie lub wspólnie: 5617. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii większych wydatków kobieta: 14 mężczyzna: 10 różnie lub wspólnie: 7618. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii obiadu kobieta: 58 mężczyzna: 6 różnie lub wspólnie: 3619. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii spotkań rodzinnych i towarzyskich kobieta: 15 mężczyzna: 4 różnie lub wspólnie: 8220. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii urlopu kobieta: 11 mężczyzna: 4 różnie lub wspólnie: 8521. zestaw danych: pytanie: podejmuje decyzje w kwestii sposobu wychowywania dzieci kobieta: 17 mężczyzna: 3 różnie lub wspólnie: 80

Kto zazwyczaj w Pana(i) gospodarstwie domowym…

  • pytanie : przygotowuje posiłki

    kobieta : 65

    mężczyzna : 5

    różnie_lub_wspólnie : 30

  • pytanie : zmywa naczynia

    kobieta : 56

    mężczyzna : 13

    różnie_lub_wspólnie : 31

  • pytanie : sprząta

    kobieta : 61

    mężczyzna : 4

    różnie_lub_wspólnie : 35

  • pytanie : robi gruntowne porządki

    kobieta : 57

    mężczyzna : 8

    różnie_lub_wspólnie : 35

  • pytanie : pierze

    kobieta : 82

    mężczyzna : 2

    różnie_lub_wspólnie : 16

  • pytanie : prasuje

    kobieta : 81

    mężczyzna : 6

    różnie_lub_wspólnie : 13

  • pytanie : robi codzienne zakupy

    kobieta : 37

    mężczyzna : 12

    różnie_lub_wspólnie : 51

  • pytanie : zleca różne usługi do wykonania

    kobieta : 17

    mężczyzna : 60

    różnie_lub_wspólnie : 23

  • pytanie : wykonuje drobne naprawy

    kobieta : 7

    mężczyzna : 81

    różnie_lub_wspólnie : 12

  • pytanie : załatwia sprawy urzędowe

    kobieta : 37

    mężczyzna : 25

    różnie_lub_wspólnie : 38

  • pytanie : wyrzuca śmieci

    kobieta : 21

    mężczyzna : 29

    różnie_lub_wspólnie : 50

  • pytanie : sprawuje opiekę nad dziećmi

    kobieta : 32

    mężczyzna : 4

    różnie_lub_wspólnie : 64

  • pytanie : odrabia lekcje z dziećmi

    kobieta : 43

    mężczyzna : 6

    różnie_lub_wspólnie : 51

  • pytanie : sprawuje opiekę nad osobami niepełnosprawnymi

    kobieta : 41

    mężczyzna : 18

    różnie_lub_wspólnie : 41

  • pytanie : sprawuje opiekę nad zwierzętami domowymi

    kobieta : 21

    mężczyzna : 14

    różnie_lub_wspólnie : 65

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii zwykłych wydatków

    kobieta : 39

    mężczyzna : 6

    różnie_lub_wspólnie : 56

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii większych wydatków

    kobieta : 14

    mężczyzna : 10

    różnie_lub_wspólnie : 76

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii obiadu

    kobieta : 58

    mężczyzna : 6

    różnie_lub_wspólnie : 36

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii spotkań rodzinnych i towarzyskich

    kobieta : 15

    mężczyzna : 4

    różnie_lub_wspólnie : 82

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii urlopu

    kobieta : 11

    mężczyzna : 4

    różnie_lub_wspólnie : 85

  • pytanie : podejmuje decyzje w kwestii sposobu wychowywania dzieci

    kobieta : 17

    mężczyzna : 3

    różnie_lub_wspólnie : 80

Wskaźniki policzone tylko dla tych gospodarstw, w których występują co najmniej dwie osoby dorosłe; pominięto odsetek „nie dotyczy” – wskaźniki liczone tylko w obrębie podpopulacji, której dotyczyło dane pytanie.

Oprac. na podst. Kobiety i mężczyźni w domu, Komunikat z badań CBOS nr 127/2018, cbos.pl.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zasady funkcjonowania rodziny

Prawo rodzinne i opiekuńcze zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczymKodeks rodzinny i opiekuńczyKodeksie rodzinnym i opiekuńczym pozwala zdefiniować podstawowe zasady funkcjonowania rodziny i jej członków.

R1XDw5vb5QbCu
Ilustracja interaktywna przedstawia kobietę, mężczyznę i małe dziecko idących chodnikiem. Dorośli trzymają pomiędzy sobą dziecko za ręce. Mężczyzna prowadzi przed sobą wózek spacerowy. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Zasada dobra dziecka Pozwala wyjaśnić, jakie prawa przysługują dzieciom i co należy robić, by dziecku zapewnić odpowiednie warunki bytu i rozwoju. Wszelkie decyzje wydawane na podstawie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powinny uwzględniać dobro dziecka., 2. Zasada ochrony rodziny Zakłada, że podstawowym obowiązkiem polskiego prawa powinno być chronienie rodziny jako podstawowej komórki społecznej. Zasada ta powinna być brana pod uwagę szczególnie podczas rozwiązywania spraw z zakresu prawa rodzinnego., 3. Zasada uniezależnienia stosunków rodzinnych od obcych im stosunków majątkowych Polskie prawo rodzinne stoi na straży nierozerwalności więzów rodzinnych, głównie w kontekście więzów majątkowych. Oznacza to, że przepisy powinny jako priorytet ustalać dobro rodziny ze względu na fakt, że jest ona najdoskonalszą komórką budującą więzi zarówno między rodzicami, jak też rodzicami i dziećmi.
Zasady funkcjonowania rodziny
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
Ry1LUkTgDY9UQ
Wyjaśnij, na czym polega zasada dobra dziecka. (Uzupełnij).

Władza rodzicielska

Pod pojęciem władzy rodzicielskiejwładza rodzicielskawładzy rodzicielskiej rozumiemy całokształt praw i obowiązków, jakie mają rodzice względem swoich małoletnich dzieci. Przysługuje ona obojgu rodzicom, co jest uregulowane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, bez względu na to, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim, czy też nie. Celem władzy rodzicielskiej jest zapewnienie przez rodziców optymalnych warunków do wychowania dziecka. Posiadanie władzy rodzicielskiej powoduje, że rodzice są przedstawicielami ustawowymi, którzy sprawują pieczę nad dzieckiem i jego majątkiem.

R17T0SAj8QuLx
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdanie. Posiadanie władzy rodzicielskiej powoduje, że rodzice sprawują pieczę nad dzieckiem i jego 1. relacjami, 2. wykształceniem, 3. majątkiem, 4. danymi osobowymi, 5. przyszłością.

Uzupełnij zdanie.

danymi osobowymi, majątkiem, relacjami, wykształceniem, przyszłością

Posiadanie władzy rodzicielskiej powoduje, że rodzice sprawują pieczę nad dzieckiem i jego .................................

Prawa i obowiązki rodziców

Podstawowym uprawnieniem rodziców jest prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, z zapewnieniem dbałości o rozwój fizyczny, zdrowie i życie dzieci. Rodzice mają też obowiązek zapewnić kompletny rozwój psychiczny dziecka przez ukształtowanie jego kręgosłupa moralnego.

Do obowiązków rodziców zalicza się też zapewnienie, w miarę możliwości i potrzeb, wykształcenia dziecka oraz rozwijania jego zdolności. Kolejnym zadaniem rodziców jest zapewnienie dziecku kontaktów z rodziną oraz rówieśnikami. Dzieci zaś, przebywając pod opieką rodzicielską, są zobowiązane do posłuszeństwa rodzicom.

R1I3MyDoTESay
Mapa interaktywna. Przedstawia mapę myśli z centralnie narysowanym okręgiem w którym przedstawiono postacie pod hasłem "Rodzina". Do centrum prowadzą czarne strzałki. Wokół centrum schematyczne ilustracje ukazujące kolejne elementy życia rodzinnego, praw i obowiązków członków rodziny. Lista elementów: Rodzina: Rodzice mają władzę rodzicielską nad dzieckiem. Oznacza to przede wszystkim obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Urząd: Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Oznacza to, że w jego imieniu dziecka dokonują czynności prawnych, występując przed sądami oraz urzędami. Dom: Rodzice mają obowiązek dbać o bezpieczeństwo fizyczne dziecka, dając mu schronienie, pożywienie, ubiór, a także poprzez naukę dbałości o higienę i zajmując się dzieckiem kiedy jest chore. Sport i zabawa: Rodzice są zobowiązani troszczyć się o fizyczny rozwój dziecka. Rodzice powinni dbać o czas i jakość jego spędzania z dzieckiem, poświęcając wspólny czas na naukę, zabawę czy sport. Rozwój duchowy: Rodzice są zobowiązani troszczyć się o duchowy rozwój dziecka, czyniąc to w zgodzie z własnymi przekonaniami moralnymi i religijnymi, ale z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dziecka, wolności jego sumienia i wyznania. Edukacja i nauka: Rodzice mają prawo do wychowania i edukacji dzieci. Jednocześnie mają też obowiązek zaangażowania się jako partnerzy w nauczaniu ich dzieci w szkole, a także poświęcać czas i uwagę swoim dzieciom tak, aby wzmocnić wysiłki szkoły skierowane na osiągnięcie określonych celów nauczania i wychowania. Jako przedstawiciele ustawowi rodzice mają m.in. obowiązek: dopełnić czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły, zapewnić regularne uczęszczanie dziecka na zajęcia szkolne, zapewnić dziecku warunki umożliwiające przygotowanie się do zajęć szkolnych, powiadomić organy gminy o formie spełniania obowiązku szkolnego. Wychowanie: Rodzice mają prawo do wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej. Opieka: Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Rodzice powinni dbać o emocje i uczucia dzieci, okazując im miłość, szacunek, zaufanie, własnym zachowaniem powinni wzbudzać poczucie bezpieczeństwa u dziecka i tworzyć warunki do wyrażania przez nie własnych uczuć. Przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je: wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w sposób odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich. Dziecko wobec rodziców: Rodzice mają prawo wymagać od dziecka posłuszeństwa. Rodzice powinni zadbać o przekazanie dziecku wiedzy o określonych zasadach zachowania, określając jasne granice, dające dziecku poczucie bezpieczeństwa, a także możliwość zapoznania się z regułami obowiązującymi w społeczności, której są częścią. Istnieje jednak zakaz stosowania kar cielesnych. Gospodarstwo domowe: Rodzice mogą oczekiwać od dziecka mieszkającego z nimi pomocy w utrzymaniu gospodarstwa domowego (np. zakupy, sprzątanie, opieka nad innymi członkami gospodarstwa) oraz – w razie, gdy dziecko ma dochody z własnej pracy – udziału w pokrywaniu kosztów ekonomicznych utrzymania rodziny. Alimenty: Pomiędzy rodzicami a dziećmi istnieje wzajemny obowiązek dostarczania środków finansowych niezbędnych do utrzymania się (tzw. obowiązek alimentacyjny).
Ilustracja interaktywna przedstawiająca prawa i obowiązki rodziców w rodzinie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 1
Rf4oj2wt51yQB
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
RUUYIvqePKdki
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
REbeMWKFZTLEr
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Do kiedy trwa władza rodzicielska?

Władza rodzicielska trwa do momentu, w którym dziecko osiąga pełnoletnośćpełnoletnośćpełnoletność, wtedy wygasa ona z mocy prawa. Są jednak sytuacje, w których władza rodzicielska może ustać z innych powodów. Po pierwsze, w sytuacji utraty przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych; po drugie, w przypadku śmierci rodzica, po trzecie – w przypadku pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska ustaje też w przypadku zaprzeczenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz unieważnienia uznania dziecka. Podobnie się dzieje w przypadku zmiany prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo w wyniku skargi o wznowienie postępowania. Władza rodzicielska wygasa u rodziców biologicznych w przypadku przysposobienia dziecka przez nowych rodziców oraz w sytuacji rozwiązania przysposobienia w stosunku do przysposabiających. Władza rodzicielska może też zostać ograniczona, rodzice mogą zostać jej pozbawieni lub na określony czas może ona zostać zawieszona.

Dziecko podmiotem prawa

Janusz Korczak powiedział kiedyś „nie ma dzieci, są ludzie”.

R1GF7S12iUe95
Czarno‑biała fotografia grupowa, na której znajdują się w czterech rzędach dzieci oraz siedem dorosłych osób (pięć kobiet i dwóch mężczyzn). Zdjęcie zostało wykonane na dworze, w tle widoczny jest wysoki, drewniany płot. Dzieci ubrane są w mundurki, dorośli mężczyźni w garnitury a kobiety w sukienki.
Janusz Korczak (czwarty od prawej w drugim rzędzie od góry) wraz z dziećmi i personelem sierocińca Nasz Dom w Pruszkowie przy ulicy Cedrowej
Źródło: Learnetic S.A., domena publiczna.

Podobnie jak każdy dorosły, dziecko posiada prawa i wolności. Nazywają się one prawami człowieka. Źródłem tych praw jest godność człowieka, zwana również człowieczeństwem.

W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisana jest ona w art. 30:

„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.”

Kto to jest dziecko?

Konwencja o prawach dziecka w art. 1. definiuje „dziecko” jako „każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność”.

W rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka „dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności” (Art. 2.1.).

Najważniejszymi opiekunami dziecka są rodzice. Jednak wtedy, gdy ich zabraknie, nie wywiązują się ze swoich obowiązków rodzicielskich lub nie dają sobie samodzielnie rady z opieką nad dzieckiem, to państwo w myśl zasady pomocniczości zobowiązane jest im pomóc lub przejąć ich obowiązki.

R1CPjKL8GRr4c
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Obowiązki dziecka

Mimo tego, że obowiązki dziecka to rzecz umowna i zależna od tego, jak tę kwestię rozstrzygną jego rodzice, to prawo w tej sprawie także wprowadza regulacje. W art. 91 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nałożono na dziecko obowiązek:

  • słuchania swoich rodziców i opiekunów;

  • pomocy we wspólnym gospodarstwie.

Pomoc ze strony dziecka musi odpowiadać jego fizycznym i duchowym siłom, a wypełnianie obowiązków nie może przeszkadzać w jego wychowaniu i edukacji. Jeżeli małoletni (do ukończenia 18. roku życia) uzyskuje dochód z własnej pracy, jego obowiązkiem staje się współfinansowanie kosztów utrzymania rodziny.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (fragment)

Art. 95. 

§ 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw

§ 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. [...] 

§ 4. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

R4OWMUA4mairj
Ćwiczenie 5
Zaznacz obowiązki dziecka w rodzinie, o których wspomina art. 95 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Możliwe odpowiedzi: 1. posłuszeństwo, 2. wysłuchanie opinii i zaleceń rodziców, 3. podejmowanie decyzji, 4. poszanowanie godności i praw, 5. uwzględnianie rozsądnych życzeń
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R1SXrfKLNFqJU
Ćwiczenie 6
Na podstawie Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego ustal, które z podanych zdań jest prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Jednym z elementów władzy rodzicielskiej jest prawo rodziców do wychowania dziecka., 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską może podejmować samodzielne decyzje bez konieczności wysłuchania opinii i zaleceń rodzica., 3. Dziecko ma pełnię praw związanych z gospodarowaniem swoim majątkiem., 4. W sprawach dotyczących dziecka i jego majątku rodzice muszą wysłuchać opinii dziecka bez względu na poziom jego rozwoju umysłowego.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Prawa a obowiązki dziecka

To bardzo ważne, aby rozróżniać prawa od obowiązków dziecka. Prawa dziecka wynikają z samego faktu narodzin, bez względu na to, w jakiej rodzinie przyszło mu żyć.

Dzieci mają prawa, niezależne od ich zachowania (dobrego albo złego) i wypełniania przez nie obowiązków.

R6pIMGvlbXeJs
1
RQwqnAm4EKEWe
Slajd tytułowy zawierający napis z dużych, czarnych liter "PRAWA I OBOWIĄZKI DZIECKA W RODZINIE". W tle widoczny jest sędziowski młotek.
Prawa i obowiązki dziecka w rodzinie
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Prawa i obowiązki dziecka w rodzinie.

1
RDt3i40MyxURv
Film przedstawia dużą salę, w której stoły ustawione są równolegle, a krzesła skierowane są w kierunku podestu. Na wprost widoczne jest podwyższenie, na którym stoi stół. Z tyłu, na ścianie, znajduje się symbol ONZ. Ściany sali wykonane są z drewna.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RDt3i40MyxURv

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film przedstawia dużą salę, w której stoły ustawione są równolegle, a krzesła skierowane są w kierunku podestu. Na wprost widoczne jest podwyższenie, na którym stoi stół. Z tyłu, na ścianie, znajduje się symbol ONZ. Ściany sali wykonane są z drewna.

1

Prawa dziecka w dokumentach - świat. Prawa dziecka najpełniej określa Konwencja o prawach dziecka. Została ona przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1989 roku, a weszła w życie rok później. Konwencja gwarantuje prawa dziecka niezależnie od koloru skóry, wyznania czy pochodzenia.

R97W5cJg06Por
1
R1sHwr3dAXCTK
Slajd podzielony został na dwie części. Po lewej stronie znajduje się pole tekstowe zawierające wpis: "Umocowanie ochrony praw dziecka - Art. 72 Konstytucji RP, Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Instytucja chroniąca prawa dziecka: Rzecznik Praw Dziecka. Akt prawny: Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje: funkcjonowanie rodziny; relacje między członkami rodziny". Po prawej stronie slajdu znajduje się strona tytułowa w kolorze czerwonym Konstytucji RP. W tle widoczny jest sędziowski młotek.
Prawa dziecka w dokumentach - Polska
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Prawa dziecka w dokumentach - Polska. System ochrony praw dziecka na gruncie polskim ma swoje umocowanie w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w artykule 72. mówiącym, że Rzeczpospolita zapewnia ochronę praw dziecka. W artykule tym znajduje się również wzmianka o Rzeczniku Praw Dziecka, a więc instytucji powoływanej w celu ochrony praw przypisanych dzieciom. Szerzej na temat praw dziecka i wynikających z nich jego relacji z osobami dorosłymi w rodzinie traktuje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jest to akt prawny regulujący prawne funkcjonowanie rodziny oraz relacje między jej członkami.

R1WdBeSAdREBr
1
R1I3X5OuXA6OO
Slajd zatytułowany: Prawa dziecka w dokumentach. Zawartość tekstowa slajdu: System ochrony praw dziecka opiera się na zasadach: dobra dziecka, równości, poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców, pomocy państwa. Po prawej stronie slajdu widoczne jest zdjęcie noworodka ubranego w białą czapeczkę, śpiącego na brzuchu w rękami pod brodą. Nad i pod dzieckiem widać dłonie ułożone w łódkę . W tle widoczny jest sędziowski młotek.
Prawa dziecka w dokumentach
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Prawa dziecka w dokumentach. Powstanie systemu ochrony praw dziecka było wynikiem wieloletniego procesu, któremu przyświecało kilka istotnych zasad. Wśród nich wymienia się: zasadę dobra dziecka oznaczającą, że wszystkie działania podejmowane wobec dziecka muszą leżeć w jego jak najlepiej pojętym interesie, zasadę równości, co oznacza, że wszystkie dzieci są równe wobec prawa, bez względu na pochodzenie, kolor skóry czy płeć, zasadę poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców, co oznacza, że najważniejsza jest rodzina, a państwo ingeruje w relacje między jej członkami tylko w uzasadnionych przypadkach i wedle określonych procedur, zasadę pomocy państwa, wedle której państwo zobowiązane jest pomagać rodzinom, które z różnych przyczyn takiej pomocy potrzebują.

R1HwGwjNWY87S
1
RhIKCQ1ub1td8
Slajd zatytułowany: Kategorie praw dziecka. Zawartość tekstowa slajdu: prawa osobiste, prawa polityczne lub publiczne, prawa socjalne, prawa ekonomiczne. Po prawej stronie slajdu umieszczona została ilustracja przedstawiająca logo UNICEF. Widoczne są na nim dwie postacie w centrum na błękitnym tle, najprawdopodobniej rodzic i dziecko, Zamknięte się one w kuli ziemskiej, pod którą znajdują się dwie oliwne gałązki.
Kategorie praw dziecka
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Kategorie praw dziecka. Prawa dziecka, podobnie jak prawa człowieka podzielone są według kategorii na: prawa osobiste, umożliwiające rozwój dziecka, prawa polityczne lub publiczne, dzięki którym dziecko wyraża swoje poglądy i uczestniczy w życiu swojej grupy, społeczności, państwa, prawa socjalne, które są obowiązkami państwa i dorosłych do stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka, prawa ekonomiczne, umożliwiające dziecku przygotowywanie się do niezależności materialnej od innych.

RUIvBfOwgbbnt
1
RS5lJYwbey8Ls
Slajd zatytułowany: Kategorie praw dziecka - prawa osobiste. Zawartość tekstowa slajdu: Prawa dziecka to: prawa człowieka naturalne, przyrodzone, niezbywalne. Po prawej stronie slajdu widać postać kobiety i mężczyzny trzymających się za dłonie, które są uniesione do góry, pod nimi stoi dwoje dzieci. Kobieta jest w kolorze fioletowym, mężczyzna - zielonym, dzieci : w kolorze żółtym i pomarańczowym. Postaci umieszczone zostały w okręgu na czarnym tle.
Kategorie praw dziecka - prawa osobiste.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Kategorie praw dziecka - prawa osobiste. Prawa osobiste to jedne z najważniejszych praw przysługujących dziecku jako istocie ludzkiej. Prawa te, jak każde prawo człowieka, a dziecko JEST człowiekiem, są naturalne, przyrodzone i niezbywalne. Przysługują dziecku od urodzenia, bez żadnych warunków, nie można ich naruszyć, a samo dziecko nie może się ich zrzec. Do najważniejszych praw osobistych zaliczamy prawo do życia, prawo do swobody sumienia i wyznania, prawo do godności i szacunku oraz prawo do nietykalności osobistej.

RzAjkJdMH1EPT
1
R1Rng25ILdCUu
Slajd zatytułowany: Kategorie praw dziecka - prawa osobiste. Zawartość tekstowa slajdu: Prawa dziecka w ramach rodziny: prawo do wychowania w rodzinie, prawo do kontaktów z rodzicami, prawo do tożsamości i identyfikacji, prawo do występowania w sprawach jego dotyczących (w postępowaniu administracyjnym i sądowym). Kto zapewnia? rodzina, państwo. Po prawej stronie slajdu umieszczono zdjęcie przedstawiające salę sądową.
Prawa dziecka w ramach rodziny
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Kategorie praw dziecka - prawa osobiste. Wiele z praw osobistych istnieje w powiązaniu z funkcjonowaniem dziecka w rodzinie. Podstawowym prawem przysługującym dziecku jest prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi. Dziecka ma też prawo do tożsamości i identyfikacji, a więc prawo do posiadania imienia i nazwiska, prawo do obywatelstwa i prawo do wiedzy o własnym pochodzeniu. Jako członek rodziny dziecko ma także prawo do występowania w sprawach jego dotyczących w postępowaniu administracyjnym i sądowym. Obowiązek zapewnienia przestrzegania tych praw bierze na siebie rodzina i państwo.

RJo5cqhyfnSCa
1
R1O14cpeFxMAt
Na planszy na środku napis: Konwencja o prawach dziecka, a wokół niego siedemnaście piktogramów. Szesnaście z nich przedstawia dziecko lub dzieci w różnych sytuacjach: na przykład przed szkołą, z gitarą, pod parasolem. Na jednym obrazku znajduje się ręka trzymająca mały woreczek z zamknięciem strunowym. Mapa interaktywna: Konwencja o prawach dziecka. Lista elementów: Tło Art. 1: KTO TO JEST DZIECKO?
Dziecko to człowiek, który nie osiągnął stanu pełnoletności. Art. 2: ZAKAZ DYSKRYMINACJI
Wszystkie dzieci mają takie same prawa – nie ma dzieci gorszych ani lepszych! Art. 12: PRAWO DO WYPOWIEDZI
Każdy ma prawo mieć swoje zdanie, własne myśli i poglądy. Art. 13: PRAWO DO INFORMACJI
Dziecko ma prawo do wypowiedzi. Możemy szukać informacji, wypowiadać się w dowolny sposób. Należy jednak pamiętać, aby korzystając z tego prawa, nikogo nie obrazić. Art. 16: PRAWO DO PRYWATNOŚCI
Nikt nie ma prawa poniżać i ośmieszać dziecka ani wtrącać się do jego osobistych spraw, czytać jego listów, maili, wiadomości SMS czy pamiętników – chyba że sąd zadecyduje inaczej. Art. 17: DOSTĘP DO RÓŻNYCH MEDIÓW
Dziecko ma prawo korzystać z książek, gazet, internetu – ale rodzice czy opiekunowie powinni kontrolować z czego i jak długo korzysta. Art. 19: OCHRONA PRZED PRZEMOCĄ
Nikt, nawet mama czy tata, nie może bić dziecka lub dręczyć go w inny sposób! Rodzicom i opiekunom nie wolno zaniedbywać dziecka. Dorośli mają obowiązek chronić dziecko przed przemocą. Art. 24: PRAWO DO OPIEKI MEDYCZNEJ
Dziecko ma prawo do leczenia. Art. 26: PRAWO DO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
Jeśli rodzina dziecka jest w trudnej sytuacji finansowej, państwo powinno dziecku pomóc. Art. 28: PRAWO DO NAUKI
Dzieci maja prawo do bezpłatnej nauki. Obowiązkiem państwa jest dopilnować, aby to prawo było przestrzegane. Art. 29: PRAWO DO ROZWIJANIA ZDOLNOŚCI
Dziecko ma prawo do rozwijania swoich zainteresowań lub zdolności. Art. 31: PRAWO DO WYPOCZYNKU
Każde dziecko ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego. Art. 32: PRAWO DO OCHRONY PRZED WYKORZYSTYWANIEM DO PRACY
Dziecka nie można zmuszać do pracy zarobkowej. Art. 33: PRAWO DO OCHRONY PRZED NARKOTYKAMI
Państwo ma obowiązek wszelkimi prawnymi sposobami chronić nas przed narkotykowym uzależnieniem. Art. 34: OCHRONA PRZED WYZYSKIEM SEKSUALNYM
Nikt nie może wykorzystywać seksualnie dzieci! Art. 38: OCHRONA PODCZAS WOJEN
Dzieci poniżej 15. roku życia nie mogą brać udziału w wojnach. Art. 40: PRAWA DZIECI PODEJRZANYCH O POPEŁNIENIE PRZESTĘPSTWA
Jeśli dziecko jest podejrzane o przestępstwo, to ma prawo do pomocy w sądzie, do wypowiedzi w swojej sprawie i przedstawienia swojej wersji zdarzeń.
Konwencja o prawach dziecka
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Konwencja o prawach dziecka zawiera najpełniejszy spis praw dziecka. Po pierwsze definiuje ona, kim jest dziecko (człowiek, który nie osiągnął stanu pełnoletności). Po drugie wymienia prawa dziecka, a wśród nich zakaz dyskryminacji, prawo do wypowiedzi, do informacji, do prywatności, do dostępu do różnych mediów czy prawo do nauki. Konwencja zapewnia też dzieciom m.in. prawo do opieki medycznej czy do zabezpieczenia społecznego. Obok tego konwencja zawiera zapisy chroniące dzieci przed przemocą, narkotykami, wykorzystywaniem do pracy, wyzyskiem seksualnym, a także przed konsekwencjami wojen prowadzonych przez dorosłych.

ROIFqjQTZTNYW
1
R89v7nFiq9MKV
Slajd zatytułowany: Obowiązki Dziecka - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Zawartość tekstowa slajdu: dziecko jest pod władzą rodzicielską i winne jest rodzicom posłuszeństwo, dziecko powinno pomagać rodzicom w utrzymaniu gospodarstwa domowego. Po prawej stronie slajdu widoczne jest zdjęcie książki w zielonej okładce, na której napisane jest: LexisNexis; Kodeks rodzinny i opiekuńczy; Komentarz; Helena Ciepła; Bronisław Czech; Tadeusz Domińczyk; Stanisława Kalus; Kazimierz Piasecki; Marek Sychowicz; Wydanie I; Wielkie komentarze.
Obowiązki Dziecka - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Obowiązki dziecka. Obok praw dziecko posiada również pewien zestaw obowiązków. Dziecko jest prawnie zobowiązane do ich przestrzegania. Do takich obowiązków należą: posłuszeństwo wobec rodziców, wysłuchanie opinii i zaleceń rodziców w sprawach, w których dziecko może samodzielnie podejmować decyzje, obowiązek przedszkolny i szkolny, a więc obowiązek ukończenia szkoły podstawowej, obowiązek nauki do ukończenia 18. roku życia, pomoc we wspólnym gospodarstwie, w tym współfinansowanie kosztów utrzymania rodziny, jeśli dziecko uzyskuje dochód z własnej pracy, obowiązek alimentacji, czyli wsparcia rodziców w trudnej sytuacji życiowej, jeśli dziecko utrzymuje się samodzielnie. Egzekwowaniem wypełniania przez dziecko obowiązków zajmuje się zarówno rodzina, jak i państwo. Warto zauważyć, że w przypadku nieprzestrzegania części obowiązków przez dziecko (np. obowiązku szkolnego czy nauki), odpowiedzialność za to ponosi rodzina.

RsiGaIEJ6qFFK
1
RbM6umU2SyuqV
Slajd zatytułowany: Obowiązki dziecka - wpływ na dziecko i rodzinę. Zawartość tekstowa slajdu: obowiązki dziecka uzależnione od wieku, sytuacji i potrzeb, obowiązki mają pozytywny wpływ na rozwój dziecka, rodzic powinien stawiać dziecku wymagania: szacunek dla innych, słuchanie innych, wdzięczność szacunek dla pracy, dbanie o otoczenie. Po prawej stronie slajdu widoczne jest zdjęcie przedstawiające chłopca idącego ulicą, skierowanego tyłem do obiektywu. Chłopiec ubrany jest w niebieski kostium z czerwoną peleryną z dużą literą "S" na plecach.
Obowiązki dziecka - wpływ na dziecko i rodzinę.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Obowiązki dziecka – wpływ na dziecko i rodzinę. Pomoc rodzicom to podstawowy obowiązek dziecka. Może go spełniać na wiele sposobów, w zależności od wieku, sytuacji oraz potrzeb. Nakładanie na dziecko obowiązków może mieć korzystny wpływ na jego rozwój, a nawet przyczynić się do sukcesów odnoszonych przez nie w życiu dorosłym. Dlatego rodzice powinni stawiać dziecku określone wymagania. Najważniejsze jednak, by były one dopasowane do rozwoju dziecka i jego możliwości. Ważne jest także to, aby w wychowywaniu dziecka kłaść nacisk na takie zasady, jak: szacunek do drugiego człowieka, reagowanie na prośby, okazywanie wdzięczności, szacunek dla pracy innych, dbanie o przestrzeń wokół siebie (sprzątanie pokoju, dbanie o zabawki).

R1WJXXae1sU8w
1
R6GyEMfeew8gk
Slajd zatytułowany: Obowiązki dziecka - relacje z prawami. Zawartość tekstowa slajdu: prawa to NIE TO SAMO, co obowiązki, NIE MOŻNA UZALEŻNIAĆ przestrzegania praw dziecka od wypełniania przez nie obowiązków, dziecko NIE MOŻE ZOSTAĆ POZBAWIONE praw, nie mogą one też zostać zawieszone. Po prawej stronie slajdu widoczna jest ilustracja przedstawiająca znak drogowy w kształcie ośmioboku z białym obramowaniem. W środku, na czerwonym tle, widoczny jest biały napis "STOP".
Obowiązki dziecka - relacje z prawami
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
1

Obowiązki dziecka – relacje z prawami. Bardzo ważne, aby rodzice i dzieci mieli świadomość, że należy odróżniać prawa od obowiązków. Nie można też ich łączyć ani wzajemnie od siebie uzależniać. Prawa dziecka wynikają z samego faktu narodzin, bez względu na to, w jakiej rodzinie przyszło na świat. Nie może więc być tak, że rodzic czy ktokolwiek inny uzależnia przestrzeganie tych praw od tego, czy dziecko wypełnia swoje obowiązki. Nie można też pozbawić dziecka praw ani ich zawiesić. Jeżeli dziecko nie wywiązuje się z nałożonych na nie obowiązków, może ponieść tego konsekwencje, na przykład w postaci pozbawienia go przywilejów – nigdy natomiast praw.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 4
ROaZupGvfrqvb
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
RLE3IUyTn767J
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6
RImXkYlN6WTbC
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Która opinia jest bliższa Pana(i) poglądom?

R1Dix9nVuJbTT
Wykres. W 2012 r. 41 proc. ankietowanych uważało, że obowiązujące obecnie przepisy prawa w wystarczającym stopniu chronią dzieci przed przemocą w rodzinie, trzeba je tylko dobrze egzekwować. W 2019 r. ten procent zwiększył się do 48 proc. W 2012 r. 42 proc. ankietowanych uważało, że należy wprowadzić zmiany w przepisach prawa, aby zapewnić dzieciom właściwą ochronę przed przemocą w rodzinie. W 2019 r. spadła ta liczba do 35 proc. W 2012 r. 17 proc. ankietowanych uważało, że trudno powiedzieć. Analogicznie w 2019 r.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
CART1 Źródło: dostępny w internecie: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_049_19.PDF.

Wykres słupkowy: Która opinia jest bliższa Pana(i) poglądom?

Obowiązujące obecnie przepisy prawa w wystarczającym stopniu chronią dzieci przed przemocą w rodzinie, trzeba je tylko dobrze egzekwować: 2012 - 41%; 2019 - 48%;

Należy wprowadzić zmiany w przepisach prawa, aby zapewnić dzieciom właściwą ochronę przed przemocą w rodzinie: 2012 - 42%; 2019 - 35%;

Trudno powiedzieć: 2012 - 17%; 2019 - 17%.

Rf2BpHQDew3q3
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne, polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8
RwMrStl1Mau5i
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Podsumowanie

Władza rodzicielska powinna być wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolność do czynności prawnych, mogą brać udział w wychowaniu dziecka i sprawowaniu nad nim opieki, o ile sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej. Taka decyzja sądu może być podyktowana dobrem dziecka. Każdy, kto sprawuje władzę rodzicielską, musi pamiętać, że obowiązuje zakaz stosowania wobec dzieci kar cielesnych.

Nie można pozbawić dziecka praw na jakiś czas ani ich zawiesić. Jeżeli dziecko nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków, może ponieść tego konsekwencje, np. zostać pozbawionym przywilejów.

Pomoc rodzicom to podstawowy obowiązek dziecka. Może go spełniać na wiele sposobów w zależności od wieku, sytuacji oraz potrzeb.

1
Ćwiczenie 9

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

1

Kontakty

(…) pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom nie zwalnia sądu od osobnego orzeczenia o kontaktach z dzieckiem. Prawo do utrzymywania przez rodziców kontaktów z dzieckiem nie należy bowiem do sfery sprawowania władzy rodzicielskiej. Jest to uprawnienie odrębne od władzy rodzicielskiej, wynikające z najbliższego pokrewieństwa (por. uchwała SN z 05.06.2012 r., III CZP 72/11). Kontakty mogą być utrzymywane nawet w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej albo powierzenia władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego do określonych uprawnień i obowiązków.

Rb4YIJYIxUVx0
Wyjaśnij, dlaczego mimo ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej nie zakazuje się kontaktów dziecka z jego rodzicami. (Uzupełnij).
Rx5lxBnxjyzL9
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na zdecydowaniu, czy podane zdania są prawdziwe czy fałszywe.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R8LW37mTR3v3x
Ćwiczenie 11
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RAgCtagDiOtk8
Ćwiczenie 11
Wskaż prawa, które posiadają dzieci Możliwe odpowiedzi: 1. prawo do zabawy, 2. prawo do prywatności, 3. prawo do nauki, 4. prawo do opieki
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 12
R2LfBPOapmmHq
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R13Bf6hPDxivX
Ćwiczenie 13
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słownik

pełnoletność
pełnoletność

wynikający z przepisów prawa stan prawny osoby fizycznej po ukończeniu określonego wieku, charakteryzujący się osiągnięciem pełnej zdolności do czynności prawnych

Konwencja o prawach dziecka
Konwencja o prawach dziecka

dokument o międzynarodowym zasięgu, zawierający spis praw dziecka, utworzony z inicjatywy Polski i przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989 r. zawierający spis praw dziecka

Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Kodeks rodzinny i opiekuńczy

podstawowe źródło prawa rodzinnego obowiązującego w Polsce od 1965 r.

władza rodzicielska
władza rodzicielska

zbiór praw i obowiązków, które przysługują rodzicom w stosunku do swoich dzieci; władzę rodzicielską nabywa się z chwilą urodzenia się dziecka, o jej utracie decyduje sąd w przypadkach rażącego jej zaniedbania przez rodziców

RyvBYShHL1m6E
(Uzupełnij).
2. Funkcje rodziny
4. Gospodarstwo domowe