Wykonywanie zaopatrzenia protetycznego
MED.11. Wykonywanie i dobieranie przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych - Technik ortopeda 321403
Interaktywne materiały sprawdzające
Technologia wytwarzania leja do protez i kosza biodrowego
Test zawiera zadania z zakresu tematycznego dotyczącego czynności technika ortopedy podczas wytwarzania lejów dla podudzia/uda, ramienia, przedramienia i kosza biodrowego. Rozwiązując zadania sprawdzisz, czy potrafisz właściwie dobrać materiał do określonego leja, przygotować gipsowy pozytyw, czy zastosować prawidłowe techniki i wybrać właściwe narzędzia do poszczególnych czynności.
Technologia wytwarzania leja do protez i kosza biodrowego
Obejrzyj fragment filmu przedstawiającego wybrane etapy procesu przygotowywania gipsowego pozytywu przedramienia do procesu formowania leja do protezy.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RoNdN9O7KAdiK
Film nawiązujący do treści materiału
Obejrzyj fragment filmu przedstawiającego technika ortopedę w trakcie jednego z etapów wytwarzania kosza biodrowego do protezy dla wyłuszczenia w stawie biodrowym.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1VwgQdXgtMAj
Film nawiązujący do treści materiału
Mieszanina używana do laminowania leja przedramienia składa się z żywicy, utwardzacza i ftalanu w odpowiednich proporcjach. Udział procentowy utwardzacza i ftalanu jest taki sam i wynosi 10% ilości żywicy. Oblicz, ile mieszanki do laminowania powstanie, jeśli wykorzystasz 35 g utwardzacza.
Rozwiązanie:
mieszanka = żywica + utwardzacz + ftalan
Ilość utwardzacza równa jest ilości ftalanu, zatem:
mieszanka = żywica + 35 g + 35 g
Ilość utwardzacza i ftalanu stanowi po 10%, czyli 1/10, ilości żywicy, zatem:
ilość żywicy = 35 g x 10 = 350 g
mieszanka = 350 g + 35 g + 35 g = 420 g
Odpowiedź: Powstanie 420 g mieszanki do laminowania.
Na etapie wykonywania rękawa foliowego bardzo ważne jest precyzyjne posługiwanie się żelazkiem i kontrolowanie jego nacisku, tak aby zespolić brzegi folii, ale jej nie uszkodzić. Aby przećwiczyć tę czynność i nauczyć się wyczuwania odpowiedniej siły nacisku, będziesz potrzebować następujących przedmiotów: żelazko, dwa kawałki foli spożywczej, kawałek papieru do pieczenia, listewka o długości folii. Przyłóż obie folie krawędziami do siebie i umieść miejsce ich łączenia na listewce, a następnie przykryj warstwą papieru do pieczenia. Żelazko nastaw na najwyższą temperaturę i spróbuj zespawać obie folie, tak aby nie powstały w nich dziury i żeby były ze sobą zespolone. Papier do pieczenia spełnia tutaj funkcję podobną do teflonu w praktyce technika ortopedy, to jest uszczelnia połączenie folii i stanowi izolację pomiędzy folią a powierzchnią żelazka.
Przy zbyt dużym nacisku żelazka i zbyt długim czasie ogrzewania folii jej końce stopiły się i na całej długości styku brzegów folii powstały dziury. Oznacza to, że siła nacisku żelazka była zbyt duża a czas prasowania zbyt długi.

Przy delikatniejszym nacisku żelazka na folię i krótszym czasie końce folii są trwale zespolone na całej długości styku, przy czym nie powstały dziury ani inne uszkodzenia.

Do wykonania zadania przygotuj talk kosmetyczny (możesz zastąpić go skrobią kukurydzianą lub mąką ryżową), plastikową butelkę o pojemności 1,5 l bez etykiety wypełnioną w całości wodą, kawałek folii spożywczej, którym owiniesz butelkę, podkładkę drewnianą, arkusz papieru do pieczenia i żelazko.
Dopasuj folię do butelki, tak aby pokrywała ją na całym obwodzie, zostawiając ok. 0,5 cm wolnej przestrzeni między folią a powierzchnią butelki. Końce folii powinny zachodzić na siebie (ok. 2 cm) na całej wysokości. Umieść tak zwiniętą folię na drewnianej podkładce i przykryj miejsce łączenia arkuszem papieru do pieczenia. Za pomocą żelazka zgrzej końce folii. Rób to powoli i postaraj się wyczuć moment, w którym kawałki folii łączą się ze sobą, ale nie powstają w niej dziury. Tak przygotowaną folię wytalkuj od środka i spróbuj naciągnąć foliowy rękaw na butelkę, tak aby nie powstały fałdy.
Po wykonaniu zadania zachowaj butelkę z folią do następnego zadania.
Foliowy rękaw ze zgrzanymi końcami.

Foliowy rękaw wytalkowany w całości na wewnętrznej powierzchni.

Zgrzany i wytalkowany rękaw foliowy naciągnięty na plastikową butelkę o pojemności 1,5 l, wypełnioną wodą.

Aby przećwiczyć wylewanie i rozprowadzanie żywicy w rękawie foliowym, przygotuj:
butelkę z naciągniętą na nią folią z poprzedniego zadania,
średnio gęsty zimny budyń (postaraj się, aby nie było w nim grudek),
sznurek (na przykład sznurówki).
Zwiąż sznurkiem rękaw z jednej strony lekko uciskając, aby wypuścić powietrze. Wlej budyń powoli do wnętrza folii, to jest pomiędzy butelkę a folię. Następnie rozprowadź budyń równomiernie po ściankach butelki, używając drugiego sznurka. Po rozprowadzeniu powierzchnia folii powinna pozostać gładka, bez fałd i wybrzuszeń oraz bąbli powietrza.
Plastikowa butelka o pojemności 1,5 l, wypełniona wodą, z naciągniętym na nią rękawem foliowym, uprzednio wytalkowanym w środku. W dolnej części butelki zawiązano sznurek. Pomiędzy rękaw a butelkę wlano od góry na całym obwodzie wystudzony budyń. Za sprawą grawitacji budyń częściowo spływa w dół sam, aż do osiągnięcia miejsca wiązania sznurkiem u podstawy butelki. Równomierne rozprowadzenie budyniu po całej powierzchni butelki można osiągnąć za pomocą drugiego sznurka, przesuwając go w górę i w dół na obwodzie butelki, kontrolując w ten sposób przesuwanie się budyniu wewnątrz folii. Na zdjęciu, w obszarze pomiędzy sznurkami, widoczne są drobne pęcherzyki powietrza, które należy usunąć posługując się górnym sznurkiem.

Korzystając z drugiego sznurka, przesuwając go delikatnie od dołu ku górze, można pozbyć się pęcherzyków powietrza i rozprowadzić budyń równomiernie na całym obwodzie butelki.

Mieszanina żywicy z utwardzaczem przygotowywana jest przez technika ortopedę w ilości pokrywającej zapotrzebowanie na wykonanie leja o określonej dla pacjenta wielkości. Wiedząc, że proporcje potrzebne do przygotowania mieszaniny żywicy z utwardzaczem wynoszą jeden do dziesięciu, oblicz, ile utwardzacza należy dodać do dwustu dekagramów żywicy.
Mamy 200 dag żywicy, utwardzacza potrzeba 10 razy mniej, zatem 200 ÷ 10 = 20.
Odpowiedź: na 200 dag żywicy potrzeba odważyć 20 dag utwardzacza.
Prawidłowe wykonanie mieszaniny żywicy, utwardzacza i barwnika, tak aby każdy ze składników stanowił określony procent całości, jest niezwykle istotne. Aby przećwiczyć i utrwalić sposób przeliczania procentów i gramów danego składnika wykonaj mieszaninę zalewy octowej do sałatek. Do jej wykonania będziesz potrzebować wagi kuchennej oraz następujących składników: woda, ocet, olej roślinny, cukier.
Wymagany skład mieszaniny to 50% wody, 20% octu, 25% oleju, 5% cukru. Znając udział procentowy każdego ze składników w ostatecznej mieszaninie sporządź jeden litr zalewy o konkretnym składzie. Korzystając z wagi kuchennej odważ poszczególne składniki i dokładnie wymieszaj.
1 l wody = 1 kg wody = 1000 g wody (w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury pokojowej).
Powyższa zależność jest prawdziwa jedynie dla wody, ale na potrzeby ćwiczenia możesz pominąć różnice w gęstości octu i oleju.
Woda: 50% mieszaniny, zatem 50% · 1 kg = 500 g.
Ocet: 20% mieszaniny, zatem 20 % · 1 kg = 200 g.
Olej: 25% mieszaniny, zatem 25% · 1 kg = 250 gcukier 5% mieszaniny, zatem 5% · 1 kg = 50 g.
500 g wody + 200 g octu + 250 g oleju + 50 g cukru = 1000 g mieszaniny.
Dobierając długość pończoszek należy pamiętać o dopasowaniu ich do wymiarów pozytywu kończyny. Jest to ważne z uwagi na jak najlepsze dopasowanie materiału, ale też ze względu na jego oszczędność.
Aby przećwiczyć dobieranie długości pończoszek będziesz potrzebować plastikową butelkę imitującą pozytyw kończyny i klasyczne cienkie rajstopy damskie. Jedną z nogawek rajstop dopasuj bez rozciągania na wysokość butelki i utnij, zaś w drugą nogawkę włóż butelkę i lekko naciągnij rajstopę tak aby gładko przylegała do butelki, po czym – w ten sposób naciągniętą – przytrzymaj przy zakrętce i utnij; zdejmij z butelki. Połóż na stole obok siebie obydwa kawałki, swobodnie, bez naciągania, i porównaj ich długość. Następnie załóż obydwie nogawki na butelkę i porównaj ich dopasowanie do jej wysokości. Która z nogawek będzie lepiej dopasowana do wymiarów butelki pod kątem wspomnianych we wstępie czynników?
Tu użyto butelki o pojemności 1,5 l, wypełnionej wodą. Butelka może być jednak mniejsza lub pusta.
Butelka z dopasowaną i naciągniętą nogawką rajstop.

Nogawka rajstopy ułożona wzdłuż butelki, swobodnie, bez naciągania.

Butelka z naciągniętą nogawką, dopasowaną i uciętą na butelce.

Butelka z naciągniętą nogawką, uciętą bez uprzedniego naciągania.

Butelka imitująca pozytyw kończyny, nogawka ucięta po dopasowaniu i naciągnięciu na butelce, nogawka ucięta bez naciągania. Po swobodnym rozłożeniu obydwu nogawek obok siebie wydaje się, iż pierwsza nogawka ucięta po naciągnięciu jest zbyt krótka. Jednak podczas wymierzania rozmiaru pończoszek dopasowuje się je do pozytywu kończyny tak aby gładko do niego przylegały i aby nie marnować materiału. Dlatego dłuższa nogawka jest wymierzona nieprawidłowo – po naciągnięciu na butelkę zostaje spory kawałek zwisający poza butelką. Krótsza nogawka jest wymierzona prawidłowo – po naciągnięciu na butelkę jest do niej idealnie dopasowana i nie ma zbędnego naddatku materiału.

Aby przećwiczyć prawidłowe wykonanie gipsu i jego wybicie z leja przygotuj: dwa silikonowe lub plastikowe kubeczki, gips, wodę, młotek i dłuto (lub śrubokręt).
Wymieszaj gips z wodą w różnych proporcjach, tak aby przygotować gips o prawidłowej gęstości, oraz gęstszy i rzadszy. W tym celu sprawdź zalecenia i proporcje zmieszania gipsu z wodą, umieszczone przez producenta na opakowaniu. W celu przygotowania gipsu rzadszego wlej do kubeczka 2 razy więcej wody niż podaje producent. W celu przygotowania gipsu gęstszego wlej do kubeczka 2 razy mniej wody niż podaje producent. Jako kontrolę, przygotuj mieszankę według zaleceń producenta. Następnie wlej je do osobnych kubeczków i poczekaj na ich zastygnięcie. Gdy stwardnieją po czasie wiązania określonym przez producenta sprawdź wszystkie trzy kubeczki. Jak wygląda gips w każdym z nich? Czy w każdym przypadku gips związał się z wodą? Spróbuj rozbić gips przy pomocy dłuta i młotka. Postaraj się nie uszkodzić przy tym powierzchni kubeczków. Jak zachowuje się gips przy próbie rozbicia go dłutem i młotkiem? Czy w każdym przypadku jest to możliwe?
Zastygnięty gips zmieszany z wodą w prawidłowych proporcjach.

Gips wyjęty z kubeczka przy użyciu dłuta i młotka, bez uszkodzenia kubeczka.

Gips wymieszany ze zbyt dużą ilością wody. Dolna część gipsu częściowo związała się z wodą, ale na powierzchni mieszanina jest wciąż płynna.

Przy próbie rozbicia i wyjęcia gipsu, klei się on do dłuta.

Zastygnięty gips wymieszany ze zbyt małą ilością wody. Gips jest zastygnięty w całości, jednak jest bardzo twardy a jego rozbicie sprawia trudność i wymaga siły.

Przy próbie rozbicia gipsu dłuto uszkodziło powierzchnię kubeczka.

Wyrównanie ostrych krawędzi leja jest niezwykle istotne nie tylko z uwagi na jego właściwe dopasowanie, ale przede wszystkim ze względu na najwyższy komfort pacjenta. Aby sprawdzić wpływ rodzaju papieru ściernego na materiał i przećwiczyć łagodzenie nierówności na materiale, przygotuj różne rodzaje papieru ściernego tj. o różnej granulacji, np. P40 i P180 (do kupienia w każdym sklepie budowlanym, montażowym), oraz gładki kawałek plastiku, na przykład plastikową doniczkę lub opakowanie po kosmetyku. Następnie spróbuj zeszlifować powierzchnię plastiku jednym i drugim papierem ściernym, obok siebie. Porównaj obydwa ślady, jakie na płaskiej powierzchni powstały w wyniku tarcia papierem. Dotknij i przejedź po nich palcem, obejrzyj je przy świetle dziennym. Zaobserwuj, jak wyglądają wgłębienia w plastiku, porównaj je pomiędzy sobą. Na tej podstawie zastanów się i odpowiedz na pytania:
Który rodzaj papieru ma większą/mniejszą granulację i zostawia większe/mniejsze rysy?
W jakiej kolejności użyjesz tych papierów ściernych do końcowego oszlifowania nierówności na materiale, na przykład jego brzegów, tak aby były gładkie i nie sprawiały dyskomfortu podczas kontaktu ze skórą i ciałem? Czy i w jakim stopniu jesteś w stanie kontrolować efekt poprzez siłę nacisku własnej dłoni?
Po lewej papier ścierny o granulacji P40, po prawej papier ścierny o granulacji P180.

Plastikowe pudełko ze śladem po papierze ściernym P40.

Plastikowe pudełko ze śladem po papierze ściernym P180.

Papier o mniejszej wartości liczbowej (P40) ma większą, grubszą granulację, tym samym zostawia na plastikowej powierzchni głębokie, dobrze widoczne ślady. Powierzchnia papieru jest ostra w dotyku a ślady na pudełku wyraźnie wyczuwalne pod palcami.
Papier o wyższym numerze granulacji (P180) jest delikatniejszy, drobniejszy, a ślad na plastiku uzyskany przy jego użyciu jest dużo płytszy i gładki, pod palcami wyczuwalny bardziej jako matowa, delikatna powierzchnia niż jako nierówności czy rysy.
Do oszlifowania nierównych brzegów w pierwszej kolejności najlepiej użyć papieru ściernego o mniejszej granulacji, tak aby zeszlifować możliwie jak najwięcej dużych nierówności. Następnie można użyć papieru o większej granulacji, aby szlifowaną powierzchnię zostawić możliwie jak najgładszą a brzegi były delikatne i przyjemne w dotyku. Intensywność ścierania można również częściowo kontrolować przez nacisk dłoni – im jest on większy, tym głębsze i wyraźniejsze ślady na szlifowanej powierzchni. Delikatniejsze i spokojniejsze ruchy papierem zapewnią bardziej precyzyjną kontrolę wyrównania niewielkich nierówności.
W większości udowych lejów protezowych pacjent siedzi guzem kulszowym na odpowiednio uformowanej półce, która najczęściej wymaga wyścielenia miękkim materiałem. Usiądź jednym pośladkiem na krawędzi stołu/twardego krzesła i postaraj się przenieść całą wagę na ten fragment ciała. Powinieneś poczuć dyskomfort związany z siedzeniem na kości. Postaraj się znaleźć w domu kilka rzeczy, które sprawią, że siedzenie w ten sposób stanie się komfortowe. Możesz też udać się do tapicera i kupić kilka różnych materiałów wyściełających lub w sklepie rowerowym przetestować kilka różnych siodełek. Jeżeli masz do dyspozycji spodenki rowerowe ze specjalną żelową wkładką, spróbuj usiąść w nich na krawędzi krzesła i poczuć różnicę w porównaniu z siedzeniem bez takiej wkładki. Zaobserwuj, jak materiały o różnej twardości reagują pod Twoim ciężarem. Możesz także udać się do sklepu budowlanego i sprawdzić twardość różnych materiałów izolacyjnych i podkładów, które często wykonane są z tego samego materiału termoplastycznego, co wyścielenie leja. Sprawdź je pod względem grubości, miękkości, możliwości kompresyjnych. Na tej podstawie zastanów się i odpowiedz na pytania:
Jak myślisz, czy Twoje odczucia odnośnie komfortu/dyskomfortu i różnych materiałów, które mogą złagodzić niewygodę siedzenia guzem kulszowym na twardym kancie krzesła będą takie same, jak odczucia innych?
Czy każdy pacjent będzie tak samo reagować na dany materiał wyścielający lej?
Czy może to być zależne od postury, masy ciała pacjenta?
Powinieneś(-naś) zauważyć, że każdy z materiałów wyścielających jest nieco inny, ma inną grubość, miękkość, odkształca się w różnym stopniu, daje inne odczucie, gdy używa się go do siedzenia na twardej powierzchni czy krawędzi. Prawdopodobnie też różne osoby w Twoim otoczeniu będą miały inne, subiektywne odczucia i wskażą inny materiał, który będzie dla nich najwygodniejszy. Będzie to zależało m.in. od ich postury i masy ciała, co w przypadku pacjenta ma podobną zależność – pacjenci o większej wadze będą opierać się guzem kulszowym na półce leja z większą siłą i będą odczuwać większy nacisk.