E-materiały do kształcenia zawodowego

Przychodzi pacjent do apteki

MED.09. Sporządzanie i wytwarzanie produktów leczniczych oraz prowadzenie obrotu produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, suplementami diety i środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz innymi produktami dopuszczonymi do obrotu w aptece na podstawie przepisów prawa - Technik farmaceutyczny 321301

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
aktywne słuchanie
aktywne słuchanie

słuchanie zaangażowane, ukierunkowane na zrozumienie problemu oraz potrzeb, preferencji i oczekiwań rozmówcy; aktywne słuchanie wyraża się m.in. w:

  • zadawaniu pytań (otwartych i zamkniętych),

  • odnoszeniu się do stanu emocjonalnego rozmówcy (odzwierciedlanie),

  • powtarzaniu określonych fragmentów wypowiedzi rozmówcy (parafrazowanie),

  • docieraniu do istoty problemu (klaryfikowanie),

  • podsumowywaniu treści, ustaleń; aktywne słuchanie usprawnia komunikację interpersonalną, zwiększa prawdopodobieństwo tego, że komunikat zostanie odebrany przez rozmówcę zgodnie z intencją nadawcy

bariery komunikacyjne (blokady komunikacji interpersonalnej)
bariery komunikacyjne (blokady komunikacji interpersonalnej)

reakcje i zachowania, zarówno językowe, jak i niejęzykowe, które zakłócają proces komunikowania się, opóźniając lub utrudniając rozwiązanie problemu

benzydamina
benzydamina

pochodna indazolu, niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ)niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ); w odróżnieniu od innych NLPZ benzydamina nie hamuje cyklooksygenazy ani lipooksygenazy (w stężeniu 10–4 mol/l) i nie powoduje działań niepożądanych ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego; benzydamina wywiera działanie przeciwzapalne, hamując zmiany w naczyniach wywołane przez pobudzone leukocyty; działa również przeciwobrzękowo, miejscowo znieczulająco, odkażająco (działanie na liczne gatunki bakterii i grzybów), hamuje agregację płytek, zmniejsza napięcie mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych

bezsenność
bezsenność

stan niedostatecznej ilości i/lub jakości snu, który utrzymuje się przez dłuższy czas; najczęściej występującymi objawami bezsenności są:

  • trudności z zaśnięciem,

  • trudności w utrzymaniu nieprzerwanego snu,

  • zbyt wczesne budzenie się; najbardziej przydatny jest podział bezsenności ze względu na czas trwania objawów:

  • bezsenność przygodna (o czasie trwania do kilku dni),

  • bezsenność krótkotrwała (o czasie trwania do 4 tygodni),

  • bezsenność przewlekła (trwająca powyżej miesiąca)

bisakodyl
bisakodyl

ester octowy difenolu działający bezpośrednio na śluzówkowe i podśluzówkowe sploty nerwowe błony śluzowej jelita grubego; wykazuje działanie przeczyszczające; stymuluje perystaltykę jelit, utrudnia wchłanianie elektrolitów, zwiększając tym samym zawartość wody w kale, co powoduje rozluźnienie mas kałowych i ułatwia oddanie stolca; wypróżnienie następuje około 30–60 minut po podaniu per rectum i około 6–12 godzin po podaniu per os.

bisfosfoniany
bisfosfoniany

fosforoorganiczne związki chemiczne z grupy fosfonianów; wykorzystywane jako leki hamujące resorpcję kości; stosowane w terapii osteoporozy, choroby Pageta, przerzutów nowotworowych do kości, szpiczaka mnogiego i innnych; hamują kalcyfikację oraz resorpcję kości zależną od osteoklastów

diklofenak
diklofenak

niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ)niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ), pochodna kwasu aminofenylooctowego; wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe; działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz uczestniczących w syntezie prostaglandyn, które pełnią funkcję mediatorów stanu zapalnego; w postaciach do stosowania miejscowego diklofenak łagodzi ból, zmniejsza obrzęk i skraca czas powrotu do stanu normalnego funkcjonowania w zapaleniach pochodzenia urazowego lub reumatycznego

diosmina
diosmina

flawonoid wykazujący działanie ochronne wobec naczyń żylnych; zmniejsza ich przepuszczalność i powoduje zwiększenie napięcia ich ścian (m.in. na skutek przedłużenia skurczu włókien mięśniowych ściany naczyń żylnych w odpowiedzi na noradrenalinę); poprawiając powrót krwi z układu żylnego z kończyn dolnych, zmniejsza nadciśnienie i zastój żylny w kończynach; diosmina dostępna jest jako związek otrzymywany półsyntetycznie oraz jako oczyszczona frakcja flawonoidowa diosminy z hesperydyną; w przypadku tej drugiej wykazano, że mikronizacja zwiększa odsetek wchłoniętego leku

fentikonazol
fentikonazol

pochodna imidazolu o szerokim zakresie działania przeciwgrzybiczego; bezpośrednio oddziałuje na błonę komórkową grzyba – hamuje działanie enzymów utleniających, co prowadzi do kumulacji nadtlenków i obumarcia komórki grzyba

furazydyna
furazydyna

pochodna nitrofuranu, chemioterapeutyk o szerokim spektrum działania; działa na bakterie Gram‑dodatnie i Gram‑ujemne; wykazuje działanie bakteriostatyczne; furazydyna znalazła zastosowanie w leczeniu zakażeń dróg moczowych

heparyna
heparyna

mieszanina kwaśnych mukopolisacharydów anionowych, sulfonowanych glikozaminoglikanów; uwalnia z komórek śródbłonka inhibitor drogi krzepnięcia zależnej od czynnika tkankowego, hamuje aktywację czynnika stabilizującego włóknik i może się wiązać z płytkami krwi, nasilając lub hamując ich agregację; stosowana m.in. miejscowo w terapii zmian zakrzepowych, żylakach, krwiakach, stłuczeniach i obrzękach

higiena snu
higiena snu

zachowanie i praktyki związane ze snem, takie jak:

  • zasypianie i budzenie się o regularnych porach,

  • unikanie spożywania obfitych, późnych kolacji i przekąsek w nocy,

  • unikanie przyjmowania kofeiny i alkoholu w późnych porach wieczornych,

  • niewykonywanie ćwiczeń fizycznych przed snem,

  • przygotowanie miejsca do spania: przewietrzony pokój, optymalna temperatura w pomieszczeniu

inhibitory pompy protonowej (IPP)
inhibitory pompy protonowej (IPP)

grupa leków stosowanych w terapii schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego; IPP są wykorzystywane głównie w zapobieganiu chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy i w leczeniu tej choroby; działanie IPP polega na zahamowaniu wytwarzania kwasu solnego przez pompę protonową znajdującą się w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka; z chemicznego punktu widzenia IPP są słabymi zasadami, pochodnymi sulfinylobenzimidazolu; są silniejsze od innych leków stosowanych w celu hamowania wydzielania kwasu żołądkowego; IPP rzadko wywołują działania uboczne, najczęściej pod postacią zaburzeń żołądkowo‑jelitowych; mogą wchodzić w interakcje z lekami, które ulegają metabolizmowi przy udziale cytochromu P450

izoflawony
izoflawony

fitohormony należące do grupy flawonoidów; występują naturalnie w roślinach strączkowych, takich jak soja, soczewica czy fasola; do izoflawonów zaliczamy trzy podstawowe związki: genisteinę, daidzeinę oraz glicyteinę; z badań wynika, że izoflawony przyczyniają się do zachowania równowagi hormonalnej u kobiet, działają antyoksydacyjnie, przeciwnowotworowo oraz obniżają poziom cholesterolu, a zatem są niezastąpione przede wszystkim w diecie kobiet w okresie przekwitania

kaszel
kaszel

fizjologiczny, bezwarunkowy odruch, który pomaga oczyścić drogi oddechowe; przyczyną kaszlu może być podrażnienie wywołane m.in. obecnością ciała obcego w układzie oddechowym, a także infekcja bakteryjna lub wirusowa; kaszel stanowi podstawowy mechanizm obronny organizmu; wyróżniamy dwa typy kaszlu: kaszel mokry (produktywny) i kaszel suchy (nieproduktywny)

kompetencje psychospołeczne
kompetencje psychospołeczne

wiedza i umiejętności umożliwiające skuteczne i satysfakcjonujące funkcjonowanie w interakcjach i relacjach z innymi ludźmi; do najważniejszych umiejętności psychospołecznych należą m.in.:

  • kreowanie pozytywnego (pożądanego) wizerunku,

  • komunikowanie się,

  • rozwiązywanie problemów i konfliktów,

  • rozpoznawanie stanów innych ludzi i zachodzących w nich procesów,

  • kontrolowanie własnej ekspresji emocjonalnej oraz obniżanie napięcia emocjonalnego innych osób (umiejętne radzenie sobie ze stresem),

  • motywowanie do zmiany zachowania (np. antyzdrowotnego); umiejętności psychospołeczne można postrzegać jako indywidualny zasób człowieka; w zawodach związanych z udzielaniem profesjonalnego wsparcia pacjentom i klientom umiejętności społeczne powinny być stale rozwijane i doskonalone

komunikacja językowa (werbalna)
komunikacja językowa (werbalna)

porozumiewanie się za pomocą słów

komunikacja niejęzykowa (niewerbalna)
komunikacja niejęzykowa (niewerbalna)

porozumiewanie się za pomocą mimiki, gestykulacji, postawy ciała oraz zachowań wzrokowych i przestrzennych; komunikacja niejęzykowa obejmuje także aspekty towarzyszące wypowiedzi, takie jak ton głosu, modulacja czy tempo mówienia

leki przeciwkaszlowe
leki przeciwkaszlowe

leki działające bezpośrednio na ośrodek kaszlu, stosowane w celu zahamowania odruchu kaszlu; zaliczane są do nich m.in.: kodeina, dekstrometorfan, butamirat czy lewodropropizyna

leki wykrztuśne
leki wykrztuśne

leki ułatwiające wydalenie wydzieliny, która zalega w drogach oddechowych; do leków tych są zaliczane m.in.: gwajafenezyna, bromheksyna, ambroksol, acetylocysteina, karbocysteina czy erdosteina

lidokaina
lidokaina

pochodna amidowa o działaniu miejscowo znieczulającym oraz lek przeciwarytmiczny z grupy Ib wg klasyfikacji Vaughana Williamsa; lidokaina stabilizuje błony komórkowe przez zahamowanie szybkiego przepływu jonów sodowych i niedopuszczenie do depolaryzacji komórki pod wpływem docierającego bodźca; skraca czas trwania potencjału czynnościowego i okresu refrakcji; po podaniu w postaci plastra lidokaina przenika w sposób ciągły przez skórę i działa miejscowo przeciwbólowo, co wynika z działania stabilizującego błony komórkowe

makrogole (polietylenoglikole, PEG)
makrogole (polietylenoglikole, PEG)

polimery tlenku etylenu; ich właściwości fizykochemiczne i działanie zależą od masy cząsteczkowej, określanej numerem podawanym przy nazwie; mechanizm działania związany jest z aktywnością osmotyczną PEG – pod ich wpływem następuje napływ wody do jelita i dochodzi do upłynnienia bądź rozluźnienia mas kałowych

niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

szeroka grupa leków o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym, zawierająca różne substancje czynne (np. ibuprofen); NLPZ stosuje się miejscowo lub ogólnoustrojowo w przypadku stanów bólowych i zapalnych, m.in. będących skutkiem kontuzji czy chorób zwyrodnieniowych stawów

octanowinian glinu
octanowinian glinu

sól glinu o miejscowym działaniu ściągającym, zmniejszającym obrzęk, przeciwbólowym; składnik żeli stosowanych w przypadku różnych urazów mechanicznych i stłuczeń; dodatkowym składnikiem wielu preparatów z octanowinianem glinu jest mentol (ma on działanie chłodzące oraz podnosi próg wrażliwości lokalnych receptorów bólu)

osteoporoza
osteoporoza

choroba układu kostnego, związana ze zmniejszeniem gęstości mineralnej kości i zaburzeniami ich struktury, prowadząca niekiedy do złamań kości; jest skutkiem starzenia się układu szkieletowego (postać pierwotna) bądź wynikiem innych schorzeń lub działania stosowanych leków (postać wtórna)

pantoprazol
pantoprazol

lek wybiórczo blokujący pompę protonową komórek okładzinowych żołądka poprzez kowalencyjne połączenie z cysteiną jednej z podjednostek enzymu; powoduje w ten sposób silne i długotrwałe zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego; pantoprazol znalazł zastosowanie w leczeniu i profilaktyce chorób przebiegających z nadmiernym wydzielaniem żołądkowym

paracetamol (acetaminofen)
paracetamol (acetaminofen)

substancja czynna wykazująca działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe; wchodzi w skład preparatów do stosowania w formie ogólnoustrojowej (tabletki, syropy, czopki)

stłuczenie
stłuczenie

rodzaj urazu mechanicznego tkanek miękkich, będący wynikiem zadziałania siły zewnętrznej, czego skutkiem jest uszkodzenie naczyń krwionośnych; może dojść do wylewów krwawych (w zależności od wielkości uszkodzonych naczyń) i w konsekwencji – do powstania krwiaka w obrębie tkanek miękkich

technik farmaceutyczny
technik farmaceutyczny

osoba przygotowana do realizowania następujących zadań zawodowych:

  • sporządzanie i wytwarzanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych,

  • wykonywanie czynności związanych z obrotem produktami leczniczymi, wyrobami medycznym oraz innymi produktami dopuszczonymi do obrotu w aptece (takimi jak np. suplementy diety, środki spożywcze),

  • uczestniczenie w pracach związanych z analizą i kontrolą produktów leczniczych i wyrobów medycznych w laboratoriach

wapń (łac. calcium)
wapń (łac. calcium)

składnik mineralny m.in. kości; do organizmu jest dostarczany w postaci składników pokarmowych lub preparatów mineralnych (tabletki do połykania, syropy, tabletki musujące); jego niedobór w organizmie prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania kości, mięśni, serca, układu nerwowego

witamina D3 (cholekalcyferol)
witamina D3 (cholekalcyferol)

witamina rozpuszczalna w tłuszczach, wytwarzana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego bądź dostarczana do organizmu jako składnik pożywienia i/lub w postaci preparatów witaminowych (kapsułki, tabletki do połykania, krople); jej niedobór może prowadzić do problemów z układem kostnym, z układem krążenia, wpływa niekorzystnie na czynność wątroby, nerek i prowadzi do obniżenia odporności

wyciąg z kwiatów arniki
wyciąg z kwiatów arniki

ekstrakt wchodzący w skład wielu preparatów; wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, chroni naczynia krwionośne, zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, działa przeciwobrzękowo

zachowania trudne
zachowania trudne

zachowania zakłócające lub uniemożliwiające nawiązanie i podtrzymanie kontaktu z pacjentem/klientem oraz skuteczną komunikację i realizację usługi (medycznej, farmaceutycznej, pielęgniarskiej); zachowanie trudne to zachowanie, które z uwagi na natężenie, częstość występowania lub długość trwania zagraża bezpieczeństwu osób w otoczeniu lub bezpieczeństwu osoby przejawiającej takie zachowanie; przykładem zachowania trudnego jest agresja słowna/fizyczna